آیه ۲۳۰ - سوره بقره

امام صادق (علیه السلام) حسن‌بن‌زیاد گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «مردی زنی را سه بار طلاق داد. سپس زن [با مرد دیگر] ازدواج موقّت کرد. آیا آن زن می‌تواند به همسر اولش رجوع کند»؟ فرمود: نه! باید به شکل همان ازدواجی که از آن خارج شده، داخل شود (یعنی ازدواج دائم بکند). پس خداوند می‌فرماید: فَإِنْ طَلَّقَها فَلا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّی تَنْکِحَ زَوْجاً غَیْرَهُ فَإِنْ طَلَّقَها فَلا جُناحَ عَلَیْهِما أَنْ یَتَراجَعا و حال آنکه طلاق در صیغه و ازدواج موقت وجود ندارد.

امام صادق (علیه السلام) از اسحاق‌بن‌عمار نقل شده که گفته است: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «مردی زن خود را (سه بار طلاق) طوری طلاق داد که زن تنها در صورت ازدواج با دیگری بر او حلال شود؛ پس او را به عقد غلامی درآورده و سپس او را طلاق داد. آیا [حکم سه] طلاق باطل می‌شود [و مرد می‌تواند با او ازدواج کند]»؟ فرمود: بله! با توجّه به سخن خداوند در کتابش: حَتَّی تَنْکِحَ زَوْجاً غَیْرَهُ [ممکن است. چراکه] آن غلام نیز یک مصداق از زوج [در این آیه] محسوب می‌شود.

امام باقر (علیه السلام) أبوبصیر گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: «طلاقی که در آن زن تا با مرد دیگری غیر از شوهر خود، ازدواج [دائم] نکند، بر او حلال نمی‌شود، چیست»؟ حضرت پاسخ داد: تو را از همین طلاق که همسر خود را نیز به همین شیوه طلاق دادم، آگاه می‌کنم. همسری نزد من بود و می‌خواستم که او را طلاق دهم. پس با او همبستر نشدم، تا این که خون حیض دیده و پاک شد. سپس او را بدون آن که با او آمیزش کنم، در حضور دو شاهد طلاق دادم؛ سپس با او قطع رابطه کردم تا اینکه نزدیک به پایان‌رسیدن عدّه، نزد او رفته [و مجدّداً با او ازدواج کردم] و با او آمیزش نمودم. سپس دیگر با او همبستر نشدم تا این که خون حیض دید و پاک شد. سپس او را بدون آن که با او آمیزش کنم در حضور دو شاهد طلاق دادم؛ سپس با او قطع رابطه کردم تا این که نزدیک به پایان‌رسیدن عدّه، به او رجوع کرده [و مجدداً با او ازدواج کردم] و با او آمیزش نمودم. سپس دیگر با او همبستر نشدم تا این که خون حیض دید و پاک شد؛ سپس بدون آن که با او آمیزش کنم، در حضور شهود، او را طلاق دادم و دلیل اینکه با او این کار را انجام دادم [او را سه طلاقه کردم] تنها این بود که به او نیازی احساس نمی‌کردم».

امام علی (علیه السلام) از امام (علیه السلام) درباره‌ی مردی سؤال شد که با کنیزی ازدواج کرد، سپس او را به نحوی طلاق داد (سه طلاقه کرد) که تنها پس از ازدواج آن زن، با دیگری [و طلاق گرفتن از او] بر او حلال می‌شود. سپس [این مرد] کنیز را خرید. «آیا مرد می‌تواند با زن، به‌سبب آنکه حالا آن زن جزء اموال و متعلّقات اوست درآمیزد»؟ فرمود: آیه‌ای او را بر مرد حلال و آیه‌ای حرام می‌داند و امّا آیه‌ای که این زن را حرام می‌داند این است: فَلا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّی تَنْکِحَ زَوْجاً غَیْرَهُ و امّا آیه‌ای که او را حلال برمی‌شمارد این سخن خداست: یا از زنانی که مالک آنهایید [استفاده کنید.] (نساء/۳) و من این را نکوهیده دانسته و خودم و فرزندانم را از آن باز می‌دارم.

امام کاظم (علیه السلام) درباره‌ی مردی که زن خود را در حالت پاکی، یک بار طلاق دهد و سپس به او رجوع کند و سپس به هنگام پاکی [در طلاق دوّم] او را سه طلاقه کند و طلاق او، طلاق بائن شود، [از امام پرسیده شد که] «آیا مرد می‌تواند به آن زن رجوع کند»؟ حضرت پاسخ داد: «آری»! راوی می‌گوید: به حضرت عرض کردم: «یعنی پیش از آن که با مردی غیر از شوهر سابق خود ازدواج کند»؟ حضرت پاسخ داد: «آری»! راوی می‌گوید: به حضرت عرض کردم: «حکم مردی که زن خود را یک بار طلاق داده و سپس به او رجوع کرده و سپس او را طلاق داده و سپس به او رجوع کرده و سپس او را طلاق دهد چیست»؟ حضرت پاسخ داد: «تا زمانی که آن زن، با مردی دیگر ازدواج [دائم] نکند [و سپس از او طلاق نگیرد]، بر شوهر سابق خود حلال نمی‌شود».

امام رضا (علیه السلام) اگر مرد خواست که زن را سه بار طلاق بدهد، طلاق دهد و زن از آن ساعتی که مرد او را طلاق داد از او جدا می‌شود و [برای زن] ازدواج جایز نیست تا آنکه سه ماه پاکی زن از حیض سپری شود: وَ لَا یَحِلُّ لَهَا حَتَّی تَنْکِحَ زَوْجاً غَیْرَهُ و روایت است که اگر مرد زن را به «طلاق سنّت» مطابق آنچه ما توصیف کردیم، طلاق دهد، هرگز زن بر او حلال نمی‌شود.

امام باقر (علیه السلام) کسی‌که سه بار زن را طلاق دهد و رجوع نکند تا زن جدا شود، فقط در صورت ازدواج زن با فرد دیگر [و طلاق گرفتن از او]، این زن بر مرد سابق حلال می‌شود پس هرگاه زن به عقد دیگری درآمد و با او هم بستر شد، ازدواج با همسر اوّل برای او بلامانع می‌گردد.

امام کاظم (علیه السلام) علی‌بن‌جعفر برادر امام کاظم (علیه السلام) گفته است: پرسیدم: «مردی همسر خود را یک طلاق یا دو طلاق می‌دهد. بعد زن را رها می‌کند تا عدّه‌اش تمام شود. حکم چنین زنی چگونه است»؟ فرمود: اگر آن زن را با این نیّت رها کند که دیگر او را نمی‌خواهد، رجوع به آن زن برایش حلال نیست مگر آنکه با مرد دیگری ازدواج کند؛ امّا اگر او را ترک کند و تصمیم به رجوع داشته باشد، حتی پس از گذشت یک سال، او به رجوع و همسری با آن زن سزاوارتر از دیگران است.

امام صادق (علیه السلام) «طلاق عدّی» این‌گونه است که چنانچه مرد بخواهد زنش را طلاق دهد، منتظر می‌شود که زن، حیض شده و پاک گردد. سپس در حضور دو شاهد قبل از عدّه‌ی زن او را طلاق می‌دهد. سپس به زن رجوع کرده ولی دوباره طلاقش می‌دهد. سپس به زن رجوع کرده و بعد از آن طلاقش می‌دهد. پس اگر سه بار طلاقش داد، زن تنها در صورت ازدواج با دیگری بر او حلال می‌شود. پس چنانچه زن با مرد دیگر ازدواج کرد امّا بدون نزدیکی از مرد طلاق گرفت یا آنکه مرد فوت کرد، برای مرد اول، به ازدواج درآوردن آن زن جایز نیست؛ تا آنکه زن با مرد دیگری ازدواج نموده و همبستر شود؛ سپس او را طلاق دهد یا بمیرد؛ پس در این صورت مردِ اوّل می‌تواند پس از تمام‌شدن عدّه‌ی زن، با او ازدواج کند.

امام صادق (علیه السلام) هرگاه مرد، زن را سه «طلاق عدّی» دهد، شوهر نمی‌تواند با وی ازدواج کند تا دیگری با او ازدواج کند [و او را طلاق بدهد] ... از ازدواج با زنی که در یک مجلس و یک لحظه سه طلاقه شده، بپرهیزید [زیرا این طلاق به این نحو، سه‌طلاقه محسوب نمی‌شود بلکه باید سه بار مجدّداً ازدواج و سپس طلاق بگیرد، نه اینکه بگویند تو سه طلاقه شدی] و چنین زنی همسر دارد.