آیه إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ ذَكَرُوا اللهَ كَثِيراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ [227]
مگر كسانى [از آنها] كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادند و خدا را بسيار ياد كردند، و به هنگامىكه مورد ستم واقع شدند به دفاع از خويشتن [و مؤمنان] بر مىخاستند؛ [و از اشعارشان در اين راه كمك گرفتند] و كسانى كه ستم كردند بهزودى خواهند دانست كه به كدامين جايگاه باز مىگردند!
علیبنابراهیم ( هُمْ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (وَ وُلْدُهُ (.
علیّبنابراهیم ( ایشان امیرالمؤمنین (و فرزندان ایشان (هستند.
الباقر ( وَ قَوْلُهُ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قَالَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ بِأُولِی الْأَمْرِ وَ أَطَاعُوهُمْ بِمَا أَمَرُوهُمْ بِهِ فَذَلِکَ هُوَ الْإِیمَانُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِح.
امام باقر ( الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ؛ کسانی که به خداوند و رسولش و صاحبان امر؛ امامان معصوم (ایمان آورده و در آنچه ایشان به آن فرمان میدهند، از آنها پیروی میکنند؛ این همان ایمان و عمل صالح است.
ابنعبّاس ( أَنَّهُ نَزَلَ فِیهِ عَلِیِّبْنِأَبِیطَالِبٍ (وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ.
ابنعبّاس ( وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ در مورد ستمکاران در حقِّ علیّبنابیطالب (نازل شده است.
علیبنابراهیم ( وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ ما لایَفْعَلُونَ قَالَ یَعِظُونَ النَّاسَ وَ لَا یَتَّعِظُونَ، وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لَا یَنْتَهُونَ، وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ لَایعلمون {یَعْمَلُونَ} وَ هُمُ الَّذِینَ غَصَبُوا آلَ مُحَمَّدٍ (حَقَّهُمْ، ثُمَّ ذَکَرَ آلَ مُحَمَّدٍ (وَ شِیعَتَهُمُ الْمُهْتَدِینَ، فَقَالَ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَکَرُوا اللهَ کَثِیراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا ثُمَّ ذَکَرَ أَعْدَاءَهُمْ وَ مَنْ ظَلَمَهُمْ، فَقَالَ: وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا آلَ مُحَمَّدٍ (حَقَّهُمْ أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ هَکَذَا وَ اللَّهِ نَزَلَتْ.
علیّبنابراهیم ( وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ ما لایَفْعَلُونَ؛ کسانی که مردم را پند و اندرز میدهند و خود، پند و اندرز نمیپذیرند؛ از کار ناپسند بازمیدارند و خود، خودداری نمیکنند؛ به کار پسندیده فرمان میدهند و خود به آن عمل نمیکنند و همینها هستند که حقّ آل محمّد (را به ستم گرفتند. آنگاه خداوند، آل محمّد (و شیعیانِ هدایت یافتهی ایشان را یاد کرده و فرموده است: إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَکَرُوا اللهَ کَثِیراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا؛ آنگاه دشمنان ایشان و کسانی که به آنها ستم کردهاند را آورده و فرموده است: کسانی که نسبت به حقّ آل محمّد (ستم کردند بهزودی خواهند دانست که بازگشتشان به کجاست. به خدا سوگند، آیه این چنین نازل شده است.
الرّسول ( قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (الْقَائِمُ (مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی وَ شَمَائِلُهُ شَمَائِلِی وَ سُنَّتُهُ سُنَّتِی یُقِیمُ النَّاسَ عَلَی مِلَّتِی وَ شَرِیعَتِی وَ یَدْعُوهُمْ إِلَی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ أَطَاعَهُ أَطَاعَنِی وَ مَنْ عَصَاهُ عَصَانِی وَ مَنْ أَنْکَرَهُ فِی غَیْبَتِهِ فَقَدْ أَنْکَرَنِی وَ مَنْ کَذَّبَهُ فَقَدْ کَذَّبَنِی وَ مَنْ صَدَّقَهُ فَقَدْ صَدَّقَنِی إِلَی اللَّهِ أَشْکُو الْمُکَذِّبِینَ لِی فِی أَمْرِهِ وَ الْجَاحِدِینَ لِقَوْلِی فِی شَأْنِهِ وَ الْمُضِلِّینَ لِأُمَّتِی عَنْ طَرِیقَتِهِ وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ.
پیامبر ( قائم (از فرزندان من است، نام او نام من و کنیهی وی کنیهی من میباشد، او در هیئت و رنگ و رخساره مانند من است، مهدی (با سنّت من ظهور خواهد کرد و مردم را به ملّت و شریعت من دعوت میکند و آنان را بهطرف کتاب خداوند میخواند. اکنون هر که از وی اطاعت کند مرا اطاعت کرده است و هرکس از فرمان وی سرپیچد از دستور من تمرّد کرده است، هرکس منکر غیبت وی گردد مرا انکار نموده است، هرکس او را تکذیب کند مرا تکذیب کرده است، هرکس او را تصدیق کند مرا تصدیق کرده است، من به خداوند شکایت میبرم از اشخاصی که گفتارم را دربارهی وی تکذیب کنند، و حرفهای مرا انکار نمایند، و امّت مرا از راه او برگردانند، وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ.
أمیرالمؤمنین ( فَیَمْکُثُ فِیمَا بَیْنَ خُرُوجِهِ إِلَی یَوْمِ مَوْتِهِ ثَلَاثَمِائَهًِْ سَنَهًٍْ وَ نَیِّفٍ وَ عِدَّهًُْ أَصْحَابِهِ ثَلَاثُمِائَهًٍْ وَ ثَلَاثَهًَْ عَشَرَ مِنْهُمْ تِسْعَهًٌْ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَ سَبْعُونَ مِنَ الْجِنِّ وَ مِائَتَانِ وَ أَرْبَعَهًٌْ وَ ثَلَاثُونَ مِنْهُمْ سَبْعُونَ الَّذِینَ غَضِبُوا لِلنَّبِیِّ (إِذْ هجته مُشْرِکُو قُرَیْشٍ فَطَلَبُوا إِلَی نَبِیِّ اللَّهِ أَنْ یَأْذَنَ لَهُمْ فِی إِجَابَتِهِمْ فَأَذِنَ لَهُمْ حَیْثُ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَکَرُوا اللهَ کَثِیراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ.
امام علی ( مهدی (از زمان بیرون آمدنش از پس پردهی غیبت تا روز وفاتش، سیصدو اندی سال زندگی میکند و تعداد یارانش سیصدوسیزده نفرند که از جمله ایشان است: نُه نفر از بنیاسرائیل، هفتاد نفر از جنّیان، و دویستوسیوچهار نفر که از چند گروه تشکیل شدهاند و از جمله ایشان، آن هفتاد نفری هستند که چون مشرکان قریش پیامبر (را هَجو نمودند، آنها خشمگین شده و از پیامبر خدا (خواستند که به آنها اجازه دهد جواب آن مشرکان را بدهند و پیامبر (نیز به آنها اجازه داد و این آیه نازل گردید: إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَکَرُوا اللهَ کَثِیراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ.
الرّسول ( عَنْ عَلِیِّبْنِمُوسَی الرِّضَا (عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ (قَال قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (مَنْ أَحَبَ أَنْ یَتَمَسَّکَ بِدِینِی وَ یَرْکَبَ سَفِینَهًَْ النَّجَاهًِْ بَعْدِی فَلْیَقْتَدِ بِعَلِیِّبْنِأَبِیطَالِبٍ (وَ لْیُعَادِ عَدُوَّهُ وَ لْیُوَالِ وَلِیَّهُ فَإِنَّهُ وَصِیِّی وَ خَلِیفَتِی عَلَی أُمَّتِی فِی حَیَاتِی وَ بَعْدَ وَفَاتِی وَ هُوَ إِمَامُ کُلِّ مُسْلِمٍ وَ أَمِیرُ کُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدِی قَوْلُهُ قَوْلِی وَ أَمْرُهُ أَمْرِی وَ نَهْیُهُ نَهْیِی وَ تَابِعُهُ تَابِعِی وَ نَاصِرُهُ نَاصِرِی وَ خَاذِلُهُ خَاذِلِی ثُمَّ قَالَ (مَنْ فَارَقَ عَلِیّاً بَعْدِی لَمْ یَرَنِی وَ لَمْ أَرَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ مَنْ خَالَفَ عَلِیّاً (حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْجَنَّهًَْ وَ جَعَلَ مَأْوَاهُ النَّارَ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ وَ مَنْ خَذَلَ عَلِیّاً (خَذَلَهُ اللَّهُ یَوْمَ یُعْرَضُ عَلَیْهِ وَ مَنْ نَصَرَ عَلِیّاً (نَصَرَهُ اللَّهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ لَقَّنَهُ حُجَّتَهُ عِنْدَ الْمُسَاءَلَهًِْ ثُمَّ قَالَ (الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ إِمَامَا أُمَّتِی بَعْدَ أَبِیهِمَا وَ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ وَ أُمُّهُمَا سَیِّدَهًُْ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ وَ أَبُوهُمَا سَیِّدُ الْوَصِیِّینَ وَ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ (تِسْعَهًُْ أَئِمَّهًٍْ تَاسِعُهُمُ الْقَائِمُ (مِنْ وُلْدِی طَاعَتُهُمْ طَاعَتِی وَ مَعْصِیَتُهُمْ مَعْصِیَتِی إِلَی اللَّهِ أَشْکُو الْمُنْکِرِینَ لِفَضْلِهِمْ وَ الْمُضِیعِینَ لِحُرْمَتِهِمْ بَعْدِی وَ کَفی بِاللهِ وَلِیًّا وَ نَاصِراً لِعِتْرَتِی وَ أَئِمَّهًِْ أُمَّتِی وَ مُنْتَقِماً مِنَ الْجَاحِدِینَ لِحَقِّهِمْ وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُون.
پیامبر ( امام رضا (از پدرانش روایت نمود: پیامبر (فرمود: «هرکس که میخواهد به دین من چنگ زند و بعد از من بر کشتی نجات سوار شود، باید به علیّبنابیطالب (اقتدا کند و دشمنش را دشمن و دوستش را دوست بدارد؛ چرا که او وصیّ من بر امّت در زمان حیات و جانشین من پس از مرگم است و بعد از من، او امیر هر مسلمان و هر مؤمنی است و سخن و امر و نهی او به مانند سخن و امر و نهی من است؛ و کسی که از او پیروی کند و او را یاری رساند، مانند این است که مرا پیروی کرده و یاری رسانده است و کسی هم که از یاری او دست بکشد، گویی با من چنینکرده است». ایشان سپس فرمود: «هرکس که بعد از من علی (را ترک گوید، در روز قیامت مرا نمیبیند و من نیز او را نمیبینم و هرکس که بعد از من با علی (مخالفت ورزد، خداوند او را از بهشت محروم گرداند و آتش را جایگاه او گرداند، و هرکس که علی (را ترک گوید، در روزی که در پیشگاه خداوند قرار میگیرد، خداوند او را رها میکند. و هرکس که علی (را یاری رساند، در روزیکه به ملاقات خداوند میرود، او را یاری میرساند و در هنگام پرسش و پاسخ، جواب صحیح را به او الهام میکند». سپس فرمود: «حسن و حسین (بعد از پدرشان دو امام امّت من هستند و سرور جوانان بهشتند و مادرشان (فاطمه () نیز سرور زنان بهشت است و پدرشان سرور اوصیاء است، و از فرزندان حسین (نُه امام به دنیا میآیند که نهمین آنها قائم (فرزندان من است، و فرمانبرداری از او به مانند فرمانبرداری از من است و نافرمانی از او نیز بهسان نافرمانی از من میباشد، و از دست منکران فضیلت ایشان و ضایعکنندگان حقوقشان، بعد از مرگم به خداوند شکایت میبرم و خداوند خوب ولیّ و سرپرستی است و او یاور شایستهای برای خاندانم و امامان امّت من (است و از کسانی که حقّشان را انکار میکنند انتقام میگیرد؛ وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنقَلَبٍ یَنقَلِبُونَ.
الصّادق ( أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اذْکُرُوا اللهَ ذِکْراً کَثِیراً مَا هَذَا الذِّکْرُ الْکَثِیرُ قَالَ مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَهًَْ (فَقَدْ ذَکَرَ اللَّهَ الذِّکْرَ الْکَثِیر.
امام صادق ( وَ ذَکَرُوا اللهَ کَثیراً؛ سؤال شد: «مراد از این ذکر کثیر چیست»؟ فرمود: «کسی که تسبیحات فاطمه زهرا (را بگوید خداوند را بسیار یاد کرده است».
الصّادق ( عَنْ أَبِیعُبَیْدَهًَْ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (قَالَ: مِنْ أَشَدِّ مَا فَرَضَ اللَّهُ عَلَی خَلْقِهِ ذِکْرُ اللَّهِ کَثِیراً ثُمَّ قَالَ لَا أَعْنِی سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ إِنْ کَانَ مِنْهُ وَ لَکِنْ ذِکْرَ اللَّهِ عِنْدَ مَا أَحَلَّ وَ حَرَّمَ فَإِنْ کَانَ طَاعَهًًْ عَمِلَ بِهَا وَ إِنْ کَانَ مَعْصِیَهًًْ تَرَکَهَا.
امام صادق ( ابوعبیده نقل میکند: امام صادق (فرمود: از مهمترین واجبات خداوند بر بندگان یاد خدا میباشد، بعد از آن فرمود: «مقصود من از ذکر خداوند گفتن سبحان اللهِ و لا اله الا اللهُ و اللهُ اکبر نیست اگرچه اینها هم از ذکر به شمار میروند، مقصود از ذکر خدا آن است که هرگاه به حلال و یا حرامی رسید خدا را فراموش نکند، اگر طاعت است به آن عمل کند و اگر معصیت است از آن دست بر دارد».
الصّادق ( عَنْ أَبِیأُسَامَهًَْ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (مَا ابْتُلِیَ الْمُؤْمِنُ بِشَیْءٍ هُوَ أَشَدُّ عَلَیْهِ مِنْ خِصَالٍ ثَلَاثٍ یُحْرَمُهَا قِیلَ وَ مَا هُنَّ قَالَ الْمُوَاسَاهًُْ فِی ذَاتِ یَدِهِ وَ الْإِنْصَافُ مِنْ نَفْسِهِ وَ ذِکْرُ اللَّهِ کَثِیراً أَمَا إِنِّی لَا أَقُولُ لَکُمْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَکِنْ ذِکْرُ اللَّهِ عِنْدَ مَا أَحَلَّ لَهُ وَ ذِکْرُ اللَّهِ عِنْدَ مَا حَرَّمَ عَلَیْه.
امام صادق ( ابواسامه گوید: امام صادق (فرمود: مؤمن به چیزی سختتر از سه خصلت که از آنها محروم میشود، آزموده نشده است. گفته شد: «آنها چه باشند»؟ فرمود: «همراهی در هر آنچه به دست دارد، و انصافدادن از طرف خود، و بسیار یاد خدا بودن؛ من نمیگویم گفتن سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله باشد بلکه یاد خدا نزد برخورد به آنچه بر او حلال کرده و یاد خدا هنگام برخورد به آنچه بر او حرام کرده است».
أمیرالمؤمنین ( مَنْ ذَکَرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی السِّرِّ فَقَدْ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً إِنَ الْمُنَافِقِینَ کَانُوا یَذْکُرُونَ اللَّهَ عَلَانِیَهًًْ وَ لَا یَذْکُرُونَهُ فِی السِّرِّ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا یَذْکُرُونَ اللهَ إِلَّا قَلِیلًا.
امام علی ( هرکس خدای عزّوجلّ را در نهان یاد کند از جمله کسانی است که ذکر خدا را بسیار کرده است، زیرا شیوهی منافقان این بود که آشکارا پیش مسلمانان یاد خدا میکردند ولی در نهان ذکر خدا نمیکردند، پس خدای عزّوجلّ فرمود: و در برابر مردم ریا میکنند و خدا را جز اندکی یاد نمینمایند!. (نساء/۱۴۲).