آیه ۴۲ - سوره دخان

آیه إِلاَّ مَنْ رَحِمَ اللهُ إِنَّهُ هُوَ الْعَزيزُ الرَّحيمُ [42]

مگر كسى كه خدا او را مورد رحمت قرار داده، چرا كه او توانا و مهربان است.

۱
(دخان/ ۴۲)

الصّادق (علیه السلام)- وَ اللَّهِ مَا اسْتَثْنَی اللَّهُ عَنْ ذِکْرِهِ بِأَحَدٍ مِنْ أَوْصِیَاءِ الْأَنْبِیَاءِ (علیه السلام) وَ لَا أَتْبَاعِهِمْ مَا خَلَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ شِیعَتَهُ فَقَالَ فِی کِتَابِهِ وَ قَوْلُهُ الْحَقُّ یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ* إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللهُ یَعْنِی بِذَلِکَ عَلِیّاً (علیه السلام) وَ شِیعَتَه.

امام صادق (علیه السلام)- به خدا سوگند! خداوند هیچ‌یک از اوصیاء پیامبران (علیهم السلام) و پیروان آن‌ها را جز امیرالمؤمنین (علیه السلام) و شیعیانش استثنا نکرده است، در آنجایی از کتابش‌که به‌حقّ فرموده: یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ* إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللهُ؛ که منظورِ خدا از کسانی‌که مورد رحمت قرار می‌گیرند، علی (علیه السلام) و شیعیانش می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۸۸
بحارالأنوار، ج۶۵، ص۵۰/ فضایل الشیعهًْ، ص۲۱/ نورالثقلین/ البرهان / الاختصاص، ص۱۰۶
۲
(دخان/ ۴۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) یَا أَبَامُحَمَّدٍ تَفَرَّقَ النَّاسُ شُعَباً وَ رَجَعْتُمْ أَنْتُمْ إِلَی أَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکُمْ فَأَرَدْتُمْ مَا أَرَادَ اللَّهُ وَ أَحْبَبْتُمْ مَنْ أَحَبَّ اللَّهُ وَ اخْتَرْتُمْ مَنِ اخْتَارَهُ اللَّهُ فَأَبْشِرُوا وَ اسْتَبْشِرُوا فَأَنْتُمْ وَ اللَّهِ الْمَرْحُومُونَ الْمُتَقَبَّلُ مِنْکُمْ حَسَنَاتُکُمْ الْمُتَجَاوَزُ عَنْ سَیِّئَاتِکُم ... یَا بَامُحَمَّدٍ مَا اسْتَثْنَی اللَّهُ تَعَالَی بِهِ لِأَحَدٍ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ (علیه السلام) وَ لَا أَتْبَاعِهِمْ مَا خَلَا شِیعَتَنَا فَقَالَ عَزَّ مِنْ قَائِلٍ یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ* إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللهُ وَ هُمْ شِیعَتُنَا.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: امام صادق (علیه السلام) [به من] فرمود: «ای ابامحمّد! مسلمانان به فرقه‌های‌گوناگون پراکنده گشتند و شما شیعیان به اهل‌بیت پیامبرتان (صلی الله علیه و آله) بازگشتید و آنچه را خدا اراده کرده شما نیز اراده کردید و آنچه را خدا دوست داشته است شما نیز دوست داشتید و کسی را که او برگزیده است، شما نیز برگزیدید. بشارت باد بر شما و شادمان باشید که به خدا سوگند! شمایید که مورد رحمت‌الهی قرار گرفته‌اید و کارهای نیکتان مورد پذیرش قرار گرفته و از گناهانتان چشم‌پوشی گشته است ... ای ابامحمّد! خداوند متعال هیچ‌یک از پیامبران (علیهم السلام) و پیروانشان را جز شیعیان‌ما استثنا نکرده است، آنجا که فرموده: یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ* إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللهُ؛ که ایشان همان شیعیان‌ما هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۹۰
بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۲۳/ أعلام الدین، ص۴۵۲؛ «یاأبامحمد ... سییاتکم» محذوف
۳
(دخان/ ۴۲)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- مَنْ وَالَی غَیْرَ أَوْلِیَاءِ (اللَّهِ) لَا یُغْنِی بَعْضُهُمْ عَنْ بَعْضٍ ثُمَّ اسْتَثْنَی مَنْ وَالَی آلَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللهُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- هرکس جز اولیای‌خدا را به عنوان ولیّ و سرپرست خویش قرار دهد، هیچ کمکی نمی‌توانند به یکدیگر بکنند. ولی خداوند کسانی‌که اهل‌بیت پیامبر (علیهم السلام) را به عنوان ولیّ و سرپرست قرار دهند را استثناء کرده و فرموده: إِلا مَن رَّحِمَ اللهُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۹۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۰۷/ نورالثقلین/ البرهان/ القمی، ج۲، ص۲۹۲؛ «الا من رحم الله» محذوف
۴
(دخان/ ۴۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ زَیْدٍ‌الشَّحَّامِ قَالَ کُنْتُ عِنْدَ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) لَیْلَهًَْ الْجُمُعَهًِْ فَقَالَ لِی اقْرَأْ فَقَرَأْتُ ثُمَّ قَالَ اقْرَأْ فَقَرَأْتُ ثُمَّ قَالَ لِی یَا شَحَّامُ اقْرَأْ فَإِنَّهَا لَیْلَهًُْ قُرْآنٍ فَقَرَأْتُ حَتَّی بَلَغْتُ یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ قَالَ هُمْ قَالَ قُلْتُ إِلَّا مَنْ رَحِمَ قَالَ نَحْنُ الْقَوْمُ الَّذِینَ رَحِمَ اللَّهُ وَ نَحْنُ الْقَوْمُ الَّذِینَ اسْتَثْنَی اللَّهُ وَ إِنَّا وَ اللَّهِ نُغْنِی عَنْهُمْ.

امام صادق (علیه السلام)- زید شحّام گوید: شب جمعه‌ای در محضر امام صادق (علیه السلام) بودم که حضرت به من فرمود: «قرآن بخوان»! من نیز خواندم. باز فرمود: «قرآن بخوان»! من نیز خواندم. بار دیگر فرمود: «ای شحّام! قرآن بخوان که شب جمعه، شب قرآن است». من نیز خواندم تا به این آیه رسیدم: یَومَ لا یُغْنِی مَولی عَن مَّولی شَیْئًا و لا هُمْ یُنصَرُونَ؛ حضرت فرمود: «مخالفین ما [هستندکه یاری نمی‌شوند]». من خواندم: إِلا مَن رَّحِمَ؛ حضرت فرمود: «ما کسانی هستیم که خداوند مورد رحمت قرار داده و ماییم‌که خداوند استثناء نموده است و به خدا سوگند! ما کمک‌کار شیعیان خواهیم بود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۹۰
بحارالأنوار، ج۸۶، ص۳۱۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۶/ البرهان/ نورالثقلین/ الفضایل، ص۱۳۹؛ «بتفاوت»
۵
(دخان/ ۴۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللهُ قَالَ نَحْنُ (علیه السلام) وَ اللَّهِ الَّذِینَ رَحِمَ اللَّهُ وَ الَّذِینَ اسْتَثْنَی وَ الَّذِینَ تُغْنِی وَلَایَتُنَا.

امام صادق (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ [می‌فرماید]: یَومَ لا یُغْنِی مَولی عَن مَّولی شَیْئًا ولا هُمْ یُنصَرُونَ* إِلا مَنْ رَحِمَ اللهُ؛ نقل شده که فرمود: «به خدا سوگند! ماییم کسانی‌که خداوند مورد رحمت قرار داده و کسانی‌که استثناء نموده است و ماییم که ولایتمان [برای شیعیان] کمک‌کار خواهد بود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۹۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۰۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۷/ البرهان
۶
(دخان/ ۴۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللهُ قَالَ نَحْنُ أَهْلُ الرَّحْمَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام) امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این سخن‌خداوند متعال [می‌فرماید]: یَومَ لا یُغْنِی مَولی عَن مَّولی شَیْئًا ولا هُمْ یُنصَرُونَ* إِلا مَنْ رَحِمَ اللهُ؛ نقل‌شده که فرمود: «ما اهل این رحمت هستیم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۹۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۰۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۷/ البرهان
۷
(دخان/ ۴۲)

الصّادق (علیه السلام)- شِیعَتُنَا الَّذِینَ یَرْحَمُ اللَّهُ وَ نَحْنُ وَ اللَّهِ الَّذِینَ اسْتَثْنَی اللَّهُ وَ لَکِنَّا نُغْنِی عَنْهُمْ.

امام صادق (علیه السلام)- شیعیان ما کسانی هستند که مورد رحمت خدایند و به خدا سوگند! ما هستیم که خداوند [در این آیه] استثناء نموده است و ما کمک‌کار شیعیان خواهیم بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۹۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۵۷/ المناقب، ج۴، ص۴۰۰
۸
(دخان/ ۴۲)

الصّادق (علیه السلام)- قَالَ أَبُوتُمَامَهًَْ کُنْتُ عِنْدَ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) لَیْلَهًَْ جُمُعَهًٍْ فَقَالَ اقْرَأْ فَقَرَأْتُ إِلَی أَنْ بَلَغْتُ یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ* إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللهُ فَقَالَ نَحْنُ الَّذِینَ یَرْحَمُ اللَّهُ بِنَا نَحْنُ الَّذِینَ اسْتَثْنَی اللَّهُ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوتمامه گوید: شب جمعه‌ای در محضر امام صادق (علیه السلام) بودم؛ حضرت فرمود: «قرآن بخوان». من نیز خواندم تا به این آیه رسیدم: یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ* إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللهُ؛ حضرت فرمود: «ماییم کسانی‌که خداوند به‌وسیله‌ی آن‌ها [دیگران را] مورد رحمت قرار می‌دهد؛ ماییم کسانی‌که خداوند آن‌ها را [در این آیه] استثناء نموده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۹۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۶۷
۹
(دخان/ ۴۲)

الصّادق (علیه السلام)- أَنَّهُ قَالَ یَوماً لِأَبِی‌بَصِیرٍ ... قَالَ ذَکَرَکُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ: یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ* إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللهُ وَ اللَّهِ مَا اسْتَثْنَی أَحَداً غَیْرَ عَلِیٍ (علیه السلام) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ شِیعَتِه.

امام صادق (علیه السلام)- روزی امام صادق (علیه السلام) به ابوبصیر فرمود: «...خداوند در کتابش شما شیعیان را یاد کرده و فرموده است: یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ* إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللهُ؛ به خدا سوگند! کسی را [در این‌آیه] جز علی و اهل‌بیتش (علیهم السلام) و شیعیان او را استثناء نکرده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۹۲
دعایم الإسلام، ج۱، ص۷۷
بیشتر