آیه أَلَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ [3]
همان كسانى كه نماز را برپا مى‌دارند و از آنچه به آن‌ها روزى داده‌ايم، انفاق مى‌كنند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) کَانَ یُصَلِّی وَ قَلْبُهُ کَالْمِرْجَلِ یَغْلِی مِنْ خَشْیَهًِْ اللَّهِ تَعَالَی وَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُم.
پیامبر ( رسول خدا (هنگامی‌که نماز می‌گذارد دلش از ترس خدا مانند دیگ می‌جوشید. و خداوند فرموده است: الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِنَّهَا نَزَلَتْ فِی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ أَبِی‌ذَرٍّ (رحمة الله علیه) وَ سَلْمَانَ (رحمة الله علیه) وَ الْمِقْدَادِ (رحمة الله علیه).
علیّ‌بن‌ابراهیم ( همانا این آیه‌ها درباره‌ی امیرالمؤمنین (و ابوذر (و سلمان (و مقداد (نازل شد.
أمیرالمومنین (علیه السلام)- فَالْإِیمَانُ بِاللَّهِ تَعَالَی هُوَ أَعْلَی الْإِیمَانِ دَرَجَهًًْ وَ أَشْرَفُهَا مَنْزِلَهًًْ وَ أَسْنَاهَا حَظّا ... وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَنْ لَقِیَ اللَّهَ کَامِلَ الْإِیمَانِ کَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ وَ مَنْ کَانَ مُضَیِّعاً لِشَیْءٍ مِمَّا افْتَرَضَهُ اللَّهُ تَعَالَی عَلَی هَذِهِ الْجَوَارِحِ وَ تَعَدَّی مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ وَ ارْتَکَبَ مَا نَهَی عَنْهُ لَقِیَ اللَّهَ تَعَالَی نَاقِصَ الْإِیمَانِ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ إِذا ما أُنْزِلَتْ سُورَةٌ فَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ أَیُّکُمْ زادَتْهُ هذِهِ إِیماناً فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا فَزادَتْهُمْ إِیماناً وَ هُمْ یَسْتَبْشِرُونَ وَ قَالَ تَعَالَی إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إِیماناً وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ إِنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدیً وَ قَالَ وَ الَّذِینَ اهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدیً وَ آتاهُمْ تَقْواهُمْ وَ قَالَ هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدادُوا إِیماناً مَعَ إِیمانِهِمْ وَ لِلهِ جُنُودُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ کانَ اللهُ عَلیماً حَکیم وَ لَوْ کَانَ الْإِیمَانُ کُلُّهُ وَاحِداً لَا زِیَادَهًَْ فِیهِ وَ لَا نُقْصَانَ لَمْ یَکُنْ لِأَحَدٍ فَضْلٌ عَلَی أَحَدٍ وَ لَتَسَاوَی النَّاسُ فِی تَمَامِ الْإِیمَانِ وَ بِکَمَالِهِ دَخَلَ الْمُؤْمِنُونَ الْجَنَّهًَْ وَ نَالُوا الدَّرَجَاتِ فِیهَا وَ بِذَهَابِهِ وَ نُقْصَانِهِ دَخَلَ آخَرُونَ النَّارَ.
امام علی ( ایمان به خداوند متعال، عالی‌ترین درجه‌ی ایمان، شریف‌ترین مرتبه‌ی ایمان و بالاترین بهره‌ی ایمان است ... و رسول خدا (فرمود: «کسی که [در روز قیامت] خداوند را با ایمان کامل، ملاقات کند از اهل بهشت خواهد بود و آن‌کس که چیزی از آنچه خداوند متعال بر اعضای بدن واجب فرموده تباه سازد و از دستورات الهی تجاوز نماید و آنچه خداوند از آن نهی فرموده مرتکب شود، خداوند را با ایمان ناقص ملاقات کند و خدای عزّوجلّ فرموده است: و هنگامی‌که سوره‌ای نازل می‌شود، بعضی از آنان [به دیگران] می‌گویند: «این سوره، ایمان کدام‌یک از شما را افزون ساخت»؟! [به آن‌ها بگو]: امّا کسانی‌که ایمان آورده‌اند، بر ایمانشان افزوده و آن‌ها [به فضل و رحمت الهی] خوشحال‌اند. (توبه/۱۲۴) و فرموده است: إِنَّمَا الْمؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إِیماناً وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ؛ و فرموده است: ما داستان آنان را به حق برای تو بازگو می‌کنیم. آن‌ها جوانانی بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند و ما بر هدایتشان افزودیم. (کهف/۱۳). و فرموده است: کسانی که هدایت یافته‌اند، خداوند بر هدایتشان می‌افزاید و روح تقوا به آنان می‌بخشد. (محمّد/۱۷) و فرموده است: او کسی است که آرامش را در دل‌های مؤمنان نازل کرد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند لشکریان آسمان‌ها و زمین از آن خداست و خداوند دانا و حکیم است. (فتح/۴) و اگر ایمان مجموعه‌ای یکسان بود که فزونی و کاستی [از جهت مراتب] نداشت، هیچ‌کس بر دیگری برتری نمی‌یافت و همه‌ی مردم در تمام ایمان با یکدیگر مساوی بودند؛ درصورتی که مؤمنان به سبب کامل‌بودن ایمان وارد بهشت شده و به درجات آن، نائل می‌گردند و دیگران با نبود ایمان و نقصان آن وارد جهنّم می‌شوند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَبْدِاللَّهِ‌بْنِ‌مَسْعُودٍ قَالَ دَخَلْتُ أَنَا وَ خَمْسَهًُْ رَهْطٍ مِنْ أَصْحَابِنَا یَوْماً عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ قَدْ أَصَابَتْنَا مَجَاعَهًٌْ شَدِیدَهًٌْ وَ لَمْ یَکُنْ ذُقْنَا مُنْذُ أَرْبَعَهًِْ أَشْهُرٍ إِلَّا الْمَاءَ وَ اللَّبَنَ وَ وَرَقَ الشَّجَرِ قُلْنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَی مَتَی نَحْنُ عَلَی هَذِهِ الْمَجَاعَهًِْ الشَّدِیدَهًِْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ... یَا ابْنَ‌مَسْعُودٍ عَلَیْکَ بِالسَّکِینَهًِْ وَ الْوَقَارِ وَ کُنْ سَهْلًا لَیِّناً عَفِیفاً مُسْلِماً تَقِیّاً نَقِیّاً بَارّاً طَاهِراً مُطَهَّراً صَادِقاً خَالِصاً سَلِیماً صَحِیحاً لَبِیباً صَالِحاً صَبُوراً شَکُوراً مُؤْمِناً وَرِعاًعابِداً زَاهِداً رَحِیماً عَالِماً فَقِیهاً یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی ... وَ قَالَ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ إِلَی قَوْلِهِ أُولئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیم.
پیامبر ( عبداللَّه‌بن‌مسعود گوید: من و پنج گروه از یارانمان روزی بر رسول خدا (وارد شدیم قحطی سختی به ما رسیده بود که چهار ماه تمام جز آب و شیر و برگ درختان چیزی نچشیده بودیم، عرض کردم: «ای رسول خدا (! تا کی ما در این قحطی به سربریم»؟ رسول خدا (فرمود: «... ای پسر مسعود! بر تو باد سنگینی و وقار و نرمی! آسان، پاکدامن، پرهیزکار، پاکیزه و مسلمان، نیکوکار، پاک و پاک‌کننده، راست و خالص، تسلیم و درست، خردمند و شایسته، شکیبا و سپاسگزار، مؤمن و پارسا، عابد و زاهد و مهربان، عالم و دانشمند باش که خدای تعالی می‌فرماید: ... إِنَّمَا المُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ أُولئِکَ هُمُ الْمؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیم.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ إِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَاناً ... قِیلَ: زَادَتْهُمْ تَصْدِیقاً مَعَ تَصْدِیقِهِمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْهِمْ قَبْلَ ذَلِکَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) وَ الْمَعْنَی أَنَّهُمْ یُصَدِّقُونَ بِالْأُولَی وَ الثَّانِیَهًِْ وَ الثَّالِثَهًِْ وَ کُلِّ مَا یَأْتِی مِنْ عِنْدِ اللَّهِ فَیَزْدَادُ تَصْدِیقُهُمْ.
ابن‌عبّاس ( درباره‌ی کلام خداوند متعال وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إِیماناً، ... از ابن‌عبّاس (نقل شده که گفته: «یعنی بر تصدیق و تأیید آن‌ها نسبت به آیات قرآن که تدریجاً از جانب خداوند نازل می‌گردد، افزوده می‌شود. یعنی آن‌ها اوّلین آیه، دوّمین و سوّمین آیه و هر آیه‌ی دیگری که از جانب خداوند نازل می‌شود را تأیید کرده و بر تصدیقشان افزوده می‌گردد».
الصّادق (علیه السلام)- وَصِیَّتُهُ (علیه السلام) لِعَبدِاللهِ‌بْنِ‌جُنْدَبٍ ... یَا ابْنَ جُنْدَبٍ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ یَخَافُونَ اللَّهَ وَ یُشْفِقُونَ أَنْ یُسْلَبُوا مَا أُعْطُوا مِنَ الْهُدَی فَإِذَا ذَکَرُوا اللَّهَ وَ نَعْمَاءَهُ وَجِلُوا وَ أَشْفَقُوا وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إِیماناً مِمَّا أَظْهَرَهُ مِنْ نَفَاذِ قُدْرَتِهِ وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُون.
امام صادق ( وصیّت امام صادق (بر عبدالله‌بن‌جندب: ... ای پسر جندب! مؤمنین کسانی هستند که از خدا می‌ترسند و بیم آن دارند که نعمت هدایتی که به ایشان ارزانی شده از آن‌ها سلب شود. وقتی به یاد نعمت‌های خدا می‌افتند می‌ترسند و بیمناک‌اند؛ و هنگامی‌که آیات او بر آن‌ها خوانده می‌شود به‌واسطه‌ی آنچه از نفوذ قدرت پروردگار مشاهده می‌کنند، ایمانشان فزونتر می‌گردد؛ و تنها بر پروردگارشان توکّل دارند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: قُلْنَا یَا رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ الْإِیمَانَ یَزِیدُ وَ یَنْقُصُ؟ قَالَ: نَعَمْ، یَزِیدُ حَتَّی یُدْخِلَ صَاحِبَهُ الْجَنَّهًَْ وَ یَنْقُصُ حَتَّی یُدْخِلَ صَاحِبَهُ النَّارَ.
پیامبر ( عبدالله‌بن‌عمر گوید: عرض کردم: «ای رسول خدا (! آیا ایمان، زیاد و کم می‌شود»!؟ فرمود: «آری! زیاد می‌شود به‌اندازه‌ای که صاحبش را وارد بهشت می‌کند و کم می‌شود به‌اندازه‌ای که صاحبش را وارد جهنّم می‌کند».