آیه وَ الشُّعَراءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ [224]
[پيامبر اسلام شاعر نيست]؛ شاعران كسانى هستند كه گمراهان از آنان پيروى مىكنند.
الصّادق ( عَنْ مُحَمَّدِبْنِجُمْهُورٍ عَنْ غَیْرِهِ یَرْفَعُهُ إِلَی أَبِیعَبْدِاللَّهِ (فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ قَالَ مَنْ رَأَیْتُمْ مِنَ الشُّعَرَاءِ ُیتَّبَع إِنَّمَا عَنَی هولاء الْفُقَهَاءَ الَّذِینَ یُشْعِرُونَ قُلُوبَ النَّاسِ الْبَاطِلَ وَ هُمُ الشُّعَرَاءُ الَّذِینَ یُتَّبَعُونَ.
امام صادق ( محمّدبنجمهور در حدیثی مرفوع نقل میکند: امام صادق (در مورد آیه: وَ الشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ فرمود: «کدام شاعری را دیدهاید که از او پیروی شود؟ منظور خداوند این فقیهان (عالمان درباری) هستند که دلهای مردم را با باطل (ناحق) آشنا میسازند؛ وَ هُمُ الشُّعَرَاءُ الَّذِینَ یُتَّبَعُونَ».
علیبنابراهیم ( وَالشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ قَالَ نَزَلَتْ فِی الَّذِینَ غَیَّرُوا دِینَ اللَّهِ وَ خَالَفُوا أَمْرَ اللَّهِ، هَلْ رَأَیْتُمْ شَاعِراً یَتَّبِعُهُ أَحَدٌ إِنَّمَا عَنَی بِذَلِکَ الَّذِینَ وَضَعُوا دِیناً بِآرَائِهِمْ فَتَبِعَهُمُ النَّاسُ عَلَی ذَلِکَ، وَ یُؤَکِّدُهُ قَوْلُهُ أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وادٍ یَهِیمُونَ یَعْنِی یُنَاظِرُونَ بِالْأَبَاطِیلِ وَ یُجَادِلُونَ بِالْحُجَجِ الْمُضِلَّهًِْ، وَ فِی کُلِّ مَذْهَبٍ یَذْهَبُونَ وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ ما لا یَفْعَلُونَ بِرَدِّهِمْ.
علیّبنابراهیم ( وَالشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ؛ همانا منظور از آن کسانی هستند که با آراء خود دین جدیدی وضع نمودند و مردم هم از آنان پیروی نمودند. و عبارت: أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وَادٍ یَهِیمُونَ؛ تأکیدکنندهی این تفسیر است؛ یعنی کسانی که با سخنان باطل و حجّتهای واهی و گمراهکننده به مناظره و مجادله بر میخیزند و در هر طریقی وارد میشوند، وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ مَا لَا یَفْعَلُونَ یعنی اینکه مردم را پند میدهند، امّا خود پند نمیگیرند و از کارهای بد نهی میکنند، امّا خود از آن کنارهگیری نمیکنند، و به کار نیک فرا میخوانند، امّا خود آن را انجام نمیدهند. ایشان کسانی هستند که خداوند متعال در مورد آنها فرموده است: وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ مَا لَا یَفْعَلُونَ؛ ایشان کسانی هستند که حقّ آل محمّد (را غصب نمودهاند.
الصّادق ( ذُکِرَ الْقَصَّاصُونَ عِنْدَ ألصّادق (فَقَالَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ إِنَّهُمْ یُشِیعُونَ عَلَیْنَا وَ سُئِلَ ألصّادق (عَنِ الْقُصَّاصِ أَیَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ لَهُمْ فَقَالَ لَا وَ قَالَ (مَنْ أَصْغَی إِلَی نَاطِقٍ فَقَدْ عَبَدَهُ فَإِنْ کَانَ النَّاطِقُ عَنِ اللَّهِ فَقَدْ عَبَدَ اللَّهَ (وَ إِنْ کَانَ النَّاطِقُ عَنْ إِبْلِیسَ فَقَدْ عَبَدَ إِبْلِیسَ وَ سُئِلَ ألصّادق (عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ الشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ قَالَ هُمُ الْقُصَّاصُ.
امام صادق ( در محضر امام صادق (از داستانسرایان و قصهگویان و افسانهپردازان سخن به میان آمد، امام (فرمود: «خداوند آنها را لعنت کند که سخنان ناروایی برعلیه ما اشاعه میدهند». از امام صادق (سؤال شد: «آیا جایز است ما به سخنان قصهگویان گوش فرا دهیم»؟ فرمود: «خیر، حق ندارید» و بعد فرمود: هرکس گوش به ناطقی فرا دهد او را عبادت کرده است، اگر ناطق از خداوند سخن بگوید خدا را پرستیده و اگر از شیطان سخن بگوید، او را عبادت کرده است». از امام صادق (پرسیدند: «تفسیر آیه: وَ الشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ چیست»؟ فرمود: «آنها قصّهگویان میباشند».
الرّسول ( عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِبْنِکَعْبِبْنِمَالِکٍ: إِنَّ کَعْبَبْنَمَالِکٍ قَالَ: یَا رَسُولَ اللهِ (مَاذَا تَقُولُ فِی الشُّعَرَاءِ؟ قَالَ: إِنَّ الْمُؤْمِنَ مُجَاهِدٌ بِسَیْفِهِ وَ لِسَانِهِ وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَکَأَنَّمَا یَنْضَحُونَهُمْ بِالنَّبْلِ.
پیامبر ( کعببنمالک عرض کرد: «ای رسول خدا (! نظرت در مورد شاعران چیست»؟ فرمود: «مؤمن با شمشیر و زبانش پیکار میکند، سوگند به خدایی که جانم در دست اوست گویا شاعران، دشمنان را [با شعر خود] تیر میزنند».
الرّسول ( قَالَ (لِکَعْبِبْنِمَالِکٍ: اهْجُهُمْ فَوَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَهُوَ أَشَدُّ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبْلِ.
پیامبر ( پیامبر (به [کعببنمالک] از شاعران صدر اسلام [فرمود: دشمنان را هَجو کن] یعنی بدیها و معایبشان را در قالبِ شعر برشمار که سوگند به خدایی که جانم در دست اوست این هجوکردن برایشان از تیر دردآورتر است.
الرّسول ( قَالَ النَّبِیُّ (لِحَسَّانَبْنِثَابِتٍ: اهْجُهُمْ أَوْ هَاجِهِمْ وَ رُوحُ الْقُدُسِ مَعَکَ.
پیامبر ( به حسّانبنثابت از شاعران صدر اسلام فرمود: «دشمنان را [با اشعارت] هَجو کن، یا خشم آنان را برانگیز که روح القدس مددکار توست».
الصّادق ( یَا مَعْشَرَ الشِّیعَهًِْ عَلِّمُوا أَوْلَادَکُمْ شِعْرَ الْعَبْدِیِ فَإِنَّهُ عَلَی دِینِ اللَّهِ.
امام صادق ( ای شیعیان! به فرزندانتان شعر عبدی [سفیانبنمصعب عبدی از اصحاب امام صادق (و از شاعران اهل بیت (] را آموزش دهید که او بر دین خداست.
الصّادق ( عَنْ مُحَمَّدِبْنِمَرْوَانَ قَالَ: کُنْتُ قَاعِداً عِنْدَ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (أَنَا وَ مَعْرُوفُبْنُخَرَّبُوذَ وَ کَانَ یُنْشِدُنِی الشِّعْرَ وَ أُنْشِدُهُ وَ یَسْأَلُنِی وَ أَسْأَلُهُ وَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ یَسْمَعُ فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (قَالَ لَأَنْ یَمْتَلِئَ جَوْفُ الرَّجُلِ قَیْحاً خَیْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ یَمْتَلِئَ شِعْراً فَقَالَ مَعْرُوفٌ إِنَّمَا یَعْنِی بِذَلِکَ الَّذِی یَقُولُ الشِّعْرَ فَقَالَ وَیْحَکَ أَوْ وَیْلَکَ قَدْ قَالَ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ (.
امام صادق ( محمّدبنمروان گوید: به همراه معروفبنخَرَّبوذ در محضر امام صادق (نشسته بودم و معروف برایم شعر میخواند و من نیز برایش شعر میخواندم و او از من میپرسید و من از او میپرسیدم و امام صادق (آنچه میگفتیم را میشنید. دراینحال امام صادق (فرمود: «رسولخدا (فرموده است: اینکه اندرونِ کسی از چرک و عفونت پُرشود برایش بهتر از آن استکه از شعر آکنده گردد». معروف عرضه داشت: «منظور پیامبر (کسی است که شعر را میسراید نه کسی مثل ما که شعر دیگران را میخواند». امام صادق (فرمود: «افسوس بر تو! یا وای بر تو! این کلام را رسول خدا (فرموده است».