آیه ۳۶ - سوره هود

آیه وَ أُوحِيَ إِلى نُوحٍ أَنَّهُ لَنْ يُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِكَ إِلاَّ مَنْ قَدْ آمَنَ فَلا تَبْتَئِسْ بِما كانُوا يَفْعَلُونَ [36]

به نوح وحى شد که:«جز آن‌ها که [تاکنون] ایمان آورده‌اند، دیگر هیچ‌کس از قوم تو ایمان نخواهد آورد. پس، از کارهایى که انجام مى‌دادند، غمگین مباش».

۱
(هود/ ۳۶)

الباقر (علیه السلام)- کَانَتْ شَرِیعَهًُْ نُوحٍ (علیه السلام) أَنْ یُعْبَدَ اللَّهُ بِالتَّوْحِیدِ وَ الْإِخْلَاصِ وَ خَلْعِ الْأَنْدَادِ وَ هِیَ الْفِطْرَهًُْ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا وَ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَهُ عَلَی نُوحٍ (علیه السلام) وَ عَلَی النَّبِیِّینَ (أَنْ یَعْبُدُوا اللَّهَ تَبَارَکَ‌وَ‌تَعَالَی وَ لَا یُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ أَمَرَ بِالصَّلَاهًْ وَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ وَ لَمْ یَفْرِضْ عَلَیْهِ أَحْکَامَ حُدُودٍ وَ لَا فَرَضَ مَوَارِیثَ فَهَذِهِ شَرِیعَتُهُ فَلَبِثَ فِیهِمْ نُوحٌ (علیه السلام) أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِینَ عَاماً یَدْعُوهُمْ سِرّاً وَ عَلَانِیَهًًْ فَلَمَّا أَبَوْا وَ عَتَوْا قَالَ رَبَّهُ أَنِّی مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ فَأَوْحَی اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ إِلَیْهِ أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلَّا مَنْ قَدْ آمَنَ فَلا تَبْتَئِسْ بِما کانُوا یَفْعَلُونَ فَلِذَلِکَ قَالَ نُوحٌ (علیه السلام) وَ لا یَلِدُوا إِلَّا فاجِراً کَفَّاراً فَأَوْحَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَیْهِ أَنِ اصْنَعِ الْفُلْکَ.

امام باقر (علیه السلام)- آیین و شریعتِ نوح (علیه السلام) این بود که خداوند متعال به یگانگی، اخلاص و بدون شریک پرستیده شود که این همان فطرتی است که خداوند مردم را براساس آن آفریده است. (روم/۳۰) خداوند متعال از نوح و دیگر پیامبران (پیمان گرفته است تا خداوند تبارک‌وتعالی را بپرستند و چیزی را شریک او ندانند. به نماز و امر به نیکی و نهی از زشتی و توجّه به حلال و حرام، فرمان داده است؛ امّا بر نوح (علیه السلام)، احکام حد و مجازات و احکام ارث را واجب نگردانید؛ شریعت نوح (علیه السلام) چنین بود و او نُهصدوپنجاه سال در میان قوم خود باقی ماند و آنان را به صورت پنهانی و آشکارا به آیین خود فرامی خواند. هنگامی‌که آنان امتناع‌ورزیده و سرپیچی نمودند گفت: خدایا من شکست‌خورده‌ام. پس تو مرا یاری‌بده. (قمر/۱۰) و خداوند متعال به او وحی کرد: أَنَّهُ لَن یُؤْمِنَ مِن قَوْمِکَ إِلاَّ مَن قَدْ آمَنَ فَلاَ تَبْتَئِسْ بِمَا کَانُواْ یَفْعَلُونَ به همین خاطر نوح (علیه السلام) گفت: و جز فرزندانی فاجر و کافر نیاورند. (نوح/۲۷) و خداوند تبارک‌وتعالی و متعال به نوح (علیه السلام) وحی کرد: أَنِ اصْنَعِ الْفُلْکَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۵۰
الکافی، ج۸، ص۲۸۲/ بحار الأنوار، ج۱۱، ص۳۳۱/ العیاشی، ج۲، ص۱۴۴/ نور الثقلین، «کانت شریعهًْ نوح ... مغلوب فانتصر» محذوف/ البرهان
۲
(هود/ ۳۶)

الباقر (علیه السلام)- حنان‌بن‌سدیر قال: قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) أَرَأَیْتَ نُوحاً (علیه السلام) حِینَ دَعَا عَلَی قَوْمِهِ فَقَالَ رَبِّ لا تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکافِرِینَ دَیَّاراً إِنَّکَ إِنْ تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبادَکَ وَ لا یَلِدُوا إِلَّا فاجِراً کَفَّاراً قَالَ (علیه السلام) عَلِمَ أَنَّهُ لَا یَنْجُبُ مِنْ بَیْنِهِمْ أَحَدٌ قَالَ قُلْتُ وَ کَیْفَ عَلِمَ ذَلِکَ قَالَ أَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلَّا مَنْ قَدْ آمَنَ فَعِنْدَ هَذَا دَعَا عَلَیْهِمْ بِهَذَا الدُّعَاءِ.

امام باقر (علیه السلام)- حنان‌بن‌سدیر گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «به نظر شما سبب اینکه جناب نوح (علیه السلام) قومش را نفرین کرد و به درگاه پروردگار عرض کرد: و نوح گفت: ای پروردگار من، بر روی زمین هیچ‌یک از کافران را مگذار. که اگر بگذاریشان، بندگانت را گمراه می‌کنند و جز فرزندانی فاجر و کافر نیاورند چیست؟ (نوح/۲۷۲۶) حضرت فرمود: «به خاطر اینکه نوح (علیه السلام) می‌دانست در میان ایشان احدی نجابت [و نیک‌سرشتی] ندارد». گفتم: «چگونه نوح (علیه السلام) این معنا را دانست»؟ حضرت فرمود: «خداوند به او وحی نموده بود: أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلَّا مَنْ قَدْ آمَنَ. در این وقت بود که نوح (علیه السلام) آن‌ها را این چنین نفرین کرد»».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۵۲
بحار الأنوار، ج۵، ص۲۸۳/ القمی، ج۲، ص۳۸۸ / نور الثقلین/ نور الثقلین
۳
(هود/ ۳۶)

الرّضا (علیه السلام)- عَبدُالسَّلَامِ‌بنِ‌صَالِحِ‌الهِرَوِی قَالَ: قُلْتُ لَهُ لِأَیِّ عِلَّهًٍْ أَغْرَقَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ الدُّنْیَا کُلَّهَا فِی زَمَنِ نُوحٍ (علیه السلام) وَ فِیهِمُ الْأَطْفَالُ وَ فِیهِمْ مَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ فَقَالَ (علیه السلام) مَا کَانَ فِیهِمُ الْأَطْفَالُ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَعْقَمَ أَصْلَابَ قَوْمِ نُوحٍ (علیه السلام) وَ أَرْحَامَ نِسَائِهِمْ أَرْبَعِینَ عَاماً فَانْقَطَعَ نَسْلُهُمْ فَغَرِقُوا وَ لَا طِفْلَ فِیهِمْ وَ مَا کَانَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ لِیَهْلِکَ بِعَذَابِهِ مَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ وَ أَمَّا الْبَاقُونَ مِنْ قَوْمِ نُوحٍ (علیه السلام) فَأُغْرِقُوا لِتَکْذِیبِهِمْ لِنَبِیِّ اللَّهِ نُوحٍ (علیه السلام) وَ سَائِرُهُمْ أُغْرِقُوا بِرِضَاهُمْ بِتَکْذِیبِ الْمُکَذِّبِینَ وَ مَنْ غَابَ مِنْ أَمْرٍ فَرَضِیَ بِهِ کَانَ کَمَنْ شَهِدَهُ وَ أَتَاهُ.

امام رضا (علیه السلام)- عبدالسلام‌بن‌صالح هروی به امام رضا (علیه السلام) عرض کرد: «ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! به چه دلیلی خداوند متعال در زمان نوح (علیه السلام) همه‌ی اهل دنیا را غرق نمود، درحالی‌که در بین آن‌ها کودک و بی‌گناه نیز وجود داشت»؟ فرمود: «در میان آنان کودکی وجود نداشت زیرا خداوند متعال، صلب مردان و رَحِم زنان قوم نوح (علیه السلام) را به مدّت چهل سال عقیم کرد و در این مدّت، نسل آنان منقطع‌شد. و آن زمان که غرق گشتند کودکی در میان آن‌ها نبود و خداوند تبارک‌وتعالی چنین نیست که با عذاب و غضب خود افرادی را به هلاکت برساند که گناهی مرتکب نشده باشند؛ امّا سایر افراد قوم نوح (علیه السلام) به این خاطر غرق شدند که نوح (علیه السلام) را تکذیب نمودند بقیّه نیز به تکذیبِ تکذیب‌کنندگان خشنود شده بودند. و هرکس در امری حضور نداشته امّا به آن خشنود باشد، همچون کسی است که مرتکب آن گشته و گواه بر آن بوده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۵۲
بحار الأنوار، ج۵، ص۲۸۳/ نور الثقلین/ البرهان
۴
(هود/ ۳۶)

الصّادق (علیه السلام)- بَقِیَ نُوحٌ (علیه السلام) فِی قَوْمِهِ ثَلَاثَ مِائَهًِْ سَنَهًٍْ یَدْعُوهُمْ إِلَی اللَّهِ فَلَمْ یُجِیبُوهُ فَهَمَّ أَنْ یَدْعُوَ عَلَیْهِمْ فَوَافَاهُ عِنْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ اثْنَا عَشَرَ أَلْفَ قَبِیلٍ مِنْ قَبَائِلِ مَلَائِکَهًِْ سَمَاءِ الدُّنْیَا وَ هُمُ الْعُظَمَاءُ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ ... فَنَسْأَلُکَ أَنْ لَا تَدْعُوَ عَلَی قَوْمِکَ قَالَ نُوحٌ (علیه السلام) أَجَّلْتُهُمْ ثَلَاثَمِائَهًِْ سَنَهًٍْ فَلَمَّا أَتَی عَلَیْهِمْ سِتُّمِائَهًِْ سَنَهًٍْ وَ لَمْ یُؤْمِنُوا هَمَّ أَنْ یَدْعُوَ عَلَیْهِمْ فَوَافَاهُ اثْنَا عَشَرَ أَلْفَ قَبِیلٍ مِنْ قَبَائِلِ مَلَائِکَهًِْ سَمَاءِ الثَّانِیَهًِْ ... نَسْأَلُکَ أَنْ لَا تَدْعُوَ عَلَی قَوْمِکَ فَقَالَ نُوحٌ (علیه السلام) قَدْ أَجَّلْتُهُمْ ثَلَاثَمِائَهًِْ سَنَهًٍْ فَلَمَّا أَتَی عَلَیْهِمْ تِسْعُمِائَهًِْ سَنَهًٍْ وَ لَمْ یُؤْمِنُوا هَمَّ أَنْ یَدْعُوَ عَلَیْهِمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلَّا مَنْ قَدْ آمَنَ فَلا تَبْتَئِسْ بِما کانُوا یَفْعَلُونَ فَقَالَ نُوحٌ (علیه السلام) رَبِّ لا تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکافِرِینَ دَیَّاراً.

امام صادق (علیه السلام)- نوح (علیه السلام) سیصدسال در میان قومش دعوت به خداوند می‌کرد ولی آن‌ها او را اجابت نمی‌کردند، پس نوح (علیه السلام) تصمیم گرفت که آن‌ها را هنگام طلوع خورشید نفرین کند، در آن هنگام دوازده‌هزار گروه از ملائکه‌ی آسمان دنیا که از بزرگان ملائکه بودند به نزد نوح (علیه السلام) آمده و از او خواستند تا قومش را نفرین نکند در نتیجه نوح (علیه السلام) گفت: «من سیصدسال دیگر به آن‌ها مهلت می‌دهم». وقتی که ششصدسال از دعوت نوح (علیه السلام) گذشت و آن‌ها ایمان نیاوردند؛ مجدّداً نوح (علیه السلام) تصمیم گرفت که آن‌ها را نفرین کند. این‌بار هم دوازده هزار گروه از ملائکه‌ی آسمان دوّم به نزد او آمدند و گفتند: «از تو می‌خواهیم که آن‌ها را نفرین نکنی». مجدّداً نوح (علیه السلام) گفت: «من سیصدسال دیگر به آن‌ها مهلت می‌دهم». سرانجام وقتی نهصدسال از دعوت نوح (علیه السلام) گذشت و ایمان نیاوردند نوح (علیه السلام) بر نفرین خود مصمّم شد. آن وقت خدای متعال این آیه را به او نازل فرمود: أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلَّا مَنْ قَدْ آمَن آن وقت نوح (علیه السلام) فرمود: و نوح گفت: ای پروردگار من، بر روی زمین هیچ‌یک از کافران را مگذار. (نوح/۲۶)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۵۲
بحار الأنوار، ج۱۱، ص۳۱۱/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۷۲
۵
(هود/ ۳۶)

الباقر (علیه السلام)- إِنَّ نُوحاً (علیه السلام) لَمَّا غَرَسَ النَّوَی مَرَّ عَلَیْهِ قَوْمُهُ فَجَعَلُوا یَضْحَکُونَ وَ یَسْخَرُونَ وَ یَقُولُونَ قَدْ قَعَدَ غَرَّاساً حَتَّی إِذَا طَالَ النَّخْلُ وَ کَانَ جَبَّاراً طُوَالًا قَطَعَهُ ثُمَّ نَحَتَهُ فَقَالُوا قَدْ قَعَدَ نَجَّاراً ثُمَّ أَلَّفَهُ فَجَعَلَهُ سَفِینَهًًْ فَمَرُّوا عَلَیْهِ فَجَعَلُوا یَضْحَکُونَ وَ یَسْخَرُونَ وَ یَقُولُونَ قَدْ قَعَدَ مَلَّاحاً فِی فَلَاهًٍْ مِنَ الْأَرْضِ حَتَّی فَرَغَ مِنْهَا (علیه السلام).

امام باقر (علیه السلام)- وقتی که نوح (علیه السلام)، هسته‌ی درخت خرما را کاشت، قومش بر او گذر کردند و شروع به خندیدن و مسخره‌نمودن او کردند و می‌گفتند: «نوح (علیه السلام) نشسته و نهال می‌کارد». تا اینکه آن نهال به درخت خرمای قطور و بسیار بلندی تبدیل شد. نوح (علیه السلام) آن را بُرید و تراشید، آن وقت گفتند: «نوح (علیه السلام) نجّار شده است». سپس چوب‌ها را روی هم نهاده و با آن‌ها کشتی ساخت. قومش بر او عبور می‌کردند و شروع به خندیدن و تمسخر او کرده و می‌گفتند: «نوح (علیه السلام) در این بیابان پهناور و دشت، دریانورد شده است». تا اینکه نوح (علیه السلام) ساخت کشتی را به پایان رساند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۵۴
الکافی، ج۸، ص۲۸۳/ البرهان
۶
(هود/ ۳۶)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ‌الْوَشَّاءِ عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قَال سَمِعْتُهُ یَقُولُ قَالَ أَبِی (علیه السلام) قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قَالَ لِنَوْحٍ (علیه السلام) إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ لِأَنَّهُ کَانَ مُخَالِفاً لَهُ وَ جَعَلَ مَنِ اتَّبَعَهُ مِنْ أَهْلِهِ قَالَ وَ سَأَلَنِی کَیْفَ تَقْرَءُونَ هَذِهِ الْآیَهًَْ فِی ابْنِ نُوحٍ (علیه السلام) فَقُلْتُ تَقْرَؤُهَا النَّاسُ عَلَی وَجْهَیْنِ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرصالِحٍ وَ إِنَّهُ عَمِلَ غَیْرَ صَالِحٍ فَقَالَ (علیه السلام) کَذَبُوا هُوَ ابْنُهُ وَ لَکِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ نَفَاهُ عَنْهُ حِینَ خَالَفَهُ فِی دِینِه.

امام صادق (علیه السلام)- وشّاء گوید: از امام رضا (علیه السلام) شنیدم که فرمود: پدرم از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کرد که خداوند متعال به نوح (علیه السلام) وحی کرد: «ای نوح (علیه السلام)! او از کسان تو نیست. (هود/۴۶) زیرا پسرش با او مخالفت می‌کرد و در عوض خداوند کسانی‌که از وی اطاعت و تبعیّت می‌کردند را در زمره‌ی اهل او به شمار می‌آورد». وشّاء می‌گوید: «امام (علیه السلام) از من پرسید: مردم آیه‌ی مربوط به پسر نوح (علیه السلام) را چگونه تلاوت می‌کنند»؟ من پاسخ دادم: «به دو شکل قرائت می‌کنند: اوّل إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صَالِحٍ؛ [او خود [سمبل] کار زشت است] و وجه دوّم آن، إِنَّهُ عَمِلَ غَیْرَ صَالِحٍ (او کار زشت انجام می‌دهد و ثمره‌ی کار زشت است. منظور از آن این است که این پسر، فرزند نوح (علیه السلام) نیست بلکه زنازاده است). امام (علیه السلام) فرمود: «اشتباه می‌کنند که چنین تلاوت می‌کنند. وی پسر نوح (علیه السلام) است ولی وقتی که خداوند تبارک‌وتعالی دید که او با دین نوح (علیه السلام) مخالفت می‌کند، رابطه‌ی فرزندی‌اش را نفی کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۶۵۴
علل الشرایع، ج۱، ص۳۰/ البرهان
بیشتر