آیه ۱۹۴ - سوره بقره

آیه الشَّهْرُ الْحَرامُ بِالشَّهْرِ الْحَرامِ وَ الْحُرُماتُ قِصاصٌ فَمَنِ اعْتَدى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَيْكُمْ وَ اتَّقُوا أللهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ أللهَ مَعَ الْمُتَّقينَ [194]

ماه حرام، در برابر ماه حرام. [اگر آنها، احترام آن را شكستند، شما نيز مى‌توانيد مقابله به مثل كنيد]. و تمام حرمت‌ها‌ [ى شكسته شده، قابل] قصاص است. و [به‌طور كلّى] هركس به شما حمله كرد، همانند حمله‌ي وى بر او حمله كنيد و از [مخالفت فرمان] خدا بپرهيزيد [و زياده‌روى ننماييد]؛ و بدانيد خدا با پرهيزگاران است.

ماه حرام، در برابر ماه حرام. [اگر آنها، احترام آن را شکستند، شما نیز می‌توانید مقابله به مثل کنید]. و تمام حرمت‌ها [ی شکسته شده، قابل] قصاص است

۱ -۱
(بقره/ ۱۹۴)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- لَمَّا هَاجَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَی الْمَدِینَهًِْ بَعَثَ السَّرَایَا إِلَی الطُّرُقَاتِ الَّتِی تَدْخُلُ مَکَّهًَْ تَتَعَرَّضُ لِعِیرِ قُرَیْشٍ حَتَّی بَعَثَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ جَحْشٍ فِی نَفَرٍ مِنْ أَصْحَابِهِ إِلَی نَخْلَهًَْ وَ هِیَ بُسْتَانُ بَنِی عَامِرٍ لِیَأْخُذُوا عِیرَ قُرَیْشٍ أَقْبَلَتْ مِنَ الطَّائِفِ عَلَیْهَا الزَّبِیبُ وَ الْأُدْمُ وَ الطَّعَامُ فَوَافَوْهَا وَ قَدْ نَزَلَتِ الْعِیرُ وَ فِیهِمْ عَمْرُو بْنُ الْحَضْرَمِیِّ وَ کَانَ حَلِیفاً لِعُتْبَهًَْ بْنِ رَبِیعَهًَْ فَلَمَّا نَظَرَ ابْنُ الْحَضْرَمِیِّ إِلَی عَبْدِ اللَّهِ بْنَ جَحْشٍ وَ أَصْحَابِهِ فَزِعُوا وَ تَهَیَّئُوا لِلْحَرْبِ وَ قَالُوا هَؤُلَاءِ أَصْحَابُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَأَمَرَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَحْشٍ أَصْحَابَهُ أَنْ یَنْزِلُوا وَ یَحْلَقُوا رُءُوسَهُمْ فَنَزَلُوا وَ حَلَقُوا رُءُوسَهُمْ فَقَالَ ابْنُ الْحَضْرَمِیِّ هَؤُلَاءِ قَوْمٌ عُمَّارٌ لَیْسَ عَلَیْنَا مِنْهُمْ بَأْسٌ فَاطْمَأَنُّوا وَ وَضَعُوا السِّلَاحَ فَحَمَلَ عَلَیْهِمْ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَحْشٍ فَقُتِلَ ابْنُ الْحَضْرَمِیِّ وَ أَفْلَتَ أَصْحَابُهُ وَ أَخَذُوا الْعِیرَ بِمَا فِیهَا وَ سَاقُوهَا إِلَی الْمَدِینَهًِْ وَ کَانَ ذَلِکَ فِی أَوَّلِ یَوْمٍ مِنْ رَجَبٍ مِنَ الْأَشْهُرِ الْحُرُمِ فَعَزَلُوا الْعِیرَ وَ مَا کَانَ عَلَیْهَا فَلَمْ یَنَالُوا مِنْهَا شَیْئاً فَکَتَبَتْ قُرَیْشٌ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنَّکَ اسْتَحْلَلْتَ الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَ سَفَکْتَ فِیهَا الدَّمَ وَ أَخَذْتَ الْمَالَ وَ کَثُرَ الْقَوْلُ فِی هَذَا وَ جَاءَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالُوا: یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)! أَ یَحِلُّ الْقَتْلُ فِی الشَّهْرِ الْحَرَامِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فِیهِ قُلْ قِتالٌ فِیهِ کَبِیرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبِیلِ اللهِ وَ کُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللهِ وَ الْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ قَالَ: الْقِتَالُ فِی الشَّهْرِ الْحَرَامِ عَظِیمٌ وَ لَکِنَّ الَّذِی فَعَلَتْ بِکَ قُرَیْشٌ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) مِنَ الصَّدِّ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ الْکُفْرِ بِاللَّهِ وَ إِخْرَاجِکَ مِنْهُ هُوَ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَهًُْ یَعْنِی الْکُفْرَ بِاللَّهِ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَیْهِ الشَّهْرُ الْحَرامُ بِالشَّهْرِ الْحَرامِ وَ الْحُرُماتُ قِصاصٌ فَمَنِ اعْتَدی عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدی عَلَیْکُمْ.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) زمانی که رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) به مدینه مهاجرت کردند، تعدادی لشکر به راه‌های ورودی مکّه فرستاد تا جلوی قافله‌ی قریش را گرفته و متعرّض آنان شوند. تا آنکه پیامبر (صلی الله علیه و آله) عبدالله‌بن‌جیش را همراه چند نفر از یارانش برای مقابله با قافله‌ی قریش که از طائف می‌آمدند و با خود کشمش، نان‌خورش و غذا داشتند، به‌سوی [سرزمین] «نخله» که باغ سرسبز بنی‌عامر بود، فرستاد. عبدالله و یارانش آن‌ها را غافلگیر کردند و کاروان درحالی‌که عمروبن‌حضرمی که هم‌پیمان عتبه‌بن‌ربیعه در آن بود، فرود آمد. زمانی که چشم ابن‌حضرمی به عبدالله و یارانش افتاد [او و کاروان همراهش] به شدّت ترسیدند و درحالی‌که می‌گفتند: «این‌ها یاران محمّد (صلی الله علیه و آله) هستند»، آماده‌ی نبرد شدند. پس عبدالله‌بن‎جحش به یارانش فرمان داد، پایین بیایند و سرهایشان را بتراشند. پس اصحاب، پایین آمده و سرهایشان را تراشیدند. ابن‌حضرمی گفت: «اینان قوم جن‌ها و پریان ساکن در این خانه‌ها هستند که ما از ایشان ترس و ناراحتی نداریم (یعنی این‌ها ساکن این خانه‌ها هستند نه راهزن) پس مطمئن شده و سلاح‌هایشان را کنار گذاشتند». عبدالله‌بن‌حجش بر ایشان حمله کرد. ابن‌خضرمی کشته شد و یارانش گریختند. آنها بار (مسلمانان) کاروان را برداشته و قافله را به‌سوی مدینه فرستادند. این ماجرا در روز اوّل رجب، یکی از ماه‌های حرام اتّفاق افتاد پس قافله را درحالی‌که باری نداشت دور کردند و چیزی از آن برجای نگذاشتند. قریش به رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) نامه نوشتند که «تو ماه حرام را حلال دانستی و در این ماه خون ریخته و اموال را غارت نمودی». و در این مورد، حرف‌های بسیار [دیگری] گفتند. اصحاب نزد رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) آمده و گفتند: «ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) آیا قتل در ماه‌های حرام جایز است»؟ خداوند این آیه را نازل نمود: از تو، درباره‌ی جنگ‌کردن در ماه حرام، سؤال می‌کنند بگو: «جنگ در آن، [گناهی] بزرگ است ولی جلوگیری از راه خدا [و گرایش مردم به آیین حق] و کفرورزیدن نسبت به او و هتک احترام مسجدالحرام، و اخراج ساکنان آن، نزد خداوند مهمتر از آن است و ایجاد فتنه، [و محیط نامساعد، که مردم را به کفر، تشویق و از ایمان بازمی‌دارد] حتّی از قتل بالاتر است. (بقره/۲۱۷) معنای این کلام خدا این است که: «جنگ در ماه حرام، گناه بزرگی است، امّا ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! کارهایی که قریش در حقّ تو انجام داد» و کفرشان به خدا و بازداشتن مردم از مسجدالحرام و آواره‌کردن تو از آن، نزد خداوند بزرگتر است. و فتنه یعنی کفرورزیدن به خداوند از قتل بزرگتر است». سپس این آیه نازل شد: الشَّهْرُ الْحَرامُ بِالشَّهْرِ الْحَرامِ وَ الْحُرُماتُ قِصاصٌ فَمَنِ اعْتَدی عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدی عَلَیْکُم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۲
بحارالأنوار، ج۱۹، ص۱۹۱/ القمی، ج۱، ص۷۰
۱ -۲
(بقره/ ۱۹۴)

الصّادق (علیه السلام)- الشّیخُ فِی (التَّهذِیبِ): بِإِسنَادِهِ عَنِ العَلَاءِ‌بنِ‌الفُضَیلِ، قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُشْرِکِینَ أَ یَبْتَدِئُهُمُ الْمُسْلِمُونَ بِالْقِتَالِ فِی الشَّهْرِ الْحَرَامِ. فَقَالَ إِذَا کَانَ الْمُشْرِکُونَ یَبْتَدِءُونَهُمْ بِاسْتِحْلَالِهِ ثُمَّ رَأَی الْمُسْلِمُونَ أَنَّهُمْ یَظْهَرُونَ عَلَیْهِمْ فِیهِ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الشَّهْرُ الْحَرامُ بِالشَّهْرِ الْحَرامِ وَ الْحُرُماتُ قِصاصٌ وَ الرُّومُ فِی هَذَا بِمَنْزِلَهًِْ الْمُشْرِکِینَ لِأَنَّهُمْ لَمْ یَعْرِفُوا لِلشَّهْرِ الْحَرَامِ حُرْمَهًًْ وَ لَا حَقّاً فَهُمْ یَبْدَءُونَ بِالْقِتَالِ فِیهِ وَ کَانَ الْمُشْرِکُونَ یَرَوْنَ لَهُ حَقّاً وَ حُرْمَهًًْ فَاسْتَحَلُّوهُ فَاسْتُحِلَّ مِنْهُمْ وَ أَهْلُ الْبَغْیِ یُبْتَدَءُونَ بِالْقِتَالِ.

امام صادق (علیه السلام) شیخ در تهذیب با سندش از علاءبن‌فضیل نقل کرده است: از حضرت پرسیدم: «آیا مسلمانان می‌توانند در ماه حرام با مشرکان وارد جنگ شده و آغازکننده‌ی جنگ باشند»؟ حضرت پاسخ داد: «اگر مشرکان، حرمت آن ماه را حلال شمرده و آغازگر جنگ باشند و مسلمانان نیز بدانند که اگر وارد جنگ نشوند، مشرکان بر آن‌ها چیره خواهندشد، اشکالی ندارد که به مقابله با آنان بپردازند. و آیه‌ی: الشَّهرُ الْحَرَامُ بِالشَّهرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ به همین معنا اشاره دارد. [و جنگ مسلمانان با روم نیز از باب همین حکم است. زیرا] روم نیز در این مورد، به‌منزله‌ی مشرکین است؛ چرا که آنان حرمت و حقّی را برای ماه حرام قائل نیستند. پس مسلمانان، می‌توانند در برابر آنان، وارد جنگ شوند. مشرکان برای ماه حرام، حرمت و حقّی قائل بودند، ولی آن را حلال شمردند؛ پس آن حرمت از آنان برداشته شد. همچنین، مسلمانان می‌توانند در ماه حرام، با ستمکاران و سرکشان، وارد جنگ شوند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۴
وسایل الشیعه، ج۱۵، ص۷۰/ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۱۴۲/ مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۴۸ و نورالثقلین؛ فیهما: «و لروم ... بالقتال» محذوفٌ/ البرهان
۱ -۳
(بقره/ ۱۹۴)

الباقر (علیه السلام)- إِنَّ الْحُرُمَاتِ قِصَاصٌ بِالْمُرَاغَمَهًِْ بِدُخُولِ الْبَیْتِ فِی الشَّهْرِ الْحَرَامِ قَالَ مُجَاهِدٌ: لِأَنَّ قُرَیْشاً فَخَرَتْ بِرَدِّهَا رَسُولَ الله (صلی الله علیه و آله) عَامَ الْحُدَیْبِیَّهًِْ مُحْرِماً فِی ذِی الْقَعْدَهًِْ عَنِ الْبَلَدِ الْحَرَامَ فَأَدْخَلَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مَکَّهًَْ فِی الْعَامِ الْمُقْبِلِ فِی ذِی الْقَعْدَهًِْ فَقَضَی عُمْرَتَهُ وَ أَقَصَّهُ بِمَا حِیلَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُ.

امام باقر (علیه السلام) منظور از «قصاص» در الْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ قصاص‌کردن هجران و دوری با واردشدن به بیت‌الله‌الحرام در ماه حرام می‌باشد (مشرکین مانع حجّ پیامبر (صلی الله علیه و آله) شده و موجب هجران و دوری پیامبر (صلی الله علیه و آله) از خانه‌ی خدا شدند که قصاص این جرم، همان ورود پیامبر (صلی الله علیه و آله) به مکّه، در سال بعد بود. مجاهد می‌گوید: زیرا قریش به اینکه رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) را بعد از صلح حدیبیّه، از مکّه [به مدینه] بازگرداندند، افتخار می‌کردند؛ در حالی که حضرت در ماه ذی‌العقده محرم شده‌بود. پس خداوند، پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در سالِ پس از آن و در ماه ذی‌القعده وارد مکه ساخت و پیامبر (صلی الله علیه و آله) قضای عمره‌ی [سال گذشته] خود را به‌جای آورد. خداوند به‌وسیله‌ی برداشتن مانعی که نمی‌گذاشت پیامبر، وارد سرزمین مکّه شود، واردشدن به مکّه را قصاصی در برابر آن هجران و دوری قرار داد).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۴
نورالثقلین/ البرهان

و [به‌طور کلّی] هرکس به شما حمله کرد، همانند حمله‌ی وی بر او حمله کنید و از [مخالفت فرمان] خدا بپرهیزید [و زیاده‌روی ننمایید]

۲ -۱
(بقره/ ۱۹۴)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُعَاوِیَهًْ‌بْنِ‌عَمَّارٍ قَال: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ رَجُلٍ قَتَلَ رَجُلًا فِی الْحِلِّ ثُمَّ دَخَلَ الْحَرَمَ. فَقَالَ: لَا یُقْتَلُ وَ لَا یُطْعَمُ وَ لَا یُسْقَی وَ لَا یُبَایَعُ وَ لَا یُؤْذَی حَتَّی یَخْرُجَ مِنَ الْحَرَمِ فَیُقَامَ عَلَیْهِ الْحَدُّ. قُلْتُ: فَمَا تَقُولُ فِی رَجُلٍ قَتَلَ فِی الْحَرَمِ أَوْ سَرَقَ؟ قَالَ: یُقَامُ عَلَیْهِ الْحَدُّ فِی الْحَرَمِ صَاغِراً لِأَنَّهُ لَمْ یَرَ لِلْحَرَمِ حُرْمَهًًْ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَمَنِ اعْتَدی عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدی عَلَیْکُمْ فَقَالَ: هَذَا هُوَ فِی الْحَرَمِ وَ قَالَ: فَلا عُدْوانَ إِلَّا عَلَی الظَّالِمِینَ.

امام صادق (علیه السلام) از معاویه بن‌عمّار نقل شده است: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «اگر قاتلی در خارج از حرم (مسجدالحرام) مرتکب قتل شود و سپس به داخل حرم پناه ببرد، چه باید کرد»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «در حرم خدا او را نمی‌کشند، ولی غذا و آب به او نمی‌دهند [همچنین در حرم او را] نمی‌فروشند و آزار نیز نمی‌دهند، تا خود از حرم خدا خارج شود و آنگاه حدّ خدا را بر او جاری می‌کنند». گفتم: «اگر کسی در حرم خدا مرتکب قتل یا سرقت شود، نظر شما چیست»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «در همان حرم خدا حدّ خدا را بر او جاری می‌کنند تا خوار شود؛ از این رو که او خود برای حرم خدا حرمتی قائل نشده است. خداوند تعالی می‌فرماید: فَمَنِ اعْتَدی عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدی عَلَیْکُمْ این حکمِ او در حرم است امّا در غیر آن «دشمنی با کسی نیست مگر با ظالمان».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۶
وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۲۲۵/ الکافی، ج۴، ص۲۲۷ و تهذیب الأحکام، ج۵، ص۴۶۳؛ فیهما: «یؤوی» بدلٌ «یؤذی»/ البرهان و مستدرک الوسایل، ج۹، ص۳۳۳؛ فیهما: «صاغراً» محذوفٌ
۲ -۲
(بقره/ ۱۹۴)

الصّادق (علیه السلام)- یَعنِی فِی الحَرَمِ.

امام صادق (علیه السلام) مراد، داخل حرم است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۶
نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۱۶۵
بیشتر
بقره
همه
مقدمه
۱
۲
۳
۴
۵
۶
۷
۸
۹
۱۰
۱۱
۱۲
۱۳
۱۴
۱۵
۱۶
۱۷
۱۸
۱۹
۲۰
۲۱
۲۲
۲۳
۲۴
۲۵
۲۶
۲۷
۲۸
۲۹
۳۰
۳۱
۳۲
۳۳
۳۴
۳۵
۳۶
۳۷
۳۸
۳۹
۴۰
۴۱
۴۲
۴۳
۴۴
۴۵
۴۶
۴۷
۴۸
۴۹
۵۰
۵۱
۵۲
۵۳
۵۴
۵۵
۵۶
۵۷
۵۸
۵۹
۶۰
۶۱
۶۲
۶۳
۶۴
۶۵
۶۶
۶۷
۶۸
۶۹
۷۰
۷۱
۷۲
۷۳
۷۴
۷۵
۷۶
۷۷
۷۸
۷۹
۸۰
۸۱
۸۲
۸۳
۸۴
۸۵
۸۶
۸۷
۸۸
۸۹
۹۰
۹۱
۹۲
۹۳
۹۴
۹۵
۹۶
۹۷
۹۸
۹۹
۱۰۰
۱۰۱
۱۰۲
۱۰۳
۱۰۴
۱۰۵
۱۰۶
۱۰۷
۱۰۸
۱۰۹
۱۱۰
۱۱۱
۱۱۲
۱۱۳
۱۱۴
۱۱۵
۱۱۶
۱۱۷
۱۱۸
۱۱۹
۱۲۰
۱۲۱
۱۲۲
۱۲۳
۱۲۴
۱۲۵
۱۲۶
۱۲۷
۱۲۸
۱۲۹
۱۳۰
۱۳۱
۱۳۲
۱۳۳
۱۳۴
۱۳۵
۱۳۶
۱۳۷
۱۳۸
۱۳۹
۱۴۰
۱۴۱
۱۴۲
۱۴۳
۱۴۴
۱۴۵
۱۴۶
۱۴۷
۱۴۸
۱۴۹
۱۵۰
۱۵۱
۱۵۲
۱۵۳
۱۵۴
۱۵۵
۱۵۶
۱۵۷
۱۵۸
۱۵۹
۱۶۰
۱۶۱
۱۶۲
۱۶۳
۱۶۴
۱۶۵
۱۶۶
۱۶۷
۱۶۸
۱۶۹
۱۷۰
۱۷۱
۱۷۲
۱۷۳
۱۷۴
۱۷۵
۱۷۶
۱۷۷
۱۷۸
۱۷۹
۱۸۰
۱۸۱
۱۸۲
۱۸۳
۱۸۴
۱۸۵
۱۸۶
۱۸۷
۱۸۸
۱۸۹
۱۹۰
۱۹۱
۱۹۲
۱۹۳
۱۹۴
۱۹۵
۱۹۶
۱۹۷
۱۹۸
۱۹۹
۲۰۰
۲۰۱
۲۰۲
۲۰۳
۲۰۴
۲۰۵
۲۰۶
۲۰۷
۲۰۸
۲۰۹
۲۱۰
۲۱۱
۲۱۲
۲۱۳
۲۱۴
۲۱۵
۲۱۶
۲۱۷
۲۱۸
۲۱۹
۲۲۰
۲۲۱
۲۲۲
۲۲۳
۲۲۴
۲۲۵
۲۲۶
۲۲۷
۲۲۸
۲۲۹
۲۳۰
۲۳۱
۲۳۲
۲۳۳
۲۳۴
۲۳۵
۲۳۶
۲۳۷
۲۳۸
۲۳۹
۲۴۰
۲۴۱
۲۴۲
۲۴۳
۲۴۴
۲۴۵
۲۴۶
۲۴۷
۲۴۸
۲۴۹
۲۵۰
۲۵۱
۲۵۲
۲۵۳
۲۵۴
۲۵۵
۲۵۶
۲۵۷
۲۵۸
۲۵۹
۲۶۰
۲۶۱
۲۶۲
۲۶۳
۲۶۴
۲۶۵
۲۶۶
۲۶۷
۲۶۸
۲۶۹
۲۷۰
۲۷۱
۲۷۲
۲۷۳
۲۷۴
۲۷۵
۲۷۶
۲۷۷
۲۷۸
۲۷۹
۲۸۰
۲۸۱
۲۸۲
۲۸۳
۲۸۴
۲۸۵
۲۸۶