آیه ۲۷۵ - سوره بقره

امام علی (علیه السلام) آن دسته از آیات که تأویلشان در تنزیلشان نهفته است، شامل تمام آیات محکمی می‌شود که برای تحریم برخی از چیزهای متعارف که در میان اعراب آن روز بوده، نازل شده است. تأویل آنان در تنزیلشان است لذا آن آیات به تفسیری بیش از تأویلشان نیازمند نمی‌باشند و از این جمله آیات، سخن خداوند است: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ذَرُوا ما بَقِیَ مِنَ الرِّبا (بقره/۲۷۸) و أَحَلَّ اللهُ الْبَیْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا و نظیر این آیه که خداوند سبحان [چیزی را] تحریم نموده و شنونده در مورد آن شبهه و سؤالی ندارد، در قرآن به وفور دیده می‌شود.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) زمانی که مرا به آسمان (معراج) بردند، گروهی را دیدم که یکی از آن‌ها تلاش می‌کرد که بایستد امّا به‌سبب شکم بزرگی که داشت نمی‌توانست بایستد. گفتم: «ای جبرئیل (علیه السلام)! ایشان چه کسانی هستند»؟ پاسخ داد: «این‌ها رباخوارانند: لا یَقُومُونَ إِلَّا کَما یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطانُ مِنَ الْمَسِّ اینان همانند [عذاب] آل فرعون، روز و شب در آتش افکنده‌می‌شوند و در آن حال می‌گویند: «پروردگارا قیامت چه وقت فرا می‌رسد [تا از این وضع خلاص شویم]»؟ درحالی‌که نمی‌دانند عذاب قیامت سخت‌تر و تلخ‌تر است.

امام صادق (علیه السلام) یک درهم ربا، نزد خداوند، از هفتاد بار زنا با محارم در خانه‌ی خدا عظیم‌تر [و زشت‌تر] است. فرمود: ربا [در تشبیه،] هفتاد جزء [و معادل] دارد که ازدواج [و نزدیکی] مرد با مادرش در خانه‌ی خدا، خفیف‌ترین آن است.

امام رضا (علیه السلام) علّت تحریم ربا که خداوند آن را نهی کرده، فسادی است که نسبت به اموال در آن وجود دارد. زیرا انسان چنانچه یک‌درهم را به دو درهم بخرد، چون قیمت یک درهم یک درهم است، درهم دیگر تباه شده است. لذا خرید و فروش و معاملات ربوی در هر حال برای خریدار و فروشنده، همه خسارت و ضرر است. پس از این رو خداوند تبارک‌وتعالی ربا را به خاطر فساد و تباهی اموال و ثروت‌ها، حرام کرده است. همچنان که منع فرموده اموال سفیه (کم‌عقل و دیوانه و کودکان) را در اختیار او قرار دهند چرا که بیم آن است که همه را تلف و نابود کند؛ تا زمانی‌که از او رشد عقلی دیده‌شود [که در آن وقت منع برداشته می‌شود]. به این سبب خداوند عزّوجلّ معامله‌کردن یک درهم به دو درهم در یک معامله را حرام فرموده و سرّ تحریم ربا بعد از دانستن حکم خدا درباره‌ی آن، این است که در آن کوچک‌شمردن حرامی است که خداوند آن را حرام فرموده است و شرعاً حرمتش معلوم گشته و این بی‌اعتنایی به محرّمات الهی و نادیده‌گرفتن آن، خود داخل‌شدن در کفر است [نه تنها معصیت]. و سرّ تحریم ربای قرضی آن است که [با این کار،] کار خیر از میان می‌رود و اموال تلف می‌شود و مردم به کسبِ منفعتِ بی‌تلاش، مایل می‌شوند و [نیز] دادن قرض‌الحسنه و دادن خمس و زکات و کارهای خوب از میان می‌رود و [این حرمت] به‌سبب فساد و ستمی است که به قرض‌گیرنده می‌شود و [نیز به علّت] نابودی و به بادرفتن ثروت‌ها است.

امام باقر (علیه السلام) [امام (علیه السلام) درباره‌ی] فَمَنْ جاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهی فَلَهُ ما سَلَفَ فرمود: منظور از موعظه، توبه است.

امام باقر (علیه السلام) شخصی روزگاری را به رباخواری می‌پرداخت. پس به قصد دیدار و سؤال درباره‌ی آن اموال، به نزد اباجعفر (علیه السلام)آمد. پس حضرت به او فرمود: «راه رهایی تو در کتاب خداست. خداوند می‌فرماید: فَمَنْ جاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهی فَلَهُ ما سَلَفَ و موعظه همان توبه است و بدان جهت که از حرمت ربا مطّلع نبوده سپس آگاه شده است، [اموال] گذشته بر او حلال می‌باشد و از آنچه که باقی مانده است، باید خودداری نماید.

امام صادق (علیه السلام) هر ربایی را که مردم از روی جهالت بخورند سپس توبه نمایند، خداوند چنانچه توبه‌ی آن‌ها را حقیقی بداند، از ایشان می‌پذیرد. و هرکسی که مال زیادی در اختیار دارد بدون آنکه بداند بیشتر آن از ربا است، سپس از ماجرا مطّلع شده و بخواهد ربا را [از مال] بیرون کند، اموالی که در گذشته کسب کرده، برای خودش می‌باشد و [باید] ربا را در مالی که از نو به‌دست می‌آورد، خارج کند.

امام صادق (علیه السلام) رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) [استفاده‌ی] اموالی را که در گذشته از ربا به‌دست آمده، جایز و مابقی را حرام دانست. بنابراین اگر کسی به این مسأله جاهل باشد، این جهل، به او رخصت می‌دهد [و حرام محسوب نمی‌شود] تا آنکه از حرمت آن مطّلع گردد. پس آن زمان، ربادادن بر او حرام می‌شود و چنانچه ربا داد، عذاب الهی بر او واجب می‌شود همان‌طور که بر رباخوار واجب می‌گردد.