آیه ۱ - سوره مجادله

امام علی (علیه السلام)- مردی در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) که به او اوس‌بن‌صامت می‌گفتند، همسری به نام خوله دختر منذر، داشت. روزی به همسرش گفت: «تو نسبت به من همچون پشت مادرم هستی». و فوری از این سخن پشیمان گشت و رو به همسر خود کرده و گفت: «گمان کنم که تو دیگر بر من حلال نمی‌باشی»، زن نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد، و عرض کرد: «شوهرم به من گفته است: «تو مانند پشت مادرم بر من حرامی». و این کلام در زمان بیش از اسلام زن را بر مرد حرام می‌ساخت. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای زن فکر نمی‌کنم، جز اینکه، تو بر او حرام شده باشی». زن دست به‌سوی آسمان برد و گفت: «خداوندا! این مصیبت جدایی از شوهر را به تو شکایت می‌کنم». پس خداوند عزّوجلّ این آیه را بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) نازل فرمود: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتی تُجادِلُکَ فی زَوْجِها وَ تَشْتَکی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمیعٌ بَصیرٌ، الَّذینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلاَّ اللاَّئی وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ؛ آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آن زن گفت: «به شوهرت اوس‌بن‌صامت بگو که بنده‌ای را آزاد کن»! زن گفت: «ای رسول خدا! او بنده‌ای ندارد و جز من کسی خادم او نیست». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس بگو دو ماه متوالی روز بگیرد». آن زن گفت: «او پیرمردی است که توان روزه ندارد». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو که به شصت مسکین صدقه دهد». زن گفت: «او صدقه‌ای ندارد. به خدا قسم در اینجا نیازمندتر از ما نیست». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو نزد ام‌منذر برود و مقداری خرما از او بگیرد و با آن به شصت مسکین صدقه بدهد». زن به نزد اوس آمد. اوس پرسید: «چه گذشت»؟ زن گفت: «به خیر گذشت، امّا بر ذمّه‌ی توست که آن‌گونه که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دستور داده به نزد ام منذر بروی و مقداری خرما از او بگیری و با آن به شصت مسکین صدقه دهی».

امام علی (علیه السلام)- خداوند تبارک و تعالی قرآن را بر هفت قسم نازل کرده است ... امّا گروهی که تأویلش در تنزیلش است ... امّا آیاتی که مفهوم آن‌ها پیش از نزول آیات واقع شده، مانند سخن خدای متعال در مورد اتّفاقاتی که در عصر پیامبر (صلی الله علیه و آله) واقع شده که هیچ حکم مشروحی از جانب خدا درباره‌ی آن‌ها نیامده بود و در نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) هم چیزی درباره‌ی آن نبود و حکم آن معلوم نبود ... و از موارد دیگر آن در قرآن ظهار است. پیش از این وقتی در عرب مردی زنش را ظهار می‌کرد تا ابد بر او حرام می‌شد. پس از هجرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در مدینه مردی از انصار بود که به او اوس‌بن‌صامت می‌گفتند که اوّلین کسی است که در اسلام ظهار کرد. او پیرمردی بود ضعیف که بین او و زنش که خوله بنت ثعلبه انصاری نام داشت مشاجره‌ای درگرفت و به او گفت: «تو برای من مانند پشت مادرم هستی». و سپس از گفته‌ی خود پشیمان شد و گفت: «وای بر تو! در زمان جاهلیّت در چنین مواردی زنانمان بر ما حرام می‌شدند». پیش رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برو و حکم آن را بپرس». خوله بنت ثعلبه به نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! شوهرم مرا ظهار کرد. او پدر فرزندانم و پسر عمویم است و در جاهلیّت با ظهار زنان تا ابد بر مردان حرام می‌شدند». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «من هم تو را بر او حرام می‌دانم». در این لحظه زن بسیار غمگین شده و گریه کرد و بلند شده و دست‌هایش را به آسمان بلند کرد و گفت: «از دوری همسرم به خدا شکایت می‌کنم». اهل خانه از گریه او به گریه افتادند. آنگاه خدای متعال به پیامبرش این آیه را نازل کرد: قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجَادِلُکَ فِی زَوْجِهَا وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحَاوُرَکُمَا إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ * الَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسَائِهِمْ مَا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلاَّ اللاَّئِی وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ * وَ الَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ* فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً؛ آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آن زن گفت: «به شوهرت اوس‌بن‌صامت بگو که بنده‌ای را آزاد کن». زن گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! او بنده‌ای ندارد و جز من کسی خادم او نیست». پیامبر فرمود: «پس بگو دو ماه متوالی روز بگیرد». آن زن گفت: «او پیرمردی است که توان روزه ندارد». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو که به شصت مسکین صدقه دهد». زن گفت: «او صدقه‌ای ندارد. به خدا قسم در اینجا نیازمندتر از ما نیست». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو نزد ام منذر برود و مقداری خرما از او بگیرد و با آن به شصت مسکین صدقه بدهد». زن به نزد اوس آمد. اوس پرسید: «چه گذشت»؟ زن گفت: «به خیر گذشت، امّا بر ذمّه توست که آن‌گونه که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دستور داده به نزد ام منذر بروی و مقداری خرما از او بگیری و با آن به شصت مسکین صدقه دهی».

امام علی (علیه السلام)- خداوند متعال قرآن را بر هفت قسم نازل فرمود که هرکدام آن‌ها شافی و کفایت کننده‌اند که عبارتند از: آیات امر، نهی، ترغیب، ترساندن، جدل و مثل و قصص ... و امّا جدل و معانی آن در کتاب خداوند ... این آیه است: قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی الله.