آیه ۱۸۱ - سوره بقره

آیه فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَى الَّذينَ يُبَدِّلُونَهُ إِنَّ أللهَ سَميعٌ عَليمٌ [181]

و هركس بعد از شنيدنش آن را تغيير دهد، گناه آن بر همان كسانى است كه آن [وصيّت] را تغيير مى‌دهند؛ ‌كه خداوند، شنوا و داناست.

و هرکس بعد از شنیدنش آن را تغییر دهد، گناه آن بر همان کسانی است که آن [وصیّت] را تغییر می‌دهند

۱ -۱
(بقره/ ۱۸۱)

الصّادق (علیه السلام)- یَعْنِی بِذَلِکَ الْوَصِیَّ.

امام صادق (علیه السلام) یعنی آن وصیّ [آن را تغییر دهد].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۳۸
بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۰۰/ العیاشی، ج۱، ص۷۷
۱ -۲
(بقره/ ۱۸۱)

الباقر (علیه السلام)- کَتَبَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) إِلَی جَعْفَرٍ وَ مُوسَی {ابنی عیسی بن عبید} وَ فِیمَا أَمَرْتُکُمَا مِنَ الْإِشْهَادِ بِکَذَا وَ کَذَا نَجَاهًٌْ لَکُمَا فِی آخِرَتِکُمَا وَ إِنْفَاذٌ لِمَا أَوْصَی بِهِ أَبَوَاکُمَا وَ بِرٌّ مِنْکُمَا لَهُمَا وَ احْذَرَا أَنْ لَا تَکُونَا بَدَّلْتُمَا وَصِیَّتَهُمَا وَ لَا غَیَّرْتُمَاهَا عَنْ حَالِهَا لِأَنَّهُمَا قَدْ خَرَجَا مِنْ ذَلِکَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا وَ صَارَ ذَلِکَ فِی رِقَابِکُمَا وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِی کِتَابِهِ فِی الْوَصِیَّهًِْ فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ.

امام باقر (علیه السلام) امام باقر (علیه السلام) به جعفر و موسی [دو پسر عیسی‌بن‌عبید] نامه‌ای نوشت [و در آن فرمود]: «آنچه شما را به [انجام] آن، امر کردم که همان شهادت‌دادن به فلان‌چیز و فلان‌چیز است، موجب نجات شما در آخرت و اجرای وصیّت پدر و مادرتان و نیکی‌ای از سوی شما به آنان می‌باشد؛ از اینکه وصیّت آنان را تغییر داده یا آن را به صورت دیگری اجرا کنید، بر حذر باشید! زیرا اختیار آن از ذمّه‌ی آنان خارج شده و در ذمّه‌ی شما قرار گرفته است و خداوند تبارک‌وتعالی در کتاب خود درباره‌ی وصیّت می‌فرماید: فَمَن بَدَّلَه بَعْدَ مَا سَمِعَه فَإِنَّمَا إِثْمُه عَلَی الَّذِینَ یبَدِّلُونَه إِنَّ اللّه سَمِیعٌ عَلِیمٌ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۳۸
الکافی، ج۷، ص۱۴/ وسایل الشیعه، ج۱۹، ص۳۳۸/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۳
(بقره/ ۱۸۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَجَّاجٍ الْخَشَّابِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَهًٍْ أَوْصَتْ إِلَیَّ بِمَالٍ أَنْ یُجْعَلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَقِیلَ لَهَا نَحُجُّ بِهِ فَقَالَتِ اجْعَلْهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَقَالُوا لَهَا فَنُعْطِیهِ آلَ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) قَالَتِ اجْعَلْهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ. فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام): اجْعَلْهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَمَا أَمَرَتْ. قُلْتُ: مُرْنِی کَیْفَ أَجْعَلُهُ. قَالَ: اجْعَلْهُ کَمَا أَمَرَتْکَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَقُولُ فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ أَ رَأَیْتَکَ لَوْ أَمَرَتْکَ أَنْ تُعْطِیَهُ یَهُودِیّاً کُنْتَ تُعْطِیهِ نَصْرَانِیّاً؟ قَالَ: فَمَکَثْتُ بَعْدَ ذَلِکَ ثَلَاثَ سِنِینَ ثُمَّ دَخَلْتُ عَلَیْهِ فَقُلْتُ لَهُ مِثْلَ الَّذِی قُلْتُ أَوَّلَ مَرَّهًٍْ فَسَکَتَ هُنَیْئَهًًْ ثُمَّ قَالَ: هَاتِهَا. قُلْتُ: مَنْ أُعْطِیهَا؟ قَالَ: عِیسَی شَلَقَانَ.

امام صادق (علیه السلام) حجّاج خشّاب گوید: از امام صادق (علیه السلام) حکم اموالی را پرسیدم که زنی به من وصیّت نمود تا آن را در راه خدا قرار دهم. از آن زن پرسیده شد: «آیا با آن به حج برویم»؟ آن زن گفت: «آن را در راه خدا قرار دهید». برخی نیز به آن زن گفتند: «آیا آن را به آل محمّد (علیهم السلام) دهیم»؟ آن زن گفت: «آن را در راه خدا قرار دهید». حضرت فرمود: «همان‌طور که خود آن زن امر نموده، آن را در راه خدا قرار بده». عرض کردم: «به من امر فرما که چگونه آن را در راه خدا قرار دهم»؟ حضرت فرمود: «همان‌طور که آن زن به تو امر نموده آن را در راه خدا قرار بده. خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: فَمن بَدَّلَه بَعْدَ مَا سَمِعَه فَإِنَّمَا إِثْمُه عَلَی الَّذِینَ یبَدِّلُونَه اگر آن زن تو را امر می‌کرد که آن را به یهودی بدهی، تو آن را به مسیحی می‌دادی»؟! راوی می‌گوید: «پس از آن ملاقات با امام (علیه السلام)، سه سال درنگ نمودم و سپس به محضر حضرت رفته و همان سؤالی که اوّلین بار از حضرت پرسیده‌بودم را به او عرض کردم. حضرت چند لحظه‌ای خاموش ماند و فرمود: «آن را بده»! به حضرت عرض کردم: «آن را به چه کسی بدهم»؟ حضرت فرمود: «به عیسی شَلَقان».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۳۸
الکافی، ج۷، ص۱۵/ تهذیب الأحکام، ج۹، ص۲۰۳/ الإستبصار، ج۴، ص۱۳۱/ وسایل الشیعه، ج۱۹، ص۳۴۰/ البرهان/ نورالثقلین
۱ -۴
(بقره/ ۱۸۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ یُونُسَ‌بْنِ‌یَعْقُوب أَنَّ رَجُلًا کَانَ بِهَمَذَانَ ذَکَرَ أَنَّ أَبَاهُ مَاتَ وَ کَانَ لَا یَعْرِفُ هَذَا الْأَمْرَ فَأَوْصَی بِوَصِیَّهًٍْ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ أَوْصَی أَنْ یُعْطَی شَیْءٌ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَسُئِلَ عَنْهُ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) کَیْفَ یُفْعَلُ بِهِ فَأَخْبَرْنَاهُ أَنَّهُ کَانَ لَا یَعْرِفُ هَذَا الْأَمْرَ. فَقَالَ: لَوْ أَنَّ رَجُلًا أَوْصَی إِلَیَّ أَنْ أَضَعَ فِی یَهُودِیٍّ أَوْ نَصْرَانِیٍّ لَوَضَعْتُهُ فِیهِمَا إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ فَانْظُرُوا إِلَی مَنْ یَخْرُجُ إِلَی هَذَا الْوَجْهِ یَعْنِی {بَعْضَ} الثُّغُورِ فَابْعَثُوا بِهِ إِلَیْهِ.

امام صادق (علیه السلام) از یونس‌بن‌یعقوب نقل شده است: مردی که در همدان زندگی می‌کرد، به ما گفت پدرش در حالی مرده که این امر یعنی امر ولایت و مقام ائمّه (علیهم السلام) را نمی‌شناخته است و در چنین وضع به هنگام وفات وصیّتی کرده و از آن جمله مقرّر داشته است که چیزی از مال او را در راه خدا انفاق کنند [و از ما خواست حکم این مسأله را از امام (علیه السلام) بپرسیم]. سپس از امام صادق (علیه السلام) سؤال شد که «درباره‌ی آن وصیّت و آن مال چه باید کرد»؟ و در ضمنِ سؤال، به آن حضرت خبر دادیم که او به هنگام وصیّت نسبت به این امر عارف نبوده است. امام (علیه السلام) فرمود: «اگر کسی به من وصیّت کند که مالش را در جهت منفعت یکی از یهود یا نصاری قرار دهم، حتماً آن را در آن جهت قرار خواهم داد؛ زیرا خدای عزّوجلّ می‌فرماید: فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ پس بنگرید چه کسی به سمت [رعایت] این حدود می‌رود؛ تا آن مال را به‌سوی او بفرستید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۴۰
الکافی، ج۱۴، ص۷/ من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۲۰۰/ الإستبصار، ج۴، ص۱۲ و تهذیب الأحکام، ج۹، ص۲۰۲ و نورالثقلین؛ فیهم: «بهمدان» بدلٌ «بهمذان»/ وسایل الشیعه، ج۱۹، ص۳۴۱/ البرهان
۱ -۵
(بقره/ ۱۸۱)

الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الرَّیَّانِ بْنِ شَبِیبٍ قَالَ: ... فَسَأَلْتُ الرِّضَا (علیه السلام) فَقُلْت إِنَّ أُخْتِی أَوْصَتْ بِوَصِیَّهًٍْ لِقَوْمٍ نَصَارَی وَ أَرَدْتُ أَنْ أَصْرِفَ ذَلِکَ إِلَی قَوْمٍ مِنْ أَصْحَابِنَا مُسْلِمِینَ. فَقَالَ: أَمْضِ الْوَصِیَّهًَْ عَلَی مَا أَوْصَتْ بِهِ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ.

امام رضا (علیه السلام) ریّان‌بن‌شبیب گوید: از امام رضا (علیه السلام) پرسیدم: خواهرم برای قوم نصاری وصیّت کرد و من خواستم که آن [مال] را برای عدّه‌ای از یاران مسلمان برگردانم. امّا امام (علیه السلام) فرمود: «وصیّت را همان‌طور که خواهرت خواسته انجام بده؛ خداوند متعال فرموده است: فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۴۰
الکافی، ج۷، ص۱۶/ تهذیب الأحکام، ج۹، ص۲۰۲/ الإستبصار، ج۴، ص۱۲۹/ وسایل الشیعه، ج۱۹، ص۳۴۳/ نورالثقلین
۱ -۶
(بقره/ ۱۸۱)

الرّضا (علیه السلام)- کَتَبَ الْخَلِیلُ‌بْنُ‌هَاشِمٍ إِلَی ذِی الرِّئَاسَتَیْنِ وَ هُوَ وَالِی نَیْسَابُورَ أَنَّ رَجُلًا مِنَ الْمَجُوسِ مَاتَ وَ أَوْصَی لِلْفُقَرَاءِ بِشَیْءٍ مِنْ مَالِهِ فَأَخَذَهُ قَاضِی نَیْسَابُورَ فَجَعَلَهُ فِی فُقَرَاءِ الْمُسْلِمِینَ فَکَتَبَ الْخَلِیلُ إِلَی ذِی الرِّئَاسَتَیْنِ بِذَلِکَ فَسَأَلَ الْمَأْمُونَ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ لَیْسَ عِنْدِی فِی ذَلِکَ شَیْءٌ فَسَأَلَ أَبَاالْحَسَنِ (علیه السلام) فَقَالَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) إِنَ الْمَجُوسِیَ لَمْ یُوصِ لِفُقَرَاءِ الْمُسْلِمِینَ وَ لَکِنْ یَنْبَغِی أَنْ یُؤْخَذَ مِقْدَارُ ذَلِکَ الْمَالِ مِنْ مَالِ الصَّدَقَهًِْ فَیُرَدَّ عَلَی فُقَرَاءِ الْمَجُوس أنَّ اللهَ تَعَالَی یَقُولُ فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ.

امام رضا (علیه السلام) خلیل‌بن‌هاشم که در آن وقت حاکم نیشابور بود، به ذوالرّیاستین نامه‌ای نوشت که «مردی از مجوس مُرده و در وصیّت خود مقداری از مالش را به فقرا [ی مجوس] اختصاص داده است و قاضی نیشابور، آن مال را گرفته و در جهت مصلحت فقرای مسلمین صرف کرده است. حکم چیست»؟ و خلیل این داستان را برای ذوالرّیاستین نوشت. او دراین‌باره از مأمون سؤال کرد ولی مأمون گفت: «من در این موضوع چیزی نمی‌دانم». پس از امام ابوالحسن‌الرضا (علیه السلام) سؤال کرد. ابوالحسن (علیه السلام) فرمود: «آن مجوسی برای فقرای مسلمین وصیّت نکرده است. [و نباید این مال چنین خرج می‌شد] پس سزاوار چنین است که مقداری برابر با آن مال را از اموال صدقه‌ای، گرفته و به فقرای مجوس برگردانند. خداوند متعال فرمود: فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۴۰
فقه القرآن، ص۲، ص۳۱۵
۱ -۷
(بقره/ ۱۸۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌سَعِیدٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَال سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ أَوْصَی بِحَجَّهًٍْ فَجَعَلَهَا وَصِیُّهُ فِی نَسَمَهًٍْ قَالَ یَغْرَمُهَا وَصِیُّهُ وَ یَجْعَلُهَا فِی حَجَّهًٍْ کَمَا أَوْصَی فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ قُلْتُ: فَمَنْ أَوْصَی بِعِشْرِینَ دِرْهَماً فِی حَجَّهًٍْ. قَالَ: یَحُجُّ بِهَا رَجُلٌ مِنْ حَیْثُ یَبْلُغُهُ.

امام صادق (علیه السلام) أبوسعید روایت کرده است: سؤال شد درباره‌ی مردی که به انجام یک حج وصیّت کرد و وصیّ او وصیّتش را عوض نموده و وصیّت را در مورد یک فرد قرار داد (و ارث را به کسی داد) فرمود: «وصیّ او باید غرامت آن را بپردازد و آن را همان‌طور که وصیّت کرده، در حج قرار دهد. که خداوند متعال می‌فرماید: فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ» گفتم: «[حکم] کسی‌که با بیست درهم [از مالش] به انجام حج وصیّت کرده چه می‌شود»؟ فرمود: «وصی از همان پولی که به او می‌رسد، (هرطور که می‌تواند) حج را به جای آورد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۴۲
الکافی، ج۷، ص۲۲/ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۴۴۳/ تهذیب الأحکام، ج۹، ص۲۳۰/ وسایل الشیعه، ج۱۱، ص۲۰۷/ مستدرک الوسایل، ج۱۴، ص۱۱۹/ بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۰۴/ فقه القرآن، ج۲، ص۳۲۳/ نورالثقلین
۱ -۸
(بقره/ ۱۸۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُثَنَّی بْنِ عَبْدِ السَّلَامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَوْصَی لَهُ بِوَصِیَّهًٍْ فَمَاتَ قَبْلَ أَنْ یَقْبِضَهَا وَ لَمْ یَتْرُکْ عَقِباً. قَالَ: اطْلُبْ لَهُ وَارِثاً أَوْ مَوْلًی فَادْفَعْهَا إِلَیْهِ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ قُلْتُ: إِنَّ الرَّجُلَ کَانَ مِنْ أَهْلِ فَارِسَ دَخَلَ فِی الْإِسْلَامِ لَمْ یُسَمَّ وَ لَا یُعْرَفُ لَهُ وَلِیٌّ. قَالَ: اجْهَدْ أَنْ تَقْدِرَ لَهُ عَلَی وَلِیٍّ فَإِنْ لَمْ تَجِدْهُ وَ عَلِمَ اللَّهُ مِنْکَ الْجَهْدَ تَتَصَدَّقُ بِهَا.

امام صادق (علیه السلام) مثنّی‌بن‌عبدالسّلام گوید: از امام صادق (علیه السلام)درباره‌ی مردی سؤال کردم که به نفع او وصیّتی انجام گرفته ولی او پیش از آنکه مورد وصیّت را دریافت کند مرده است؛ در حالی که خود او نیز بدون وارث بوده است. فرمود: «جستجو کن و وارثی یا غلامی، [از اطرافیان او] پیدا کن و آن را به او بده که خداوند می‌فرماید: فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ». گفتم: «آن مرد، یک ایرانی بوده که اسلام آورده‌بود و [در بین ما] بی‌نام و نشان بود و ولیّ [و وارثی] برای او نمی‌شناسیم». فرمود: «بکوش تا ولیّی برای او بیابی؛ پس اگر کسی را نیافتی و خدای عزّوجلّ به کوشش تو مطّلع شد، [آن‌گاه] آن را صدقه بده».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۴۲
بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۰۴/ العیاشی، ج۱، ص۷۷/ مستدرک الوسایل، ج۱۴، ص۱۱۴/ البرهان
۱ -۹
(بقره/ ۱۸۱)

الباقر (علیه السلام)- نَسَخَتْهَا الْآیَهًُْ الَّتِی بَعْدَهَا قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ فَمَنْ خافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفاً أَوْ إِثْماً فَأَصْلَحَ بَیْنَهُمْ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ قَالَ: یَعْنِی الْمُوصَی إِلَیْهِ إِنْ خَافَ جَنَفاً مِنَ الْمُوصِی فِیمَا أَوْصَی بِهِ إِلَیْهِ مِمَّا لَا یَرْضَی اللَّهُ عَزَّ ذِکْرُهُ مِنْ خِلَافِ الْحَقِّ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ أَیْ عَلَی الْمُوصَی إِلَیْهِ أَنْ یَرُدَّهُ إِلَی الْحَقِّ وَ إِلَی مَا یَرْضَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِیهِ مِنْ سَبِیلِ الْخَیْرِ.

امام باقر (علیه السلام) آیه‌ای که پس از این آیه آمده، آن را منسوخ کرده است: فَمَنْ خَافَ مِن مُّوصٍ جَنَفًا أَوْ إِثْمًا فَأَصْلَحَ بَیْنهَُمْ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَّحِیم یعنی اگر وصیّ بیم آن داشته‌باشد که وصیّت‌کننده در وصیّت خود، از حق منحرف شده و آنچه که به او وصیّت کرده، برخلاف حق بوده و مورد رضای الهی نباشد، گناهی بر او نیست که آن را به حق و آنچه که مورد رضایت الهی است، تغییر داده و در راه خیر قرار دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۴۲
وسایل الشیعه، ج۱۹، ص۳۵۱/ الکافی، ج۷، ص۲۱/ مستدرک الوسایل، ج۱۴، ص۱۲۰ و تهذیب الأحکام، ج۹، ص۱۸۶ و بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۰۴ و العیاشی، ج۱، ص۷۷ و البرهان؛ فیهم: «فاصلح بینهم فلا اثم علیه» محذوفٌ و «فی ثلثه جمیعا» زیادهًْ
۱ -۱۰
(بقره/ ۱۸۱)

الباقر (علیه السلام)- قَوْلِهِ فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ ... ثُمَّ رَخَّصَ فَقَالَ فَمَنْ خافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفاً أَوْ إِثْماً فَأَصْلَحَ بَیْنَهُمْ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ.

امام باقر (علیه السلام) خداوند در این آیه فرمود: و هرکس بعد از شنیدنش آن را تغییر دهد، گناه آن، بر همان کسانی است که آن [وصیّت] را تغییر می‌دهند ... امّا در آیه‌ی بعد اجازه داده و فرمود: و کسی که از انحرافِ وصیّت‌کننده [و تمایل یک جانبه‌ی او به بعض ورثه]، یا از گناه او [که مبادا وصیّت به کار خلافی کند] بترسد، و میان آنها را اصلاح دهد، گناهی بر او نیست [و مشمولِ حکم تبدیلِ وصیّت نمی‌باشد]. (بقره/ ۱۸۲)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۴۲
بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۰۱/ القمی، ج۱، ص۶۵
۱ -۱۱
(بقره/ ۱۸۱)

الباقر (علیه السلام)- مَنْ أَوْصَی بِوَصِیَّهًٍْ نُفِّذَتْ مِنْ ثُلُثِهِ وَ إِنْ أَوْصَی بِهَا لِیَهُودِیٍّ أَوْ نَصْرَانِیٍّ أَوْ فِیمَا أَوْصَی بِهِ فَإِنَّهُ یُجْعَلُ فِیهِ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ یَعْنُونَ إِذَا جَعَلَهَا فِیمَا یَجُوزُ لِلْحَیِّ الْمُسْلِمِ أَنْ یَفْعَلْهُ فَإِنْ أَوْصَی بِهَا فِی غَیْرِ مَا یَجُوزُ لَمْ یَجُزْ.

امام باقر (علیه السلام) هرکه درباره‌ی مالش وصیّتی کند، فقط در یک سوّم آن قابل اجراست؛ حتّی اگر آن را برای یهودی یا نصرانی و یا هر چیز دیگری، آن وصیّت کرده‌باشد. [وصیّت انسان درباره‌ی مالش] باید انجام شود که این سخن خداوند عزّوجلّ است که فرمود: فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ. اگر آن [وصیّت] را در چیزی که انجامش برای مسلمان زنده جایز می‌باشد، قرارداده‌باشد پس [باید اجراکننده‌ی وصیّت،] آن را انجام دهد و اگر درباره‌ی چیزی که جایز نیست وصیّت کرده‌باشد، پس جایز نیست که آن را انجام دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۴۲
دعایم الإسلام، ج۲، ص۳۶۱/ مستدرک الوسایل، ج۱۴، ص۱۱۵؛ فیه: «یعنون اذ جعلها فیما ... لم یجز» محذوفٌ
۱ -۱۲
(بقره/ ۱۸۱)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمّدبن‌مُسْلم: فِی رَجُلٍ أَوْصَی بِمَالِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ قَالَ أَعْطِ لِمَنْ أَوْصَی لَهُ بِهِ وَ إِنْ کَانَ یَهُودِیّاً أَوْ نَصْرَانِیّاً إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَقُولُ فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ.

امام باقر (علیه السلام) محمّدبن مسلم گوید: از یکی ایشان حکم مردی را پرسیدم که درباره‌ی اموالش وصیّت کرد که در راه خدا مصرف شود. حضرت فرمود: «آن را به هرکسی که برای او وصیّت کرده بدهید؛ اگر چه یهودی یا مسیحی باشد؛ چرا که خداوند می‌فرماید: فَمَن بَدَّلَه بَعْدَ مَا سَمِعَه فَإِنَّمَا إِثْمُه عَلَی الَّذِینَ یبَدِّلُونَه.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۴۴
الکافی، ج۷، ص۱۴/ نورالثقلین/ تهذیب الأحکام، ج۹، ص۲۰۱/ الإستبصار، ج۴، ص۱۲۸/ عوالی اللآلی، ج۳، ص۲۷۱/ وسایل الشیعه، ج۱۹، ص۳۳۷/ بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۰۳/ البرهان
۱ -۱۳
(بقره/ ۱۸۱)

الرّضا (علیه السلام)- إِنَّ الْوَصِیَّهًَْ جَائِزَهًٌْ لَا یَحِلُّ تَبْدِیلُهَا لِأَنَّ اللَّهَ یَقُولُ فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ فَإِنْ أَوْصَی فِی غَیْرِ حَقٍّ أَوْ فِی غَیْرِ سُنَّهًٍْ فَلَا حَرَجَ أَنْ یَرُدَّهُ إِلَی حَقٍّ وَ سُنَّهًٍْ.

امام رضا (علیه السلام) وصیّت، عطیّه‌ای است که تغییر آن جایز نیست؛ چرا که خداوند می‌فرماید: فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ امّا اگر [وصیّت‌کننده] به ناحق و یا برخلاف سنّت وصیّت کرد، اشکالی ندارد که [مصرف] آن را به حق و سنّت برگردانند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸۴۴
بحارالأنوار، ج۱۹۹، ص۱۰۰/ فقه الرضا (ص ۲۹۸/ مستدرک الوسایل، ج۱۴، ص۱۱۵؛ فیه: «فإن اوصی فی غیر حق أو فی غیر سنهًْ فلا حرج ان یردّه الی الحق و سنهًْ» محذوفٌ
بیشتر
بقره
همه
مقدمه
۱
۲
۳
۴
۵
۶
۷
۸
۹
۱۰
۱۱
۱۲
۱۳
۱۴
۱۵
۱۶
۱۷
۱۸
۱۹
۲۰
۲۱
۲۲
۲۳
۲۴
۲۵
۲۶
۲۷
۲۸
۲۹
۳۰
۳۱
۳۲
۳۳
۳۴
۳۵
۳۶
۳۷
۳۸
۳۹
۴۰
۴۱
۴۲
۴۳
۴۴
۴۵
۴۶
۴۷
۴۸
۴۹
۵۰
۵۱
۵۲
۵۳
۵۴
۵۵
۵۶
۵۷
۵۸
۵۹
۶۰
۶۱
۶۲
۶۳
۶۴
۶۵
۶۶
۶۷
۶۸
۶۹
۷۰
۷۱
۷۲
۷۳
۷۴
۷۵
۷۶
۷۷
۷۸
۷۹
۸۰
۸۱
۸۲
۸۳
۸۴
۸۵
۸۶
۸۷
۸۸
۸۹
۹۰
۹۱
۹۲
۹۳
۹۴
۹۵
۹۶
۹۷
۹۸
۹۹
۱۰۰
۱۰۱
۱۰۲
۱۰۳
۱۰۴
۱۰۵
۱۰۶
۱۰۷
۱۰۸
۱۰۹
۱۱۰
۱۱۱
۱۱۲
۱۱۳
۱۱۴
۱۱۵
۱۱۶
۱۱۷
۱۱۸
۱۱۹
۱۲۰
۱۲۱
۱۲۲
۱۲۳
۱۲۴
۱۲۵
۱۲۶
۱۲۷
۱۲۸
۱۲۹
۱۳۰
۱۳۱
۱۳۲
۱۳۳
۱۳۴
۱۳۵
۱۳۶
۱۳۷
۱۳۸
۱۳۹
۱۴۰
۱۴۱
۱۴۲
۱۴۳
۱۴۴
۱۴۵
۱۴۶
۱۴۷
۱۴۸
۱۴۹
۱۵۰
۱۵۱
۱۵۲
۱۵۳
۱۵۴
۱۵۵
۱۵۶
۱۵۷
۱۵۸
۱۵۹
۱۶۰
۱۶۱
۱۶۲
۱۶۳
۱۶۴
۱۶۵
۱۶۶
۱۶۷
۱۶۸
۱۶۹
۱۷۰
۱۷۱
۱۷۲
۱۷۳
۱۷۴
۱۷۵
۱۷۶
۱۷۷
۱۷۸
۱۷۹
۱۸۰
۱۸۱
۱۸۲
۱۸۳
۱۸۴
۱۸۵
۱۸۶
۱۸۷
۱۸۸
۱۸۹
۱۹۰
۱۹۱
۱۹۲
۱۹۳
۱۹۴
۱۹۵
۱۹۶
۱۹۷
۱۹۸
۱۹۹
۲۰۰
۲۰۱
۲۰۲
۲۰۳
۲۰۴
۲۰۵
۲۰۶
۲۰۷
۲۰۸
۲۰۹
۲۱۰
۲۱۱
۲۱۲
۲۱۳
۲۱۴
۲۱۵
۲۱۶
۲۱۷
۲۱۸
۲۱۹
۲۲۰
۲۲۱
۲۲۲
۲۲۳
۲۲۴
۲۲۵
۲۲۶
۲۲۷
۲۲۸
۲۲۹
۲۳۰
۲۳۱
۲۳۲
۲۳۳
۲۳۴
۲۳۵
۲۳۶
۲۳۷
۲۳۸
۲۳۹
۲۴۰
۲۴۱
۲۴۲
۲۴۳
۲۴۴
۲۴۵
۲۴۶
۲۴۷
۲۴۸
۲۴۹
۲۵۰
۲۵۱
۲۵۲
۲۵۳
۲۵۴
۲۵۵
۲۵۶
۲۵۷
۲۵۸
۲۵۹
۲۶۰
۲۶۱
۲۶۲
۲۶۳
۲۶۴
۲۶۵
۲۶۶
۲۶۷
۲۶۸
۲۶۹
۲۷۰
۲۷۱
۲۷۲
۲۷۳
۲۷۴
۲۷۵
۲۷۶
۲۷۷
۲۷۸
۲۷۹
۲۸۰
۲۸۱
۲۸۲
۲۸۳
۲۸۴
۲۸۵
۲۸۶