آیه ۱۱۴ - سوره بقره

آیه وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللهِ أَنْ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ وَ سَعى في خَرابِها أُولئِكَ ما كانَ لَهُمْ أَنْ يَدْخُلُوها إِلاَّ خائِفينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظيمٌ [114]

كيست ستمكارتر از آن‌كس كه از بردن نام خدا در مساجد او جلوگيرى كرد و سعى در ويرانى آنها نمود؟! چنين كسانى نمى‌توانند، جز با ترس و وحشت، وارد اين [كانون‌هاى عبادت] شوند. بهره‌ی آنها در دنيا رسوايى است و در آخرت، عذاب عظيم [الهى] !

کلّیات

۱
(بقره/ ۱۱۴)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِنَّمَا نَزَلَتْ فِی قُرَیْشٍ حِینَ مَنَعُوا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) دُخُولَ مَکَّهًْ.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) نزول این آیه، هنگامی بود که قریش، از واردشدن رسول‌خدا (به مکّه جلوگیری کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۲۲
القمی، ج۱، ص۵۸/ نورالثقلین و البرهان؛ فیهما «مسجد الحرام» زیادهًْ
۲
(بقره/ ۱۱۴)

الحسن (علیه السلام)- لَمَّا بَعَثَ اللَّهُ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) بِمَکَّهًَْ وَ أَظْهَرَ بِهَا دَعْوَتَهُ وَ نَشَرَ بِهَا کَلِمَتَهُ وَ عَابَ أَعْیَانَهُمْ فِی عِبَادَتِهِمُ الْأَصْنَامَ وَ أَخَذُوهُ وَ أَسَاءُوا مُعَاشَرَتَهُ وَ سَعَوْا فِی خَرَابِ الْمَسَاجِدِ الْمَبْنِیَّهًِْ کَانَتْ لِلْقَوْمِ مِنْ خِیَارِ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ شِیعَهًِْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) کَانَ بِفِنَاءِ الْکَعْبَهًِْ مَسَاجِدُ یُحْیُونَ فِیهَا مَا أَمَاتَهُ الْمُبْطِلُونَ فَسَعَی هَؤُلَاءِ الْمُشْرِکُونَ فِی خَرَابِهَا وَ أَذَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَصْحَابِهِ وَ إِلْجَائِهِ إِلَی الْخُرُوجِ مِنْ مَکَّهًَْ نَحْوَ الْمَدِینَهًِْ الْتَفَتَ خَلْفَهُ إِلَیْهَا وَ قَالَ اللَّهُ یَعْلَمُ أَنَّنِی أُحِبُّکِ وَ لَوْ لَا أَنَّ أَهْلَکِ أَخْرَجُونِی عَنْکِ لَمَا آثَرْتُ عَلَیْکِ بَلَداً وَ لَا ابْتَغَیْتُ عَلَیْکِ بَدَلًا وَ إِنِّی لَمُغْتَمٌّ عَلَی مُفَارَقَتِکِ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله)! الْعَلِیُّ الْأَعْلَی یَقْرَأُ عَلَیْکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ سَنَرُدُّکَ إِلَی هَذَا الْبَلَدِ ظَافِراً غَانِماً سَالِماً قَادِراً قَاهِراً.

امام حسن (علیه السلام) خداوند محمّد (را در مکّه مبعوث و دعوتش را به وسیله‌ی او آشکار و سخنش را منتشرکرد و بر بزرگان آن‌ها به‌خاطر پرستش بت‌ها عیب گرفت. آن‌ها در مقابل، او را مؤاخذه کرده، معاشرت با او را زشت دانسته و سعی کردند مساجدی را که گروهی از یاران محمّد (و علی (علیه السلام) آنجا را بنا کرده‌بودند تخریب کنند؛ در آن زمان در آستانه‌ی کعبه مساجدی بود که افراد باطل آن‌ها را خراب کرده‌بودند و این مؤمنین آن‌ها را احیاء کرده‌بودند. پس این مشرکان برای تخریب مجدّد آن مساجد و آزار و اذیّت محمّد (و یارانش تلاش‌کردند. آن‌ها وی را وادارکردند که از مکّه به‌سوی مدینه برود؛ پیامبر ([هنگام مهاجرت] در حالی‌که از پشت سر، نگاهش به مکّه بود، فرمود: «[ای مکّه] خداوند می‌داند که من تو را دوست دارم؛ اگر اهل تو مرا از پیش تو اخراج نمی‌کردند؛ دیاری را بر تو ترجیح نمی‌دادم و برای تو جایگزین انتخاب نمی‌کردم و من به‌خاطر جدایی از تو غمگینم». پس خداوند به او وحی کرد: «ای محمّد (! خداوند والا و بلندمرتبه به تو سلام رسانده و می‌فرماید: «تورا پیروزمندانه، بهره‌مند، سالم و مقتدرانه به این شهر بازمی‌گردانم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۲۲
بحارالأنوار، ج۲۱، ص۱۲۱

کیست ستمکارتر از آن‌کس که از بردن نام خدا در مساجد او جلوگیری کرد و سعی در ویرانی آنها نمود

۱ -۱
(بقره/ ۱۱۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّهُ أَرَادَ جَمِیعَ الْأَرْضِ لِقَوْلِ النَّبِیِ (صلی الله علیه و آله) جُعِلَتْ لِیَ الْأَرْضُ مَسْجِداً وَ طَهُورا.

امام علی (علیه السلام) منظور پروردگار [از مساجد در این آیه]، همه‌ی زمین است؛ بنابر سخن پیامبر (که فرمود: «زمین برای من مسجد قرار داده شده و خاک آن پاک و طاهر است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۲۲
بحارالأنوار، ج۸۰، ص۳۴۰/ نورالثقلین؛ فیه: «و ترابها طهورا»
۱ -۲
(بقره/ ۱۱۴)

العسکری (علیه السلام)- فِی مَسَاجِدِ خِیَارِ الْمُؤْمِنِینَ بِمَکَّهًَْ لَمَّا مَنَعُوهُمْ مِنَ التَّعَبُّدِ فِیهَا بِأَنْ أَلْجَئُوا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَی الْخُرُوجِ عَنْ مَکَّهًَْ وَ سَعی فِی خَرابِها خَرَابِ تِلْکَ الْمَسَاجِدِ لِئَلَّا یُقَامَ فِیهَا بِطَاعَهًِْ اللَّهِ.

امام عسکری (علیه السلام) سعی آن‌ها در تخریب مساجد مؤمنین برگزیده در مکّه بود که مشرکان آنان را از عبادت در آن منع نموده و پیامبر (را به خروج از مکّه وادارکردند؛ تلاش می‌کردند آن مساجد را خراب کنند و منظور از خراب‌کردن مسجد این است که نگذاشتند در آن کسی به اطاعت [و عبادت] خدا، قیام کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۲۲
بحارالأنوار، ج۳۵، ص۲۹۷/ الإمام العسکری، ص۵۵۸/ مستدرک الوسایل، ج۳، ص۴۳۸؛ فیه «و سعی فی خرابها خراب تلک المساجد لیلا یقام فیها طاعهًْ الله» محذوفٌ/ البرهان؛ فیه «تعمر» بدلٌ «یقام»
۱ -۳
(بقره/ ۱۱۴)

ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- إِنَّهُمْ الرُّومٌ غَزَوْا بَیْتَ الْمَقْدِسِ وَ سَعَوْا فِی خَرَابِهِ حَتَّی کَانَ أَیَّامُ عُمَرَ فَأَظْهَرَ اللَّهُ الْمُسْلِمِینَ عَلَیْهِمْ وَ صَارُوا لَا یَدْخُلُونَها إِلاَّ خَائِفِینَ.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) [مصداق افرادی که در این آیه به آن‌ها اشاره شده، رومیان هستند] رومیان به سمت بیت‌المقدّس لشکرکشی کردند و در ویران‌کردن آن (مسجد) تلاش کردند. تا زمان عمر روزگاری بر این منوال گذشت تا اینکه خداوند، مسلمانان را بر آن‌ها پیروزی بخشید؛ و طوری شدند که تنها با ترس و هراس وارد بیت‌المقدّس می‌شدند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۲۴
بحارالأنوار، ج۲۰، ص۳۱۹

چنین کسانی نمی‌توانند، جز با ترس و وحشت، وارد این [کانون‌های عبادت] شوند

۲ -۱
(بقره/ ۱۱۴)

العسکری (علیه السلام)- أَنْ یَدْخُلُوا بِقَاعَ تِلْکَ الْمَسَاجِدِ فِی الْحَرَمِ إِلَّا خَائِفِینَ مِنْ عَذَابِهِ وَ حُکْمِهِ النَّافِذِ عَلَیْهِمْ أَنْ یَدْخُلُوهَا کَافِرِینَ بِسُیُوفِهِ وَ سِیَاطِهِ.

امام عسکری (علیه السلام) هر وقت می‌خواهند وارد محوّطه‌ی آن مساجد در داخل حرم شوند، از این می‌ترسند که عذاب و حکم نافذالهی که با شمشیر و تازیانه درباره‌ی کافران اجرا می‌شود، درباره‌ی آنان نیز اجرا گردد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۲۴
بحارالأنوار، ج۳۵، ص۲۹۷/ الإمام العسکری، ص۵۵۸؛ فیه «عدله» بدلٌ «عذابه»/ البرهان
۲ -۲
(بقره/ ۱۱۴)

العسکری (علیه السلام)- فِی تَفْسِیرِ الْإِمَامِ (علیه السلام) أَنَّهُ وَعَدَ لِلْمُؤْمِنِینَ بِالنُّصْرَهًِْ وَ اسْتِخْلَاصِ الْمَسَاجِدِ مِنْهُمْ وَ قَدْ أَنْجَزَ وَعْدَهُ بِفَتْحِ مَکَّهًَْ لِمُؤْمِنِی ذَلِکَ الْعَصْرِ وَ سَیُنْجِزُهُ لِعَامَّهًِْ الْمُؤْمِنِینَ حِینَ ظُهُورِ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف).

امام عسکری (علیه السلام) خداوند به مسلمانان پیروزی و رهایی مساجد از دست آن‌ها (مشرکان) را وعده کرد و با فتح مکّه به وعده خود برای مؤمنین آن زمان عمل کرد و برای عموم مردم، هنگام ظهور قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)به این وعده‌ی خود عمل خواهدکرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۲۴
بحارالأنوار، ج۸۰، ص۳۴۰

بهره‌ی آنها در دنیا رسوایی است و در آخرت، عذاب عظیم [الهی]

۳ -۱
(بقره/ ۱۱۴)

العسکری (علیه السلام)- لِهَؤُلَاءِ الْمُشْرِکِینَ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ هُوَ طَرْدُهُ إِیَّاهُمْ عَنِ الْحَرَمِ وَ مَنْعُهُمْ أَنْ یَعُودُوا إِلَیْهِ.

امام عسکری (علیه السلام) خداوند این مشرکان را در دنیا [به‌این صورت] خوار وذلیل می‌کند که ایشان (مسلمانان) را از حرم بیرون رانده و اجازه‌ی بازگشت به آن‌ها نمی‌دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۲۴
بحارالأنوار، ج۳۵، ص۲۹۷/ الإمام العسکری، ص۵۵۸/ البرهان؛ فیه «لهم» بدلٌ «لهؤلاء»
بیشتر
بقره
همه
مقدمه
۱
۲
۳
۴
۵
۶
۷
۸
۹
۱۰
۱۱
۱۲
۱۳
۱۴
۱۵
۱۶
۱۷
۱۸
۱۹
۲۰
۲۱
۲۲
۲۳
۲۴
۲۵
۲۶
۲۷
۲۸
۲۹
۳۰
۳۱
۳۲
۳۳
۳۴
۳۵
۳۶
۳۷
۳۸
۳۹
۴۰
۴۱
۴۲
۴۳
۴۴
۴۵
۴۶
۴۷
۴۸
۴۹
۵۰
۵۱
۵۲
۵۳
۵۴
۵۵
۵۶
۵۷
۵۸
۵۹
۶۰
۶۱
۶۲
۶۳
۶۴
۶۵
۶۶
۶۷
۶۸
۶۹
۷۰
۷۱
۷۲
۷۳
۷۴
۷۵
۷۶
۷۷
۷۸
۷۹
۸۰
۸۱
۸۲
۸۳
۸۴
۸۵
۸۶
۸۷
۸۸
۸۹
۹۰
۹۱
۹۲
۹۳
۹۴
۹۵
۹۶
۹۷
۹۸
۹۹
۱۰۰
۱۰۱
۱۰۲
۱۰۳
۱۰۴
۱۰۵
۱۰۶
۱۰۷
۱۰۸
۱۰۹
۱۱۰
۱۱۱
۱۱۲
۱۱۳
۱۱۴
۱۱۵
۱۱۶
۱۱۷
۱۱۸
۱۱۹
۱۲۰
۱۲۱
۱۲۲
۱۲۳
۱۲۴
۱۲۵
۱۲۶
۱۲۷
۱۲۸
۱۲۹
۱۳۰
۱۳۱
۱۳۲
۱۳۳
۱۳۴
۱۳۵
۱۳۶
۱۳۷
۱۳۸
۱۳۹
۱۴۰
۱۴۱
۱۴۲
۱۴۳
۱۴۴
۱۴۵
۱۴۶
۱۴۷
۱۴۸
۱۴۹
۱۵۰
۱۵۱
۱۵۲
۱۵۳
۱۵۴
۱۵۵
۱۵۶
۱۵۷
۱۵۸
۱۵۹
۱۶۰
۱۶۱
۱۶۲
۱۶۳
۱۶۴
۱۶۵
۱۶۶
۱۶۷
۱۶۸
۱۶۹
۱۷۰
۱۷۱
۱۷۲
۱۷۳
۱۷۴
۱۷۵
۱۷۶
۱۷۷
۱۷۸
۱۷۹
۱۸۰
۱۸۱
۱۸۲
۱۸۳
۱۸۴
۱۸۵
۱۸۶
۱۸۷
۱۸۸
۱۸۹
۱۹۰
۱۹۱
۱۹۲
۱۹۳
۱۹۴
۱۹۵
۱۹۶
۱۹۷
۱۹۸
۱۹۹
۲۰۰
۲۰۱
۲۰۲
۲۰۳
۲۰۴
۲۰۵
۲۰۶
۲۰۷
۲۰۸
۲۰۹
۲۱۰
۲۱۱
۲۱۲
۲۱۳
۲۱۴
۲۱۵
۲۱۶
۲۱۷
۲۱۸
۲۱۹
۲۲۰
۲۲۱
۲۲۲
۲۲۳
۲۲۴
۲۲۵
۲۲۶
۲۲۷
۲۲۸
۲۲۹
۲۳۰
۲۳۱
۲۳۲
۲۳۳
۲۳۴
۲۳۵
۲۳۶
۲۳۷
۲۳۸
۲۳۹
۲۴۰
۲۴۱
۲۴۲
۲۴۳
۲۴۴
۲۴۵
۲۴۶
۲۴۷
۲۴۸
۲۴۹
۲۵۰
۲۵۱
۲۵۲
۲۵۳
۲۵۴
۲۵۵
۲۵۶
۲۵۷
۲۵۸
۲۵۹
۲۶۰
۲۶۱
۲۶۲
۲۶۳
۲۶۴
۲۶۵
۲۶۶
۲۶۷
۲۶۸
۲۶۹
۲۷۰
۲۷۱
۲۷۲
۲۷۳
۲۷۴
۲۷۵
۲۷۶
۲۷۷
۲۷۸
۲۷۹
۲۸۰
۲۸۱
۲۸۲
۲۸۳
۲۸۴
۲۸۵
۲۸۶