آیه ۳۵ - سوره بقره

آیه وَ قُلْنا يا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُكَ الْجَنَّةً وَ كُلا مِنْها رَغَداً حَيْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةً فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمينَ [35]

و گفتيم: «اى آدم! تو با همسرت در بهشت سكونت كن؛ و از [نعمت‌هاى] آن، از هرجا مى‌خواهيد، در كمال فراوانى بخوريد؛ [ولى] نزديك اين درخت نشويد؛ كه از ستمكاران خواهيد شد.»

بهشت

۱ -۱
(بقره/ ۳۵)

الصّادق (علیه السلام)- سُئِلَ الصَّادِقُ (علیه السلام) عَنْ جَنَّهًِْ آدَمَ (علیه السلام): أَ مِنْ جِنَانِ الدُّنْیَا کَانَتْ أَمْ مِنْ جِنَانِ الْآخِرَهًِْ؟ فَقَالَ: کَانَتْ مِنْ جِنَانِ الدُّنْیَا تَطْلُعُ فِیهَا الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ لَوْ کَانَتْ مِنْ جِنَانِ الْآخِرَهًِْ مَا أُخْرِجَ مِنْهَا أَبَداً آدَمُ (علیه السلام) وَ لَمْ یَدْخُلْهَا إِبْلِیس.

امام صادق (علیه السلام) از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی بهشت آدم (علیه السلام) پرسیده‌شد که «آیا از بهشت‌های دنیایی بوده یا از بهشت‌های آخرت»؟ حضرت (علیه السلام) فرمود: «آن باغی از باغ‌های دنیا بود که خورشید و ماه در آن طلوع می‌کرد و اگر از باغ‌های بهشت آخرت بود هرگز آدم (علیه السلام) از آن بیرون نمی‌رفت و ابلیس به آن راه نمی‌یافت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۴
القمی، ج۱، ص۴۳/ نورالثقلین و البرهان؛ فیهما: بالإختصار

در کمال فراوانی

۲ -۱
(بقره/ ۳۵)

العسکری (علیه السلام)- وَاسِعاً.

امام عسکری (علیه السلام) رغداً یعنی فراوان.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۴
بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۸۹/ الإمام العسکری، ص۲۲۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۹/ البرهان

از هرجا می‌خواهید

۳ -۱
(بقره/ ۳۵)

العسکری (علیه السلام)- بِلَا تَعَبٍ.

امام عسکری (علیه السلام) [نعمت‌ها] بی‌رنج و خستگی هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۴
بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۸۹/ الإمام العسکری، ص۲۲۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۹/ البرهان

ولی نزدیک نشوید

۴ -۱
(بقره/ ۳۵)

الصّادق (علیه السلام)- لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ اَی لَا تَأکُلَا مِنهَا.

امام صادق (علیه السلام) وَلاَ تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ یعنی از آن نخورید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۶
نورالثقلین/ العیاشی، ج۱، ص۳۵/ البرهان
۴ -۲
(بقره/ ۳۵)

ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- {قَالَ ابنُ سَلامٍ:} یَا مُحَمَّدُ! فَکَمْ أَکَلَ مِنْهَا حَبَّهًًْ؟ قَالَ: حَبَّتَیْنِ. قَالَ: وَ کَمْ أَکَلَتْ حَوَّاءُ؟ قَالَ: حَبَّتَیْن.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) [فردی از پیامبر (پرسید:] «ای محمّد (! آدم (علیه السلام) چند دانه از [میوه‌های] آن درخت خورد»؟ پیامبر (جواب داد: «دو دانه». آن فرد پرسید: «حوّا (سلام الله علیها) چند دانه خورد»؟ پیامبر (پاسخ داد: «دو دانه».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۶
بحارالأنوار، ج۵۷، ص۲۴۴
۴ -۳
(بقره/ ۳۵)

الرّضا (علیه السلام)- لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ ... وَ لَمْ یَقُلْ لَهُمَا لَا تَأْکُلَا مِنْ هَذِهِ الشَّجَرَهًِْ وَ لَا مِمَّا کَانَ مِنْ جِنْسِهَا.

امام رضا (علیه السلام) خداوند فرمود: به این درخت نزدیک نشوید ... و نفرمود از این درخت و سایر درخت‌های از این نوع، نخورید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۶
بحارالأنوار، ج۱۱، ص۷۸/ الاحتجاج، ج۲، ص۴۲۶/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۱۴/ نورالثقلین/ البرهان
۴ -۴
(بقره/ ۳۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَدَلَّهُمَا عَلَی مَا فِیهِ نَفْعُهُمَا وَ بَقَاؤُهُمَا وَ نَهَاهُمَا عَنْ سَبَبِ مَضَرَّتِهِمَا ثُمَّ جَرَی الْأَمْرُ وَ النَّهْیُ فِی ذُرِّیَّتِهِمَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ لِهَذَا اضْطُرَّ الْخَلْقُ إِلَی أَنَّهُ لَا بُدَّ لَهُمْ مِنْ إِمَامٍ مَنْصُوصٍ عَلَیْهِ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَأْتِی بِالْمُعْجِزَاتِ ثُمَّ یَأْمُرُ النَّاسَ وَ یَنْهَاهُمْ وَ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ خَلَقَ الْخَلْقَ عَلَی ضَرْبَیْنِ نَاطِقٍ عَاقِلٍ فَاعِلٍ مُخْتَارٍ وَ ضَرْبٍ مُسْتَبْهَمٍ فَکَلَّفَ النَّاطِقَ الْعَاقِلَ الْمُخْتَارَ.

امام علی (علیه السلام) خداوند آدم (علیه السلام) و حوا (سلام الله علیها) را به آنچه منفعت و دلیل بقاء آن‌ها بود راهنمایی کرد و آن دو را از آنچه به آنان زیان رساند، نهی فرمود. سپس این امر و نهی در فرزندان آن دو، تا قیامت تسرّی پیداکرد و به دلیل ملزوم‌بودن مخلوقات به این اوامر، آن‌ها در اضطرار بودند و چاره‌ای نبود جز وجود یک امام و رهبری که از جانب خدا تعیین شده‌باشد و با معجزات پیش آنان (انسان‌ها) رود تا ایشان را در جهت انجام فرامین الهی، امر و نهی کند. زیرا خدای منزّه از هر عیبی، خلایق را در دو گروه آفریده: گروهی که هوشیار و عاقل‌اند و به انتخاب و اختیار خود راه هدایت را می‌یابند و گروهی گنگ و سرگردانند که هدایت آنان را آن گروه هوشیار و عاقل و مختار برعهده می‌گیرند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۶
بحارالأنوار، ج۹۰، ص۴۱

این درخت

۵ -۱
(بقره/ ۳۵)

العسکری (علیه السلام)- شَجَرَهًَْ الْعِلْمِ شَجَرَهًَْ عِلْمِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) آثَرَهُمُ اللَّهُ تَعَالَی بِهِ دُونَ سَائِرِ خَلْقِهِ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةً شَجَرَهًَْ الْعِلْمِ فَإِنَّهَا لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ (علیهم السلام) خَاصَّهًًْ دُونَ غَیْرِهِمْ لَا یَتَنَاوَلُ مِنْهَا بِأَمْرِ اللَّهِ إِلَّا هُمْ وَ مِنْهَا مَا کَانَ یَتَنَاوَلُهُ النَّبِیٌّ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٌّ وَ فَاطِمَهًُْ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیهم السلام) بَعْدَ إِطْعَامِهِمُ الْمِسْکِینَ وَ الْیَتِیمَ وَ الْأَسِیرَ حَتَّی لَمْ یُحِسُّوا بَعْدُ بِجُوعٍ وَ لَا عَطَشٍ وَ لَا تَعَبٍ وَ لَا نَصَبٍ وَ هِیَ شَجَرَهًٌْ تَمَیَّزَتْ مِنْ بَیْنِ أَشْجَارِ الْجَنَّهًِْ أَنَّ سَائِرَ أَشْجَارِ الْجَنَّهًِْ کَانَ کُلُّ نَوْعٍ مِنْهَا یَحْمِلُ نَوْعاً مِنَ الثِّمَارِ وَ الْمَأْکُولِ وَ کَانَتْ هَذِهِ الشَّجَرَهًُْ وَ جِنْسُهَا تَحْمِلُ الْبُرَّ وَ الْعِنَبَ وَ التِّینَ وَ الْعُنَّابَ وَ سَائِرَ أَنْوَاعِ الثِّمَارِ وَ الْفَوَاکِهِ وَ الْأَطْعِمَهًِْ فَلِذَلِکَ اخْتَلَفَ الْحَاکُونَ بِذِکْرِ الشَّجَرَهًِْ فَقَالَ بَعْضُهُمْ: هِیَ بُرَّهًٌْ وَ قَالَ آخَرُونَ: هِیَ عِنَبَهًٌْ وَ قَالَ آخَرُونَ: هِیَ تِینَهًٌْ وَ قَالَ آخَرُونَ: هِیَ عُنَّابَهًٌْ وَ قَالَ اللَّهُ: وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةً تَلْتَمِسَانِ بِذَلِکَ دَرَجَهًَْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فِی فَضْلِهِمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَصَّهُمْ بِهَذِهِ الدَّرَجَهًِْ دُونَ غَیْرِهِمْ وَ هِیَ الشَّجَرَهًُْ الَّتِی مَنْ تَنَاوَلَ مِنْهَا بِإِذْنِ اللَّهِ أُلْهِمَ عِلْمَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ مِنْ غَیْرِ تَعَلُّمٍ وَ مَنْ تَنَاوَلَ مِنْهَا بِغَیْرِ إِذْنِ اللَّهِ خَابَ مِنْ مُرَادِهِ وَ عَصَی رَبَّهُ فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ بِمَعْصِیَتِکُمَا وَ الْتِمَاسِکُمَا دَرَجَهًًْ قَدْ أُوثِرَ بِهَا غَیْرُکُمَا إِذَا رُمْتُمَا بِغَیْرِ حُکْمِ اللَّه.

امام عسکری (علیه السلام) آن درخت ممنوعه درخت علم و درخت دانش محمّد (و آل‌محمّد (علیهم السلام) بوده که خداوند به‌واسطه‌ی آن ایشان را بر سایر خلق برگزیده و برتری داده است و نهی الهی به‌واسطه‌ی آن بوده که این درخت دانش مخصوص محمّد (و آل (علیهم السلام) اوست و هیچ‌کس غیر آنان، به امر خدا از آن درخت بهره‌مند نمی‌شود، و آن همان درختی است که پیامبر (علی (علیه السلام)، فاطمه (سلام الله علیها) و حسنین (علیها السلام) بعد از اطعام مسکین، یتیم و اسیر از آن بهره‌مند شدند و بعد از آن هرگز احساس گرسنگی، تشنگی، خستگی و کسالت ننمودند و آن درختی است که در بین دیگر درختان بهشت ممتاز است، چرا که سایر درختان هر یک نوعی از میوه را دارند، امّا جنس این درخت به گونه‌ای است که ثمره‌ی آن گندم، انگور، انجیر، عنّاب و سایر انواع میوه‌ها و خوراکی‌های لذیذ است. به همین خاطر است که راویان در ذکر [نوع] این درخت اختلاف کرده‌اند؛ برخی آن را درخت گندم می‌دانند، گروهی دیگر درخت انگور؛ گروهی درخت انجیر و گروهی نیز از آن درخت عنّاب نام برده‌اند. اینکه خداوند آن‌ها را از نزدیک‌شدن به این درخت نهی فرمود، به جهت آن بود که با دستیابی به آن، به درجه‌ی محمّد (و آل او (علیهم السلام) می‌رسیدند، [در حالی که] خداوند این درجه را فقط مخصوص ایشان گردانیده و آن درختی است که هرکس به اذن خدا از آن تناول کند، به او علم اوّلین و آخرین بدون نیاز به آموزش، الهام می‌شود و هرکس به غیر اذن خدا از آن بهره‌مند شود از مرادش محروم گشته و خدا را معصیت کرده و در زمره‌ی ستمکاران قرار می‌گیرد، [و شما ای آدم (علیه السلام) و حوّا (سلام الله علیها)] با ارتکاب معصیت الهی و درخواست آن درجه‌ای که به شما اختصاص ندارد، به حکمی غیر حکم خدا گرایش پیدا کردید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۶
بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۸۹/ الإمام العسکری، ص۲۲۱/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۴۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۹؛ فیه: «فقال ... الشجرهًْ الخ» محذوف/ بحارالأنوار، ج۸، ص۱۷۹؛ بالإختصار/ البرهان
۵ -۲
(بقره/ ۳۵)

الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الْهَرَوِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا (علیه السلام) یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) أَخْبِرْنِی عَنِ الشَّجَرَهًِْ الَّتِی أَکَلَ مِنْهَا آدَمُ (علیه السلام) وَ حَوَّاءُ (سلام الله علیها) مَا کَانَتْ، فَقَدِ اخْتَلَفَ النَّاسُ فِیهَا. فَمِنْهُمْ مَنْ یَرْوِی: أَنَّهَا الْحِنْطَهًُْ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَرْوِی: أَنَّهَا الْعِنَبُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَرْوِی: أَنَّهَا شَجَرَهًُْ الْحَسَدِ؟ فَقَالَ: کُلُّ ذَلِکَ حَقٌّ. قُلْتُ: فَمَا مَعْنَی هَذِهِ الْوُجُوهِ عَلَی اخْتِلَافِهَا؟ فَقَالَ: یَا أَبَا الصَّلْتِ! إِنَّ شَجَرَ الْجَنَّهًِْ تَحْمِلُ أَنْوَاعاً فَکَانَتْ شَجَرَهًْ الْحِنْطَهًِْ وَ فِیهَا عِنَبٌ وَ لَیْسَتْ کَشَجَرِ الدُّنْیَا وَ إِنَّ آدَمَ (علیه السلام) لَمَّا أَکْرَمَهُ اللَّهُ تَعَالَی ذِکْرُهُ بِإِسْجَادِ مَلَائِکَتِهِ لَهُ وَ بِإِدْخَالِهِ الْجَنَّهًَْ قَالَ فِی نَفْسِهِ: هَلْ خَلَقَ اللَّهُ بَشَراً أَفْضَلَ مِنِّی فَعَلِمَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ مَا وَقَعَ فِی نَفْسِهِ فَنَادَاهُ ارْفَعْ رَأْسَکَ یَا آدَمُ (علیه السلام) فَانْظُرْ إِلَی سَاقِ عَرْشِی فَرَفَعَ آدَمُ (علیه السلام) رَأْسَهُ فَنَظَرَ إِلَی سَاقِ الْعَرْشِ فَوَجَدَ عَلَیْهِ مَکْتُوباً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ وَ زَوْجُهُ فَاطِمَهًُْ سَیِّدَهًُْ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ. فَقَالَ آدَمُ (علیه السلام): یَا رَبِّ مَنْ هَؤُلَاءِ؟ فَقَالَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ: مِنْ ذُرِّیَّتِکَ وَ هُمْ خَیْرٌ مِنْکَ وَ مِنْ جَمِیعِ خَلْقِی وَ لَوْلَاهُمْ مَا خَلَقْتُکَ وَ لَا خَلَقْتُ الْجَنَّهًَْ وَ النَّارَ وَ لَا السَّمَاءَ وَ الْأَرْضَ فَإِیَّاکَ أَنْ تَنْظُرَ إِلَیْهِمْ بِعَیْنِ الْحَسَدِ فَأُخْرِجَکَ عَنْ جِوَارِی. فَنَظَرَ إِلَیْهِمْ بِعَیْنِ الْحَسَدِ وَ تَمَنَّی مَنْزِلَتَهُمْ فَتَسَلَّطَ الشَّیْطَانُ عَلَیْهِ حَتَّی أَکَلَ مِنَ الشَّجَرَهًِْ الَّتِی نُهِیَ عَنْهَا وَ تَسَلَّطَ عَلَی حَوَّاءَ (سلام الله علیها) لِنَظَرِهَا إِلَی فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) بِعَیْنِ الْحَسَدِ حَتَّی أَکَلَتْ مِنَ الشَّجَرَهًِْ کَمَا أَکَلَ آدَمُ (علیه السلام) فَأَخْرَجَهُمَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ جَنَّتِهِ وَ أَهْبَطَهُمَا عَنْ جِوَارِهِ إِلَی الْأَرْض.

امام رضا (علیه السلام) اباصلت می‌گوید خطاب به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: ای پسر رسول‌خدا (! مرا از حقیقت شجره‌ای که آدم (علیه السلام) و حوا (سلام الله علیها) از آن خوردند خبر بده! چرا که مردم در آن اختلاف کرده‌اند؛ بعضی روایت کرده‌اند که درخت گندم بود؛ برخی دیگر روایت کرده‌اند که درخت انگور بود و طائفه‌ای نیز گفته‌اند که درخت حسد بود». حضرت (علیه السلام) فرمود: «تمام این‌ها درست است». عرض کردم: «پس این چه معنی دارد و این اختلاف چیست»؟ فرمود: «ای اباصلت! درخت بهشت انواع و اقسام مختلفی میوه میدهد و مانند درخت دنیا نیست [که تنها یک نوع میوه بدهد]. آن درخت [که آدم (علیه السلام) و حوا (سلام الله علیها)از آن خوردند] درخت گندم بود و انگور هم می‌داد و وقتی خداوند ملائکه را به سجده به آدم (علیه السلام)امر و او را وارد بهشت نمود، آدم (علیه السلام) با خود می‌گفت: آیا خداوند خلقی برتر از من نیز دارد»؟! حق‌تعالی چون بر خیال او نیز آگاه بود، ندا در داد که «ای آدم (علیه السلام)! سر خود را بلند کن و به ساق عرش من بنگر»! آدم (علیه السلام) چون سر خود را بلند نمود و به ساق عرش نگریست، دید بر آن نوشته شده است: «لا اله الا الله محمّد رسول الله، علی‌بن‌ابی‌طالب امیرالمؤمنین (علیه السلام) و زوجته فاطمه (سلام الله علیها) سیدة نساءالعالمین و الحسن (علیه السلام) و الحسین (علیه السلام) سیدی شباب اهل‌الجنة». پس آدم (علیه السلام) عرض کرد: «پروردگارا! این‌ها چه کسانی هستند»؟ خدای عزّوجلّ فرمود: «این‌ها ذریّه و فرزندان تو هستند و از تو بهتر و حتّی از جمیع آفریدگان من برترند و اگر اینها نبودند نه تو را می‌آفریدم و نه بهشت و نه جهنّم و نه آسمان و نه زمین را؛ پس مبادا به ایشان به چشم حسد نگاه کنی که در آن صورت تو را از همسایگی خود که بهشت است بیرون می‌کنم»! امّا آدم (علیه السلام)به ایشان به چشم حسد نگاه و منزلت ایشان را برای خود آرزو کرد. پس شیطان بر او مسلّط گشت تا [او را وسوسه کرده و] از درختی که از آن نهی شده بود بخورد و شیطان بر حوا (سلام الله علیها) مسلّط شد تا [او را وسوسه کند و] بر فاطمه (سلام الله علیها) به چشم حسد نظر کند [تا آنکه بالأخره] از آن درخت ممنوعه خورد؛ چنان که آدم (علیه السلام) قبل از آن خورده‌بود. پس حق‌تعالی هر دو را از بهشت بیرون کرد و آن‌ها را از جوار خود به این عالم خاک فرو فرستاد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۸
البرهان/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۶۵
۵ -۳
(بقره/ ۳۵)

الصّادق (علیه السلام)- یَعْنِی شَجَرَهًَْ الْحِنْطَهًْ.ِ

امام صادق (علیه السلام) آن درخت، درخت گندم است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۸
بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۷۲/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۴۱/ معانی الأخبار، ص۱۰۸/ البرهان
۵ -۴
(بقره/ ۳۵)

الرّضا (علیه السلام)- لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةً وَ أَشَارَ لَهُمَا إِلَی شَجَرَهًِْ الْحِنْطَهًِْ فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ.

امام رضا (علیه السلام) خدا فرمود: به این درخت نزدیک نشوید و آن دو را متوجّه درخت گندم کرد و فرمود: اگر نزدیک آن شوید از ظالمین محسوب می‌شوید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۸
بحارالأنوار، ج۱۱، ص۷۸/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۱۹۵/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۱۴/ نورالثقلین/ البرهان
۵ -۵
(بقره/ ۳۵)

الهادی (علیه السلام)- الشَّجَرَهًُْ الَّتِی نَهَی اللَّهُ آدَمَ (علیه السلام) وَ زَوْجَتَهُ أَنْ یَأْکُلَا مِنْهَا شَجَرَهًُْ الْحَسَدِ.

امام هادی (علیه السلام) درختی که خدا، آدم (علیه السلام) و همسرش حوا (سلام الله علیها)را از خوردن میوه‌ی آن نهی فرمود، درخت «الحان» نام داشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۸
العیاشی، ج۲، ص۹
۵ -۶
(بقره/ ۳۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- هِیَ شَجَرَهًُْ الکَافُورُ.

امام علی (علیه السلام) آن درخت، درخت کافور است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۵۸
نورالثقلین
۵ -۷
(بقره/ ۳۵)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ ابنُ سَلامٍ: یَا مُحَمَّدُ! فَأَخْبِرْنِی مَا صِفَهًُْ الشَّجَرَهًِْ وَ کَمْ لَهَا غُصْنٌ وَ کَمْ کَانَ طُولُ السُّنْبُلَهًِْ: قَالَ: یَا ابْنَ سَلَامٍ! کَانَ لَهَا ثَلَاثَهًُْ أَغْصَانٍ وَ کَانَ طُولُ کُلِّ سُنْبُلَهًٍْ ثَلَاثَهًَْ أَشْبَارٍ. قَالَ: صَدَقْتَ یَا مُحَمَّدُ! فَکَمْ سُنْبُلَهًًْ فَرَّکَ مِنْهَا آدَمُ؟ قَالَ: سُنْبُلَهًًْ وَاحِدَهًًْ. قَالَ: صَدَقْتَ یَا مُحَمَّدُ! فَکَمْ کَانَ فِی السُّنْبُلَهًِْ مِنْ حَبَّهًٍْ؟ قَالَ: کَانَ فِیهَا خَمْسُ حَبَّاتٍ. قَالَ: فَأَخْبِرْنِی مَا صِفَهًُْ الْحَبَّهًِْ؟ قَالَ: یَا ابْنَ سَلَامٍ! کَانَتْ بِمَنْزِلَهًِْ الْبَیْضِ الْکِبَارِ. قَالَ: فَأَخْبِرْنِی عَنِ الْحَبَّهًِْ الَّتِی بَقِیَتْ مَعَ آدَمَ مَا صَنَعَ بِهَا؟ قَالَ: یَا ابْنَ سَلَامٍ! أُنْزِلَتْ مَعَ آدَمَ مِنَ الْجَنَّهًِْ فَزَرَعَ آدَمُ تِلْکَ الْحَبَّهًَْ فَتَنَاسَلَ مِنْ تِلْکَ الْحَبَّهًِْ الْبَرَکَهًْ.

پیامبر ( [ابن‌سلام خطاب به پیامبر (گفت:] «ای محمّد (آن درخت [ممنوعه] را برای من توصیف کن و به من بگو تعداد شاخه‌های آن چند و طول یک خوشه‌ی آن چقدر بود»؟ حضرت (فرمود: «ای ابن‌سلام! آن درخت سه شاخه داشت و طول هر خوشه‌ی آن، سه وجب بود. گفت: «ای محمّد (راست گفتی! پس بگو آدم چند تا از آن خوشه‌های درخت را چید»؟ حضرت (فرمودند: «یک خوشه». او گفت: «ای محمّد (راست گفتی! پس بگو هر خوشه شامل چند دانه بود»؟ حضرت (فرمودند: «هر خوشه پنج دانه داشت». او گفت: «مرا از خصوصیّات آن دانه مطّلع کن». پیامبر (فرمود: «ای ابن‌سلام! آن دانه‌ها مثل تخم‌مرغ‌های بزرگی بودند». او گفت: «به من بگو آدم (علیه السلام) با آن دانه‌هایی که نزدش باقی‌ماند، چه کرد»؟ پیامبر (فرمود: «ای ابن‌سلام! بقیّه‌ی دانه‌ها، همراه آدم (علیه السلام) [به زمین] نازل‌شد و آدم (علیه السلام) آن را کاشت و برکت از آن دانه زیاد شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶۰
بحارالأنوار، ج۵۷، ص۲۴۴
۵ -۸
(بقره/ ۳۵)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَرَضَ عَلَی آدَمَ (علیه السلام) فِی الْمِیثَاقِ ذُرِّیَّتَهُ فَمَرَّ بِهِ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ مُتَّکِئٌ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) تَتْلُوهُمَا وَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) یَتْلُوَانِ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فَقَالَ اللَّهُ: یَا آدَمُ (علیه السلام)! إِیَّاکَ أَنْ تَنْظُرَ إِلَیْهِ بِحَسَدٍ أُهْبِطْکَ مِنْ جِوَارِی.

امام صادق (علیه السلام) همانا خداوند تعالی در هنگام میثاق، فرزندان آدم (علیه السلام) را به او نشان داد پس پیامبر (در حالی‌که به علی (علیه السلام) تکیه داده‌بود و فاطمه (سلام الله علیها) در حالی که از پس آن دو می‌آمد و حسن و حسین (علیها السلام) در حالیکه بعد از فاطمه (سلام الله علیها) می‌آمدند، از مقابل دیدگان آدم (علیه السلام) رد شدند. پس خداوند فرمود: «ای آدم (علیه السلام) بپرهیز که با حسد به آن‌ها بنگری که در آن صورت تو را از جوار خود، هبوط می‌دهم»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶۰
بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۸۷

که از ستمکاران خواهید شد

۶ -۱
(بقره/ ۳۵)

الصّادق (علیه السلام)- فَنَظَرَ إِلَی مَنْزِلَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) بَعْدَهُمْ فَوَجَدَاهَا أَشْرَفَ مَنَازِلِ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ فَقَالَا: یَا رَبَّنَا لِمَنْ هَذِهِ الْمَنْزِلَهًُْ؟ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ: ارْفَعَا رُءُوسَکُمَا إِلَی سَاقِ عَرْشِی. فَرَفَعَا رُءُوسَهُمَا فَوَجَدَا اسْمَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (علیهم السلام)وَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) مَکْتُوبَهًًْ عَلَی سَاقِ الْعَرْشِ بِنُورٍ مِنْ نُورِ الْجَبَّارِ جَلَّ جَلَالُهُ. فَقَالَا: یَا رَبَّنَا! مَا أَکْرَمَ أَهْلَ هَذِهِ الْمَنْزِلَهًِْ عَلَیْکَ وَ مَا أَحَبَّهُمْ إِلَیْکَ وَ مَا أَشْرَفَهُمْ لَدَیْکَ! فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ: لَوْلَاهُمْ مَا خَلَقْتُکُمَا هَؤُلَاءِ خَزَنَهًُْ عِلْمِی وَ أُمَنَائِی عَلَی سِرِّی إِیَّاکُمَا أَنْ تَنْظُرَا إِلَیْهِمْ بِعَیْنِ الْحَسَدِ وَ تَتَمَنَّیَا مَنْزِلَتَهُمْ عِنْدِی وَ مَحَلَّهُمْ مِنْ کَرَامَتِی فَتَدْخُلَا بِذَلِکَ فِی نَهْیِی وَ عِصْیَانِی فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ. قَالَا: رَبَّنَا! وَ مَنِ الظَّالِمُونَ؟ قَالَ: الْمُدَّعُونَ لِمَنْزِلَتِهِمْ بِغَیْرِ حَق. قَالَا: رَبَّنَا! فَأَرِنَا مَنَازِلَ ظَالِمِیهِمْ فِی نَارِکَ حَتَّی نَرَاهَا کَمَا رَأَیْنَا مَنْزِلَتَهُمْ فِی جَنَّتِکَ. فَأَمَرَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی النَّارَ فَأَبْرَزَتْ جَمِیعَ مَا فِیهَا مِنْ أَلْوَانِ النَّکَالِ وَ الْعَذَابِ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: مَکَانُ الظَّالِمِینَ لَهُمُ الْمُدَّعِینَ لِمَنْزِلَتِهِمْ فِی أَسْفَلِ دَرْکٍ مِنْهَا کُلَّما أَرادُوا أَنْ یَخْرُجُوا مِنْها أُعِیدُوا فِیها وَ کُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلُوا سِوَاهَا لِیَذُوقُوا الْعَذابَ.

امام صادق (علیه السلام) [آدم (علیه السلام) و حوا (سلام الله علیها) در هنگام میثاق] به جایگاه محمّد (علی (علیه السلام)، فاطمه (سلام الله علیها)، حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام)و امامان پس از آنها (علیهم السلام) نگریستند و آن را ارجمندترین سراهای بهشت یافتند. گفتند: «پروردگارا! این منزلت از برای کیست»؟ خداوند جلّ‌جلاله فرمود: «سرهایتان را به‌سوی ساق عرش بلند کنید. آن‌ها سر بالا کرده و دیدند نام محمّد (و علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام الله علیها) و حسن و حسین (علیها السلام)و امامان (علیهم السلام) بر ساق عرش به نوری از نورهای خداوند جبار جلّ‌جلاله نوشته شده است». گفتند: «پروردگارا! اهل این منزلت نزد تو چقدرگرامی، محبوب و ارجمندند»؟ خداوند در جواب آنان فرمود: اگر آنان نمی‌بودند من شما دو تن را نمی‌آفریدم. آنان گنجینه‌های علم و امین اسرار من هستند. مبادا به ایشان به دیده‌ی حسد بنگرید و منزلت و جایگاه کرامت آن‌ها در نزد من را برای خود آرزو کنید که در آن صورت در راه سرکشی و نافرمانی من گام می‌گذارید و در زمره‌ی ستمگران قرار خواهیدگرفت». آدم (علیه السلام) و حوا (سلام الله علیها) گفتند: «پروردگارا! این ستمگران کیستند»؟ خداوند فرمود: «آنان که به ناروا منزلت ایشان را برای خود ادّعا می‌کنند». سپس آن دو چنین درخواست‌کردند که «پروردگارا! سرای ستمکاران در حقّ ایشان را در آتش دوزخ خود، به ما بنمای تا همان‌طور که منزلت ایشان را در بهشت تو دیدیم، آن [جایگاه] را نیز ببینیم. پس خداوند تبارک و تعالی به آتش دوزخ فرمان داد و آتش هر آنچه از شکنجه و عذاب در خود داشت نمایان ساخت. خداوند عزّوجلّ فرمود: جای ستمکاران در حقّ محمّد (علی (علیه السلام) و اهل بیت آنان (علیهم السلام) که [به ناحق] می‌خواهند جایگاه آنان را بگیرند در فروترین مراتب دوزخ است. هرگاه که تلاش می‌کنند از آن رها گشته و خارج شوند دوباره به آن عذاب برمی‌گردند؛ هرگاه بر اثر عذاب، پوستشان می‌سوزد و از بین می‌رود پوستشان را به پوست جدیدی تبدیل می‌کنند تا عذاب بیشتری بچشند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶۰
بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۷۲/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۴۱/ معانی الأخبار، ص۱۰۸/ البرهان
۶ -۲
(بقره/ ۳۵)

الصّادق (علیه السلام)- فَلَمَّا أَسْکَنَهُ اللَّهُ الْجَنَّهًَْ مُثِّلَ لَهُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیها السلام) فَنَظَرَ إِلَیْهِمْ بِحَسَدٍ ثُمَّ عُرِضَتْ عَلَیْهِ الْوَلَایَهًُْ فَأَنْکَرَهَا فَرَمَتْهُ الْجَنَّهًُْ بِأَوْرَاقِهَا.

امام صادق (علیه السلام) زمانی که خداوند آدم (علیه السلام) را در بهشت ساکن نمود، تمثیلی [و اشباهی از] پیامبر (علی (علیه السلام)، فاطمه (سلام الله علیها)، حسن و حسین (علیها السلام)برای او نمایان شدند. پس آدم (علیه السلام) با حسد به ایشان نگریست سپس ولایت بر او عرضه شد امّا آدم (علیه السلام) آن را نپذیرفت. پس بهشت برگ‌هایش را به او پرتاب نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶۲
بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۸۷
۶ -۳
(بقره/ ۳۵)

السّجّاد (علیه السلام)- فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ فَأَخَذَا مَا لَا حَاجَهًَْ بِهِمَا إِلَیْهِ فَدَخَلَ ذَلِکَ عَلَی ذُرِّیَّتِهِمَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ ذَلِکَ أَنَّ أَکْثَرَ مَا یَطْلُبُ ابْنُ آدَمَ مَا لَا حَاجَهًَْ بِه.

امام سجّاد (علیه السلام) و آدم (علیه السلام) و حوا (سلام الله علیها)چیزی را برگرفتند که هیچ نیازی به آن نداشتند) منظور، برخورداری از میوه‌ی درخت ممنوعه است (و این‌گونه این خصلت تا روز قیامت درون فرزندانشان راه یافت؛ چرا که بیشترین خواسته‌های فرزند آدم (علیه السلام) چیزیست که هیچ نیازی به آن ندارند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶۲
نورالثقلین/ البرهان/ الکافی، ج۲، ص۱۳۱
بیشتر
بقره
همه
مقدمه
۱
۲
۳
۴
۵
۶
۷
۸
۹
۱۰
۱۱
۱۲
۱۳
۱۴
۱۵
۱۶
۱۷
۱۸
۱۹
۲۰
۲۱
۲۲
۲۳
۲۴
۲۵
۲۶
۲۷
۲۸
۲۹
۳۰
۳۱
۳۲
۳۳
۳۴
۳۵
۳۶
۳۷
۳۸
۳۹
۴۰
۴۱
۴۲
۴۳
۴۴
۴۵
۴۶
۴۷
۴۸
۴۹
۵۰
۵۱
۵۲
۵۳
۵۴
۵۵
۵۶
۵۷
۵۸
۵۹
۶۰
۶۱
۶۲
۶۳
۶۴
۶۵
۶۶
۶۷
۶۸
۶۹
۷۰
۷۱
۷۲
۷۳
۷۴
۷۵
۷۶
۷۷
۷۸
۷۹
۸۰
۸۱
۸۲
۸۳
۸۴
۸۵
۸۶
۸۷
۸۸
۸۹
۹۰
۹۱
۹۲
۹۳
۹۴
۹۵
۹۶
۹۷
۹۸
۹۹
۱۰۰
۱۰۱
۱۰۲
۱۰۳
۱۰۴
۱۰۵
۱۰۶
۱۰۷
۱۰۸
۱۰۹
۱۱۰
۱۱۱
۱۱۲
۱۱۳
۱۱۴
۱۱۵
۱۱۶
۱۱۷
۱۱۸
۱۱۹
۱۲۰
۱۲۱
۱۲۲
۱۲۳
۱۲۴
۱۲۵
۱۲۶
۱۲۷
۱۲۸
۱۲۹
۱۳۰
۱۳۱
۱۳۲
۱۳۳
۱۳۴
۱۳۵
۱۳۶
۱۳۷
۱۳۸
۱۳۹
۱۴۰
۱۴۱
۱۴۲
۱۴۳
۱۴۴
۱۴۵
۱۴۶
۱۴۷
۱۴۸
۱۴۹
۱۵۰
۱۵۱
۱۵۲
۱۵۳
۱۵۴
۱۵۵
۱۵۶
۱۵۷
۱۵۸
۱۵۹
۱۶۰
۱۶۱
۱۶۲
۱۶۳
۱۶۴
۱۶۵
۱۶۶
۱۶۷
۱۶۸
۱۶۹
۱۷۰
۱۷۱
۱۷۲
۱۷۳
۱۷۴
۱۷۵
۱۷۶
۱۷۷
۱۷۸
۱۷۹
۱۸۰
۱۸۱
۱۸۲
۱۸۳
۱۸۴
۱۸۵
۱۸۶
۱۸۷
۱۸۸
۱۸۹
۱۹۰
۱۹۱
۱۹۲
۱۹۳
۱۹۴
۱۹۵
۱۹۶
۱۹۷
۱۹۸
۱۹۹
۲۰۰
۲۰۱
۲۰۲
۲۰۳
۲۰۴
۲۰۵
۲۰۶
۲۰۷
۲۰۸
۲۰۹
۲۱۰
۲۱۱
۲۱۲
۲۱۳
۲۱۴
۲۱۵
۲۱۶
۲۱۷
۲۱۸
۲۱۹
۲۲۰
۲۲۱
۲۲۲
۲۲۳
۲۲۴
۲۲۵
۲۲۶
۲۲۷
۲۲۸
۲۲۹
۲۳۰
۲۳۱
۲۳۲
۲۳۳
۲۳۴
۲۳۵
۲۳۶
۲۳۷
۲۳۸
۲۳۹
۲۴۰
۲۴۱
۲۴۲
۲۴۳
۲۴۴
۲۴۵
۲۴۶
۲۴۷
۲۴۸
۲۴۹
۲۵۰
۲۵۱
۲۵۲
۲۵۳
۲۵۴
۲۵۵
۲۵۶
۲۵۷
۲۵۸
۲۵۹
۲۶۰
۲۶۱
۲۶۲
۲۶۳
۲۶۴
۲۶۵
۲۶۶
۲۶۷
۲۶۸
۲۶۹
۲۷۰
۲۷۱
۲۷۲
۲۷۳
۲۷۴
۲۷۵
۲۷۶
۲۷۷
۲۷۸
۲۷۹
۲۸۰
۲۸۱
۲۸۲
۲۸۳
۲۸۴
۲۸۵
۲۸۶