آیه ۱۶۳ - سوره بقره

پیامبر ( اسم اعظم خدا در این دو آیه است: آیه: اللهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ و آیه‌ی إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ.

امام کاظم (علیه السلام) ای هشام! خدای متعال به‌واسطه‌ی عقل، حجّت را برای مردم تمام کرده و پیغمبران (علیهم السلام) را به‌وسیله‌ی بیان، یاری نموده و به سبب براهین و ادلّه، آن‌ها را به ربوبیّت خویش دلالت فرموده است: وَ إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ.

امام علی (علیه السلام) در روز جنگ جمل یکی از بادیه‌نشینان به‌سوی امیرالمؤمنین (علیه السلام) حرکت و عرض کرد: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! آیا می‌گویی که خدا یکی‌است»؟ پس مردم بر او حمله کردند؛ اعتراض نموده و گفتند: «ای اعرابی! آیا نمی‌بینی که [اکنون] امیرالمؤمنین (علیه السلام)، در حالت پریشانی دل و پراکندگی حواسّ است»؟ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «او را واگذارید و به او کاری نداشته‌باشید. آنچه اعرابی می‌خواهد همان است که ما آن را از این گروه (گروه جنگاوران سپاه مقابل) می‌خواهیم [و این جنگ و جدال بر سر این مقال است]». پس فرمود: «ای اعرابی! قول در اینکه خدا یکی است بر چهار قسم است؛ دو وجه از آن‌ها بر خدای عزّوجلّ روا نیست و دو وجه در او ثابت است. امّا آن دو وجه که بر او روا نیست، یکی گفتار کسی است که بگوید، خدا یکی است و منظورش عدد یک، در باب اعداد باشد و این غلط است زیرا خدا آن چیزی است که دوّمی (شبیه) ندارد و اصلاً [عدد یکی که دو را در پی خود ندارد] در باب اعداد داخل نمی‌شود. آیا نمی‌بینی آن کسی که گفته خدا، یکی از سه خداست [و خدا را در باب اعداد، یکی از سه خدا شمرده] کافر شده؟! و معنی دیگر، قول کسی است که می‌گوید: «او یکی از مردمان است» و منظور او نوعی جنس باشد. [چنان که می‌گویند: «زید یکی از افراد انسان است».] پس چنین چیزی بر او روا نیست. زیرا این تشبیه است و پروردگار ما از این جلیل‌تر و برتر است. و امّا آن دو وجه که در خدا ثابت است؛ یکی قول کسی است که بگوید «خداوند یکی است که او را در میان چیزها شبیه و مانندی نیست»؛ [که البته] پروردگار ما این‌چنین است [یعنی در کمالات، یگانه است و عدیل و نظیری ندارد. چنان که می‌گویند «فلانی یگانه‌ی دهر است».] و وجه دیگر، قول کسی است که بگوید «خداوند عزّوجلّ احدی‌المعنی است» و منظورش از این بیان این است که خدا منقسم نمی‌شود؛ نه در وجود ذهنی و خارجی؛ نه در عقل و وهم و خیال [که البتّه] پروردگار عزّوجلّ ما این‌چنین است».