آیه إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيا وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوى وَ الرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَ لَوْ تَواعَدْتُمْ لاَخْتَلَفْتُمْ فِي الْميعادِ وَ لكِنْ لِيَقْضِيَ اللهُ أَمْراً كانَ مَفْعُولاً لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ يَحْيى مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ إِنَّ اللهَ لَسَميعٌ عَليمٌ [42]
در آن‌هنگام كه شما در طرف پايين بوديد، و آن‌ها در طرف بالا [و دشمن بر شما برترى داشت] و كاروان [قريش]، پايين‌تر از شما بود [و وضع چنان سخت بود كه] اگر با يكديگر وعده مى‌گذاشتيد [كه در ميدان نبرد حاضر شويد]، از انجام وعده‌ی خود تخلّف مى‌كرديد، ولى [همه‌ی اين‌ها] براى آن بود كه خداوند، كارى را كه مى‌بايست انجام شود، تحقّق بخشد، تا آن‌ها كه گمراه مى‌شوند، از روى اتمام حجّت باشد و آن‌ها كه هدايت مى‌يابند، از روى دليل روشن باشد و به يقين خداوند شنوا و داناست.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌یَحْیَی عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِه: وَ الرَّکْبُ أَسْفَلَ مِنْکُمْ قَالَ أَبُوسُفْیَانَ وَ أَصْحَابُهُ.
امام صادق ( محمّدبن‌یحیی از امام صادق (روایت می‌کند که درباره‌ی این کلام خدای عزّوجلّ: وَ الرَّکْبُ أَسْفَلَ مِنکُمْ، فرمود: «ابوسفیان و اصحاب او هستند».
علی‌بن‌ابراهیم (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ الدُّنْیَا وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوَی یَعْنِی قُرَیْشاً حَیْثُ نَزَلُوا بِالْعُدْوَهًِْ الْیَمَانِیَّهًِْ وَ رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله) حَیْثُ نَزَلَ بِالْعُدْوَهًِْ الشَّامِیَّهًِْ. وَ الرَّکْبُ أَسْفَلَ مِنْکُمْ وَ هِیَ الْعِیرُ الَّتِی أَفْلَتَتْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( إِذْ أَنتُم بِالْعُدْوَةِ الدُّنْیَا وَ هُم بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوَی مقصود، قریش است آن زمان‌که در عدوه‌ی یمانی فرود آمدند و رسول خدا (در عدوه‌ی شامیّه فرود آمد. وَ الرَّکْبُ أَسْفَلَ مِنکُمْ؛ و منظور از آن، کاروانی است که فرار کرد.
أمیرالمومنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْزَلَ الْقُرْآنَ عَلَی سَبْعَهًِْ أَقْسَامٍ ... أَمَّا قَضَاءُ الْفِعْلِ فَقَوْلُهُ تَعَالَی أفِی سُورَهًِْ الْأَنْفَالِ لِیَقْضِیَ اللهُ أَمْراً کانَ مَفْعُولًا أَیْ یَفْعَلُ مَا کَانَ فِی عِلْمِهِ السَّابِقِ وَ مِثْلُ هَذَا فِی الْقُرْآن کثیرا.
امام علی ( همانا خداوند تبارک‌وتعالی قرآن را بر هفت قسم آفریده است ... [قضا ده قسم است که معانی‌شان با یکدیگر متفاوت است]؛ امّا قضاء به‌معنای انجام‌دادن مانند این آیه: لِیَقْضِیَ اللهُ امراً کانَ مَفْعُولًا از سوره‌ی انفال است. یعنی خداوند آنچه در علم ازلی‌اش بوده را انجام می‌دهد (تحقّق می‌بخشد) و مانند این آیه [که قضاء در آن به‌معنای انجام‌دادن می‌باشد] در قرآن فراوان است».
العسکری (علیه السلام)- فَإِنَّ وَلِیَّ اللَّهِ یُغَیِّبُهُ اللَّهُ عَنْ خَلْقِهِ وَ یَحْجُبُهُ عَنْ عِبَادِهِ فَلَا یَرَاهُ أَحَدٌ حَتَّی یُقَدِّمَ لَهُ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَرَسَهُ لِیَقْضِیَ اللهُ أَمْراً کانَ مَفْعُولا.
امام عسکری ( امام عسکری (خطاب به حکیمه خاتون (: «خداوند ولیّش (حضرت مهدی () را از آفریدگانش دور ساخته و از بندگانش پنهان می‌دارد به‌طوری‌که هیچ‌کس او را نخواهد دید تا اینکه جبرئیل اسب او را [برای قیام] آماده سازد، [همه‌ی این‌ها] برای آن بود که خداوند، کاری را که می‌بایست انجام شود، تحقّق بخشد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَلَا وَ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ اسْمُهُ لَمْ یَدَعْ شَیْئاً مِمَّا یُحِبُّهُ إِلَّا وَ قَدْ بَیَّنَهُ لِعِبَادِهِ وَ لَمْ یَدَعْ شَیْئاً یَکْرَهُهُ إِلَّا وَ قَدْ بَیَّنَهُ لِعِبَادِهِ وَ نَهَاهُمْ عَنْهُ لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَهًٍْ وَ یَحْیی مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَهًْ.
پیامبر ( آگاه باشید که خداوند عزّوجلّ چیزی از آنچه را که دوست دارد، واننهاده مگر اینکه برای بنده‌هایش بیان کرده است. و [نیز] چیزی که از آن بدش می‌آید را واننهاده مگر اینکه برای بنده‌هایش بیان کرده است. و آن‌ها را از آن بازداشته؛ تا آن‌ها که گمراه می‌شوند، از روی اتمام حجّت باشد؛ و آن‌ها که هدایت می‌یابند، از روی دلیل روشن باشد.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَهًٍْ وَ یَحْیی مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَهًٍْ قَالَ یَعْلَمُ مَنْ بَقِیَ أنَّ اللهَ یَنْصُرُهُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( لِّیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَن بَیِّنَةٍ وَ یَحْیَی مَنْ حَیَّ عَن بَیِّنَةٍ وَ إِنَّ اللهَ لَسَمِیعٌ عَلِیمٌ یعنی کسانی که باقی ماندند می‌دانند، که خدا به آنان یاری رسانده است.
أمیرالمومنین (علیه السلام)- عَنْ مِیثَمٍ التَّمَّارِ قَال: خَطَبَ بِنَا أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی جَامِعِ الْکُوفَهًِْ ... وَ إِذْ دَخَلَ نَذِیرٌ مِنْ نَاحِیَهًِْ الْأَنْبَارِ مُسْتَغِیثاً یَقُولُ اللَّهَ اللَّهَ یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی رَعِیَّتِکَ وَ شِیعَتِکَ هَذِهِ خَیْلُ مُعَاوِیَهًَْ قَدْ شَنَّتْ عَلَیْنَا الْغَارَهًَْ فِی سَوَادِ الْفُرَاتِ مَا بَیْنَ هِیتَ وَ الْأَنْبَارِ فَقَطَعَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) الْخُطْبَهًَْ وَ قَالَ وَیْحَکَ بَعْضُ خَیْلِ مُعَاوِیَهًَْ قَدْ دَخَلَ الدَّسْکَرَهًَْ الَّتِی تَلِی جُدْرَانَ الْأَنْبَارِ فَقَتَلُوا فِیهَا سَبْعَ نِسْوَهًٍْ وَ سَبْعَهًًْ مِنَ الْأَطْفَالِ ذُکْرَاناً وَ سَبْعَهًًْ إِنَاثاً وَ شَهَرُوا بِهِمْ وَ وَطَئُوهُمْ بِحَوَافِرِ الْخَیْلِ وَ قَالُوا هَذِهِ مُرَاغَمَهًًْ لِأَبِی‌تُرَابٍ فَقَامَ إِبْرَاهِیمُ‌بْنُ‌الْحَسَنِ (علیه السلام) الْأَزْدِیُّ بَیْنَ یَدَیِ الْمِنْبَرِ فَقَالَ یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) هَذِهِ الْقُدْرَهًُْ الَّتِی رَأَیْتَ بِهَا وَ أَنْتَ عَلَی مِنْبَرِکَ أَنَّ فِی دَارِکَ خَیْلُ مُعَاوِیَهًَْ‌بْنِ‌آکِلَهًِْ الْأَکْبَادِ وَ مَا فَعَلَ بِشِیعَتِکَ وَ لَمْ یَعْلَمْ بِهَا هَذَا فَلِمَ تُغْضِی عَنْ مُعَاوِیَهًَْ فَقَالَ لَهُ وَیْحَکَ یَا إِبْرَاهِیمُ لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْیی مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ فَصَاحَ النَّاسُ مِنْ جَوَانِبِ الْمَسْجِدِ یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَإِلَی مَتَی یَهْلِکُ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْیَا مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ شِیعَتُکَ تَهْلِکُ فَقَالَ لَهُمْ لِیَقْضِیَ اللهُ أَمْراً کانَ مَفْعُولا.
امام علی ( میثم‌تمّار گوید: روزی امیرالمؤمنین (در مسجد جامع کوفه برای ما خطبه‌ای خواند. ... تا اینکه ناگهان پیکی از طرف شهر انبار با حالت استغاثه وارد شد و فریاد زد: «ای امیرالمؤمنین (! خدا را درمورد رعیّت و شیعیانت در نظر داشته باش! بدان که سپاه معاویه در روستاهای کوچک اطرافِ فرات، میان دو شهر هیت و انبار از هرسو بر ما حمله کرده‌اند». در این‌هنگام امیرالمؤمنین (خطبه‌اش را قطع نموده و فرمود: «وای بر تو! برخی از سپاهیان معاویه وارد روستای بزرگی که بعد از دیوارهای شهر انبار است، شده و در آنجا هفت زن و هفت پسر بچّه و هفت دختر بچّه را کُشته و بر اهل آن شمشیر کشیده و با سُم اسبان، ایشان را لگدمال‌کرده و اعلام داشته‌اند که این‌کارها را برای به خشم‌آوردن ابوتراب (کنیه‌ی امام علی () انجام می‌دهند». در این‌هنگام ابراهیم‌بن‌حسن ازدی مقابل منبر ایستاده و عرض کرد: «ای امیرالمؤمنین (! این نیرو و توانایی سپاه معاویه است که ملاحظه می‌کنی و شما بالای منبر [مشغول وعظ و خطابه] هستی و سپاه معاویه فرزند هندِجگرخوار وارد خانه [و مملکتِ] شما شده و چه بسیار بلاهایی که بر سر شیعیان شما آورده و این مرد از آن مطّلع نشده است! چرا از معاویه [و کارهایش] چشم‌پوشی می‌کنی [و با او مقابله به مثل نمی‌کنی]»؟ حضرت (فرمود: «وای بر تو ای ابراهیم! [رفتار من به‌خاطر این است که]: خداوند عزّوجلّ فرموده است: لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْیی مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ، دراین‌هنگام فریاد مردم از هر طرف مسجد بلند شد که؛ «ای امیرالمؤمنین (! تا چه زمانی باید این وضعیّت ادامه داشته و هرکه هلاک می‌شود از روی دلیلی روشن هلاک شود و هرکه زندگی می‌کند از روی برهانی آشکار زندگی کند و حال آنکه شیعیان شما [در اثر تجاوزات سپاه معاویه] نیست و نابود می‌شوند»؟! حضرت (در جوابشان فرمود: «لِیَقْضِیَ اللهُ امراً کانَ مَفْعُولا».