آیه ۱۸ - سوره شعراء

امام صادق ( هنگامی‌که خداوند، موسی (را نزد فرعون فرستاد، به در قصر او رفت و از او اجازه ورود خواست، امّا فرعون اجازه نداد، موسی (با عصایش به در کوبید و درها به هم خوردند و باز شدند؛ آنگاه بر فرعون وارد شده و او را از اینکه فرستاده‌ی پروردگار عالمیان است آگاه ساخت و از او خواست که بنی‌اسرائیل را با وی همراه سازد. فرعون چنانکه خداوند نقل می‌فرماید گفت: أَلَمْ نُرَبِّکَ فِینَا وَلِیدًا وَ لَبِثْتَ فِینَا مِنْ عُمُرِکَ سِنِینَ * وَ فَعَلْتَ فَعْلَتَکَ الَّتِی فَعَلْتَ یعنی اینکه آن مرد را کشتی، وَ أَنتَ مِنَ الْکَافِرِینَ یعنی اینکه تو کفران نعمت مرا کردی، و موسی (نیز همان‌طور که خداوند حکایت کرده است، گفت: «فَعَلْتُها إِذاً وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّینَ* فَفَرَرْتُ مِنْکُمْ ... أَنْ عَبَّدتَّ بَنِی إِسْرَائِیل تا قَالَ فِرْعَوْنُ وَمَا رَبُّ الْعَالَمِینَ» فرعون در اینجا از چگونگی و کیفیّت خداوند از موسی (می‌پرسد و او جواب می‌دهد: پروردگار آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آن دو است، اگر اهل یقین هستید!. (شعراء/۲۴) فرعون سپس با تعجّب به یارانش می‌گوید: «آیا نمی‌شنوید [این مرد چه می‌گوید]؟. (شعراء/۲۵). من در مورد چگونگی خداوند از او می‌پرسم و او صفاتش را برایم بیان می‌کند»؟! سپس موسی (فرمود: «او پروردگار شما و پروردگار نیاکان شماست!. (شعراء/۲۶)». فرعون با شنیدن این به اطرافیانش می‌گوید: «بشنوید، می‌گوید که پروردگار شما و پروردگار پدران پیشین شما»! سپس به موسی (گفت: «اگر معبودی غیر از من برگزینی، تو را از زندانیان قرار خواهم داد»!. (شعراء/۲۹)». موسی (گفت: «حتّی اگر نشانه آشکاری برای تو بیاورم [باز ایمان نمی‌آوری]؟ (شعراء/۳۰)». فرعون گفت: «اگر راست می‌گویی آن را بیاور! در این هنگام موسی عصای خود را افکند، و ناگهان مار عظیم و آشکاری شد. (شعراء/۳۲۳۱)». سپس تمامی همنشینان فرعون ترسیدند، و فرعون به حدّی دچار ترس شد که اختیار خود را از دست داد، و گفت: «تو را به خداوند و به حرمت شیری که خوردی (اینکه فرزند رضاعی ما بودی) سوگند می‌دهم، که آن را از من دور کنی» و موسی (آن را از فرعون دور کرد. سپس دستش را بیرون آورد و ناگهان برای افراد حاضر به شکلی درخشان نمایان گشت. هنگامی‌که موسی (عصا را گرفت، فرعون به خود آمد و تصمیم گرفت که او را تصدیق کند. امّا هامان نزد او آمد و به او گفت: «تو که اکنون خدا هستی و مورد پرستش قرار می‌گیری، به یک‌باره می‌خواهی پیرو یکی از بندگان خود شوی»! سپس فرعون به اطرافیان خود گفت: «این ساحری ماهر و دانا است! او می‌خواهد با سحرش شما را از سرزمینتان بیرون کند؛ شما چه نظر می‌دهید؟ گفتند: «او و برادرش را مهلت ده؛ و مأموران را برای گردآوری [ساحران] به تمام شهرها اعزام کن، تا هر ساحر ماهر و دانایی را نزد تو آورند». سرانجام ساحران برای وعده‌گاهِ روز معیّنی جمع آوری شدند. (شعراء/۳۸۳۴)». فرعون و هامان از جادو آگاهی‌داشتند و با آن مردم را تحت سلطه‌ی خود در آورده بودند و با جادو بود که فرعون ادّعای خدایی کرد. صبح آن روز در تمامی شهرهای مصر افرادی را فرستاد و هزار جادوگر را جمع کرد و از میان این هزار کس، صد تن را انتخاب نمود و از میان آن صد نفر، هشتاد نفر را برگزیدند. آن ساحران به فرعون گفتند: «می‌دانی که در دنیا جادوگرتر از ما وجود ندارد، حال اگر ما بر موسی (غلبه کردیم، چه به ما می‌رسد»؟ فرعون جواب داد «و در آن صورت شما از مقرّبان خواهید بود. (شعراء/۴۲)». آن‌ها گفتند: «اگر موسی (بر ما غلبه کرد و جادوی ما را باطل ساخت، ما مطمئن می‌شویم کاری که انجام می‌دهد، از قبیل جادو و نیرنگ نیست، و به او ایمان می‌آوریم و او را تصدیق می‌کنیم». فرعون گفت: «اگر موسی (بر شما پیروز گشت، من هم به همراه شما او را تصدیق می‌کنم؛ امّا هر نیرنگی که دارید، آماده کنید». موعد آن‌ها در یکی از اعیادشان بود. هنگام صبح، فرعون مردم و ساحران را جمع کرد. گنبدی برایش بر پا شده بود که هشتاد ذرع ارتفاع داشت و با آهن و فولاد صیقلی شده، پوشانده شده بود، و وقتی که خورشید بر آن می‌تابید، از شدّت درخشش آهن و گرمی نور خورشید کسی نمی‌توانست به آن نگاه کند. فرعون و هامان آمدند و بر جایگاه خویش نشستند و نگاه می‌کردند. موسی (نیز درحالی‌که به آسمان می‌نگریست، آمد. جادوگران به فرعون گفتند: «ما می‌بینیم که این مرد به آسمان می‌نگرد و جادوی ما به آسمان نمی‌رسد»؛ و آن‌ها تنها پیروزی بر ساحران زمینی را تضمین نمودند. سپس به موسی (گفتند: «یا تو [وسایل سحرت را] بیفکن، یا ما می‌افکنیم!. (اعراف/۱۱۵)». موسی (به آن‌ها گفت: «آنچه را می‌اندازید بیاندازید، پس‌آنان ریسمان‌ها و چوب دستی هایشان را انداختند. (شعراء/۴۴۴۳)». ریسمان‌های آنان شروع به حرکت کرده و به مارهایی حمله‌ور تبدیل شدند و به جنبش در آمدند. سپس جادوگران گفتند: «به‌عزّت فرعون، ما قطعاً پیروزیم. (شعراء/۴۴)». مردم با مشاهده‌ی این صحنه ترسیدند و موسی (نیز در درون خود ترسی احساس کرد، تا اینکه ندا آمد «نترس! تو مسلّماً [پیروز و] برتری! و آنچه را در دست راست داری بیفکن، تمام آنچه را ساخته‌اند می‌بلعد! آنچه ساخته‌اند تنها مکر ساحر است و ساحر هرجا رود رستگار نخواهد شد»!. (طه/۶۹۶۸)». سپس موسی (عصایش را انداخت و به مانند مس در زمین آب شد. سپس اژدهایی بیرون آمد و دهانش را باز کرد و لبه‌ی بالایی دهانش را بر روی قبّه‌ی فرعون قرار داد، و دوری زد و لبه‌ی پایینی دهانش را آویزان نمود و عصاها و ریسمان‌های جادوگران را بلعید و همگی‌شان را مغلوب کرد. مردم وقتی آن اژدها و بزرگی و عظمت آن را که هیچ چشمی آن را ندیده و هیچ وصفی از آن نرفته بود، دیدند، پا به فرار گذاشتند. دراین‌حین، در اثر ازدحام، ده‌هزار مرد و زن و پیر در زیر دست و پاها له شدند و جان باختند. اژدها بر گرد قبّه‌ی فرعون و هامان چرخید و آن دو لباس‌هایشان را از ترس خیس نمودند و موی سرشان سپید گردید و از فرط ترس، هوش از سرشان رفت. موسی (نیز می‌خواست به همراه مردم پا به فرار بگذارد که خداوند او را ندا داد «آن را بگیر و نترس، ما آن را به صورت اوّلش بازمی‌گردانیم. (طه/۲۱)». موسی (بازگشت و عبایی را که بر تنش بود، به دستش پیچید و دستش را در دهانش گذاشت، و آن به همان شکل اوّل خود بازگشت، و چنان که خداوند متعال بیان می‌کند «فوراً همه‌ی ساحران به سجده افتادند. (شعراء/۴۶)». و با مشاهده‌ی این صحنه گفتند: «ما به پروردگار عالمیان ایمان آوردیم، پروردگار موسی و هارون»!. (شعراء/۴۸۴۷)». فرعون به‌شدّت عصبانی شد و گفت: «[فرعون] گفت: «آیا پیش از اینکه به شما اجازه دهم به او ایمان آوردید؟! مسلّماً او بزرگ و استاد شماست که به شما سحر آموخته [و این یک توطئه است]! امّا به‌زودی خواهید دانست! دست‌ها و پاهای شما را بعکس یکدیگر قطع می‌کنم، و همه‌ی شما را به دار می‌آویزم»!. (شعراء/۴۹)». آنان چنان‌که خداوند نیز حکایت می‌کند، گفتند: «مهمّ نیست، [هر کاری از دستت ساخته است بکن]! ما به‌سوی پروردگارمان بازمی‌گردیم! ما امیدواریم که پروردگارمان خطاهای ما را ببخشد، چرا که ما نخستین ایمان‌آورندگان بودیم»!. (شعراء/۵۱۵۰)». فرعون در ادامه هرکس را که به موسی (ایمان می‌آورد، در زندان می‌افکند تا اینکه خداوند بلاهای طوفان و ملخ و شپش و قورباغه و خون را بر آنان نازل کرد و فرعون نیز آن‌ها را آزاد کرد و خداوند به موسی (وحی کرد «که شبانه بندگانم را [از مصر] کوچ ده، زیرا شما مورد تعقیب هستید. (شعراء/۵۲)». پس موسی (بنی‌اسرائیل را بیرون برد، تا دریا را برای آنان بشکافد. فرعون نیز یارانش را جمع کرد و مردم را از شهرهای مختلف در یک مکان گرد آورد و پیشاهنگ لشکرش را شش هزار نفر قرار داد و خود نیز با هزارهزار تن در پشت سر آن‌ها به راه افتاد. همان‌طور که خداوند نیز درباره‌ی آنان می‌فرماید «[سرانجام فرعونیان مغلوب شدند]، و ما آن‌ها را از باغ‌ها و چشمه‌ها بیرون راندیم، و از گنج‌ها و قصرهای مجلّل! [آری]، اینچنین کردیم! و بنی‌اسرائیل را وارث آن‌ها ساختیم! آنان به تعقیب بنی‌اسرائیل پرداختند، و به هنگام طلوع آفتاب به آن‌ها رسیدند. (شعراء/۶۰۵۷)». هنگامی‌که موسی (به نزدیکی دریا رسید، فرعون به موسی (نزدیک شد، یاران موسی (گفتند: «ما در چنگال فرعونیان گرفتار شدیم!. (شعراء/۶۱)»، [موسی] گفت: «چنین نیست! یقیناً پروردگارم با من است، به‌زودی مرا هدایت خواهد کرد»!. (شعراء/۶۲)». موسی (به دریا نزدیک شد و به دریا فرمود: «شکافته شو». دریا به او گفت: «ای موسی (! از اینکه به من گفتی برایت شکافته شوم، تکبّر ورزیدی، حال آنکه من به‌اندازه‌ی سر سوزنی از فرامین خداوند سرپیچی نمی‌کنم و در میان شما گناهان بسیاری انجام گرفته است»؟ موسی (به او گفت: «بترس از اینکه از خداوند نافرمانی کنی و تو می‌دانی که آدم به خاطر معصیت از بهشت رانده شد و ابلیس به خاطر گناهش مورد نفرین قرار گرفت». دریا به موسی (گفت: «پروردگار من بزرگ است و فرمانش پذیرفتنی است و هیچ چیز نمی‌تواند از او نافرمانی کند». یوشع‌بن‌نون برخاست و به موسی (گفت: «ای رسول خدا (! فرمان پروردگارت چیست»؟ موسی (گفت: «گذر از دریا». یوشع با اسبش به‌سوی دریا تاخت؛ سپس خداوند به موسی (وحی کرد «عصایت را به دریا بزن. (شعراء/۶۳)». و موسی (این کار را انجام داد و دریا از هم شکافته شد، و هر بخشی همچون کوه عظیمی بود!. (شعراء/۶۳). و خداوند برای آن‌ها دوازده راه درست کرد و هر طایفه‌ای از آنان یک راه را انتخاب کردند. آب بالا آمده بود و خورشید بر زمین تابید و آن را کاملاً خشک گرداند، همان‌طور که خداوند خود نیز می‌فرماید «و برای آن‌ها راهی خشک در دریا بگشا که نه از تعقیب [فرعونیان] خواهی ترسید، و نه از غرق شدن در دریا!. (طه/۷۷)». موسی (و یارانش وارد دریا شدند، آنان دوازده طایفه بودند و خداوند برای آنان در دریا دوازده راه باز کرد و هرکدام یک راه را انتخاب کردند، درحالی‌که آب به مانند کوهی بر بالای سر آنان قرار گرفته بود. گروهی‌که همراه موسی (بودند، شروع به بی‌صبری نمودند و گفتند: «ای موسی (برادران ما کجایند»؟ موسی (به آنان گفت: «در دریا همراه شمایند». آنان موسی (را تصدیق نکردند و خداوند به دریا دستور داد که تبدیل به طبقاتی بشود تا اینکه آن‌ها بتوانند یکدیگر را ببینند و با هم سخن گویند. فرعون و سپاهیانش به راه افتادند و هنگامی‌که به دریا رسیدند، به یارانش گفت: «هان بدانید که من پروردگار بزرگ شما هستم و اکنون دریا برای من شکافته شده است». هیچ‌کس جرأت نمی‌کرد که وارد دریا شود، اسب‌ها نیز از ترس، از واردشدن به آب خودداری می‌کردند. فرعون جلو رفت تا اینکه به ساحل دریا رسید. پیشگوی فرعون به او گفت: «وارد دریا نشو» و جلویش را گرفت. امّا فرعون حرفش را قبول نکرد و با اسب نجیب و نر خود جلو رفت. امّا اسب از واردشدن به آب امتناع ورزید. جبرئیل که بر روی اسب ماده‌ای سوار بود جلو رفت و داخل در آب شد و اسب فرعون به اسب جبرئیل نگاه کرد و درپی او افتاد و داخل آب شد و درپی آن یاران فرعون نیز به آب زدند. هنگامی‌که همگی آنان وارد شدند، آخرین فرد از یاران موسی (خارج شده بود. خداوند به بادها دستور داد که شروع به وزش کنند و آن‌ها نیز دریا را به هم کوفتند و آب به مانند کوه بر فرعون و یارانش سرازیر شد و فرعون در آن هنگام گفت: «ایمان آوردم که هیچ معبودی، جز کسی که بنی‌اسرائیل به او ایمان آورده‌اند، وجود ندارد و من از مسلمین هستم!. (یونس/۹۰)». سپس جبرئیل مشتی از گل برداشت و آن را در دهان فرعون فرو کرد [امّا به او خطاب شد]: الآن؟!! درحالی‌که قبلاً عصیان کردی، و از مفسدان بودی!. (یونس/۹۱)».