آیه وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ يُشْهِدُ أللهَ عَلى ما في قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ [204]
بعضى از مردم، گفتارشان در زندگى دنیا مایه‌ي اعجاب تو مى‌شود؛ [در ظاهر، اظهار محبّت شدید مى‌کنند] و خدا را بر آنچه در دل دارند گواه مى‌گیرند. در حالى که آنان، سرسخت‌ترین دشمنانند.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- نَزَلَتِ الْآیَاتُ الثَّلَاثُ فِی الْمُرَائِی لِأَنَّهُ یُظْهِرُ خِلَافَ مَا یُبَطِّنُ.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه) این سه آیه، در شأن انسان ریاکار نازل شده است؛ زیرا او بر خلاف آنچه که در باطنش است، خود را می‌نمایاند. (منظور این آیه و دو آیه‌ی بعد است).
العسکری (علیه السلام)- أَخْبَرَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) أَنَّ فِی النَّاسِ مَنْ یُظْهِرُهَا وَ یُسِرُّ خِلَافَهَا وَ یَنْطَوِی عَلَی مَعَاصِی اللَّهِ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ بِإِظْهَارِهِ تِلْکَ {لَکَ} الدِّینَ وَ الْإِسْلَامَ وَ تَزَیُّنِهِ فِی حَضْرَتِکَ بِالْوَرَعِ وَ الْإِحْسَانِ.
امام عسکری (علیه السلام) [خداوند در این آیه] حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) را از احوال افرادی آگاه می‌کند که در ظاهر چیزی را نشان می‌دهند که در باطن خلاف آن را پنهان کرده‌اند و معصیت خدا می‌کنند و می‌فرماید: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! سخن بعضی از مردم در دنیا موجب شگفت تو می‌شود که اظهار دین اسلام می‌کنند و با آب و تاب اظهار ورع و اخلاص می‌نمایند».
السّجّاد (علیه السلام)- إِذَا رَأَیْتُمُ الرَّجُلَ قَدْ حَسُنَ سَمْتُهُ وَ هَدْیُهُ وَ تَمَاوَتَ فِی مَنْطِقِهِ وَ تَخَاضَعَ فِی حَرَکَاتِهِ فَرُوَیْداً لَا یَغُرَّنَّکُمْ فَمَا أَکْثَرَ مَنْ یُعْجِزُهُ تَنَاوُلُ الدُّنْیَا وَ رُکُوبُ الْحَرَامِ مِنْهَا لِضَعْفِ نِیَّتِهِ وَ مَهَانَتِهِ وَ جُبْنِ قَلْبِهِ فَنَصَبَ الدِّینَ فَخّاً لَهَا فَهُوَ لَا یَزَالُ یَخْتِلُ النَّاسَ بِظَاهِرِهِ فَإِنْ تَمَکَّنَ مِنْ حَرَامٍ اقْتَحَمَهُ وَ إِذَا وَجَدْتُمُوهُ یَعِفُّ عَنِ الْمَالِ الْحَرَامِ فَرُوَیْداً لَا یَغُرَّنَّکُمْ فَإِنَّ شَهَوَاتِ الْخَلْقِ مُخْتَلِفَهًٌْ فَمَا أَکْثَرَ مَنْ یَنْبُو عَنِ الْمَالِ الْحَرَامِ وَ إِنْ کَثُرَ وَ یَحْمِلُ نَفْسَهُ عَلَی شَوْهَاءَ قَبِیحَهًٍْ فَیَأْتِی مِنْهَا مُحَرَّماً فَإِذَا وَجَدْتُمُوهُ یَعِفُّ عَنْ ذَلِکَ فَرُوَیْداً لَا یَغُرَّکُمْ حَتَّی تَنْظُرُوا مَا عَقَدَهُ عَقْلُهُ فَمَا أَکْثَرَ مَنْ تَرَکَ ذَلِکَ أَجْمَعَ ثُمَّ لَا یَرْجِعُ إِلَی عَقْلٍ مَتِینٍ فَیَکُونُ مَا یُفْسِدُهُ بِجَهْلِهِ أَکْثَرَ مِمَّا یُصْلِحُهُ بِعَقْلِهِ فَإِذَا وَجَدْتُمْ عَقْلَهُ مَتِیناً فَرُوَیْداً لَا یَغُرَّکُمْ حَتَّی تَنْظُرُوا أَ مَعَ هَوَاهُ یَکُونُ عَلَی عَقْلِهِ أَوْ یَکُونُ مَعَ عَقْلِهِ عَلَی هَوَاهُ وَ کَیْفَ مَحَبَّتُهُ لِلرِّئَاسَاتِ الْبَاطِلَهًِْ وَ زُهْدُهُ فِیهَا فَإِنَّ فِی النَّاسِ مَنْ خَسِرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًَْ یَتْرُکُ الدُّنْیَا لِلدُّنْیَا وَ یَرَی أَنَّ لَذَّهًَْ الرِّئَاسَهًِْ الْبَاطِلَهًِْ أَفْضَلُ مِنْ لَذَّهًِْ الْأَمْوَالِ وَ النِّعَمِ الْمُبَاحَهًِْ الْمُحَلَّلَهًِْ فَیَتْرُکُ ذَلِکَ أَجْمَعَ طَلَباً لِلرِّئَاسَهًِْ حَتَّی إِذا قِیلَ لَهُ اتَّقِ اللهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهادُ.
امام سجاد (علیه السلام) اگر فردی را با ظاهر نیکو دیدید که از پارسایی سکوت اختیار نموده و خضوع در حرکاتش هویداست، صبر کنید! آهسته! مبادا این ظاهر شما را گول بزند! زیرا بیشتر افرادی که در به دستآوردن دنیا و ارتکاب محرّمات ناتوان و دارای ضعف نیّت و ترس قلبی‌اند، [و توان انجام بعضی از محرّمات را برای لذّت بردن از دنیای مادّی ندارند] دین را دام و تله‌ای برای دنیای خود ساخته‌اند [تا به نام دین به دنیای خود برسند] و پیوسته مردم، فریب ظاهر اینان را می‌خورند و اگر امکان عمل حرامی را پیدا کنند حتماً مرتکب آن خواهندشد. و اگر دید او از مال حرام خودداری می‌کند، صبر کن! آهسته! گول نخور که شهوات آدمیان گوناگون است! زیرا تعداد افرادی که از مال حرام خودداری می‌کنند زیاد نیست هرچند در ظاهر زیاد باشند. ولی خود را به اعمال زشتی وا می‌دارند و مرتکب حرام می‌شوند. و اگر دیدید از این کارهای زشت نیز خودداری می‌کنند باز هم صبر کنید! مبادا گولشان را بخورید! تا اینکه کاملًا به عقیده‌ی دلشان بنگرید. زیرا همه‌ی افرادی که این‌گونه‌اند در آخر به اندیشه‌ای متین باز نمی‌گردند. و [تعداد] افرادی که به‌واسطه‌ی جهل به فساد می‌افتند بیشتر از گروهی است که با عقل اصلاح می‌شوند. و اگر عقل او را نیز متین و استوار یافتید، باز هم صبر کنید و گول نخورید! ببینید هوای او متابع عقل است یا عقل او پیروی هوی می‌کند؟! و ببینید عکس‌العمل او در برابر ریاست‌های باطل چگونه است؛ مثبت یا منفی؟! زیرا گروهی از مردم در دنیا و آخرت زیان می‌کنند؛ [این‌ها] دنیا را برای دنیا ترک نمودند و لذّت ریاست باطل را بر خوشی اموال و نعمت‌های مباح و حلال، ترجیح دادند و همه‌ی این‌ها را (لذات حلال) برای ریاست باطل رها نمودند؛ تا جایی که اگر به او گویند: «از خدای بترس»! زیاده‌خواهی او را به گناه وامی دارد (عزّت ظاهری که با گناه بدست آورده او را می‌گیرد). دوزخ او را بس است که بستر بدی است!
العسکری (علیه السلام)- یُشْهِدُ اللهَ عَلی ما فِی قَلْبِهِ بِأَنْ یَحْلِفَ لَکَ بِأَنَّهُ مُؤْمِنٌ مُخْلِصٌ مُصَدِّقٌ لِقَوْلِهِ بِعَمَلِهِ.
امام عسکری (علیه السلام) [یعنی] خدا را هم، گواه بر دل خویش می‌گیرد که من مخلص و موحّد هستم و گفتارم که این‌کار و آن‌کار را می‌کنم، راست است.
الباقر (علیه السلام)- قَالَ اللَّدُّ الْخُصُومَهًُْ.
امام باقر (علیه السلام) أَلَدُّ یعنی خصومت.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ سَعْدٍ الْإِسْکَافِ {عَنْ أَبِی جَعْفَرٍٍ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ اللهَ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ} بَلْ هُمْ یَخْتَصِمُونَ. قَالَ قُلْتُ: مَا أََلَدُّ؟ قَالَ: شَدِیدُ الْخُصُومَهًِْ.
امام باقر (علیه السلام) سعد الأسکاف از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده است که: [آن‌ها سرسخت‌ترین دشمنان‌اند و] نزاع و ستم می‌کنند. به حضرت عرض کردم: «ألَدّ به چه معنا است»؟ حضرت پاسخ داد: «منظور، دشمنی سرسخت است».