آیه حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى وَ قُومُوا لِلهِ قانِتينَ [238]
در انجام [به موقع و کامل] همه‌ي نمازها و [به خصوص] نماز وسطى(نماز) کوشا باشید و از روى خضوع و اطاعت، براى خدا به پاخیزید.
الصّادق (علیه السلام)- مُحَافَظَتُهُ عَلَی وَقْتِهَا حَتَّی لَا یُلْهِیَهُ عَنْهَا وَ لَا یَشْغَلَهُ شَیْءٌ.
امام صادق (علیه السلام) منظور محافظت و رعایت به پاداشتن نماز در اوّل وقت است؛ به گونه‌ای که امری وی را از نماز غافل نساخته و به کار دیگر مشغول نکند.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- عَنْ‌أَبَانِ‌بْنِ‌تَغْلِبَ قَالَ: کُنْتُ صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) بِالْمُزْدَلِفَهًِْ فَلَمَّا انْصَرَفَ الْتَفَتَ إِلَیَّ فَقَالَ: یَا أَبَانُ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ الْمَفْرُوضَاتُ مَنْ أَقَامَ حُدُودَهُنَ وَ حَافَظَ عَلَی مَوَاقِیتِهِنَّ لَقِیَ اللَّهَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ لَهُ عِنْدَهُ عَهْدٌ یُدْخِلُهُ بِهِ الْجَنَّهًَْ وَ مَنْ لَمْ یُقِمْ حُدُودَهُنَّ وَ لَمْ یُحَافِظْ عَلَی مَوَاقِیتِهِنَّ لَقِیَ اللَّهَ وَ لَا عَهْدَ لَهُ إِنْ شَاءَ عَذَّبَهُ وَ إِنْ شَاءَ غَفَرَ لَه.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) کسی‌که نمازهای واجب پنج‌گانه را، با رعایت شرایط و حدودشان به‌جای آورد و به زمان برپایی آن‌ها توجّه نماید خداوند را در روز قیامت ملاقات می‌کند؛ درحالی‌که برایش نزد پروردگار عهدی است که او را به بهشت وارد می‌نماید. و آنکه حدود نمازهای واجب یومیّه را رعایت نکند و به زمان آن‌ها اهمیت ندهد، خداوند را بدون آنکه عهدی داشته باشد، ملاقات می‌کند و خداوند اگر بخواهد او را عذاب می‌کند و چنانچه بخواهد او را می‌بخشد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَا یَزَالُ الشَّیْطَانُ ذَعِراً مِنَ الْمُؤْمِنِ مَا حَافَظَ عَلَی الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ فَإِذَا ضَیَّعَهُنَّ تَجَرَّأَ عَلَیْهِ فَأَدْخَلَهُ فِی الْعَظَائِمِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) شیطان پیوسته از مؤمن در هراس است؛ مادام که بر نمازهای پنج‌گانه پایبند باشد. پس چون آن‌ها را ضایع گرداند، بر او جرأت یافته و او را به [حیطه‌ی انجام] گناهان کبیره وارد می‌سازد.
الباقر (علیه السلام)- إِنَّ أَوَّلَ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلَاهًُْ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ مَا سِوَاهَا وَ إِنَ الصَّلَاهًَْ إِذَا ارْتَفَعَتْ فِی وَقْتِهَا رَجَعَتْ إِلَی صَاحِبِهَا وَ هِیَ بَیْضَاءُ مُشْرِقَهًٌْ تَقُولُ حَفِظْتَنِی حَفِظَکَ اللَّهُ وَ إِذَا ارْتَفَعَتْ فِی غَیْرِ وَقْتِهَا بِغَیْرِ حُدُودِهَا رَجَعَتْ إِلَی صَاحِبِهَا وَ هِیَ سَوْدَاءُ مُظْلِمَهًٌْ تَقُولُ ضَیَّعْتَنِی ضَیَّعَکَ اللَّهُ.
امام باقر (علیه السلام) اگر نماز کسی در اوّل وقت به درگاه خدا بالا رود، درخشان و تابان به‌سوی صاحبش بازمی‌گردد و می‌گوید: «حقوق مرا نگهبان شدی، خدایت نگهبان باد»! و اگر نماز کسی در خارج از وقتِ ویژه به درگاه خدا بالا رود و از حدود و مقرّرات لازمه برخوردار نباشد، سیاه و تاریک به‌سوی صاحبش بازمی‌گردد و می‌گوید: «حقوق مرا پامال کردی، خدایت پامال کند»!
الصّادق (علیه السلام)- الصلاهًَْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أمیرُالمُؤمِنینَ وَ فاطمهًُْ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (.
امام صادق (علیه السلام) [حقیقت] نماز، رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)، امیرالمؤمنین (علیه السلام)، فاطمه (سلام الله علیها)، حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) می‌باشند.
الباقر (علیه السلام)- صَلَاهًُْ الظُّهْرِ وَ فِیهَا فَرَضَ اللَّهُ الْجُمُعَهًَْ وَ فِیهَا السَّاعَهًُْ الَّتِی لَا یُوَافِقُهَا عَبْدٌ مُسْلِمٌ فَیَسْأَلُ خَیْراً إِلَّا أَعْطَاهُ اللَّهُ إِیَّاهُ.
امام باقر (علیه السلام) منظور، نماز ظهر است که خدواند نماز جمعه را نیز در این زمان واجب گردانید؛ و [نماز ظهر] نمازی است که در آن ساعت، هر بنده‌ی مسلمان هر آنچه از خیر و نیکی از خداوند طلب نماید، به وی عطا می‌کند.
الصّادق (علیه السلام)- الصلاه الْوُسْطَی أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).
امام صادق (علیه السلام) مراد از [حقیقت] نماز ظهر، أمیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌باشد.
الباقر (علیه السلام)- هِیَ صَلَاهًُْ الظُّهْر.
امام باقر (علیه السلام) نماز ظهر، منظور است.
الباقر (علیه السلام)- هِیَ صَلَاهًُْ الظُّهْرِ وَ هِیَ أَوَّلُ صَلَاهًٍْ صَلَّاهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هِیَ وَسَطُ صَلَاتَیْنِ بِالنَّهَارِ صَلَاهًِْ الْغَدَاهًِْ وَ صَلَاهًِْ الْعَصْرِ.
امام باقر (علیه السلام) نماز وسطی، نماز ظهر بوده و آن اوّلین نمازی است که رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) خواند. [وجه تسمیه‌ی آن این است که] این نماز بین دو نماز در روز فاصله شده و آن دو عبارتند از: نماز صبح و نماز عصر.
الصّادق (علیه السلام)- صَلَاهًُْ الْوُسْطَی صَلَاهًُْ الظُّهْرِ وَ هِیَ أَوَّلُ صَلَاهًٍْ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی نَبِیِّه (صلی الله علیه و آله).
امام صادق (علیه السلام) [منظور از آن]، نماز ظهر است و آن نخستین نمازی است که خداوند بر پیغمبرش (صلی الله علیه و آله) نازل فرموده است.
الباقر (علیه السلام)- هِیَ صَلَاهًُْ الْجُمُعَهًِْ وَ الظُّهْرِ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ وَ هِیَ أَوَّلُ صَلَاهًٍْ صَلَّاهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هِیَ وَسَطُ صَلَاتَیْنِ بِالنَّهَارِ صَلَاهًِْ الْغَدَاهًِْ وَ صَلَاهًِْ الْعَصْرِ.
امام باقر (علیه السلام) همان نماز جمعه و نماز ظهر در روزهای دیگر است و آن، اوّلین نمازی است که رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) به جای آورده و آن، نمازی است که در روز و مابین دو نماز صبح و عصر خوانده می‌شود.
الصّادق (علیه السلام)- صَلَاهًُْ الْوُسْطَی هِیَ الْوُسْطَی مِنْ صَلَاهًِْ النَّهَارِ وَ هِیَ الظُّهْرُ وَ إِنَّمَا یُحَافِظُ أَصْحَابُنَا عَلَی الزَّوَالِ مِنْ أَجْلِهَا.
امام صادق (علیه السلام) منظور از آن، نماز میانه‌ی روز است که همان نماز ظهر به شمار می‌رود؛ و یاران ما به‌خاطر آن، برای [تعیین وقت] زوال، دقّت زیادی نشان می‌دهند.
سیدالشهداء (علیه السلام)- وَ أَمَّا صَلَاهًُْ الْعَصْرِ فَهِیَ السَّاعَهًُْ الَّتِی أَکَلَ آدَمُ (علیه السلام) مِنَ الشَّجَرَهًِْ وَ نُقِّصَ عَلَیْهِ الْجَنَّهًُْ فَأَمَرَ اللَّهُ لِذُرِّیَّتِهِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ بِهَذِهِ الصَّلَاهًِْ وَ اخْتَارَهَا وَ افْتَرَضَهَا فَهِیَ مِنْ أَحَبِّ الصَّلَوَاتِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَأَوْصَانِی رَبِّی أَنْ أَحْفَظَهَا مِنْ بَیْنِ الصَّلَوَاتِ کُلِّهَا قَالَ حافِظُوا عَلَی الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطی فَهِیَ صَلَاهًُْ الْعَصْر.
امام حسین (علیه السلام) هنگام نماز عصر همان زمانی است که آدم (علیه السلام) از آن درخت خورد و بهشت از او دریغ شد. پس خداوند به فرزندان او تا روز قیامت امر کرد که این نماز را به‌جای آورند و آن را برای ایشان برگزیده و واجب نمود. پس نماز عصر از محبوب‌ترین نمازها نزد خداوند عزّوجلّ است. پس پروردگارم، مرا سفارش کرده است که در بین تمام نمازها به نماز عصر بیشتر دقّت کنم. خداوند فرمود: حافِظُوا عَلَی الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطی پس منظور نماز عصر است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عُبَیْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: الْمَوْتُورُ أَهْلَهُ وَ مَالَهُ مَنْ ضَیَّعَ صَلَاهًَْ الْعَصْرِ. قُلْتُ: وَ مَا الْمَوْتُورُ أَهْلَهُ وَ مَالَهُ؟ قَالَ: لَا یَکُونُ لَهُ فِی الْجَنَّهًِْ أَهْلٌ وَ لَا مَالٌ یُضَیِّعُهَا فَیَدَعُهَا مُتَعَمِّداً حَتَّی تَصْفَرَّ الشَّمْسُ وَ تَغِیبَ.
امام صادق (علیه السلام) حلبی از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است: «اگر کسی نماز عصر خود را ضایع کند [و آن را در وقت خود نخواند]، [در بهشت] به تنهایی و دور از خانواده و اموالش خواهدبود». شخصی پرسید: «حالِ این فرد تنها و جدا از خانواده و اموالش چگونه است»؟ فرمود: «این فرد [هرچند که بهشتی است] امّا در بهشت نه کسی را دارد و نه مالی؛ [چراکه] او نماز عصر را از دست داده و از روی عمد آن را ترک می‌کرده تا آنکه خورشید زردرنگ شده و غروب می‌کرده است [و نماز عصر را نزدیک به غروب می‌خواند].
الصّادق (علیه السلام)- الْقُنُوتُ هُوَ الدُّعَاءُ فِی الصَّلَاهًِْ فِی حَالِ الْقِیَامِ.
امام صادق (علیه السلام) منظور از قنوت، دعایی است که در حال قیام در نماز خوانده می‌شود.
الباقر (علیه السلام)- قُومُوا لِلهِ قانِتِینَ قَالَ مُطِیعِینَ رَاغِبِینَ.
امام باقر (علیه السلام) یعنی باید مطیع و فرمانبر و راغب، نماز را به پا داشت.
الصّادق (علیه السلام)- قُومُوا لِلهِ قانِتِینَ طَائِعِینَ لِلْأَئِمَّهًِْ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ.
امام صادق (علیه السلام) [یعنی] در راه اطاعت ائمّه (علیهم السلام) به پا خیزید.
الصّادق (علیه السلام)- قُومُوا لِلهِ قانِتِینَ إِقْبَالُ الرَّجُلِ عَلَی صَلَاتِهِ.
امام صادق (علیه السلام) وقُومُواْ لِلّه قَانِتِینَ همان روی‌آوردن شخص به نماز است.
الباقر (علیه السلام)- قُومُوا لِلهِ قانِتِینَ فِی صَلَاهًِْ الْوُسْطَی.
امام باقر (علیه السلام) وَ قُومُوا لِلهِ قانِتِین درباره‌ی نماز میانه (نماز ظهر) است.
الباقر (علیه السلام)- أُنْزِلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ وَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی سَفَرِهِ فَقَنَتَ فِیهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ تَرَکَهَا عَلَی حَالِهَا فِی السَّفَرِ وَ الْحَضَرِ.
امام باقر (علیه السلام) این آیه در روز جمعه بر پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شد؛ درحالی‌که ایشان در سفر به سر می‌برد. او خاضعانه آن [نماز جمعه‌ی باخشوع] را به‌جا آورد و [از آن به بعد و برای همیشه] این حالت را در نماز با همان وضعیّت، چه در حال سفر و چه در حال اقامت در وطن، نگاه داشت.