آیه وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى لِلذَّاكِرينَ [114]
در دو طرف روز، و اوایل شب، نماز را برپا دار؛ چراکه حسنات، سیّئات [و آثار آن‌ها] را از بین مي‌برند؛ این تذکّرى است براى کسانى که اهل تذکّرند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أن رجلا أتی رسول الله (صلی الله علیه و آله) یذکر له ذنبا أذنبه فانزل الله تعالی فی أمره وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْری لِلذَّاکِرِینَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مردی خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و گناهی را که مرتکب شده بود را برای او بیان کرد؛ خدای تعالی در مورد او این آیه را نازل فرمود: وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْری لِلذَّاکِرِینَ.
الباقر (علیه السلام)- عن زراره: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَمَّا فَرَضَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ مِنَ الصَّلَوَاتِ فَقَال (علیه السلام) ... قَالَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِی ذَلِکَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ طَرَفَاهُ صَلَاهًُْ الْمَغْرِبِ وَ الْغَدَاهًِْ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ فَهِیَ صَلَاهًُْ الْعِشَاءِ الْآخِرَهًْ.
امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: «از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی نمازهایی که خداوند واجب کرده است، پرسیدم». فرمود: «خداوند فرموده است: وَ أَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَیِ النَّهَارِ؛ که منظور از طرفین، نماز مغرب و نماز صبح است. و وَ زُلَفًا مِّنَ اللَّیْلِ که مقصود، نماز عشاء است».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرارَهًَْ قال: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَمَّا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الصَّلَاهًِْ فَقَالَ خَمْسُ صَلَوَاتٍ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَقُلْتُ فَهَلْ سَمَّاهُنَّ وَ بَیَّنَهُنَّ فِی کِتَابِهِ قَالَ نَعَمْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی لِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلی غَسَقِ اللَّیْلِ وَ دُلُوکُهَا زَوَالُهَا فَفِیمَا بَیْنَ دُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَی غَسَقِ اللَّیْلِ أَرْبَعُ صَلَوَاتٍ سَمَّاهُنَّ اللَّهُ وَ بَیَّنَهُنَّ وَ وَقَّتَهُنَّ وَ غَسَقُ اللَّیْلِ هُوَ انْتِصَافُهُ ثُمَّ قَالَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُوداً فَهَذِهِ الْخَامِسَهًُْ وَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فِی ذَلِکَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ طَرَفَاهُ الْمَغْرِبُ وَ الْغَدَاهًُْ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ وَ هِیَ صَلَاهًُْ الْعِشَاءِ الْآخِرَهًِْ وَ قَالَ تَعَالَی حافِظُوا عَلَی الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطی وَ هِیَ صَلَاهًُْ الظُّهْرِ.
امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی نمازهای واجب پرسیدم و ایشان فرمود: «نمازهای واجب، پنج نماز است که در شب و روز باید اقامه شود». پرسیدم: «آیا خداوند متعال آن‌ها را نام برده و در قرآن آن‌ها را بیان فرموده است»؟ فرمود: «آری! خداوند متعال به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) فرموده است: از هنگام زوال خورشید تا آنگاه که تاریکی شب فرا می‌رسد نماز را برپای دار. (اسرا/۷۸) منظور از «دُلوک» خورشید، زوال آن (گذشتن خورشید از مایه‌ی آسمان) است و بین زوال آفتاب تا نیمه‌شب چهار نماز قرار دارد که خداوند متعال همه‌ی آن‌ها را به اسم گفته و زمان آن‌ها را بیان فرموده است». منظور از، غَسَقِ اللَّیْلِ؛ نیمه شب است. سپس خداوند فرمود: و نیز نماز صبحگاه را. و نماز صبحگاه را همگان حاضر شوند. (اسراء/۷۸) و این هم اشاره به پنجمین نماز واجب است. و باز فرموده است: وَ أَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَیِ النَّهَارِ؛ که منظور از طرفین، نماز مغرب و نماز صبح است. و وَ زُلَفًا مِّنَ اللَّیْلِ که مقصود، نماز عشاء است و فرمود: نمازها و نماز میانین را پاس دارید. (بقره/۲۳۸) که منظور، نماز ظهر است.
الهادی (علیه السلام)- فَأَمَّا أَوْقَاتُ الصَّلَاهًِْ فَهِیَ عِنْدَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ کَمَا فَرَضَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ وَ هِیَ إِحْدَی وَ خَمْسُونَ رَکْعَهًًْ فِی سِتَّهًِْ أَوْقَاتٍ أُبَیِّنُهَا لَکُمْ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی قَوْلِهِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ وَ طَرَفَاهُ صَلَاهًُْ الْفَجْرِ وَ صَلَاهًُْ الْعَصْرِ وَ التَّزْلِیفُ مِنَ اللَّیْلِ مَا بَیْنَ الْعِشَاءَیْنِ وَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنْکُمُ الَّذِینَ مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ وَ الَّذِینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْکُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حِینَ تَضَعُونَ ثِیابَکُمْ مِنَ الظَّهِیرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ فَبَیَّنَ صَلَاهًَْ الْفَجْرِ وَ حَدَّ صَلَاهًَْ الظُّهْرِ وَ بَیَّنَ صَلَاهًَْ الْعِشَاءِ الْآخِرَهًِْ لِأَنَّهُ لَا یَضَعُ ثِیَابَهُ لِلنَّوْمِ إِلَّا بَعْدَهَا وَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ وَ أَجْمَعَ النَّاسُ عَلَی أَنَّ السَّعْیَ هُوَ إِلَی صَلَاهًِْ الظُّهْرِ ثُمَّ قَالَ تَعَالَی أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلی غَسَقِ اللَّیْلِ فَأَکَّدَ بَیَانَ الْوَقْتِ وَ صَلَاهًِْ الْعِشَاءِ مِنْ أَنَّهَا فِی غَسَقِ اللَّیْلِ وَ هِیَ سَوَادُهُ فَهَذِهِ أَوْقَاتُ الْخَمْسِ الصَّلَوَات.
امام هادی (علیه السلام)- اوقات نماز نزد ما اهل بیت (همانگونه که خدا بر پیامبرش واجب کرده؛ پنجاه‌ویک رکعت در شش وقت است، که برای شما از کتاب خدای عزّوجلّ بیان می‌کنم؛ در این سخن خدا وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ دو طرف روز، نماز صبح و نماز عصر می‌باشد و زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ نزدیک به اوایل شب، ما بین نماز مغرب و عشاء است و بنابر سخن خدای عزّوجلّ: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بردگان شما، و همچنین کودکانتان که به حدّ بلوغ نرسیده‌اند، در سه وقت باید از شما اجازه بگیرند: پیش‌از نماز صبح، و نیمروز هنگامی‌که لباس‌های [معمولی] خود را بیرون می‌آورید، و بعد از نماز عشاء. (نور/۵۸) نماز صبح و حدود نماز ظهر و نماز عشاء را بیان‌کرده است؛ چون لباس‌های خود را برای خوابیدن بیرون نمی‌آورد، مگر بعد از نماز همچنین خدای تعالی فرموده: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی‌که برای نماز روز جمعه اذان گفته شود، به‌سوی ذکر خدا بشتابید. (جمعه/۹) و مردم اتّفاق‌نظر دارند، که سعی و شتاب به‌سوی نماز ظهر است». سپس خدای تعالی فرمود: نماز را از زوال خورشید (هنگام ظهر) تا نهایت تاریکی شب (نیمه‌شب) بر پا دار. (اسراء/۷۸) پس در بیان وقت نماز و در بیان نماز عشاء که در تاریکی شب است. تأکید نمود این‌ها وقت‌های پنجگانه‌ی نمازها است.
امیرالمومنین (علیه السلام)- قَالَ اللَّهُ تَعَالَی لِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) لَیْلَهًَْ أُسْرِیَ بِهِ کَانَتِ الْأُمَمُ السَّالِفَهًُْ مَفْرُوضاً عَلَیْهِمْ صَلَاتُهَا فِی کَبِدِ اللَّیْلِ وَ أَنْصَافِ النَّهَارِ وَ هِیَ مِنَ الشَّدَائِدِ الَّتِی کَانَتْ وَ قَدْ رَفَعْتُهَا عَنْ أُمَّتِکَ وَ فَرَضْتُ عَلَیْهِمْ صَلَاتَهُمْ فِی أَطْرَافِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فِی أَوْقَاتِ نَشَاطِهِمْ وَ کَانَتِ الْأُمَمُ السَّالِفَهًُْ مَفْرُوضاً عَلَیْهِمْ خَمْسُونَ صَلَاهًًْ فِی خَمْسِینَ وقت {وَقْتاً} وَ هِیَ مِنَ الْآصَارِ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ وَ قَدْ رَفَعْتُهَا عَنْ أُمَّتِکَ ثُمَّ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی بَیَانِ فَضْلِ أُمَّهًِْ نَبِیِّنَا (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ عَلَیْهِمْ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ خَمْسَ صَلَوَاتٍ فِی خَمْسَهًِْ أَوْقَاتٍ اثْنَتَانِ بِاللَّیْلِ وَ ثَلَاثٌ بِالنَّهَارِ ثُمَّ جَعَلَ هَذِهِ الْخَمْسَ صَلَوَاتٍ تَعْدِلُ خَمْسِینَ صَلَاهًًْ وَ جَعَلَهَا کَفَّارَهًَْ خَطَایَاهُمْ فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ یَقُولُ صَلَاهًُْ الْخَمْسِ تُکَفِّرُ الذُّنُوبَ مَا اجْتَنَبَ الْعَبْدُ الْکَبَائِرَ ثُمَّ قَالَ (علیه السلام) إِنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) رَأَی فِی السَّمَاءِ لَیْلَهًَْ عُرِجَ بِهِ إِلَیْهَا مَلَائِکَهًًْ قِیَاماً وَ رُکُوعاً مُنْذُ خُلِقُوا فَقَالَ یَا جبرئیل (علیه السلام) هَذِهِ هِیَ الْعِبَادَهًُْ فَقَالَ جبرئیل (علیه السلام) یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فَاسْأَلْ رَبَّکَ أَنْ یُعْطِیَ أُمَّتَکَ الْقُنُوتَ وَ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ فِی صَلَاتِهِمْ فَأَعْطَاهُمُ اللَّهُ ذَلِکَ فَأُمَّهًُْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) یَقْتَدُونَ بِالْمَلَائِکَهًِْ الَّذِینَ فِی السَّمَاءِ.
امیرالمؤمنین (علیه السلام)- خدای تعالی در شبی که پیامبر (صلی الله علیه و آله) به معراج رفت به او فرمود: «نماز بر امّت‌های گذشته در دل شب و وسط روز واجب بود و این، از کارهای سخت و مشکل بود و این سختی‌ها را از امّت تو برداشتم و بر آنان نماز را در اطراف شب و روز، در اوقات نشاط و شادابی‌شان واجب کردم؛ بر امّت‌های گذشته پنجاه نماز در پنجاه وقت واجب بود و این از مشقّاتی است که بر آنان بود امّا از امّت تو برداشتم». خدای عزّوجلّ در شبانه روز پنج نماز در پنج وقت بر آنان واجب کرد؛ دو نماز در شب و سه نماز در روز؛ و این پنج نماز را معادل پنجاه نماز قرار داد و آن را کفّاره‌ی خطاهایشان قرار داد و خدای عزّوجلّ فرمود: إِنَّ الحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ؛ که می‌فرماید: نمازهای پنجگانه، مادامی که بنده از گناهان کبیره دوری کند، گناهان را می‌پوشاند». سپس فرمود: «پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آن شبی که به معراج برده شد، در آسمان، ملائکه‌ای را که از زمان خلقتشان تا آن زمان درحال قیام و رکوع بودند، دید و فرمود: «ای جبرئیل عبادت این است»! جبرئیل گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! از پروردگارت بخواه که به امّت تو در نمازشان قنوت و رکوع و سجود عطا کند». در نتیجه خدوند این‌ها را بر ایشان عطا فرمود؛ بنابرین امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) به ملائکه‌ای که در آسمان‌ها هستند، اقتدا می‌کنند».
الصّادق (علیه السلام)- فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ قَالَ صَلَاهًُْ الْمُؤْمِنِ بِاللَّیْلِ تَذْهَبُ بِمَا عَمِلَ مِنْ ذَنْبٍ بِالنَّهَارِ.
امام صادق (علیه السلام)- نمازی که مؤمن در شب اقامه می‌کند، موجب از بین رفتن گناهانی می‌شود که در روز مرتکب شده است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌عُثْمَانَ قَالَ کُنْتُ مَعَ سَلْمَانَ تَحْتَ شَجَرَهًٍْ فَأَخَذَ غُصْناً یَابِساً مِنْهَا فَهَزَّهُ حَتَّی تَحَاتَّتْ وَرَقُهُ ثُمَّ قَالَ أَ لَا تَسْأَلُنِی لِمَ أَفْعَلُ هَذَا قُلْتُ وَ لِمَ تَفْعَلُهُ قَالَ هَکَذَا فَعَلَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَنَا مَعَهُ تَحْتَ شَجَرَهًٍْ فَأَخَذَ مِنْهُ غُصْناً یَابِساً فَهَزَّهُ حَتَّی تَحَاتَّتْ وَرَقُهُ ثُمَّ قَالَ أَ لَا تَسْأَلُنِی یَا سَلْمَانُ لِمَ أَفْعَلُ هَذَا قُلْتُ وَ لِمَ فَعَلْتَهُ قَالَ إِنَّ الْمُسْلِمَ إِذَا تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ ثُمَّ صَلَّی الصَّلَاهًَْ الْخَمْسَ تَحَاتَّتْ خَطَایَاهُ کَمَا تَحَاتَّتْ هَذِهِ الْوَرَقُ ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ إِلَی آخِرِهَا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از ابوعثمان نقل شده که گفت: «با سلمان (رحمة الله علیه) زیر درختی بودم که شاخه‌ی خشکی از آن را گرفت و تکان داد تا برگ‌هایش ریخت؛ و گفت: «آیا از من نمی‌پرسی چرا این کار را انجام می‌دهم»؟ گفتم: «برای چه این‌چنین می‌کنی»؟ گفت: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این‌چنین کرد؛ من با او زیر درختی بودم که شاخه‌ی خشکی از آن را گرفت و تکان داد تا برگ‌هایش ریخت؛ سپس فرمود: «ای سلمان (رحمة الله علیه)! آیا از من نمی‌پرسی چرا این کار را انجام می‌دهم»؟ عرض کردم: «برای چه انجام دادی»؟ فرمود: «مسلمان وقتی وضو بگیرد و وضو را نیکو انجام دهد و سپس نمازهای پنجگانه را بخواند، گناهانش می‌ریزد، چنانچه این برگ‌ها ریخت. سپس این آیه را خواند: وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْری لِلذَّاکِرِینَ».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أبی‌حمزه الثمالی قال سَمِعتُ احدهما (علیها السلام) یقول: إِنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) أَقْبَلَ عَلَی النَّاسِ فَقَال ... سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ أَرْجَی آیَهًٍْ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ وَ قَرَأَ الْآیَهًَْ کُلَّهَاوَ قَالَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً إِنَّ أَحَدَکُمْ لَیَقُومُ إِلَی وُضُوئِهِ فَتَسَاقَطُ عَنْ جَوَارِحِهِ الذُّنُوبُ فَإِذَا اسْتَقْبَلَ اللَّهَ بِوَجْهِهِ وَ قَلْبِهِ لَمْ یَنْفَتِلْ عَنْ صَلَاتِهِ وَ عَلَیْهِ مِنْ ذُنُوبِهِ شَیْءٌ کَمَا وَلَدَتْهُ أُمُّهُ فَإِنْ أَصَابَ شَیْئاً بَیْنَ الصَّلَاتَیْنِ کَانَ لَهُ مِثْلُ ذَلِکَ حَتَّی عَدَّ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسَ ثُمَّ قَالَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) إِنَّمَا مَنْزِلَهًُْ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ لِأُمَّتِی کَنَهَرٍ جَارٍ عَلَی بَابِ أَحَدِکُمْ فَمَا ظَنَّ أَحَدُکُمْ لَوْ کَانَ فِی جَسَدِهِ دَرَنٌ ثُمَّ اغْتَسَلَ فِی ذَلِکَ النَّهَرِ خَمْسَ مَرَّاتٍ فِی الْیَوْمِ أَ کَانَ یَبْقَی فِی جَسَدِهِ دَرَنٌ فَکَذَلِکَ وَ اللَّهِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ لِأُمَّتِی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوحمزه ثمالی گفت: «شنیدم یکی از ایشان (علیها السلام)می‌فرماید: علی (علیه السلام) در میان مردم حضور یافت و فرمود: «از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که می‌فرمود: «امیدبخش‌ترین آیه‌ی قرآن‌کریم، این آیه است وَ أَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَیِ النَّهَارِ وَ زُلَفًا مِّنَ اللَّیْلِ و تمامی آیه را تلاوت کرده و به من فرمود: ای علی (علیه السلام)! قسم به آن خدایی که مرا به حقّ، بشارت‌دهنده و بیم‌دهنده، مبعوث گردانید، هرکس به این نیّت که وضو بسازد از جای خویش برخیزد، همه‌ی گناهان او می‌ریزد و آنگاه که با دل و روی خویش رو در روی پروردگار بایستد، قبل از آنکه نمازش تمام شود همه‌ی گناهانش بخشوده می‌شود، و همچون نوزاد معصومی می‌شود که از مادر زاییده شده است و اگر در میان دو نماز کار نیکی انجام دهد، اجر و مزد دو چندان ببیند؛ و حضرت ادامه داد تا آنکه نمازهای پنجگانه را برشمرد و سپس فرمود: ای علی (علیه السلام)! جایگاه نمازهای پنجگانه برای امّت من مثل جوی آبی است که بر در منزل آن‌ها روان‌است. به نظر شما اگر کسی که بدنش چرکین و آلوده است، روزی پنج‌بار در این جوی، خود را بشوید، آیا چرک و آلودگی در بدن او باقی خواهد ماند؟ به خدا قسم! حکایت نمازهای پنجگانه برای امّت من نیز چنین است».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَالَ الْیَهُودِیُّ فَأَخْبِرْنِی عَمَّا فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ أُمَّتَهُ عَلَی سَائِرِ الْأُمَمِ قَالَ (علیه السلام) لَقَدْ فَضَّلَ اللَّهُ أُمَّتَهُ (صلی الله علیه و آله) عَلَی سَائِرِ الْأُمَمِ بِأَشْیَاءَ کَثِیرَهًٍْ ... مِنْهَاأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ عَلَیْهِمْ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ خَمْسَ صَلَوَاتٍ فِی خَمْسَهًِْ أَوْقَاتٍ اثْنَتَانِ بِاللَّیْلِ وَ ثَلَاثٌ بِالنَّهَارِ ثُمَّ جَعَلَ هَذِهِ الْخَمْسَ صَلَوَاتٍ تَعْدِلُ خَمْسِینَ صَلَاهًًْ وَ جَعَلَهَا کَفَّارَهًَْ خَطَایَاهُمْ فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ یَقُولُ صَلَاهًُْ الْخَمْسِ تُکَفِّرُ الذُّنُوبَ مَا اجْتُنِبَتِ الْکَبَائِرُ.
امام علی (علیه السلام)- یهودی گفت: «به من خبر بده! از آنچه خدا به‌سبب آن امّت پیامبر (صلی الله علیه و آله) را بر سایر امّت‌ها برتری داد». فرمود: «خداوند امّت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) را به‌وسیله‌ی چیزهای زیادی بر امّت‌های دیگر برتری داد... از جمله اینکه خدای عزّوجلّ در شبانه‌روز پنج نماز در پنج وقت بر آن‌ها واجب کرد؛ دو نماز در شب و سه نماز در روز. سپس این پنج نماز را با پنجاه نماز مساوی قرار داد و آن را کفّاره گناهانشان قرار داد. خدای عزّوجلّ فرمود: إِنَّ الحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ؛ که می‌فرماید: «نماز پنجگانه تا زمانی‌که از کبیره‌ها اجتناب شود گناهان را می‌پوشاند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ فَضْلِ‌بن‌عُثْمان المُرادیِّ: سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ لَمْ یَهْلِکْ عَلَی اللَّهِ بَعْدَهُنَّ إِلَّا هَالِکٌ یَهُمُّ الْعَبْدُ بِالْحَسَنَهًِْ فَیَعْمَلُهَا فَإِنْ هُوَ لَمْ یَعْمَلْهَا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَهًًْ بِحُسْنِ نِیَّتِهِ وَ إِنْ هُوَ عَمِلَهَا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْراً وَ یَهُمُّ بِالسَّیِّئَهًِْ أَنْ یَعْمَلَهَا فَإِنْ لَمْ یَعْمَلْهَا لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ شَیْءٌ وَ إِنْ هُوَ عَمِلَهَا أُجِّلَ سَبْعَ سَاعَاتٍ وَ قَالَ صَاحِبُ الْحَسَنَاتِ لِصَاحِبِ السَّیِّئَاتِ وَ هُوَ صَاحِبُ الشِّمَالِ لَا تَعْجَلْ عَسَی أَنْ یُتْبِعَهَا بِحَسَنَهًٍْ تَمْحُوهَا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ أَوِ الِاسْتِغْفَارِ فَإِنْ هُوَ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَهًِْ الْعَزِیزَ الْحَکِیمَ الْغَفُورَ الرَّحِیمَ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ شَیْءٌ وَ إِنْ مَضَتْ سَبْعُ سَاعَاتٍ وَ لَمْ یُتْبِعْهَا بِحَسَنَهًٍْ وَ اسْتِغْفَارٍ قَالَ صَاحِبُ الْحَسَنَاتِ لِصَاحِبِ السَّیِّئَاتِ اکْتُبْ عَلَی الشَّقِیِّ الْمَحْرُومِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- فضل‌بن‌عثمان مرادی می‌گوید: «از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: چهار موقعیّت است که اگر شخصی در این چهار موقعیّت قرار بگیرد، متضرّر نخواهد شد، مگر اینکه کسی باشد که باید [بنابر تقدیر الهی] هلاک شود؛ [آن موقعیّت‌ها از این قرار است] اینکه بنده‌ی خدا، قصد انجام کار نیکی را داشته باشد و هرچند آن را انجام ندهد. پروردگار متعال به خاطر نیّت نیک او، حسنه‌ای را برای او به ثبت می‌رساند و اگر به آن عمل کند، پروردگار، ده حسنه برای او می‌نویسد و اگر قصد انجام کار بدی را داشته باشد، اگر آن را انجام ندهد، چیزی به حساب او نوشته نمی‌شود؛ امّا اگر آن را مرتکب شود، ثبت‌کردن آن، هفت‌ساعت به تأخیر می‌افتد و فرشته‌ی موکّل بر انجام کارهای خوب به فرشته‌ی موکّل بر کارهای زشت که در سمت چپ انسان قرار دارد، می‌گوید: «در ثبت آن شتاب مکن، به این امید که به‌دنبال آن کار بد، کار خوبی انجام دهد که موجب محوشدن آن بدی گردد؛ زیرا خداوند متعال فرموده است: إِنَّ الحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ و یا ممکن است آن فرد از خداوند طلب آمرزش‌کند، اگر بگوید: استغفرالله الذی لا اله‌الاهو، عالم الغیب و الشهادهًْ، العزیز الحکیم، الغفور الرحیم، ذاالجلال و الاکرام و اتوب الیه، گناهی برای او نوشته نمی‌شود، ولی اگر از آن زمان هفت ساعت بگذرد و درپی آن کاری خوب انجام ندهد و یا طلب استغفار نکند، فرشته‌ی موکّل بر حسنات به فرشته‌ی موکّل بر سیّئات می‌گوید: کار این بدبختِ محروم را ثبت کن».
الصّادق (علیه السلام)- عن مفضّل‌بن‌مزید کاتب: دَخَلَ عَلَیَّ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) وَ قَدْ أُمِرْتُ أَنْ أُخْرِجَ لِبَنِی هَاشِمٍ جَوَائِزَ فَلَمْ أَعْلَمْ إِلَّا وَ هُوَ عَلَی رَأْسِی وَ أَنَا مُسْتَخْلٍ فَوَاثَبْتُ إِلَیْهِ وَ سَأَلَنِی عَمَّا أُمِرَ لَهُمْ فَنَاوَلْتُهُ الْکِتَابَ فَقَالَ مَا أَرَی لِإِسْمَاعِیلَ (علیه السلام) هَاهُنَا شَیْئاً فَقُلْتُ هَذَا الَّذِی خَرَجَ إِلَیْنَا ثُمَّ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَدْ تَرَی مَکَانِی مِنْ هَؤُلَاءِ الْقَوْمِ فَقَالَ لِیَ انْظُرْ مَا أَصَبْتَ بِهِ فَعُدْ {مَا أَصَبْتَ فَعُدْ بِهِ} عَلَی أَصْحَابِکَ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ.
امام صادق (علیه السلام)- مفضّل‌بن‌مزید کاتب می‌گوید: امام صادق (علیه السلام) نزد من آمد و من مأموریّت داشتم که هدایایی را برای بنی‌هاشم از بیت‌المال جدا کنم. مشغول کارم بودم که ناگهان متوجّه شدم امام (علیه السلام) بالای سر من ایستاده است. ما دو نفر در اتاق تنها بودیم پس با شوق به‌سوی ایشان پریدم. امام (علیه السلام) از من پرسید: «چه مأموریّتی درباره‌ی آنان (بنی‌هاشم) به من واگذار شده است». من نامه را به ایشان دادم. امام (علیه السلام) فرمود: «در این نامه هیچ حقّ و حقوقی برای اسماعیل [برادر حضرت] نگاشته نشده است»؟ عرض کردم: «تنها همین اسم‌ها به من داده شده است». سپس از ایشان پرسیدم: «فدایتان گردم! [من در دستگاه این خلفای ظالم کار می‌کنم] همکاری من با این قوم را چگونه می‌بینید و چه نظری دارید»؟ امام (علیه السلام) به من فرمود: «به مالی که به دست می‌آوری دقّت کن و آن را به برادرانت بازگردان؛ زیرا خداوند می‌فرماید: إِنَّ الحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَماعَهًْ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ رَجُلٍ أَصَابَ مَالًا مِنْ عَمَلِ بَنِی أُمَیَّهًَْ وَ هُوَ یَتَصَدَّقُ مِنْهُ وَ یَصِلُ مِنْهُ قَرَابَتَهُ وَ یَحُجُّ لِیُغْفَرَ لَهُ مَا اکْتَسَبَ وَ هُوَ یَقُولُ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ الْخَطِیئَهًَْ لَا تُکَفِّرُ الْخَطِیئَهًَْ وَ لَکِنَّ الْحَسَنَهًَْ تَحُطُّ الْخَطِیئَهًَْ ثُمَّ قَالَ إِنْ کَانَ خَلَطَ الْحَلَالَ بِالْحَرَامِ فَاخْتَلَطَا جَمِیعاً فَلَا یَعْرِفُ الْحَلَالَ مِنَ الْحَرَامِ فَلَا بَأْسَ.
امام صادق (علیه السلام)- سماعه گوید: «از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی مردی پرسیدم که به‌واسطه‌ی کار در دستگاه بنی‌امیّه، مال و ثروتی به دست آورده بود و با آن صدقه می‌داد و صله‌ی رحم خویشاوندان را به‌جا می‌آورد و حج می‌گذارد تا خداوند زشتی رفتاری که مرتکب شده را ببخشد، و [در توجیه کار خود] می‌گفت: إِنَّ الحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ؛ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «گناه، گناه دیگر را از بین نمی‌برد، امّا کار نیک، گناهان را از بین می‌برد». سپس فرمود: «اگر مال حلالی مخلوط به مال حرام شود و درهم آمیزد به‌طوری که حلال و حرام از هم شناخته نشود، در این صورت اشکالی نخواهد داشت».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْکَرْخِیِّ قَالَ إِنِّی عِنْدَ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ مِنَ الْمَدِینَهًِْ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) مِنْ أَیْنَ جِئْتَ ثُمَّ قَالَ لَهُ جِئْتَ مِنْ هَاهُنَا وَ هَاهُنَا لِغَیْرِ مَعَاشٍ تَطْلُبُهُ وَ لَا لِعَمَلِ آخِرَهًٍْ انْظُرْ بِمَا ذَا تَقْطَعُ یَوْمَکَ وَ لَیْلَتَکَ وَ اعْلَمْ أَنَّ مَعَکَ مَلَکاً کَرِیماً مُوَکَّلًا بِکَ یَحْفَظُ عَلَیْکَ مَا تَفْعَلُ وَ یَطَّلِعُ عَلَی سِرِّکَ الَّذِی تُخْفِیهِ مِنَ النَّاسِ فَاسْتَحْیِ وَ لَا تُحَقِّرَنَّ سَیِّئَهًًْ فَإِنَّهَا سَتَسُوؤُکَ یَوْماً وَ لَا تُحَقِّرَنَّ حَسَنَهًًْ وَ إِنْ صَغُرَتْ عِنْدَکَ وَ قَلَّتْ فِی عَیْنِکَ فَإِنَّهَا سَتَسُرُّکَ یَوْماً وَ اعْلَمْ أَنَّهُ لَیْسَ شَیْءٌ أَضَرَّ عَاقِبَهًًْ وَ لَا أَسْرَعَ نَدَامَهًًْ مِنَ الْخَطِیئَهًِْ وَ أَنَّهُ لَیْسَ شَیْءٌ أَشَدَّ طَلَباً وَ لَا أَسْرَعَ دَرَکاً لِلْخَطِیئَهًِْ مِنَ الْحَسَنَهًِْ أَمَا إِنَّهَا لَتُدْرِکُ الْعَظِیمَ الْقَدِیمَ الْمَنْسِیَّ عِنْدَ عَامِلِهِ فَیَجُدُّ بِهِ {فَیُجْدِیهِ} وَ یُسْقِطُ وَ یَذْهَبُ بِهِ بَعْدَ إِسَاءَتِهِ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْری لِلذَّاکِرِین.
امام صادق (علیه السلام)- ابراهیم کرخی می‌گوید: «نزد امام صادق (علیه السلام) بودم که مردی از اهالی مدینه به حضور ایشان آمد، امام صادق (علیه السلام) به او فرمود: «از کجا آمده‌ای»؟ [وی خاموش بود]. امام صادق (علیه السلام) فرمود: «از فلان‌جا و فلان‌جا آمده‌ای، غرضت طلب معاش نیست و قصد [توشه‌برداری برای] آخرت هم نداری، خوب بنگر که روز و شبت را به چه اموری می‌گذرانی و بدان که همراه تو فرشته‌ای است بزرگوار که موکّل توست و آنچه را که انجام می‌دهی، ضبط می‌کند و بر رازی که از مردم پنهان می‌کنی، آگاه است؛ پس شرم کن و هیچ زشتی را کوچک‌نشمار؛ زیرا همین بدی کوچک، روزی باعث ناخرسندی تو خواهد شد و هیچ کار خوبی را کوچک‌نشمار، هرچند که به نظر تو کوچک آید؛ زیرا روزی خواهد آمد و تو را شادمان خواهد کرد. بدان که گناه بدعاقبت‌ترین کار است و به‌زودی اسباب پشیمانی را فراهم می‌کند و کار نیک، بیشترین نیاز انسان و سریع‌ترین دفع‌کننده‌ی آثار گناه است بدان که کار خوب، جبران‌کننده‌ی گناه بزرگ و کهنه و فراموش‌شده‌ای خواهد بود که شخص انجام داده است. این کار خوب، آن گناه را حذف‌کرده و از بین می‌برد و محو می‌سازد؛ البتّه پس از آنکه گناه، آسیب خود را رسانده است. و پروردگار نیز چنین فرموده است: إِنَّ الحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ ذَلِکَ ذِکْرَی لِلذَّاکِرِینَ».
الصّادق (علیه السلام)- لَا یَغُرَّنَّکَ النَّاسُ عَنْ نَفْسِکَ فَإِنَّ الْأَمْرَ یَصِلُ إِلَیْکَ دُونَهُمْ وَ لَا تَقْطَعْ عَنْکَ النَّهَارَ بِکَذَا وَ کَذَا فَإِنَّ مَعَکَ مَنْ یَحْفَظُ عَلَیْکَ وَ لَا تَسْتَقِلَّ قَلِیلَ الْخَیْرِ فَإِنَّکَ تَرَاهُ غَداً حَیْثُ یَسُرُّکَ وَ لَا تَسْتَقِلَّ قَلِیلَ الشَّرِّ فَإِنَّکَ تَرَاهُ غَداً حَیْثُ یَسُوؤُکَ وَ أَحْسِنْ فَإِنِّی لَمْ أَرَ شَیْئاً أَشَدَّ طَلَباً وَ لَا أَسْرَعَ دَرَکاً مِنْ حَسَنَهًٍْ لِذَنْبٍ قَدِیمٍ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ اسْمُهُ یَقُولُ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْری لِلذَّاکِرِینَ.
امام صادق (علیه السلام)- مردم، تو را درباره‌ی خودت، فریب ندهند؛ زیرا مجازات گناهانت را خودت تحمّل خواهی کرد نه آنان! روز خویش را به فلان کار و فلان‌کار تلف مکن، چرا که کسانی هستند که مراقب کارهای تو هستند. کار نیک انجام بده که انجام هر کار خوبی هرچند کوچک را هرگز کوچک نشمار؛ زیرا فردا همان کار نیک را خواهی دید که موجب خوشحالی و مسرّت تو خواهد شد و هرگز کار زشت و شرارت هرچند کوچک را کوچک نشمار؛ زیرا فردا همان کاری را خواهی دید که باعث ناراحتی و ناخوشایندی تو خواهد شد، کار نیک انجام بده که پروردگار متعال فرموده‌است: إِنَّ الحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ ذَلِکَ ذِکْرَی لِلذَّاکِرِینَ.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌اسْحَاقَ الْهَمَدَانی: لَمَّا وَلَّی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) مُحَمَّدَ‌بْنَ‌أَبِی‌بَکْرٍ مِصْرَ کَتَبَ لَهُ کِتَابا فَکَانَ الْکِتَاب ... عَلَیْکُمْ بِتَقْوَی اللَّهِ فَإِنَّهَا تَجْمَعُ الْخَیْرَ وَ لَا خَیْرَ غَیْرُهَا وَ یُدْرَکُ بِهَا مِنَ الْخَیْرِ مَا لَا یُدْرَکُ بِغَیْرِهَا مِنْ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ خَیْرِ الْآخِرَهًِْ ... وَ إِمَّا لِخَیْرِ الْآخِرَهًِْ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یُکَفِّرُ بِکُلِّ حَسَنَهًٍْ سَیِّئَهًًْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْری لِلذَّاکِرِینَ حَتَّی إِذَا کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ حُسِبَتْ لَهُمْ حَسَنَاتُهُمْ ثُمَّ أَعْطَاهُمْ بِکُلِّ وَاحِدَهًٍْ عَشْرَ أَمْثَالِهَا إِلَی سَبْعِمِائَهًِْ ضِعْف فَهُوَ الَّذِی یَقُولُ جَزاءً مِنْ رَبِّکَ عَطاءً حِسابا.
امام علی (علیه السلام)- ابواسحاق همدانی گوید: وقتی امیرالمؤمنین (علیه السلام) محمّدبن‌ابوبکر را حاکم مصر قرار داد، نامه‌ای به او نوشت نامه این بود: بر شما باد به تقوای الهی! که خیر را یک‌جا جمع می‌کند و غیر از آن خیری وجود ندارد. به‌وسیله‌ی آن از خیر دنیا و آخرت چنان خیر و برکتی به دست می‌آید که با غیر آن به دست نمی‌آید. خدای تعالی برای هر نیکی، یک بدی را می‌پوشاند. خدای عزّوجلّ می‌فرماید: إِنَّ الحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْری لِلذَّاکِرِینَ؛ وقتی روز قیامت شود، نیکی‌هایشان برای آن‌ها حساب می‌شود؛ سپس برای هر نیکی ده‌برابر تا هفتصد برابر برای آن‌ها عطا می‌کند و این همان مطلبی است که می‌فرماید: پاداشی‌است از پروردگارت، بخششی حساب‌شده است. (نبأ/۳۶)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ الْعَبْدَ لَیُذْنِبُ فَیَدْخُلُ بِهِ الْجَنَّهًَْ قِیلَ وَ کَیْفَ ذَلِکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ یَکُونُ نُصْبَ عَیْنَیْهِ لَا یَزَالُ یَسْتَغْفِرُ مِنْهُ وَ یَنْدَمُ عَلَیْهِ فَیُدْخِلُهُ اللَّهُ بِهِ الْجَنَّهًَْ وَ لَمْ أَرَ أَحْسَنَ مِنْ حَسَنَهًٍْ حَدَثَتْ بَعْدَ ذَنْبٍ قَدِیم إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْری لِلذَّاکِرِینَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- بنده گاهی گناه می‌کند ولی وارد بهشت می‌شود، گفته شد: «چطور ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)»!؟ فرمود: «همیشه گناه خود را پیش نظر دارد، دائماً از آن گناه استغفار می‌کند و پشیمان بر آن کردارش می‌باشد. پس خدا او را وارد بهشت می‌کند و من چیزی بهتر از کردار نیکی که بعد از گناه قدیم و پیشین باشد ندیدم [که اثر آن را محو کند] إِنَّ الحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْری لِلذَّاکِرِینَ».
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِی یَعْفُورٍ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقَ (عَلَیْهِ السَّلَامُ)، مَا الْعِلَّهًُْ أَنْ لَا دِینَ لِهَؤُلَاءِ، وَ لَا عَتْبَ عَلَی هَؤُلَاءِ قَالَ: لِأَنَّ سَیِّئَاتِ الْإِمَامِ الْجَائِرِ تَغْمِرُ حَسَنَاتِ أَوْلِیَائِهِ، وَ حَسَنَاتِ الْإِمَامِ الْعَادِلِ تَغْمِرُ سَیِّئَاتِ أَوْلِیَائِه.
امام صادق (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌ابی‌یعفور می‌گوید: «از امام (علیه السلام) پرسیدم: «دلیل اینکه خداوند آن دسته را [پیشوای ظالم] بی‌دین خوانده امّا این دسته [پیروان پیشوایان عادل] را سرزنش نمی‌کند چیست»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «بدی‌های پیشوای ظالم، نیکی‌های پیروانش را می‌پوشاند و نیکی‌های پیشوای عادل، بدی‌های دوستانش را می‌پوشاند».