آیه وَ إِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَ قَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَريضَةً فَنِصْفُ ما فَرَضْتُمْ إِلاَّ أَنْ يَعْفُونَ أَوْ يَعْفُوَا الَّذي بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكاحِ وَ أَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوى وَ لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ إِنَّ أللهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ [237]
و اگر زنان را، پیش از آن که با آنها تماس بگیرید [و آمیزش کنید] طلاق دهید، در حالى که مَهرى براى آنها تعیین کرده‌اید، باید نصف آنچه را تعیین کرده‌اید به آنها بدهید، مگر این که آنها گذشت کنند؛ یا [در صورتى که صغیر و سفیه باشند، ولىّ آنها، یعنى] آن‌کس که گره ازدواج به دست اوست، آن را ببخشد. و گذشت‌کردن شما [و بخشیدن تمام مهر به آنها] به پرهیزگارى نزدیکتر است. و گذشت و نیکوکارى را در میان خود فراموش نکنید، که خداوند به آنچه انجام مى‌دهید بیناست.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ تَزَوَّجَ امْرَأَهًًْ عَلَی بُسْتَانٍ لَهُ مَعْرُوفٍ وَ لَهُ غَلَّهًٌْ کَثِیرَهًٌْ ثُمَّ مَکَثَ سِنِینَ لَمْ یَدْخُلْ بِهَا ثُمَّ طَلَّقَهَا؟ قَالَ: یَنْظُرُ إِلَی مَا صَارَ إِلَیْهِ مِنْ غَلَّهًِْ الْبُسْتَانِ مِنْ یَوْمَ تَزَوَّجَهَا فَیُعْطِیهَا نِصْفَهُ وَ یُعْطِیهَا نِصْفَ الْبُسْتَانِ إِلَّا أَنْ تَعْفُوَ فَتَقْبَلَ مِنْهُ وَ یَصْطَلِحَا عَلَی شَیْءٍ تَرْضَی بِهِ مِنْهُ فَإِنَّهُ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَی.
امام صادق (علیه السلام) أبوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «مردی با زنی ازدواج کرده و مهریّه‌ی او را باغی از خرما (که امکان کاشت دیگر محصولات را نیز دارد) قرار داده که درآمد بسیار دارد و چند سال گذشته و با وی همبستر نشده و بعد او را طلاق داده است. حکم مهر زن چیست»؟ فرمود: نیمی از درآمد بوستان در این مدّت و نیمی از قیمت بوستان را به همسرش دهد مگر اینکه خودِ زن ببخشد. و اگر نوعی صلح کنند و رضایت دهند به تقوی نزدیکتر خواهدبود.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مَنْصُورِ‌بْنِ‌حَازِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) رَجُلٌ تَزَوَّجَ امْرَأَهًًْ وَ سَمَّی لَهَا صَدَاقاً ثُمَ مَاتَ عَنْهَا وَ لَمْ یَدْخُلْ بِهَا؟ قَالَ: لَهَا الْمَهْرُ کَامِلًا وَ لَهَا الْمِیرَاثُ. قُلْتُ: فَإِنَّهُمْ رَوَوْا عَنْکَ أَنَّ لَهَا نِصْفَ الْمَهْرِ. قَالَ: لَا یَحْفَظُونَ عَنِّی إِنَّمَا ذَلِکَ لِلْمُطَلَّقَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام) منصوربن‌حازم گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد مردی پرسیدم که زنی را به همسری برمی‌گزیند و مهریّه‌ای را برای وی تعیین می‌کند. سپس از دنیا می‌رود؛ درحالی‌که با وی همبستر نشده است. ایشان در پاسخ فرمود: «آن زن از مهریّه‌ی کامل و ارث، برخوردار می‌شود». به ایشان عرض کردم: «راویان از شما نقل کرده‌اند که نیمی از مهریّه به وی می‌رسد». ایشان فرمود: «آنها به درستی سخنان مرا به یاد نمی‌سپارند. آن حکم به زن مطلّقه اختصاص دارد».
الکاظم (علیه السلام)- عَن أسَامَهًْ بْن حَفص قَال قُلْتُ لَهُ سَلْهُ عَنْ رَجُلٍ تَزَوَّجَ الْمَرْأَهًَْ وَ لَمْ یُسَمِّ لَهَا مَهْراً قَالَ لَهَا الْمِیرَاثُ وَ عَلَیْهَا الْعِدَّهًُْ وَ لَا مَهْرَ لَهَا وَ قَالَ أَ مَا تَقْرَأُ مَا قَالَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ عَزَّوَجَلَّ إِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَ قَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِیضَةً فَنِصْفُ ما فَرَضْتُمْ.
امام کاظم (علیه السلام) أسامهًْ‌بن‌حفص گوید: از امام کاظم (علیه السلام) در مورد مردی سؤال کردم که زنی را به همسری برمی‌گزیند ولی مهریّه‌ای را برای وی تعیین نمی‌کند. ایشان در پاسخ فرمود: این زن از حقّ ارث برخوردار می‌باشد و عدّه دارد؛ درحالی‌که مهریّه‌ای ندارد. آیا این آیه‌ی [کتاب] خداوند باری‌تعالی را نخوانده‌ای؟ وَإِن طَلَّقْتُمُوهنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهنَّ فَرِیضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ.
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا طَلَّقَ الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ قَبْلَ أَنْ یَدْخُلَ بِهَا فَقَدْ بَانَتْ (وَ تَزَوَّجُ) إِنْ شَاءَتْ مِنْ سَاعَتِهَا وَ إِنْ کَانَ فَرَضَ لَهَا مَهْراً فَلَهَا نِصْفُ الْمَهْرِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فَرَضَ لَهَا مَهْراً فَلْیُمَتِّعْهَا.
امام صادق (علیه السلام) در صورتی که مرد، همسرش را پیش از آنکه با وی همبستر شود طلاق دهد، زن از آن مرد جدا گشته است و می‌تواند از همان لحظه‌ی طلاق، با هر شخص که بخواهد ازدواج نماید [و عدّه ندارد]؛ و در صورتی که [مرد] برای وی مهریّه‌ای تعیین کرده‌باشد، باید نیمی از آن را به وی دهد و در صورتی که برای وی مهریّه‌ای تعیین نکرده‌باشد، باید وی را [با دادن هدیه‌ای] بهره‌مند سازد.
علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- تتزوج من ساعتها و لا عدهًْ علیها.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) [زن مطلّقه که همبستری نکرده] می‌تواند در همان لحظه که طلاق گرفته، با مرد دیگری ازدواج کند و نیاز به نگه‌داشتن عدّه ندارد.
الصّادق (علیه السلام)- عَن سمَاعَهًْ ... هُوَ الْأَبُ وَ الْأَخُ وَ الرَّجُلُ یُوصَی إِلَیْهِ وَ الَّذِی یَجُوزُ أَمْرُهُ فِی مَالِ الْمَرْأَهًِْ فَیَبْتَاعُ لَهَا وَ یَشْتَرِی فَأَیُّ هَؤُلَاءِ عَفَا فَقَدْ جَازَ قُلْتُ أَ رَأَیْتَ إِنْ قَالَتْ لَا أُجِیزُهَا مَا یَصْنَعُ قَالَ لَیْسَ لَهَا ذَلِکَ أَ تُجِیزُ بَیْعَهُ فِی مَالِهَا وَ لَا تُجِیزُ هَذَا.
امام صادق (علیه السلام) سماعه از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: منظور پدر، برادر، مردی که به‌واسطه‌ی وصیّت [پدر آن زن]، وکیل زن شده و هرکسی است که قادر به دخل و تصرّف در اموال زن می‌باشد و می‌تواند اموال زن را برای وی به فروش رساند و یا خرید نماید. هرکدام از این افراد مجاز هستند از مهریّه گذشت نمایند. به ایشان عرض نمودم: در صورتی که زن بگوید: «من کارهای وی را تأیی نمی‌نمایم، امر چگونه است»؟ ایشان در پاسخ فرمود: زن نمی‌تواند ولیّ خویش را در مورد فروش اموال خویش مجاز دانسته و در مورد امور دیگری همچون این امر مجاز نداند.
الصّادق (علیه السلام)- هُوَ الْوَلِیُّ وَ الَّذِینَ یَعْفُونَ عَنْهُ الصَّدَاقَ أَوْ یَحُطُّونَ عَنْهُ بَعْضَهُ أَوْ کُلَّهُ.
امام صادق (علیه السلام) منظور، ولیّ زن است و کسانی که مجاز هستند از همه‌ی مهریّه و یا بخشی از آن گذشت نمایند.
الصّادق (علیه السلام)- الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکَاحِ وَ هُوَ الْوَلِیُ الَّذِی أَنْکَحَ یَأْخُذُ بَعْضاً وَ یَدَعَ بَعْضاً وَ لَیْسَ لَهُ أَنْ یَدَعَ کُلَّهُ.
امام صادق (علیه السلام) منظور، ولیّ زن است که [به او] اجازه‌ی ازدواج داده که می‌تواند بخشی از مهریّه را بگیرد یا ببخشد امّا نمی‌تواند همه‌ی آن را ببخشد.
الصّادق (علیه السلام)- هُوَ الَّذِی یُزَوِّجُ یَأْخُذُ بَعْضاً وَ یَتْرُکُ بَعْضاً وَ لَیْسَ لَهُ أَنْ یَتْرُکَ کُلَّه.
امام صادق (علیه السلام) همان ولیّ زن می‌باشد که دختر را به نکاح کسی در آورده و مجاز است بخشی از مهریّه را دریافت نماید و بخش دیگری را رها سازد؛ ولی نمی‌تواند از همه‌ی مهریّه گذشت نماید.
الباقر (علیه السلام)- هُوَ الوَلِیّ.
امام باقر (علیه السلام) منظور، ولیّ [زن] می‌باشد.
الصّادق (علیه السلام)- یَعْنِی الْأَبَ وَ الَّذِی تُوَکِّلُهُ الْمَرْأَهًُْ وَ تُوَلِّیهِ أَمْرَهَا مِنْ أَخٍ أَوْ قَرَابَهًٍْ أَوْ غَیْرِهِمَا.
امام صادق (علیه السلام) اشاره به پدر و هرکس دیگری دارد که زن، وی را وکیل و ولیّ امر خویش می‌داند؛ از جمله برادر و یا نزدیکان و یا غیر آنان.
علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- هو الولی و الأب و لا یعفوان إلا بأمرها.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) منظور ولی و پدر [آن زن] هستند که تنها با اجازه‌ی همان زن می‌توانند [مهر را] ببخشند.
الصّادق (علیه السلام)- عَن مُحمّد بْن أبی عمَیْر قَال: فِی رَجُلٍ قَبَضَ صَدَاقَ ابْنَتِهِ مِنْ زَوْجِهَا ثُمَّ مَاتَ هَلْ لَهَا أَنْ تُطَالِبَ زَوْجَهَا بِصَدَاقِهَا أَوْ قَبْضُ أَبِیهَا قَبْضُهَا فَقَالَ (علیه السلام) إِنْ کَانَتْ وَکَّلَتْهُ بِقَبْضِ صَدَاقِهَا مِنْ زَوْجِهَا فَلَیْسَ لَهَا أَنْ تُطَالِبَهُ وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ وَکَّلَتْهُ فَلَهَا ذَلِکَ وَ یَرْجِعُ الزَّوْجُ عَلَی وَرَثَهًِْ أَبِیهَا بِذَلِکَ إِلَّا أَنْ تَکُونَ حِینَئِذٍ صَبِیَّهًًْ فِی حَجْرِهِ فَیَجُوزُ لِأَبِیهَا أَنْ یَقْبِضَ صَدَاقَهَا عَنْهَا وَ مَتَی طَلَّقَهَا قَبْلَ الدُّخُولِ بِهَا فَلِأَبِیهَا أَنْ یَعْفُوَ عَنْ بَعْضِ الصَّدَاقِ وَ یَأْخُذَ بَعْضاً وَ لَیْسَ لَهُ أَنْ یَدَعَ کُلَّهُ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِلَّا أَنْ یَعْفُونَ أَوْ یَعْفُوَا الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکاحِ یَعْنِی الْأَبَ وَ الَّذِی تُوَکِّلُهُ الْمَرْأَهًُْ وَ تُوَلِّیهِ أَمْرَهَا مِنْ أَخٍ أَوْ قَرَابَهًٍْ أَوْ غَیْرِهِمَا.
امام صادق (علیه السلام) محمّدبن‌أبی‌عمیر در مورد مردی که مهریّه‌ی دختر خود را از شوهر وی گرفته و از دنیا رفته‌بود، سؤال کرد: «آیا آن دختر می‌تواند مهریّه‌ی خود را از شوهر مطالبه نماید یا گرفتن پدر مانند گرفتن خود اوست»؟ آن حضرت فرمود: چنانچه در اخذ مهریّه به پدر وکالت داده است، حقّ مطالبه[ی مجدّد] ندارد و اگر وکالت نداده حقّ مطالبه دارد. و شوهر پس از دادن مهریّه در بار دوّم، مبلغی را که به پدر دختر داده‌بود از ورثه‌ی میّت مطالبه می‌کند؛ مگر اینکه دختر، نابالغ بوده و پدرش به ولایت، او را به نکاح زوج درآورده است. در این صورت بر پدر جایز بوده که مهریّه را از جانب دختر نابالغش از مرد بستاند و هرگاه مرد قبل از دخول، زن را طلاق دهد، پدر می‌تواند مقداری از مهر را ببخشد و مقداری را هم بگیرد و حق ندارد تمام مهریّه را ببخشد و این است کلام پروردگار عزّوجلّ که فرموده است: إِلَّا أَنْ یَعْفُونَ أَوْ یَعْفُوَا الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکاحِ یعنی پدر و یا شخص دیگری از برادران و خویشان یا هر شخص دیگری که زن به آنها وکالت داده باشد.
الصّادق (علیه السلام)- أَنْ یَعْفُوَ عَنْ بَعْضِهِ وَ لَیْسَ لَهُ أَنْ یَعْفُوَ عَنْ جَمِیعِهِ فَإِنِ امْتَنَعَتِ الْمَرْأَهًُْ لَمْ یَکُنْ لَهَا ذَلِکَ إِذَا اقْتَضَتِ الْمَصْلَحَهًُْ.
امام صادق (علیه السلام) [ولیّ زن] نمی‌تواند همه‌ی آن (مهر) را ببخشد بلکه حق دارد فقط مقداری از آن را گذشت کند. امّا اگر زن مانع شد، چنانچه مصلحت اقتضاء کند آن [مقدار از مهر هم] به وی تعلّق نمی‌گیرد.
الصّادق (علیه السلام)- فِی مَالِ الْیَتِیمِ یَعْمَلُ بِهِ الرَّجُلُ قَالَ یُنِیلُهُ مِنَ الرِّبْحِ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ وَ لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَیْنَکُمْ.
امام صادق (علیه السلام) [امام (علیه السلام)] در اینکه مردی با مال یتیم کار کند، فرمود: چیزی هم از سودش به آن یتیم بدهد زیرا خدا می‌فرماید: لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَیْنَکُمْ
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- یَأْتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ عَضُوضٌ یَعَضُّ الْمُوسِرُ فِیهِ عَلَی مَا فِی یَدَیْهِ وَ لَمْ یُؤْمَرْ بِذَلِکَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَیْنَکُمْ تَنْهَدُ فِیهِ الْأَشْرَارُ وَ تُسْتَذَلُّ الْأَخْیَارُ وَ یُبَایَعُ الْمُضْطَرُّونَ وَ قَدْ نَهَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَنْ بَیْعِ الْمُضْطَرِّینَ.
امام علی (علیه السلام) روزگار سختی بر مردم خواهدگذشت که توانگر در آن روز آنچه را در دست دارد سخت نگاه می‌دارد؛ درحالی‌که چنین چیزی از او خواسته نشده است. خدای سبحان فرماید: «بخشش میان خود را فراموش نکنید» درآن زمان، [گردش] روزگار، اشرار و بدان را بلند مرتبه کرده و نیکان را خوار می‌کند. مردم بینوا، از روی ناچاری، هستی خود را به قیمت کم معامله می‌کنند و ثروتمندان آن را می‌خرند؛ درحالی‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله) از انجام چنین معامله‌ای نهی کرده است.