آیه إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِايَاتِ اللهِ لَا يهْدِيهِمُ اللهُ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيم [104]
به يقين، كسانى كه به آيات الهى ايمان نمىآورند، خدا آنها را هدايت نمىكند؛ و براى آنان عذاب دردناكى است.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِیجَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِه ... لِسانُ الَّذِی یُلْحِدُونَ إِلَیْهِ أَعْجَمِیٌّ هُوَ لِسَانُ أَبِی فُهَیْکَهًَْ مَوْلَیابْنِالْحَضْرَمِیِّ کَانَ أَعْجَمِیَّ اللِّسَانِ وَ کَانَ قَدِ اتَّبَعَ نَبِیَّ اللَّهِ وَ آمَنَ بِهِ وَ کَانَ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ فَقَالَتْ قُرَیْشٌ وَ اللَّهِ یُعَلِّمُ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) عِلْمَهُ بِلِسَانِهِ یَقُولُ اللَّهُ وَ هذا لِسانٌ عَرَبِیٌّ مُبِینٌ.
امام باقر (علیه السلام)- لِسَانُ الَّذِی یُلْحِدُونَ إِلَیْهِ أَعْجَمِیٌّ؛ مقصود، زبان ابوفکیهه است که برده و غلام قبیلهی بنیحضرمی بود او زبان غیر عربی داشت و از پیامبر (صلی الله علیه و آله) پیرویکرده و به او ایمان آورد درحالیکه از اهل کتاب بود. قریش گفتند: «به خدا! این شخص به محمّد (صلی الله علیه و آله) تعلیم میدهد و با زبان خود را به او میآموزد»؛ خداوند فرمود: وَهَذَا لِسَانٌ عَرَبِیٌّ مُّبِینٌ.
ابنعباس (رحمة الله علیه)- قَالَتْ قُرَیْشٌ إِنَّ الْقُرْآنَ لَیْسَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ إِنَّمَا یُعَلِّمُهُ بَلْعَامٌ وَ کَانَ قَیْناً بِمَکَّهًَْ رُومِیّاً نَصْرَانِیّاً وَ قَالَ الضَّحَّاکُ أَرَادُوا بِهِ سَلْمَانَ (رحمة الله علیه) وَ قَالَ مُجَاهِدٌ عَبْداً لِبَنِی الْحَضْرَمِیِّ یُقَالُ لَهُ یَعِیشُ فَنَزَلَ وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ إِنَّما یُعَلِّمُهُ بَشَرٌ الْآیَهًَْ.
ابنعباس (رحمة الله علیه)- قریش میگفتند: «قرآن از جانب خدا نیست و شخصی به نام بلعام آن را به پیامبر آموزش میدهد». او آهنگری بود در مکّه که رومی و مسیحی بود. ضحاک گفته است: «منظور از آن شخص سلمان فارسی (رحمة الله علیه) است». مجاهد گفته است: «منظور از آن شخص، غلامی بود به نام یعیش که تعلّق به بنیحضرم داشت». آیه نازل شد: وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ إِنَّما یُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِسانُ الَّذی یُلْحِدُونَ إِلَیْهِ أَعْجَمِیٌّ وَ هذا لِسانٌ عَرَبِیٌّ مُبینٌ.