آیه وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيلِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللهُ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَديرٌ [41]
بدانيد هرگونه غنيمتى به دست آوريد، خمس آن براى خدا، و براى پيامبر، و براى خويشاوندان [او] و يتيمان و مستمندان و واماندگان در سفر [از آن‌ها] است، اگر به خدا و آنچه بر بنده‌ی خود در روز جدايى حق از باطل، روز درگيرى دو گروه [باايمان و بى‌ايمان در جنگ بدر] نازل كرديم، ايمان آورده‌ايد و خداوند بر هر چيزى تواناست.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- ٍ یَا عَلِیُّ إِنَّ عَبْدَ الْمُطَّلِبِ (علیه السلام) سَنَّ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ خَمْسَ سُنَنٍ أَجْرَاهَا اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فِی الْإِسْلَامِ ... وَ وَجَدَ کَنْزاً فَأَخْرَجَ مِنْهُ الْخُمُسَ وَ تَصَدَّقَ بِهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُول..
پیامبر ( ای علی (! به‌راستی که عبدالمطلّب (در زمان جاهلیّت پنج رسم نهاد که خداوند آن رسوم را در اسلام اجرا فرمود ... گنجی یافت، یک‌پنجم آن را کنار گذاشت و در راه خدا به دیگران داد خدای عزّوجلّ در این‌باره آیه فرستاد: وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَه.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حُکَیْمٍ مُؤَذِّنِ‌ابْنِ‌عِیسَی قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی فَقَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) بِمِرْفَقَیْهِ عَلَی رُکْبَتَیْهِ ثُمَّ أَشَارَ بِیَدِهِ ثُمَّ قَالَ هِیَ وَ اللَّهِ الْإِفَادَهًُْ یَوْماً بِیَوْمٍ إِلَّا أَنَّ أَبِی جَعَلَ شِیعَتَهُ فِی حِلٍّ لِیَزْکُوا.
امام صادق ( حُکَیم گوید: از امام صادق (درباره‌ی این سخن خدای تبارک‌وتعالی: وَ اعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبَی پرسیدم. امام (درحالی‌که دو آرنجش بر زانوانش بود با دستش اشاره کرد، سپس فرمود: «به خدا قسم، آن سود و بهره روز به روز است، امّا پدرم دست شیعه‌ی خود را باز گذاشت (آن را بر ایشان حلال کرد) تا پاک شوند».
الباقر (علیه السلام)- إِنَّمَا أَوْجَبْتُ عَلَیْهِمُ الْخُمُسَ فِی سَنَتِی هَذِهِ فِی الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ الَّتِی قَدْ حَالَ عَلَیْهَا الْحَوْلُ وَ لَمْ أُوجِبْ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ فِی مَتَاعٍ وَ لَاآنِیَهًٍْ وَ لَا دَوَابَّ وَ لَا خَدَمٍ وَ لَا رِبْحٍ رَبِحَهُ فِی تِجَارَهًٍْ وَ لَا ضَیْعَهًٍْ إِلَّا ضَیْعَهًًْ سَأُفَسِّرُ لَکَ أَمْرَهَا تَخْفِیفاً مِنِّی عَنْ مَوَالِیَّ وَ مَنّاً مِنِّی عَلَیْهِمْ لِمَا یَغْتَالُ السُّلْطَانُ مِنْ أَمْوَالِهِمْ وَ لِمَا یَنُوبُهُمْ فِی ذَاتِهِمْ فَأَمَّا الْغَنَائِمُ وَ الْفَوَائِدُ فَهِیَ وَاجِبَهًٌْ عَلَیْهِمْ فِی کُلِّ عَامٍ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلی عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَی الْجَمْعانِ وَ اللهُ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ وَ الْغَنَائِمُ وَ الْفَوَائِدُ یَرْحَمُکَ اللَّهُ فَهِیَ الْغَنِیمَهًُْ یَغْنَمُهَا الْمَرْءُ وَ الْفَائِدَهًُْ یُفِیدُهَا وَ الْجَائِزَهًُْ مِنَ الْإِنْسَانِ لِلْإِنْسَانِ الَّتِی لَهَا خَطَرٌ عَظِیمٌ وَ الْمِیرَاثُ الَّذِی لَا یُحْتَسَبُ مِنْ غَیْرِ أَبٍ وَ لَا ابْنٍ وَ مِثْلُ عَدُوٍّ یُصْطَلَمُ فَیُؤْخَذُ مَالُهُ وَ مِثْلُ مَالٍ یُؤْخَذُ لَا یُعْرَفُ لَهُ صَاحِبُهُ وَ مِنْ ضَرْبِ مَا صَارَ إِلَی قَوْمٍ مِنْ مَوَالِیَّ مِنْ أَمْوَالِ الْخُرَّمِیَّهًِْ الْفَسَقَهًِْ فَقَدْ عَلِمْتُ أَنَّ أَمْوَالًا عِظَاماً صَارَتْ إِلَی قَوْمٍ مِنْ مَوَالِیَّ فَمَنْ کَانَ عِنْدَهُ شَیْءٌ مِنْ ذَلِکَ فَلْیُوصِلْ إِلَی وَکِیلِی وَ مَنْ کَانَ نَائِیاً بَعِیدَ الشُّقَّهًِْ فَلْیَتَعَمَّدْ لِإِیصَالِهِ وَ لَوْ بَعْدَ حِینٍ فَإِنَّ نِیَّهًَْ الْمُؤْمِنِ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ فَأَمَّا الَّذِی أُوجِبُ مِنَ الْغَلَّاتِ وَ الضِّیَاعِ فِی کُلِّ عَامٍ فَهُوَ نِصْفُ السُّدُسِ مِمَّنْ کَانَتْ ضَیْعَتُهُ تَقُومُ بِمَئُونَتِهِ وَ مَنْ کَانَتْ ضَیْعَتُهُ لَا تَقُومُ بِمَئُونَتِهِ فَلَیْسَ عَلَیْهِ نِصْفُ سُدُسٍ وَ لَا غَیْرُ ذَلِکَ.
امام باقر ( امسال بر شیعیان خُمسِ طلا و نقره‌ای که سال بر آن گذشته باشد را واجب نمودم و در مورد کالا، ظروف، چهارپایان، غلامان، سودی که از تجارت به‌دست آورند و زمین زراعتی جز آن زمین زراعتی که به‌زودی برای تو بیان خواهم کرد خُمس را واجب نکردم که این، تخفیف و احسانی از من نسبت به دوستدارانم می‌باشد در مقابلِ اموالی که سلطان از آن‌ها به زور می‌گیرد و به خاطر سختی‌ها و رنج‌هایی که بر آن‌ها وارد می‌شود. امّا [خُمسِ] غنیمتها و بهره‌ها در هر سال بر شیعیان واجب است [چراکه] خداوند فرمود: وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ المَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلی عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَی الجَمْعانِ وَ اللهُ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ و [مراد از] غنیمتها و بهره‌ها خدا بر تو رحمت فرو فرستد غنیمتی است که انسان بر آن دست پیدا می‌کند و فایده‌ای است که به‌دست می‌آورد و عطا و بخششی که ارزشی فراوان داشته و کسی به دیگری بدهد و ارثی که از غیر پدر و پسر و از جایی که گمان نمی‌رود به کسی برسد و مثل [اموالِ] دشمنی که نابود گردیده و اموالش تصرّف می‌شود و مانند مالی که پیدا شده و صاحب آن معلوم نیست و آنچه که گروهی از شیعیانم از اموال خُرّمیانِ فاسق به‌دست آورده‌اند و من مطّلع شده‌ام که اموال زیادی از ایشان به‌دست گروهی از شیعیانم رسیده است. هرکس که نزدش چیزی از آنچه برشمردم وجود دارد باید خُمس آن را به وکیل من برساند و کسی که در مکانی دوردست است باید قصد رساندنِ آن گرچه بعد از گذشت مدّت زمانی را داشته باشد که نیّتِ مؤمن از عملش بهتر است. امّا آنچه در مورد غلّات و زمین زراعتی در هر سال واجب می‌کنم [که به‌عنوان خُمس داده شود] نصفِ یک‌ششم (یک‌دوازدهم) است برای کسی که محصول زراعیِ او کفایت از مخارج زندگی‌اش بکند، امّا کسی که محصول زراعیِ او کفایت از مخارج زندگی‌اش نمی‌کند چیزی بر او واجب نیست».
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی الرَّجُلِ مِنْ أَصْحَابِنَا فِی لِوَائِهِمْ فَیَکُونُ مَعَهُمْ فَیُصِیبُ غَنِیمَهًًْ قَالَ یُؤَدِّی خُمُسَنَا وَ یَطِیبُ لَهُ.
امام صادق ( حلبی گوید: درباره‌ی مردی که از اصحاب ما باشد، ولی زیر پرچم آنان می‌جنگد و بهره‌ای از غنیمت نصیب او می‌شود، از امام صادق (پرسیده شد. فرمود: «خُمس آن را می‌پردازد و برای او حلال است».
الصّادق (علیه السلام)- خُذْ مَالَ النَّاصِبِ حَیْثُمَا وَجَدْتَهُ وَ ادْفَعْ إِلَیْنَا الْخُمُس.
امام صادق ( مال ناصبی را هرجا یافتی، بگیر و خُمس آن را به ما بپرداز.
أمیرالمومنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا مَا جَاءَ فِی الْقُرْآنِ مِنْ ذِکْرِ مَعَایِشِ الْخَلْقِ وَ أَسْبَابِهَا فَقَدْ أَعْلَمَنَا سُبْحَانَهُ ذَلِکَ مِنْ خَمْسَهًِْ أَوْجُهٍ وَجْهِ الْإِشَارَهًْ ... فَأَمَّا وَجْهُ الْإِشَارَهًْ فَقَوْلُهُ وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ فَجُعِلَ لِلهِ خُمُسُ الْغَنَائِمِ وَ الْخُمُسُ یُخْرَجُ مِنْ أَرْبَعَهًِْ وُجُوهٍ مِنَ الْغَنَائِمِ الَّتِی یُصِیبُهَا الْمُسْلِمُونَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ مِنَ الْمَعَادِنِ وَ مِنَ الْکُنُوزِ وَ مِنَ الْغَوْصِ.
امام علی ( اسماعیل‌بن‌جابر از امام صادق (روایت می‌کند که امیرالمؤمنین (در بخشی از یک حدیث طولانی فرمود: «امّا آنچه در قرآن درباره‌ی رزق و روزی مردم و اسباب آن آمده است، خداوند ما را آگاه کرده که از پنج وجه است: وجه اشاره، ... امّا وجه اشاره این سخن خداوند است که فرمود: وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ المَساکِینِ؛ طبق این آیه، خُمس (یک‌پنجمِ) غنیمتها برای خداوند قرار داده شده است، که این خُمس از چهار مورد خارج می‌شود؛ از غنیمت‌هایی که مسلمانان از مشرکان به‌دست می‌آورند، از معادن، از گنجها و از مالی که به‌وسیله‌ی فرورفتن در دریا و غوّاصی به‌دست آمده باشد».
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ سَمَاعَهًَْ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاالْحَسَنِ (علیه السلام) عَنِ الْخُمُسِ فَقَالَ فِی کُلِ مَا أَفَادَ النَّاسُ مِنْ قَلِیلٍ أَوْ کَثِیرٍ.
امام کاظم ( سماعه گوید: از امام کاظم (درباره‌ی خُمس پرسیدم. فرمود: «در هر چیزی که، چه کم باشد و چه زیاد مردم بهره می‌برند».
الکاظم (علیه السلام)- الْخُمُسُ مِنْ خَمْسَهًِْ أَشْیَاءَ مِنَ الْغَنَائِمِ وَ الْغَوْصِ وَ مِنَ الْکُنُوزِ وَ مِنَ الْمَعَادِنِ وَ الْمَلَّاحَهًِْ یُؤْخَذُ مِنْ کُلِّ هَذِهِ الصُّنُوفِ الْخُمُس.
امام کاظم ( خُمس از پنج چیز است: از غنیمت ها، غوّاصی، گنج ها، معادن و معادن نمک. از همه‌ی این انواع، خُمس گرفته می‌شود.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَال: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنِ الْمَلَّاحَهًِْ فَقَالَ وَ مَا الْمَلَّاحَهًُْ فَقَالَ أَرْضٌ سَبِخَهًٌْ مَالِحَهًٌْ یَجْتَمِعُ فِیهَا الْمَاءُ فَیَصِیرُ مِلْحاً فَقَالَ هَذَا الْمَعْدِنُ فِیهِ الْخُمُسُ فَقُلْتُ وَ الْکِبْرِیتُ وَ النِّفْطُ یُخْرَجُ مِنَ الْأَرْضِ قَالَ فَقَالَ هَذَا وَ أَشْبَاهُهُ فِیهِ الْخُمُسُ.
امام باقر ( محمّدبن‌مسلم گوید: از امام باقر (درباره‌ی ملاحه پرسیدم. فرمود: «ملاحه چیست»؟ عرض کردم: «زمین بایر و شوری که آب در آن جمع می‌شود و به نمک مبدّل می‌شود». فرمود: «این معدن خُمس دارد». عرض کردم: «گوگرد و نفت که از زمین بیرون می‌آید، آیا خُمس دارد»؟ فرمود: «این و مانند آن خُمس دارد».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ مَعَادِنِ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ وَ الْحَدِیدِ وَ الرَّصَاصِ وَ الصُّفْرِ فَقَالَ عَلَیْهَا الْخُمُسُ.
امام باقر ( محمّدبن‌مسلم گوید: «درباره‌ی معادن طلا و نقره و آهن و سُرب و مس از ایشان سؤال شد که آیا خُمس دارد»؟ فرمود: «خُمس دارد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَلَبِیِّ قَال: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الْعَنْبَرِ وَ غَوْصِ اللُّؤْلُؤِ فَقَالَ (علیه السلام) عَلَیْهِ الْخُمُسُ.
امام صادق ( حلبی گوید: از امام صادق (درباره‌ی عنبر و مروارید که از طریق غوّاصی استخراج می‌شود، سؤال کردم. فرمود: «خُمس دارد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الْکَنْزِ کَمْ فِیهِ قَالَ الْخُمُسُ وَ عَنِ الْمَعَادِنِ کَمْ فِیهَا قَالَ الْخُمُسُ وَ کَذَلِکَ الرَّصَاصُ وَ الصُّفْرُ وَ الْحَدِیدُ وَ کُلُ مَا کَانَ مِنَ الْمَعَادِنِ یُؤْخَذُ مِنْهَا مَا یُؤْخَذُ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ.
امام صادق ( حلبی گوید: از امام صادق (درباره‌ی گنج پرسیدند که چقدر خُمس دارد»؟ فرمود: «یک‌پنجم». پرسیدند: «معادن چقدر خُمس دارد»؟ فرمود: «یک‌پنجم و همچنین از معادن سُرب و مس و آهن و همه‌ی انواع فلزّات، همان اندازه که از طلا و نقره خُمس گرفته می‌شود، از آن‌ها نیز گرفته می‌شود».
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَمَّا یُخْرَجُ مِنَ الْبَحْرِ مِنَ اللُّؤْلُؤِ وَ الْیَاقُوتِ وَ الزَّبَرْجَدِ وَ عَنْ مَعَادِنِ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ مَا فِیهِ قَالَ إِذَا بَلَغَ ثَمَنُهُ دِینَاراً فَفِیهِ الْخُمُسُ.
امام کاظم ( محمّدبن‌علی گوید: «درباره‌ی آنچه که از دریا استخراج می‌شود مانند؛ مروارید و یاقوت و زبرجد و فلزّات نقره و طلا و اینکه چه مقدار از آن‌ها خُمس گرفته می‌شود، سؤال کردم». فرمود: «اگر بهای آن به یک دینار رسید، خُمس دارد».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَعَادِنِ مَا فِیهَا فَقَالَ کُلُّ مَا کَانَ رِکَازاً فَفِیهِ الْخُمُسُ وَ قَالَ مَا عَالَجْتَهُ بِمَالِکَ فَفِیهِ مِمَّا أَخْرَجَ اللَّهُ مِنْهُ مِنْ حِجَارَتِهِ مُصَفًّی الْخُمُسُ.
امام باقر ( زراره گوید: «از امام باقر (درباره‌ی فلزّات سؤال کردم که چقدر [خُمس] باید از آن‌ها کم شود»؟ فرمود: «هر گنجی که درون زمین قرار دارد، خُمس دارد» و فرمود: «هرچه برای استخراج آن از مال خودت هزینه کنی و سنگ آن معدن که خدا برای تو بیرون آورده است، به صورت خالص [وقتی هزینه را از آن کسر کنی] خُمس دارد».
الجواد (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْحَسَنِ‌الْأَشْعَرِیِّ قَالَ: کَتَبَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا إِلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ‌الثَّانِی (علیه السلام) أَخْبِرْنِی عَنِ الْخُمُسِ أَ عَلَی جَمِیعِ مَا یَسْتَفِیدُ الرَّجُلُ مِنْ قَلِیلٍ وَ کَثِیرٍ مِنْ جَمِیعِ الضُّرُوبِ وَ عَلَی الصُّنَّاعِ وَ کَیْفَ ذَلِکَ فَکَتَبَ بِخَطِّهِ الْخُمُسُ بَعْدَ الْمَئُونَهًِْ.
امام جواد ( محمدبن‌حسن اشعری گوید: برخی از اصحاب ما به امام جواد (چنین نوشتند: «درباره‌ی خُمس به ما بگویید، آیا بر هر چیزی که انسان از آن بهره می‌برد، از همه‌ی انواع و نیز بر پیشه‌وران واجب است و چگونه»؟ پس با دست‌خط خود چنین نوشت: «یک‌پنجم آن پس از [کسر هزینه‌ی سالانه‌ی زندگی] گرفته می‌شود».
الهادی (علیه السلام)- عَنْ إِبْرَاهِیمَ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی‌الْحَسَنِ‌الثَّالِثِ (علیه السلام) أَسْأَلُهُ عَمَّا یَجِبُ فِی الضِّیَاعِ فَکَتَبَ الْخُمُسُ بَعْدَ الْمَئُونَهًِْ قَالَ فَنَاظَرْتُ أَصْحَابَنَا فَقَالُوا الْمَئُونَهًُْ بَعْدَ مَا یَأْخُذُ السُّلْطَانُ وَ بَعْدَ مَئُونَهًِْ الرَّجُلِ فَکَتَبْتُ إِلَیْهِ أَنَّکَ قُلْتَ الْخُمُسُ بَعْدَ الْمَئُونَهًِْ وَ أَنَّ أَصْحَابَنَا اخْتَلَفُوا فِی الْمَئُونَهًِْ فَکَتَبَ الْخُمُسُ بَعْدَ مَا یَأْخُذُ السُّلْطَانُ وَ بَعْدَ مَئُونَهًِْ الرَّجُلِ وَ عِیَالِهِ.
امام هادی ( ابراهیم‌بن‌محمّد گوید: «به امام هادی (نامه نوشتم و از ایشان درباره‌ی آنچه پرداختِ آن از آبادی ها واجب است، پرسیدم»؟ چنین نوشتند: «خُمس پس از تأمین هزینه». سپس با اصحابمان مناظره کردم. گفتند: «[محاسبه‌ی] هزینه، پس از آنچه حاکم می‌گیرد (خراج) و پس از هزینه‌های شخصی است»؟ پس به او چنین نوشتم: «همانا شما چنین گفتی: «خُمس پس از هزینه». و اصحاب ما درباره‌ی تعیین هزینه، اختلاف کردند»؟ ایشان چنین نوشت: «خُمس پس از مقداری که حاکم می‌گیرد و پس از جداکردن هزینه‌ی مرد و خانواده‌اش گرفته می‌شود».
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَمَّا یُخْرَجُ مِنَ الْبَحْرِ مِنَ اللُّؤْلُؤِ وَ الْیَاقُوتِ وَ الزَّبَرْجَدِ وَ عَنْ مَعَادِنِ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ هَلْ فِیهِ زَکَاهًٌْ فَقَالَ إِذَا بَلَغَ قِیمَتُهُ دِینَاراً فَفِیهِ الْخُمُسُ.
امام کاظم ( محمّدبن‌علی گوید: از امام کاظم (درباره‌ی آنچه از دریا از مروارید و یاقوت و زبرجد استخراج می‌شود و درباره‌ی فلزّات طلا و نقره پرسیدم که آیا زکات بر آن واجب است»؟ فرمود: «اگر بهای آن به یک دینار برسد، خُمس بر آن واجب است».
أمیرالمومنین (علیه السلام)- عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَال: إِنَّ رَجُلًا أَتَی أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَالَ یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِنِّی أَصَبْتُ مَالًا لَا أَعْرِفُ حَلَالَهُ مِنْ حَرَامِهِ فَقَالَ أَخْرِجِ الْخُمُسَ مِنْ ذَلِکَ الْمَالِ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی قَدْ رَضِیَ مِنَ الْمَالِ بِالْخُمُسِ وَ اجْتَنِبْ مَا کَانَ صَاحِبُهُ یَعْمَلُ.
امام علی ( از امام صادق (روایت است که فرمود: مردی نزد امیرمؤمنان (آمد، عرض کرد: «ای امیرمؤمنان (! مالی به دستم رسیده و نمی‌دانم آیا حلال است یا حرام»؟ به او فرمود: «خُمس را از آن مال جدا کن، چراکه خدای عزّوجلّ خُمس مال را پذیرفته است و از هر مالی که صاحب آن با آن کار می‌کند، اجتناب کن».
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ أَحْمَدَ‌بْنِ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌أَبِی‌نَصْرٍ قَال: سَأَلْتُ أَبَاالْحَسَنِ‌الرِّضَا (علیه السلام) عَمَّا أَخْرَجَ الْمَعْدِنُ مِنْ قَلِیلٍ أَوْ کَثِیرٍ هَلْ فِیهِ شَیْءٌ قَالَ لَیْسَ فِیهِ شَیْءٌ حَتَّی یَبْلُغَ مَا یَکُونُ فِی مِثْلِهِ الزَّکَاهًُْ عِشْرِینَ دِینَارا.
امام کاظم ( احمدبن‌محمّد گوید: «از امام کاظم (درباره‌ی آنچه از معدن به‌دست می‌آید، چه کم یا زیاد باشد، پرسیدم که آیا [خُمس یا زکات] دارد»؟ فرمود: «چیزی بر آن واجب نیست تا اینکه به مقداری برسد که زکات آن بیست دینار باشد».
الکاظم (علیه السلام)- الْخُمُسُ مِنْ خَمْسَهًِْ أَشْیَاءَ مِنَ الْغَنَائِمِ وَ مِنَ الْغَوْصِ وَ الْکُنُوزِ وَ مِنَ الْمَعَادِنِ وَ الْمَلَّاحَهًِْ.
امام کاظم ( خُمس از پنج چیز است: از غنیمت ها، غوّاصی، گنج ها، معادن و معادن نمک.