آیه وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْليسَ أَبى وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكافِرينَ [34]
و [ياد كن] هنگامى را كه به فرشتگان گفتيم: «براى آدم سجده [و خضوع] كنيد!» همگى سجده كردند؛ جز ابليس كه سرباز زد و تكبّر ورزيد و [به‌خاطر نافرمانى و تكبّرش] از كافران شد.
العسکری (علیه السلام)- قَالَ اللَّهُ تَعَالَی کَانَ خَلَقَ اللهُ لَکُمْ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً إِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لآِدَمَ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ خَلَقَ لَکُمْ.
امام عسکری (علیه السلام) تمام مخلوقات خدا برای بندگانش خلق شده بود. بنابراین هنگامی‌که خداوند متعال فرمود: إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُو لِآدَمَ، موجودات و از جمله ملائکه برای آدم (علیه السلام) خلق شده‌بوده‌اند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَحَمَلَتِ الْمَلَائِکَهًُْ جَسَدَ آدَمَ (علیه السلام) وَ وَضَعُوهُ عَلَی بَابِ الْجَنَّهًِْ وَ هُوَ جَسَدٌ لَا رُوحَ فِیهِ وَ الْمَلَائِکَهًُْ یَنْتَظِرُونَ مَتَی یُؤْمَرُونَ بِالسُّجُودِ وَ کَانَ ذَلِکَ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ بَعْدَ الظُّهْرِ ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَمَرَ الْمَلَائِکَهًَْ بِالسُّجُودِ لآِدَمَ (علیه السلام) فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ لَعَنَهُ اللَّهُ.
امام علی (علیه السلام) ملائکه، جسد آدم (علیه السلام) را که هنوز هیچ روحی در آن نبود، حمل کرده و در درگاه بهشت قرار دادند و منتظر ماندند تا ببینند چه زمانی به آن‌ها امر به سجود می‌شود. آن هنگام، بعد از ظهر روز جمعه بود؛ سپس خدا ملائکه را امر به سجود بر آدم (علیه السلام) کرد و همه سجده کردند جز ابلیس که از رحمت خدا دور شد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ اسْتَأْدَی اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی الْمَلَائِکَهًَْ وَدِیعَتَهُ لَدَیْهِمْ وَ عَهْدَ وَصِیَّتِهِ إِلَیْهِمْ فِی الْإِذْعَانِ بِالسُّجُودِ لَهُ وَ الْخُنُوعِ لِتَکْرِمَتِهِ فَقَالَ اسْجُدُوا لِآدَمَ (علیه السلام).
امام علی (علیه السلام) خدا از فرشته‌ها خواست آنچه را که قبلاً او به عنوان ودیعه به آن‌ها سپرده‌بود، بپردازند و با سجده و تواضع و احترام نسبت به آدم (علیه السلام) سفارش پیشین و عهد او را به جای آورند. لذا فرمود: اسْجُدُو لِآدَمَ ... .
الصّادق (علیه السلام)- أَمَرَ اللَّهُ وَ لَمْ یَشَأْ وَ شَاءَ وَ لَمْ یَأْمُرْ أَمَرَ إِبْلِیسَ أَنْ یَسْجُدَ لآِدَمَ (علیه السلام) وَ شَاءَ أَنْ لَا یَسْجُدَ وَ لَوْ شَاءَ لَسَجَد.
امام صادق (علیه السلام) خدا [به شیطان] امر کرد ولی نمی‌خواست [سجده کند] و می‌خواست [که سجده نکند] امّا امر [به سجده‌نکردن] نکرد. به ابلیس امر کرد به آدم (علیه السلام) سجده کند امّا خواست که سجده نکند؛ چرا که اگر می‌خواست، ابلیس سجده می‌کرد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَوَّلُ بُقْعَهًٍْ عُبِدَ اللَّهُ عَلَیْهَا ظَهْرُ الْکُوفَهًِْ لَمَّا أَمَرَ اللَّهُ الْمَلَائِکَهًَْ أَنْ یَسْجُدُوا لآِدَمَ سَجَدُوا عَلَی ظَهْرِ الْکُوفَهًْ.
امام علی (علیه السلام) نخستین جایی که خداوند در آن پرستش شد، پشت کوفه بود؛ در آن هنگام که خداوند به فرشتگان فرمان داد که بر آدم (علیه السلام) سجده کنند، آنان در پشت کوفه به سجده افتادند.
العسکری (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَمَّا خَلَقَ آدَمَ (علیه السلام) وَ سَوَّاهُ وَ عَلَّمَهُ أَسْمَاءَ کُلِّ شَیْءٍ وَ عَرَضَهُمْ عَلَی الْمَلَائِکَهًِْ جَعَلَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیّاً (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ (علیهم السلام) أَشْبَاحاً خَمْسَهًًْ فِی ظَهْرِ آدَمَ (علیه السلام) وَ کَانَتْ أَنْوَارُهُمْ تُضِیءُ فِی الْآفَاقِ مِنَ السَّمَاوَاتِ وَ الْحُجُبِ وَ الْجِنَانِ وَ الْکُرْسِیِّ وَ الْعَرْشِ فَأَمَرَ اللَّهُ الْمَلَائِکَهًَْ بِالسَّجْدَهًِْ لآِدَمَ (علیه السلام) تَعْظِیماً لَهُ إِنَّهُ قَدْ فَضَّلَهُ بِأَنْ جَعَلَهُ وِعَاءً لِتِلْکَ الْأَشْبَاحِ الَّتِی قَدْ عَمَّ أَنْوَارُهَا فِی الْآفَاقِ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ.
امام عسکری (علیه السلام) خداوند وقتی آدم (علیه السلام) را آفرید؛ به او شکل داد؛ به او اسماء هر چیزی را آموخت و آن‌ها را بر ملائکه عرضه کرد، اشباح محمّد (علی (علیه السلام)، فاطمه (سلام الله علیها)، حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) را در نهاد آدم (علیه السلام) قرار داد در حالی‌که انوار آن‌ها در آفاق آسمان‌ها، پرده‌ها، بهشت، کرسی و عرش می‌درخشید. پس به ملائکه دستور داد برای آدم (علیه السلام) سجده کنند. تا آدم (علیه السلام) را بزرگ بشمارند زیرا خداوند او را چون ظرفی، محل قرارگرفتن اشباح [آن پنچ نور] که نورشان آفاق را پُر کرده است قرار داد و به این سبب او را فضیلت داد. پس ملائکه سجده نمودند به جز ابلیس.
الهادی (علیه السلام)- أَنَّ السُّجُودَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ لِآدَمَ (علیه السلام) لَمْ یَکُنْ لِآدَمَ (علیه السلام) وَ إِنَّمَا کَانَ ذَلِکَ طَاعَهًًْ لِلَّهِ وَ مَحَبَّهًًْ مِنْهُمْ لِآدَمَ (علیه السلام).
امام هادی (علیه السلام) و منظور از سجود ملائکه بر آدم (علیه السلام) سجده و تعظیم او نبود بلکه آن عمل، بیان اطاعت آن‌ها از امر خداوند و اظهار محبّت آن‌ها نسبت به آدم (علیه السلام) بود.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) سَجَدَتِ الْمَلَائِکَهًُْ لآِدَمَ (علیه السلام) وَ وَضَعُوا جِبَاهَهُمْ عَلَی الْأَرْضِ؟ قَالَ: نَعَمْ! تَکْرِمَهًًْ مِنَ اللَّهِ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام) أبوبصیر گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: آیا واقعاً ملائکه بر آدم (علیه السلام) سجده کردند و پیشانی بر زمین گذاشتند؟ گفت: آری! که این بزرگداشت مقام آدم (علیه السلام) بود؛ به امر خدا.
الحسین (علیه السلام)- عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَّ یَهُودِیّاً مِنْ یَهُودِ الشَّامِ وَ أَحْبَارِهِمْ قَالَ لِعَلِیّ (علیه السلام) فِی کَلَامٍ طَوِیل ... فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) لَقَدْ کَانَ ذَلِکَ وَ لَئِنْ أَسْجَدَ اللَّهُ لآِدَمَ مَلَائِکَتَهُ فَإِنَ سُجُودَهُمْ لَمْ یَکُنْ سُجُودَ طَاعَهًٍْ أَنَّهُمْ عَبَدُوا آدَمَ (علیه السلام) مِنْ دُونِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ لَکِنِ اعْتَرَفُوا لآِدَمَ (علیه السلام) بِالْفَضِیلَهًِْ وَ رَحْمَهًًْ مِنَ اللَّه.
امام حسین (علیه السلام) اگر خدا ملائکه را به سجده بر آدم (علیه السلام) امر کرد، سجده‌ی آن‌ها سجده عبادت نبود که آدم (علیه السلام) را در مقابل خدا بپرستند بلکه با این سجده به فضیلت آدم (علیه السلام) و اینکه آدم (علیه السلام) مورد رحمت خدا قرارگرفته، اعتراف نمودند.
الرّضا (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ آدَمَ (علیه السلام) فَأَوْدَعَنَا صُلْبَهُ وَ أَمَرَ الْمَلَائِکَهًَْ بِالسُّجُودِ لَهُ تَعْظِیماً لَنَا وَ إِکْرَاماً وَ کَانَ سُجُودُهُمْ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عُبُودِیَّهًًْ وَ لِآدَمَ (علیه السلام) إِکْرَاماً وَ طَاعَهًًْ لِکَوْنِنَا فِی صُلْبِه.
امام رضا (علیه السلام) وقتی خداوند آدم (علیه السلام) را آفرید ما را در صلب او به امانت نهاد و به ملائکه دستور داد او را به خاطر تعظیم و گرامیداشت ما، سجده کنند. سجده‌ی آن‌ها برای خدا، عبادت حق‌تعالی و سجده‌ی آنان به آدم (علیه السلام)، تکریم و اطاعت ما بود چرا که در آن هنگام ما در صلب او بودیم.
العسکری (علیه السلام)- لَمَّا عَرَّفَ اللَّهُ مَلَائِکَتَهُ فَضْلَ خِیَارِ أُمَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ شِیعَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ خُلَفَائِهِ (علیهم السلام) وَ احْتِمَالَهُمْ فِی جَنْبِ مَحَبَّهًِْ رَبِّهِمْ مَا لَا تَحْتَمِلُهُ الْمَلَائِکَهًُْ أَبَانَ بَنِی آدَمَ الْخِیَارَ الْمُتَّقِینَ بِالْفَضْلِ عَلَیْهِمْ. ثُمَّ قَالَ: فَلِذَلِکَ فَاسْجُدُوا لآِدَمَ (علیه السلام) لِمَا کَانَ مُشْتَمِلًا عَلَی أَنْوَارِ هَذِهِ الْخَلَائِقِ الْأَفْضَلِینَ وَ لَمْ یَکُنْ سُجُودُهُمْ لآِدَمَ (علیه السلام) إِنَّمَا کَانَ آدَمُ (علیه السلام) قِبْلَهًًْ لَهُم یَسْجُدُونَ نَحْوَهُ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ کَانَ بِذَلِکَ مُعَظَّماً لَهُ مُبَجَّلًا وَ لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ أَنْ یَسْجُدَ لِأَحَدٍ مِنْ دُونِ اللَّهِ یَخْضَعُ لَهُ خُضُوعَهُ لِلَّهِ وَ یُعَظِّمُ بِهِ السُّجُودَ کَتَعْظِیمِهِ لِلَّه.
امام عسکری (علیه السلام) چون خداوند متعال فرشتگان خود را از برتری برگزیدگان امّت محمّد (شیعیان علی (علیه السلام) و جانشینان او با خبر ساخت و ملائکه را آگاه کرد که آن برگزیدگان در زیر سایه‌ی لطف خداوند، باری را می‌توانند به دوش بگیرند که فرشتگان یارای به دوش‌گرفتنش را ندارند، اینگونه برتری نیکان و پارسایان فرزندان آدم (علیه السلام) بر فرشتگان را آشکار نمود. از این رو خداوند آنان را در برابر آدم (علیه السلام) به سجده درآورد چرا که او نور وجود این آفریدگان والا را دربرگرفته‌بود. سجده‌ی فرشتگان از برای آدم (علیه السلام) نبود، بلکه آدم (علیه السلام) قبله‌ی آنان بود تا برای خداوند به‌سوی او به سجده افتند و این چنین او بزرگ و ارجمند شمرده‌شد و شایسته نیست که برای کسی جز خداوند این چنین خضوع شود و با سجده‌کردن به او مانند سجده‌کردن به خدا، آن فرد را بزرگ شمارند.
السّجّاد (علیه السلام)- فَسَجَدُوا وَ قَالُوا فِی سُجُودِهِمْ فِی أَنْفُسِهِمْ: مَا کُنَّا نَظُنُّ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ خَلْقاً أَکْرَمَ عَلَیْهِ مِنَّا، نَحْنُ خُزَّانُ اللَّهِ وَ جِیرَانُهُ وَ أَقْرَبُ الْخَلْقِ إِلَیْه.
امام سجاد (علیه السلام) ملائکه سجده کردند و در سجده با خود می‌گفتند: «ما گمان نمی‌کردیم که خدا خلقی با کرامت‌تر از ما خلق کند که ما از خزائن و گنجینه‌ها و همسایه‌های خداییم و نزدیکترین مخلوق به او هستیم»!
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ وَ قَبِیلَهُ.
امام علی (علیه السلام) همه سجده کردند جز ابلیس و عشیره‌اش.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: ... أَقْبَلَ طَاوُسٌ الْیَمَانِیُّ فِی جَمَاعَهًٍْ مِنْ أَصْحَابِهِ ثُمَّ قَالَ لِأَبِی جَعْفَر (علیه السلام): ... فَلِمَ سُمِّیَ إِبْلِیسُ إِبْلِیسَ؟ قَالَ: لِأَنَّهُ أُبْلِسُ مِنْ رَحْمَهًِْ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَلَا یَرْجُوهَا.
امام باقر (علیه السلام) به امام (علیه السلام) عرض شد: «چرا ابلیس به این نام، نامیده شده است»؟ فرمود: «بدان علت که از رحمت خدای عزّوجلّ، ناامید شده و امیدی به رحمت او ندارد».
الرّضا (علیه السلام)- أَنَّ اسْمَ إِبْلِیسَ الْحَارِثُ وَ إِنَّمَا قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَ: یا إِبْلِیسُ یَا عَاصِی.
امام رضا (علیه السلام) نام ابلیس، «حارث» است و مقصود از آیه‌ی شریفه در قرآن که فرمود: یا ابلیس یعنی «ای عاصی».
الصاق (علیه السلام)- إِبْلِیسُ وَلَدَ کَافِراً وَ لَیْسَ فِیهِمْ نِتَاجٌ إِنَّمَا یَبِیضُ وَ یُفْرِخُ وَ وُلْدُهُ ذُکُورٌ لَیْسَ فِیهِمْ إِنَاث.
امام صادق (علیه السلام) ابلیس، کافر زاده شد و در بین فرزندان ابلیس زایش نیست بلکه تخم می‌گذارد و جوجه می‌کند و همه‌ی فرزندانش نرند و مادّه ندارند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ جَمِیلِ‌بْنِ‌دَرَّاجٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ إِبْلِیسَ أَ کَانَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ أَوْ کَانَ یَلِی شَیْئاً مِنْ أَمْرِ السَّمَاءِ؟ فَقَالَ: لَمْ یَکُنْ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ کَانَتِ الْمَلَائِکَهًُْ تَرَی أَنَّهُ مِنْهَا وَ کَانَ اللَّهُ یَعْلَمُ أَنَّهُ لَیْسَ مِنْهَا وَ لَمْ یَکُنْ یَلِی شَیْئاً مِنْ أَمْرِ السَّمَاءِ وَ لَا کَرَامَهًَْ فَأَتَیْتُ الطَّیَّارَ فَأَخْبَرْتُهُ بِمَا سَمِعْتُ فَأَنْکَرَ. وَ قَالَ: کَیْفَ لَا یَکُونُ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ اللَّهُ یَقُولُ لِلْمَلَائِکَهًِْ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ؟ فَدَخَلَ عَلَیْهِ الطَّیَّارُ فَسَأَلَهُ وَ أَنَا عِنْدَه فَقَالَ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا فِی غَیْرِ مَکَانٍ فِی مُخَاطَبَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ أَ یَدْخُلُ فِی هَذِهِ الْمُنَافِقُونَ؟ فَقَالَ: نَعَمْ! یَدْخُلُونَ فِی هَذِهِ الْمُنَافِقُونَ وَ الضُّلَّالُ وَ کُلُّ مَنْ أَقَرَّ بِالدَّعْوَهًِْ الظَّاهِرَهًْ.
امام صادق (علیه السلام) جمیل‌بن درّاج گوید: «از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی ابلیس پرسیدم که آیا فرشته بود و یا انجام کاری از امور آسمان برعهده‌ی او بود»؟ فرمود: «فرشته نبود ولی فرشته‌ها او را از خود می‌دانستند؛ در حالی‌که خدا می‌دانست که او فرشته نیست. ابلیس متصدّی هیچ کاری در آسمان نبود و کرامتی نداشت». من نزد طیّار رفتم و آنچه شنیده بودم به او گفتم. او منکر شد و گفت: «چگونه ابلیس از فرشته‌ها نبود حال آنکه خدا به فرشته‌ها می‌فرماید: اسْجُدُو لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلّا إِبْلیسَ». آنگاه خود طیّار نزد آن حضرت (علیه السلام) آمد و گفت: «فدایتان شوم! در این کلام خدا: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا هنگامی‌که برای مؤمنین و خطاب به آنان خوانده‌شود، آیا منافقین نیز مشمول خطاب این آیه قرار می‌گیرند»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «بله! منافقین و گمراهان و همه‌ی کسانی که حتّی در ظاهر به دعوت اسلام اقرار کرده‌اند، از مصادیق این آیه محسوب می‌شوند. [اگرچه واقعاً مؤمن نیستند]».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ جَمِیلٍ قَالَ: کَانَ الطَّیَّارُ یَقُولُ لِی: إِبْلِیسُ لَیْسَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ إِنَّمَا أُمِرَتِ الْمَلَائِکَهًُْ بِالسُّجُودِ لآِدَمَ (علیه السلام) فَقَالَ إِبْلِیسُ؟ لَا أَسْجُدُ فَمَا لِإِبْلِیسَ یَعْصِی حِینَ لَمْ یَسْجُدْ وَ لَیْسَ هُوَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ. قَالَ: فَدَخَلْتُ أَنَا وَ هُوَ عَلَی أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: فَأَحْسَنَ وَ اللَّهِ فِی الْمَسْأَلَهًِْ فَقَالَ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَ رَأَیْتَ مَا نَدَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَیْهِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ قَوْلِهِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَ دَخَلَ فِی ذَلِکَ الْمُنَافِقُونَ مَعَهُمْ قَالَ نَعَمْ وَ الضُّلَّالُ وَ کُلُ مَنْ أَقَرَّ بِالدَّعْوَهًِْ الظَّاهِرَهًِْ وَ کَانَ إِبْلِیسُ مِمَّنْ أَقَرَّ بِالدَّعْوَهًِْ الظَّاهِرَهًِْ مَعَهُم.
امام صادق (علیه السلام) جمیل‌بن‌دراج نقل کرده است: که طیّار به من گفت «ابلیس از ملائکه نبوده چرا که خداوند فقط به ملائکه امر کرد که به آدم (علیه السلام) سجده کنند. ولی ابلیس گفت: سجده نمی‌کنم. پس هنگامی‌که ابلیس سجده نکرد، در واقع معصیت نکرده چون اساساً او از ملائکه‌ای که خداوند به آن‌ها امر به سجده کرده، نبوده است». [برای حلّ این مسئله] با هم به خدمت امام صادق (علیه السلام) رفتیم. طیّار در پی یافتن جواب به امام (علیه السلام) عرض کرد: «فدایت شوم! به نظرت آنجا که خداوند مؤمنین را با کلام خویش ندا می‌دهد: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ آیا منافقان نیز همراه مؤمنین در این ندا داخل شوند»؟ فرمود: «بلی! منافقان، گمراهان و همه‌ی‌کسانی که در ظاهر اقرار به ایمان می‌کنند در این ندا وارد می‌شوند. ابلیس نیز از جمله‌کسانی بود که همراه مؤمنین در ظاهر اقرار به ایمان کرد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ جَمِیلِ‌بْنِ‌دَرَّاجٍ عَن أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ إِبْلِیسَ أَ کَانَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ أَوْ هَلْ کَانَ یَلِی شَیْئاً مِنْ أَمْرِ السَّمَاءِ؟ قَالَ: لَمْ یَکُنْ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ لَمْ یَکُنْ یَلِی شَیْئاً مِنْ أَمْرِ السَّمَاءِ وَ کَانَ مِنَ الْجِنِّ وَ کَانَ مَعَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ کَانَتِ الْمَلَائِکَهًُْ تَرَی أَنَّهُ مِنْهَا وَ کَانَ اللَّهُ یَعْلَمُ أَنَّهُ لَیْسَ مِنْهَا فَلَمَّا أُمِرَ بِالسُّجُودِ کَانَ مِنْهُ الَّذِی کَانَ.
امام صادق (علیه السلام) جمیل‌بن درّاج گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی ابلیس پرسیدم: «آیا او از فرشتگان بود یا انجام کاری از امور آسمان را بر عهده داشت»؟ [امام (علیه السلام)] فرمود: «او از فرشتگان نبود و کاری از امور آسمان را نیز بر عهده نداشت. او از جنّیان و همراه فرشتگان بود ولی فرشتگان می‌پنداشتند او از آنان است حال آنکه خداوند می‌دانست که او از فرشتگان نیست. پس هنگامی که به سجده فرمان داده‌شد نافرمانی از او سر زد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فَقِیلَ لَهُ (علیه السلام): فَکَیْفَ وَقَعَ الْأَمْرُ عَلَی إِبْلِیسَ وَ إِنَّمَا أَمَرَ اللَّهُ الْمَلَائِکَهًَْ بِالسُّجُودِ لِآدَمَ (علیه السلام)؟ فَقَالَ: کَانَ إِبْلِیسُ مِنْهُمْ بِالْوَلَاءِ وَ لَمْ یَکُنْ مِنْ جِنْسِ الْمَلَائِکَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام) جمیل‌بن دراج گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفته شد: «پس چگونه ابلیس به سجده بر آدم (علیه السلام)مأمور شد با اینکه خدا فقط به فرشته‌ها فرمان داده بود تا سجده کنند»؟ فرمود: ابلیس به خاطر همراهی و نزدیکی با فرشتگان، از آنان به شمار می‌آمد ولی از جنس آن‌ها نبود.