آیه ۱۹ - سوره مجادله

آیه اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِكْرَ اللهِ أُولئِكَ حِزْبُ الشَّيْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ [19]

شيطان بر آنان مسلّط شده و ياد خدا را از خاطر آن‌ها برده؛ آنان حزب شيطانند. بدانيد حزب شيطان زيانكارانند.

۱
(مجادله/ ۱۹)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِکْرَ اللهِ أَیْ غَلَبَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطَانُ أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَیْ أَعْوَانُهُ.

علیّ‌ّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- اسْتَحْوذَ عَلیْهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنسَاهُمْ ذِکْرَ اللهِ یعنی شیطان بر آنان غلبه کرد أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ یعنی یاران شیطان هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۵۸
بحارالأنوار، ج۷، ص۲۰۹
۲
(مجادله/ ۱۹)

العسکری (علیه السلام)- خَرَجَ تَوْقِیعٌ مِنْ أَبِی‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) إِلَی بَعْضِ بَنِی أَسْبَاطٍ قَالَ کَتَبْتُ إِلَیْهِ أُخْبِرُهُ عَنِ اخْتِلَافِ الْمَوَالِی وَ أَسْأَلُهُ إِظْهَارَ دَلِیلٍ فَکَتَبَ إِلَیَّ وَ إِنَّمَا خَاطَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْعَاقِلَ لَیْسَ أَحَدٌ یَأْتِی بِآیَهًٍْ أَوْ یَظْهَرَ دَلِیلًا أَکْثَرَ مِمَّا جَاءَ بِهِ خَاتَمُ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدُ الْمُرْسَلِینَ فَقَالُوا سَاحِرٌ وَ کَاهِنٌ وَ کَذَّابٌ وَ هَدَی اللَّهُ مَنِ اهْتَدَی غَیْرَ أَنَّ الْأَدِلَّهًَْ یَسْکُنُ إِلَیْهَا کَثِیرٌ مِنَ النَّاسِ وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَأْذَنُ لَنَا فَنَتَکَلَّمُ وَ یَمْنَعُ فَنَصْمُتُ وَ لَوْ أَحَبَّ أَنْ لَا یَظْهَرَ حَقّاً مَا بَعَثَ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ فَصَدَعُوا بِالْحَقِّ فِی حَالِ الضَّعْفِ وَ الْقُوَّهًِْ وَ یَنْطِقُونَ فِی أَوْقَاتٍ لِیَقْضِیَ اللَّهُ أَمْرَهُ وَ یُنْفِذَ حُکْمَهُ النَّاسُ فِی طَبَقَاتٍ شَتَّی وَ الْمُسْتَبْصِرُ عَلَی سَبِیلِ نَجَاهًٍْ مُتَمَسِّکٌ بِالْحَقِّ مُتَعَلِّقٌ بِفَرْعٍ أَصِیلٍ غَیْرُ شَاکٍّ وَ لَا مُرْتَابٍ لَا یَجِدُ عَنْهُ مَلْجَأً وَ طَبَقَهًٌْ لَمْ تَأْخُذِ الْحَقَّ مِنْ أَهْلِهِ فَهُمْ کَرَاکِبِ الْبَحْرِ یَمُوجُ عِنْدَ مَوْجِهِ وَ یَسْکُنُ عِنْدَ سُکُونِهِ وَ طَبَقَهًٌْ اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطانُ شَأْنُهُمُ الرَّدُّ عَلَی أَهْلِ الْحَقِّ وَ دَفْعُ الْحَقِّ بِالْبَاطِل.

امام عسکری (علیه السلام)- از طرف امام عسکری (علیه السلام) توقیعی برای یکی از بنی‌اسباط صادر شده که گفت: «من نامه‌ای نوشتم برای آن جناب و تذکّر دادم که دوستان درباره‌ی شما اختلاف دارند تقاضا دارم دلیل و معجزه‌ای اظهار بفرمایید. در جواب من نوشت خداوند عاقلان را طرف خطاب خویش قرار داده هیچ‌کس را یارای آن نیست که معجزه یا دلیلی بیاورد بیش از آنچه خاتم‌الأنبیاء (صلی الله علیه و آله) آورد درباره‌ی آن جناب گفتند ساحر و شعبده باز و دروغگو است. خداوند هرکس را که قابل هدایت باشد هدایت می‌کند. جز اینکه دلیل موجب آرامش خاطر بیشتر مردم می‌شود امّا جریان چنین است که خداوند عزیز به ما اجازه‌ی سخن‌گفتن می‌دهد صحبت می‌کنیم گاهی ما را از سخن بازمی‌دارد در آن موقع است که ساکت خواهیم بود. اگر نمی‌خواست حق آشکار شود پیامبران را با مژده و تهدید نمی‌فرستاد. آن‌ها حق را درحال ضعف و قدرت آشکار کردند و مردم را در زمان‌های معیّن راهنمایی کردند. خداوند آنچه خود فرموده و حکم کرده را اجرا خواهد کرد. مردم چند دسته هستند؛ آن کس که جویای واقعیّت باشد در راه رستگاری و نجات است. او به حق چنگ می‌زند و خود را به شاخه‌ای محکم آویزان نموده شک و تردید ندارد و پناهی جز آن نخواهد داشت. دسته‌ی دیگر حق را از اهلش نمی‌جویند؛ آن‌ها مانند کسی هستند که با کشتی در دریا سفر نموده که موج‌های خروشان او را به هر طرف می‌برد وقتی موج ساکن شود آرام است. گروهی دیگر شیطان آن‌ها را فریب داده کار آن‌ها ردکردن اهل حق است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۵۸
بحارالأنوار، ج۵۰، ص۲۹۶/ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۳۷۱؛ «لیس احدیاتی ... ایها کثیر» محذوف
۳
(مجادله/ ۱۹)

فقه‌الرّضا (علیه السلام)- وَ اعْلَمْ أَنَّ شَارِبَ الْخَمْرِ کَعَبَدَهًِْ الْأَوْثَانِ وَ کَنَاکِحِ أُمِّهِ فِی حَرَمِ اللَّهِ وَ هُوَ یُحْشَرُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مَعَ الْیَهُودِ وَ النَّصَارَی وَ الْمَجُوسِ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطانِ هُمُ الْخاسِرُون.

فقه الرّضا (علیه السلام)- بدان که شرابخوار مثل بت پرست است و مانند کسی است که با مادر خود در حرم الهی نزدیکی کند. در روز قیامت با یهود و مسیحی و مجوسی و مشرکان محشور می‌شود، آنان حزب شیطانند. بدانید حزب شیطان زیانکارانند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۵۸
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۱۴۲
۴
(مجادله/ ۱۹)

أمیرالمومنین (علیه السلام)- أَهْلَ النِّفَاقِ فَإِنَّهُمُ الضَّالُّونَ الْمُضِلُّونَ وَ الزَّالُّونَ الْمُزِلُّونَ یَتَلَوَّنُونَ أَلْوَاناً وَ یَفْتَنُّونَ افْتِنَاناً وَ یَعْمِدُونَکُمْ بِکُلِّ عِمَادٍ وَ یَرْصُدُونَکُمْ بِکُلِّ مِرْصَادٍ قُلُوبُهُمْ دَوِیَّهًٌْ وَ صِفَاحُهُمْ نَقِیَّهًٌْ یَمْشُونَ الْخَفَاءَ وَ یَدِبُّونَ الضَّرَاء ... یَقُولُونَ فَیُشَبِّهُونَ وَ یَصِفُونَ فَیُمَوِّهُونَ قَدْ هَوَّنُوا الطَّرِیقَ وَ أَضْلَعُوا الْمَضِیقَ فَهُمْ لُمَهًُْ الشَّیْطَانِ وَ حُمَهًُْ النِّیرَانِ أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ.

امام علی (علیه السلام)- از منافقان برحذر باشید! آن‌ها گمراه هستند و شما را هم گمراه می‌کنند. آن‌ها اهل لغزش می‌باشند و شماها را هم می‌لغزانند، آن‌ها به رنگ‌های مختلف در می‌آیند و فتنه‌ای دیگر می‌کنند، می‌خواهند به هر وسیله‌ای خود را به شما برسانند و شما را در دام خود بیفکنند. دل‌های آن‌ها بیمار و پر از مکر و فریب است، ولی چهره‌هاشان پاک و خوش اخلاق و خوش برخورد می‌باشند، آهسته و بدون اینکه کسی آن‌ها را مشاهده کند راه می‌روند و خود را از انظار مخفی می‌دارند ... آن‌ها می‌گویند و مردم را به شبهه می‌اندازند و تعریف و توصیف می‌کنند و مردم را از حق منحرف می‌سازند. منافقان راه‌ها را آسان تلقی می‌کنند و کارها را ساده می‌پندارند، تنگناها را وسیع می‌دانند، آن‌ها جماعت شیطان می‌باشند و گرمی آتش هستند؛ أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۵۸
بحارالأنوار، ج۶۹، ص۱۷۶/ شرح نهج البلاغهًْ، ج۱۰، ص۱۶۳ و نهج البلاغهًْ، ص۳۰۷؛ «و یفتنون افتنانا ... یدبون الضراء» محذوف
۵
(مجادله/ ۱۹)

الحسین (علیه السلام)- ... فَتَقَدَّمَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ رَأَی صُفُوفَهُمْ کَالسَّیْلِ وَ اللَّیْلِ فَخَطَب ... وَ مِنْهَا فَنِعْمَ الرَّبُّ رَبُّنَا وَ بِئْسَ الْعِبَادُ أَنْتُمْ أَقْرَرْتُمْ بِالطَّاعَهًْ وَ آمَنْتُمْ بِالرَّسُولِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ أَنْتُمْ رَجَعْتُمْ إِلَی ذُرِّیَّتِهِ وَ عِتْرَتِهِ تُرِیدُونَ قَتْلَهُمْ لَقَدِ اسْتَحْوَذَ عَلَیْکُمُ الشَّیْطَانُ فَأَنْسَاکُمْ ذِکْرَ اللَّهِ الْعَظِیمِ فَتَبّاً لَکُمْ وَ لِمَا تُرِیدُونَ إِنَّا لِلهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ هَؤُلَاءِ قَوْمٌ کَفَرُوا بَعْدَ إِیمانِهِمْ فَبُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِین.

امام حسین (علیه السلام)- امام سجّاد (علیه السلام) فرمود: ... خطبه امام حسین (علیه السلام) هنگامی‌که یک نظر به صف‌های آنان که گویا سیل بود انداخت و فرمود: «خدای ما خوب پروردگاری است، ولی شما بد مردمی هستید. زیرا [به گمان خود] اقرار به طاعت کردید و به حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) ایمان آوردید، سپس پشت به ذرّیّه و عترت پیامبر خود (صلی الله علیه و آله) نمودید و می‌خواهید آنان را شهید نمایید. حقّا که شیطان بر شما مسلّط شده و شما را از یاد خدای بزرگ برده است. شما و این اراده‌ای که دارید نابود شوید! ما از آنِ خداییم و به‌سوی او بازمی‌گردیم!. (بقره/۱۵۶) اینان همان مردمی هستند پس از ایمان کافر شدند. (آل عمران/۸۶) دور باد قوم ستمگر [از رحمت خدا]!. (مومنون/۴۱)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۶۰
المناقب، ج۴، ص۱۰۰/ نورالثقلین
۶
(مجادله/ ۱۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بَیْنَمَا مُوسَی (علیه السلام) جَالِساً إِذْ أَقْبَلَ إِبْلِیسُ وَ عَلَیْهِ بُرْنُسٌ ذُو أَلْوَانٍ فَلَمَّا دَنَا مِنْ مُوسَی (علیه السلام) خَلَعَ الْبُرْنُسَ وَ قَامَ إِلَی مُوسَی فَسَلَّمَ عَلَیْهِ فَقَالَ لَهُ مُوسَی (علیه السلام) مَنْ أَنْتَ فَقَالَ أَنَا إِبْلِیسُ قَالَ أَنْتَ فَلَا قَرَّبَ اللَّهُ دَارَکَ قَالَ إِنِّی إِنَّمَا جِئْتُ لِأُسَلِّمَ عَلَیْکَ لِمَکَانِکَ مِنَ اللَّهِ قَالَ فَقَالَ لَهُ مُوسَی (علیه السلام) فَمَا هَذَا الْبُرْنُسُ قَالَ بِهِ أَخْتَطِفُ قُلُوبَ بَنِی آدَمَ فَقَالَ مُوسَی (علیه السلام) فَأَخْبِرْنِی بِالذَّنْبِ الَّذِی إِذَا أَذْنَبَهُ ابْنُ آدَمَ اسْتَحْوَذْتَ عَلَیْهِ قَالَ إِذَا أَعْجَبَتْهُ نَفْسُهُ وَ اسْتَکْثَرَ عَمَلَهُ وَ صَغُرَ فِی عَیْنِهِ ذَنْبُهُ وَ قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِدَاوُدَ (علیه السلام) یَا دَاوُدُ بَشِّرِ الْمُذْنِبِینَ وَ أَنْذِرِ الصِّدِّیقِینَ قَالَ کَیْفَ أُبَشِّرُ الْمُذْنِبِینَ وَ أُنْذِرُ الصِّدِّیقِینَ قَالَ یَا دَاوُدُ بَشِّرِ الْمُذْنِبِینَ أَنِّی أَقْبَلُ التَّوْبَهًَْ وَ أَعْفُو عَنِ الذَّنْبِ وَ أَنْذِرِ الصِّدِّیقِینَ أَلَّا یُعْجَبُوا بِأَعْمَالِهِمْ فَإِنَّهُ لَیْسَ عَبْدٌ أَنْصِبُهُ لِلْحِسَابِ إِلَّا هَلَکَ.

امام صادق (علیه السلام)- از امام صادق علیه السّلام روایت شده است که فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هنگامی که موسی‌بن‌عمران (علیه السلام) نشسته بود ناگهان شیطان رسید و درحالی‌که لباسی رنگارنگ در بر کرده بود، کنار موسی (علیه السلام) قرار گرفت. شیطان لباس خود را در آورد و در کنار موسی (علیه السلام) نشست و بر او سلام نمود، موسی گفت: «شما که هستید». گفت: «من ابلیس هستم». گفت: «تو ابلیس هستی خداوند خانه‌ات را خراب کند». شیطان اظهار داشت آمده‌ام به شما سلام کنم چون در نزد خداوند مقام داری. موسی (علیه السلام) به او گفت: «این کلاه چیست بر سر نهاده‌ای». گفت: «به این وسیله دل فرزندان آدم را به طرف خود جلب می‌کنم». موسی گفت: «به من بگو آن کدام گناه است که اگر فرزند آدم مرتکب شد بر او مسلّط می‌گردی». گفت: «هر گاه خودبین شود و گناهانش را کوچک بشمارد». رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند متعال به داود (علیه السلام) فرمود: «ای داود (علیه السلام)! گناهکاران را مژده بده و صدیقان را بترسان». گفت: «چگونه این کار را انجام دهم». فرمود: «ای داود (علیه السلام)! به گناهکاران مژده بده که من گناهان آن‌ها را عفو می‌کنم و توبه را می‌پذیرم و به صدّیقان هم بگو که خودبین نباشند و به اعمال خود مغرور نگردند و بدانند بندگان در هنگام حساب هلاک می‌گردند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۶۰
الکافی، ج۲، ص۳۱۴/ نورالثقلین
۷
(مجادله/ ۱۹)

أمیرالمومنین (علیه السلام)- أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وَ أَحْکَامٌ تُبْتَدَعُ یُخَالَفُ فِیهَا کِتَابُ اللَّهِ یَتَوَلَّی فِیهَا رِجَالٌ رِجَالًا فَلَوْ أَنَّ الْبَاطِلَ خَلَصَ لَمْ یَخْفَ عَلَی ذِی حِجًی وَ لَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ لَمْ یَکُنِ اخْتِلَافٌ وَ لَکِنْ یُؤْخَذُ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ وَ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ فَیُمْزَجَانِ فَیَجِیئَانِ مَعاً فَهُنَالِکَ اسْتَحْوَذَ الشَّیْطَانُ عَلَی أَوْلِیَائِهِ وَ نَجَا الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ الْحُسْنَی.

امام علی (علیه السلام)- ای مردم همانا آغاز پیدایش آشوب‌ها فرمانبری هوس‌ها و بدعت‌نهادن احکامی است برخلاف قرآن که مردمی به‌دنبال مردمی آن را به دست گیرند، اگر باطل برهنه می‌بود بر خردمندی نهان نمی‌گشت و اگر حق ناآمیخته می‌نمود اختلافی پیدا نمی‌شد ولی مشتی از حق و مشتی از باطل گرفته و آمیخته شود و با هم پیش آیند، اینجاست که شیطان بر دوستان خود چیره شود و آن‌ها که از جانب خدا سبقت نیکی داشتند نجات یابند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۶۰
الکافی، ج۱، ص۵۴/ نورالثقلین
بیشتر