آیه وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمُوا أَنَّ اللهَ مَوْلاكُمْ نِعْمَ الْمَوْلى وَ نِعْمَ النَّصيرُ [40]
و اگر سرپيچى كنند، بدانيد [ضررى به شما نمى‌رسانند] خداوند سرپرست شماست. چه سرپرست خوبى و چه ياور نيكويى!
الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ فَقَالَ لَمْ یَجِئْ تَأْوِیلُ هَذِهِ الْآیَهًِْ بَعْدُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) رَخَّصَ لَهُمْ لِحَاجَتِهِ وَ حَاجَهًِْ أَصْحَابِهِ فَلَوْ قَدْ جَاءَ تَأْوِیلُهَا لَمْ یَقْبَلْ مِنْهُمْ لَکِنَّهُمْ یُقْتَلُونَ حَتَّی یُوَحَّدَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ حَتَّی لَا یَکُونَ شِرْکٌ.
امام باقر ( محمّدبن‌مسلم گوید: به امام باقر (عرض کردم: «تفسیر این کلام خدای عزّوجلّ: وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّی لاَ تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ، چیست»؟ فرمود: «تأویل این آیه هنوز فرا نرسیده است، همانا رسول خدا (برای حاجت خود و یارانش به آنان اجازه داده است و اگر تأویل آن آمده بود، از آنان قبول نمی‌کرد. امّا آنان کُشته می‌شوند تا خدای عزّوجلّ یگانه دانسته شود و تا شرک باقی نباشد».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قَاتِلُوهُمْ حَتَّی لَا تَکُونَ فِتْنَةٌ أَیْ کُفْرٌ وَ هِیَ نَاسِخَهًٌْ لِقَوْلِهِ کُفُّوا أَیْدِیَکُمْ وَ لِقَوْلِهِ وَ دَعْ أَذَاهُمْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ یعنی تا اینکه کفر برچیده شود و این آیه، ناسخ (از بین‌برنده‌ی حکمِ) آیه: دست از جهاد بازدارید. (نساء/۷۷) و آیه: و به آزارهای آن‌ها اعتنا منما. (احزاب/۴۸) می‌باشد.
الباقر (علیه السلام)- وَ لَا یَقْبَلُ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ الْجِزْیَهًَْ کَمَا قَبِلَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) یُقَاتِلُونَ وَ اللَّهِ حَتَّی یُوَحَّدَ اللَّهُ وَ لَا یُشْرَکَ بِهِ شَیْءٌ وَ حَتَّی یَخْرُجَ الْعَجُوزُ الضَّعِیفَهًُْ مِنَ الْمَشْرِقِ تُرِیدُ الْمَغْرِبَ وَ لَا یَنْهَاهَا أَحَدٌ وَ یُخْرِجُ اللَّهُ مِنَ الْأَرْضِ بَذْرَهَا وَ یُنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ قَطْرَهَا وَ یُخْرِجُ النَّاسُ خَرَاجَهُمْ عَلَی رِقَابِهِمْ إِلَی الْمَهْدِی (عجل الله تعالی فرجه الشریف).
امام باقر ( صاحب این امر مانند رسول خدا (که جزیه قبول نمود، جزیه نمی‌پذیرد و این معنای سخن خداست که فرمود: وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ. امام باقر (فرمود: «به خدا قسم! می‌جنگند تا اینکه توحید خدا اقامه شود و به او شرک ورزیده نشود و حتّی پیرزن ضعیفی که می‌خواهد از شرق عالم به غرب عالم برود، احدی متعرّض او نمی‌شود؛ خداوند از زمین محصولاتش را خارج می‌کند و از آسمان باران را نازل می‌کند؛ مردم خراجشان را بر پشت خود حمل کرده خدمت حضرت مهدی (می‌آورند».
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ، قَالَ: سَأَلْتُ سَیِّدِیَ الصَّادِقَ (علیه السلام) ... فَمَا تَأْوِیلُ قَوْلِهِ تَعَالَی لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ قَالَ (علیه السلام)هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ فَوَ اللَّهِ یَا مُفَضَّلُ لَیُرْفَعُ عَنِ الْمِلَلِ وَ الْأَدْیَانِ الِاخْتِلَافُ وَ یَکُونُ الدِّینُ کُلُّهُ وَاحِداً کَمَا قَالَ جَلَّ ذِکْرُهُ إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللهِ الْإِسْلام.
امام صادق ( مفضّل‌بن‌عمر گوید: از مولایم امام صادق (پرسیدم: ... تأویل این آیه: وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ، چیست؟ فرمود: ای مفضّل به خدا قسم! اختلاف را از میان ملل و ادیان برمی‌دارد و همه‌ی دین‌ها یکی می‌شود چنانکه خدا فرموده است: إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللهِ الْإِسْلامُ.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ، قَالَ: سَأَلْتُ سَیِّدِیَ الصَّادِقَ (علیه السلام) ... یَا مَوْلَایَ فَقَوْلُهُ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ مَا کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ظَهَرَ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ قَالَ (علیه السلام) یَا مُفَضَّلُ لَوْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ظَهَرَ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ مَا کَانَتْ مَجُوسِیَّهًٌْ وَ لَا یَهُودِیَّهًٌْ وَ لَا صَابِئِیًهًٌْ وَ لَا نَصْرَانِیَّهًٌْ وَ لَا فُرْقَهًٌْ وَ لَا خِلَافٌ وَ لَا شَکّ‌و لَا شِرْکٌ وَ لَا عَبَدَهًُْ أَصْنَامٍ وَ لَا أَوْثَانٍ وَ لَا اللَّاتِ وَ الْعُزَّی وَ لَا عَبَدَهًُْ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ لَا النُّجُومِ وَ لَا النَّارِ وَ لَا الْحِجَارَهًِْ وَ إِنَّمَا قَوْلُهُ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ هَذَا الْمَهْدِیُّ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وَ هَذِهِ الرَّجْعَهًُْ وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِله.
امام صادق ( مفضّل گوید: از مولایم امام صادق (پرسیدم: ... «ای مولای من! تفسیر آیه: تا آن را بر همه‌ی آیین‌ها غالب گرداند، هرچند مشرکان کراهت داشته باشند!. (توبه/۳۳) چیست»؟ پیغمبر (در موقع برانگیخته شدنش بر تمام ادیان باطله غلبه نیافت [پس چگونه خداوند می‌فرماید: «او هنگام رجعت بر تمام ادیان غلبه می‌یابد]»؟ فرمود: «ای مفضّل! اگر پیغمبر (بعد از بعثتش بر تمام ادیان غالب شده بود، دیگر نه مجوسی و نه یهودی و نه صابئیان و نه نصرانی و هیچ تفرقه و اختلاف و شکّ و شرک و بت‌پرستی و اوثان و لات و عزّی و پرستش آفتاب و ماه و ستارگان آتش سنگ بود، پس لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ تأویلش امروز است. اینک این مهدی (و این هم رجعت است که خداوند می‌فرماید: وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ».
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) سُئِلَ أَبِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ ... وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّهُ لَمْ یَجِئْ تَأْوِیلُ هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ لَوْ قَدْ قَامَ قَائِمُنَا (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سَیَرَی مَنْ یُدْرِکُهُ مَا یَکُونُ مِنْ تَأْوِیلِ هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ لَیَبْلُغَنَّ دَیْنُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) مَا بَلَغَ اللَّیْلُ حَتَّی لَا یَکُونَ شِرْکٌ عَلَی ظَهْرِ الْأَرْضِ کَمَا قَالَ اللَّهُ.
امام صادق ( از پدرم درباره‌ی این سخن خدای تبارک‌وتعالی ... وَ قَاتِلُوهُمْ حَتَّی لاَ تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ سؤال شد. فرمود: «همانا تأویل این آیه هنوز فرانرسیده است و اگر قائم ما (پس از این قیام کند، کسی که زمان ایشان را درک کند، خواهد دید که تأویل آیه در مورد چه کسی مصداق پیدا خواهد کرد و دین محمّد (قطعاً به جایی می رسد که شب به آنجا می رسد [به صبح و روشنایی] تا همان‌گونه که خدا فرمود، شرکی بر روی زمین نباشد.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُول: إِنَّ سُنَنَ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) مَا وَقَعَ عَلَیْهِمْ مِنَ الْغَیْبَاتِ جَارِیَهًٌْ فِی الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ حَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَ الْقُذَّهًِْ بِالْقُذَّهًِْ قَالَ أَبُوبَصِیرٍ فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَنِ الْقَائِمُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مِنْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ فَقَالَ یَا بَا بَصِیرٍ هُوَ الْخَامِسُ مِنْ وُلْدِ ابْنِی‌مُوسَی ذَلِکَ ابْنُ سَیِّدَهًِْ الْإِمَاءِ یَغِیبُ غَیْبَهًًْ یَرْتَابُ فِیهَا الْمُبْطِلُونَ ثُمَّ یُظْهِرُهُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَیَفْتَحُ عَلَی یَدَیْهِ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا وَ یَنْزِلُ رُوحُ اللَّهِ عِیسَی‌ابْنُ‌مَرْیَمَ (علیه السلام) فَیُصَلِّی خَلْفَهُ وَ تُشْرِقُ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَ لَا تَبْقَی فِی الْأَرْضِ بُقْعَهًٌْ عُبِدَ فِیهَا غَیْرُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ إِلَّا عُبِدَ اللَّهُ فِیهَا وَ یَکُونُ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ.
امام صادق ( ابوبصیر گوید: از امام صادق (شنیدم که می‌فرمود: «تمام غیبت‌های پیامبران (ع ع ع) در زندگی قائم ما اهل‌بیت (طابق النّعل بالنّعل نیز جاری است». عرض کردم: «آیا قائم از شما اهل‌بیت (است»؟ فرمود: «ای ابوبصیر! او پنجمین فرزند پسرم موسی (امام کاظم () و فرزند بانوی کنیزان عالم است. غیبتش چندان طولانی گردد که اهل باطل دچار تردید شوند. سپس خداوند او را ظاهر کند و شرق و غرب جهان را به دست او بگشاید و عیسی‌بن‌مریم (از آسمان فرود آید و پشت‌سر او نماز گذارد. زمین با نور خداوند منوّر گردد و جایی در روی زمین نمی‌ماند که در آن غیر از خداوند عزّوجلّ پرستش شود همه‌ی ادیان از میان برود و فقط دین خدا می‌ماند».
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- حَتَّی لَا تَکُونَ فِتْنَةٌ أَیْ شِرْکٌ.
ابن‌عبّاس ( حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ؛ یعنی تا شرک و بت‌پرستی برچیده شود.