آیه إِنَّ في ذلِكَ لَآيَةً لِمَنْ خافَ عَذابَ الْآخِرَةِ ذلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ [103]
در این (سرگذشت پیشینیان)، نشانه‌اى است براى کسى که از عذاب آخرت مى‌ترسد؛ همان روزى که مردم در آن جمع آورى مى‌شوند، و روزى که همه آن را مشاهده مى‌کنند.
الحسن (علیه السلام)- أَنَّ رَجُلًا قَالَ دَخَلْتُ مَسْجِدَ الْمَدِینَهًِْ فَإِذَا أَنَا بِرَجُلٍ یُحَدِّثُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ النَّاسُ حَوْلَهُ فَقُلْتُ لَهُ ... أَخْبِرْنِی عَنْ شاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ فَقَالَ نَعَمْ أَمَّا الشَّاهِدُ فَمُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ أَمَّا الْمَشْهُودُ فَیَوْمُ الْقِیَامَهًِْ أَ مَا سَمِعْتَهُ یَقُولُ یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ قَالَ تَعَالَی ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ فَسَأَلْتُ من هو فَقَالُوا الْحَسَنُ‌بْنُ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِب (علیه السلام).
امام حسن (علیه السلام)- مردی گفت: «وارد مسجد مدینه شدم، مردی را دیدم که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) حدیث نقل می‌کند و مردم دورش جمع شده‌اند. به او گفتم: «از معنای شاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ [در قرآن] به من خبر بده»! گفت: «بله! شاهد محمّد (صلی الله علیه و آله) و مشهود، روز قیامت است. آیا نشنیده‌ای که خدای تعالی فرموده: ای پیامبر! ما تو را گواه [و شاهد] فرستادیم! (احزاب/۴۵) و فرموده است: ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ پرسیدم: «او کیست»؟ گفتند: «او حسن‌بن علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است».
الصّادق (علیه السلام)- فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ قَالَ الْمَشْهُودُ یَوْمُ عَرَفَهًَْ وَ الْمَجْمُوعُ لَهُ النَّاسُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام)- امام در تفسیر آیه‌ی ذَلِکَ یَوْمٌ مَّجْمُوعٌ لَّهُ النَّاسُ وَ ذَلِکَ یَوْمٌ مَّشْهُودٌ فرمود: «منظور از روز مشهود، روز عرفه است و مقصود از روز مجموع که مردم در آن جمع می‌گردند، روز قیامت است».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَزِیدَبْنِ‌سَلَّامٍ أَنَّهُ سَأَلَ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فقَالَ فَأَخْبِرْنِی‌عن الجُمُعَهًْ قَالَ هُوَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ وَ هُوَ یَوْمُ شاهِدٍ وَ مَشْهُود.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- یزیدبن‌سلّام از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پرسید: «مرا از روز جمعه خبر بده»! فرمود: «یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ؛ و آن روزِ شاهِدٌ و مَشْهُود! است».
الباقر (علیه السلام)- الشَّاهِدُ یَوْمُ عَرَفَهًَْ وَ الْمَشْهُودُ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ أَ مَا تَقْرَأُ الْقُرْآنَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ.
امام باقر (علیه السلام)- شاهِدٌ؛ روز عرفه و مَشْهُود؛ روز قیامت است، مگر قرآن نخوانده‌ای که خداوند عزّوجلّ فرموده است: ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُود.
السّجّاد (علیه السلام)- کَانَ عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) یَعِظُ النَّاس قال (علیه السلام) ... وَ اعْلَمْ یَا ابْنَ آدم (علیه السلام) أَنَّ مِنْ وَرَاءِ هَذَا أَعْظَمَ وَ أَفْظَعَ وَ أَوْجَعَ لِلْقُلُوبِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ یَجْمَعُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِیهِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ ذَلِکَ یَوْمٌ یُنْفَخُ فِی الصُّور.
امام سجاد (علیه السلام)- امام سجاد (علیه السلام) در مسجد پیغمبر (صلی الله علیه و آله)، مردم را پند می‌داد. ای پسر آدم! بدان که درپی این دنیا، رویدادی در پیش است بزرگتر، جگر خراش‌تر و دل‌آزارتر که، همان روز رستاخیز است. ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ؛ و خداوند عزّوجلّ در آن گذشتگان و آیندگان را جمع می‌کند، این روزی است که در صور دمیده می‌شود.
الصّادقین (علیها السلام)- فِی قَوْلِ اللَّهِ ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ فَذَکَرَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ هُوَ الْیَوْمُ الْمَوْعُودُ.
امام باقر و امام صادق (علیها السلام)- ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ؛ این آیه روز قیامت را بیان کرده و آن روز، «روز موعود» است.
الباقر (علیه السلام)- فَلَا تَغُرَّنَّکُمُ الدُّنْیَا وَ لَا تَرْکَنُوا إِلَیْهَا فَإِنَّهَا دَارُ غُرُورٍ کَتَبَ اللَّهُ عَلَیْهَا وَ عَلَی أَهْلِهَا الْفَنَاءَ فَتَزَوَّدُوا مِنْهَا الَّذِی أَکْرَمَکُمُ اللَّهُ بِهِ مِنَ التَّقْوَی وَ الْعَمَلِ الصَّالِحِ فَإِنَّهُ لَا یَصِلُ إِلَی اللَّهِ مِنْ أَعْمَالِ الْعِبَادِ إِلَّا مَا خَلَصَ مِنْهَا وَ لَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ إِلَّا مِنَ الْمُتَّقِینَ وَ قَدْ أَخْبَرَکُمُ اللَّهُ عَنْ مَنَازِلِ مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحاً وَ عَنْ مَنَازِلِ مَنْ کَفَرَ وَ عَمِلَ فِی غَیْرِ سَبِیلِهِ وَ قَالَ ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ، وَ ما نُؤَخِّرُهُ إِلَّا لِأَجَلٍ مَعْدُودٍ، یَوْمَ یَأْتِ لا تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِیٌّ وَ سَعِیدٌ، فَأَمَّا الَّذِینَ شَقُوا فَفِی النَّارِ لَهُمْ فِیها زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ، خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلَّا ما شاءَ رَبُّکَ إِنَّ رَبَّکَ فَعَّالٌ لِما یُرِیدُ، وَ أَمَّا الَّذِینَ سُعِدُوا فَفِی الْجَنَّةِ خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلَّا ما شاءَ رَبُّکَ عَطاءً غَیْرَ مَجْذُوذ.
امام باقر (علیه السلام)- ای مردم! زیورِ زندگیِ دنیا، شما را نفریبد. به این زندگی دل نبندید که دنیا، خانه‌ی فریب است. سرانجام زندگی و سرنوشت همه‌ی اهل دنیا، فنا و نابودی است. از زندگی، توشه‌ی آخرت برگیرید. زاد و توشه‌ی آخرت فقط تقوی و عمل‌صالح است که تنها به‌سبب آن مورد رحمت الهی قرار می‌گیرید، زیرا فقط عمل صالح، اگر خالص و بی‌غش باشد، به درگاه خدا بالا می‌رود و خدا فقط طاعت پرهیزگاران را می‌پذیرد. خداوند شما را از جایگاه مؤمنان و افراد درستکار باخبر ساخته و از جایگاه کافران و کسانی که برای غیر خدا کار می‌کردند، مطلع کرده و فرموده است: ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُود، وَ ما نُؤَخِّرُهُ إِلَّا لِأَجَلٍ مَعْدُودٍ، یَوْمَ یَأْتِ لا تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِیٌّ وَ سَعِیدٌ، فَأَمَّا الَّذِینَ شَقُوا فَفِی النَّارِ لَهُمْ فِیها زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ، خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلَّا ما شاءَ رَبُّکَ إِنَّ رَبَّکَ فَعَّالٌ لِما یُرِیدُ، وَ أَمَّا الَّذِینَ سُعِدُوا فَفِی الجَنَّةِ خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلَّا ما شاءَ رَبُّکَ عَطاءً غَیْرَ مَجْذُوذٍ.
علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ أی یَشهَدُ عَلَیهِم الأنبِیَاءُ (وَ الرُّسُلُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ ذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ؛ [یعنی] پیامبران و رسولان (بر آن‌ها (اعمال مردم) شهادت می‌دهند.