آیه وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْري مَا الْكِتابُ وَ لاَ الْإيمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا وَ إِنَّكَ لَتَهْدي إِلى صِراطٍ مُسْتَقيمٍ [52]
همان‌گونه [كه بر پيامبران پيشين وحى فرستاديم] بر تو نيز حقايقى را به فرمان خود وحى كرديم؛ تو پيش از اين نمى‌دانستى كتاب و ايمان چيست؛ [و از محتواى قرآن آگاه نبودى] ولى ما آن را نورى قرار داديم كه به‌وسيله‌ی آن هركس از بندگان خويش را بخواهيم هدايت مى‌كنيم و به يقين تو به‌سوى راه راست هدايت مى‌كنى.
الصّادق (علیه السلام)- عَن اَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ قَالَ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ کَانَ مَعَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) یُخْبِرُهُ وَ یُسَدِّدُهُ وَ هُوَ مَعَ الْأَئِمَّهًِْ مِنْ بَعْدِهِ.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: و کَذَلکَ أَوحَینَا إِلیکَ رُوحًا مِّنْ أَمْرِنَا مَا کُنتَ تَدْرِی مَا الکِتَابُ و لا الإِیمَانُ، سؤال کردم. امام (علیه السلام) فرمود: «یکی از مخلوقات خداوند بود که دارای جایگاهی برتر از جبرئیل و میکائیل است و همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بود و امور را به او اطّلاع می‌داد و از او حمایت می‌کرد و پس از ایشان، همراه با ائمّه (علیهم السلام) خواهد بود».
الصّادق (علیه السلام)- وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ قَالَ رُوحُ الْقُدُسِ هِیَ الَّتِی قَالَ ألصّادق (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی قَالَ هُوَ مَلَکٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ کَانَ مَعَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ مَعَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) ثُمَّ کَنَی عَنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَالَ وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا وَ الدَّلِیلُ عَلَی أَنَّ النُّورَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَوْلُهُ وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِی أُنْزِلَ مَعَهُ الْآیَهًَْ.
امام صادق (علیه السلام)- علی‌بن‌ابراهیم (گوید: وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ؛ منظور روح القدس است، همان که امام صادق (علیه السلام) درباره آیه: و از تو درباره‌ی «روح» سؤال می‌کنند، بگو: «روح از فرمان پروردگار من است». (اسراء/۸۵)». فرمود: «او فرشته‌ای است بزرگ‌تر از جبرئیل و میکائیل که با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بود و با ائمه (علیهم السلام) نیز هست. سپس از امیرالمؤمنین (علیه السلام) یاد کرد و در مورد ایشان فرمود: وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا دلیل بر اینکه نور در این آیه امیرالمؤمنین (علیه السلام) است و دلیل آن، این آیه است: و از نوری که با او نازل شده پیروی نمودند. (اعراف/۱۵۷)».
الصّادق (علیه السلام)- الرُّوحُ خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ کَانَ مَعَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) یُخْبِرُهُ وَ یُسَدِّدُهُ وَ هُوَ مَعَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) یُخْبِرُهُمْ وَ یُسَدِّدُهُمْ.
امام صادق (علیه السلام)- روح مخلوقی است بزرگ‌تر از جبرئیل و میکائیل که پیوسته با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بود. [به ایشان] اطّلاع می‌داد و محافظ آن جناب بود. او در خدمت ائمّه (علیهم السلام) نیز هست اطّلاع می‌دهد و محافظ آن‌ها است.
الصّادق (علیه السلام)- عن أبی‌حمزهًْ الثّمالی قال سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الْعِلْمِ أَ هُوَ عِلْمٌ یَتَعَلَّمُهُ الْعَالِمُ مِنْ أَفْوَاهِ الرِّجَالِ أَمْ فِی الْکِتَابِ عِنْدَکُمْ تَقْرَءُونَهُ فَتَعْلَمُونَ مِنْهُ قَالَ الْأَمْرُ أَعْظَمُ مِنْ ذَلِکَ وَ أَوْجَبُ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ ثُمَّ قَالَ أَیَّ شَیْءٍ یَقُولُ أَصْحَابُکُمْ فِی هَذِهِ الْآیَهًِْ أَ یُقِرُّونَ أَنَّهُ کَانَ فِی حَالٍ لَا یَدْرِی مَا الْکِتَابُ وَ لَا الْإِیمَانُ فَقُلْتُ لَا أَدْرِی جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا یَقُولُونَ فَقَالَ لِی بَلَی قَدْ کَانَ فِی حَالٍ لَا یَدْرِی مَا الْکِتَابُ وَ لَا الْإِیمَانُ حَتَّی بَعَثَ اللَّهُ تَعَالَی الرُّوحَ الَّتِی ذُکِرَ فِی الْکِتَابِ فَلَمَّا أَوْحَاهَا إِلَیْهِ عَلَّمَ بِهَا الْعِلْمَ وَ الْفَهْمَ وَ هِیَ الرُّوحُ الَّتِی یُعْطِیهَا اللَّهُ تَعَالَی مَنْ شَاءَ فَإِذَا أَعْطَاهَا عَبْداً عَلَّمَهُ الْفَهْمَ.
امام صادق (علیه السلام)- ابوحمزه ثمالی گوید: «از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی علم سؤال کردم که آیا علم چیزی است که فرد آن را از دیگران یاد می‌گیرد یا در کتابی نزد شما است که شما آن را می‌خوانید و از آن یاد می‌گیرید»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «مسأله، بزرگ‌تر و واجب‌تر از این است. مگر این فرموده‌ی خدای عزّوجلّ: و کَذَلکَ أَوحَینَا إِلیکَ رُوحًا مِّنْ أَمْرِنَا مَا کُنتَ تَدْرِی مَا الکِتَابُ و لا الإِیمَانُ را نشنیده‌ای»؟ سپس فرمود: «دوستانت درباره‌ی این آیه چگونه می‌گویند و آن را چه تفسیر می‌کنند؟ آیا به این امر اعتراف می‌کنند که این امر زمانی بوده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از کتاب آسمانی و ایمان اطّلاع نداشته است»؟ پاسخ دادم: «فدایت شوم! نمی‌دانم چه می‌گویند». امام فرمود: «آری! زمانی بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نمی‌دانست کتاب آسمانی و ایمان چیست. تا اینکه خداوند روح را که در قرآن از آن نام برده است به‌سوی او فرستاد. زمانی‌که آن روح را بر او فرستاد، به‌وسیله‌ی آن علم و فهم را شناخت. این همان روحی است که خداوند آن را به هرکسی که بخواهد می‌دهد. چنانچه آن را به بنده‌ای عطا کند، فهم را به او یاد خواهد داد».
الباقر (علیه السلام)- مُنْذُ أَنْزَلَ اللَّهُ ذَلِکَ الرُّوحَ عَلَی نَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا صَعِدَ إِلَی السَّمَاءِ وَ إِنَّهُ لَفِینَا.
امام باقر (علیه السلام)- از زمانی که خدای عزّوجلّ آن روح را بر محمّد (صلی الله علیه و آله) فرو فرستاده، به آسمان بالا نرفته است و آن روح در ما هست.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرِ‌بْنِ‌یَزِیدَ الْجُعْفِیِّ قَال قُلْت یَا ابْنَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) محمدبن‌علی الباقر (علیه السلام) وَ مَنِ الْمُقَصِّرُ قَالَ الَّذِینَ قَصَّرُوا فِی مَعْرِفَهًِْ الْأَئِمَّهًِْ وَ عَنْ مَعْرِفَهًِْ مَا فَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنْ أَمْرِهِ وَ رُوحِهِ قُلْتُ یَا سَیِّدِی وَ مَا مَعْرِفَهًُْ رُوحِهِ قَالَ (علیه السلام) أَنْ یُعْرَفَ کُلُّ مَنْ خَصَّهُ اللَّهُ تَعَالَی بِالرُّوحِ فَقَدْ فَوَّضَ إِلَیْهِ أَمْرَهُ یَخْلُقُ بِإِذْنِهِ وَ یُحْیِی بِإِذْنِهِ وَ یَعْلَمُ الْغَیْرَ مَا فِی الضَّمَائِرِ وَ یَعْلَمُ مَا کَانَ وَ مَا یَکُونُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ ذَلِکَ أَنَّ هَذَا الرُّوحَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ تَعَالَی فَمَنْ خَصَّهُ اللَّهُ تَعَالَی بِهَذَا الرُّوحِ فَهَذَا کَامِلٌ غَیْرُ نَاقِصٍ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ بِإِذْنِ اللَّهِ یَسِیرُ مِنَ الْمَشْرِقِ إِلَی الْمَغْرِبِ فِی لَحْظَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ یَعْرُجُ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ وَ یَنْزِلُ بِهِ إِلَی الْأَرْضِ وَ یَفْعَلُ مَا شَاءَ وَ أَرَادَ قُلْتُ یَا سَیِّدِی أَوْجِدْنِی بَیَانَ هَذَا الرُّوحِ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَی وَ إِنَّهُ مِنْ أَمْرٍ خَصَّهُ اللَّهُ تَعَالَی بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) قَالَ نَعَمِ اقْرَأْ هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا قَوْلُهُ تَعَالَی أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ قُلْتُ فَرَّجَ اللهُ عَنْکَ کَمَا فَرَّجْتَ عَنِّی وَ وَفَّقْتَنِی عَلَی مَعْرِفَةِ الرُّوحِ وَ الْأَمْرِ.
امام باقر (علیه السلام)- جابربن‌یزید جعفی گوید، به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! مقصّر کیست»؟ فرمود: «کسانی که در معرفت امام کوتاهی دارند و همچنین در معرفت آنچه خدا بر آن‌ها از امر و روح خود واجب نموده». عرض کردم: «معرفت روح خدا چیست»؟ فرمود: «اینکه بداند به هرکسی خداوند این روح را بخشیده؛ امر خود را نیز به او تفویض نموده و به اجازه‌ی خدا می‌آفریند و زنده میکند و به دیگری علم غیب می‌آموزد و از گذشته و آینده تا روز قیامت اطّلاع دارد؛ چون آن روح از امر اللّه است هرکه ممتاز به این روح شد کامل است و نقصانی ندارد هرچه بخواهد با اجازه‌ی خدا انجام می‌دهد از مشرق به مغرب در یک لحظه می‌رود و به آسمان بالا می‌رود و به زمین فرود می‌آید هرچه اراده کند و بخواهد انجام می‌دهد». عرض کردم: «آقا دلیلی از این روح در قرآن برایم بیاور که خداوند آن را به محمّد (صلی الله علیه و آله) بخشیده فرمود: بسیار خوب این آیه را بخوان: وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا و این آیه: أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ، گفتم: «خدا گشایش به تو عنایت کند که عقده‌ی دل مرا گشودی و مرا بر شناخت روح و امر کمک کردی».
الصّادق (علیه السلام)- زَکَرِیَّابْنِ‌إِبْرَاهِیمَ قَالَ کُنْتُ نَصْرَانِیّاً فَأَسْلَمْتُ وَ حَجَجْتُ فَدَخَلْتُ عَلَی أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فَقُلْتُ إِنِّی کُنْتُ عَلَی النَّصْرَانِیَّهًِْ وَ إِنِّی أَسْلَمْتُ فَقَالَ وَ أَیَّ شَیْءٍ رَأَیْتَ فِی الْإِسْلَامِ قُلْتُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ فَقَالَ لَقَدْ هَدَاکَ اللَّه.
امام صادق (علیه السلام)- زکریّابن‌ابراهیم گوید، من نصرانی بودم مسلمان شدم و به حج رفتم خدمت امام صادق (علیه السلام) رسیدم. گفتم: «من نصرانی بودم اسلام آوردم». فرمود: «در اسلام چه دیدی»؟ گفتم: «این آیه سبب هدایت من شد: ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ». امام (علیه السلام) فرمود: «واقعاً خدا تو را هدایت نموده است».
ألرّسول (علیه السلام)- قال امیرالمومنین (علیه السلام) لَقَدْ بَعَثَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) جَیْشاً ذَاتَ یَوْمٍ إِلَی قَوْمٍ مِنْ أَشِدَّاءِ الْکُفَّارِ فَأَبْطَأَ عَلَیْهِمْ خَبَرُهُمْ وَ تَعَلَّقَ قَلْبُهُ بِهِمْ وَ قَالَ لَیْتَ لَنَا مَنْ یَتَعَرَّفُ أَخْبَارَهُمْ وَ یَأْتِینَا بِأَنْبَائِهِمْ بَیْنَا هُوَ قَائِلٌ إِذْ جَاءَهُ الْبَشِیرُ بِأَنَّهُمْ قَدْ ظَفِرُوا بِأَعْدَائِهِمْ وَ اسْتَوْلَوْا وَ صَیَّرُوهُمْ بَیْنَ قَتِیلٍ وَ جَرِیحٍ وَ أَسِیرٍ وَ انْتَهَبُوا أَمْوَالَهُمْ وَ سَبَوْا ذَرَارِیَّهُمْ وَ عِیَالَهُمْ فَلَمَّا قَرُبَ الْقَوْمُ مِنَ الْمَدِینَهًِْ خَرَجَ إِلَیْهِمْ رسول الله (صلی الله علیه و آله) بِأَصْحَابِهِ یَتَلَقَّاهُمْ فَلَمَّا لَقِیَهُمْ وَ رَئِیسُهُمْ زَیْدُ‌بْنُ‌حَارِثَهًَْ وَ کَانَ قَدْ أَمَّرَهُ عَلَیْهِمْ فَلَمَّا رَأَی زَیْدٌ رسول الله (صلی الله علیه و آله) نَزَلَ عَنْ نَاقَتِهِ وَ جَاءَ إِلَی رسول الله (صلی الله علیه و آله) وَ قَبَّلَ رِجْلَهُ ثُمَّ قَبَّلَ یَدَهُ فَأَخَذَهُ رسول الله (صلی الله علیه و آله) وَ قَبَّلَ رَأْسَهُ ثُمَّ نَزَلَ إِلَی رسول الله (صلی الله علیه و آله) عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌رَوَاحَهًَْ فَقَبَّلَ رِجْلَهُ وَ یَدَهُ وَ ضَمَّهُ رسول الله (صلی الله علیه و آله) إِلَیْهِ ثُمَّ نَزَلَ إِلَیْهِ سَائِرُ الْجَیْشِ وَ وَقَفُوا یُصَلُّونَ عَلَیْهِ وَ رَدَّ عَلَیْهِمْ رسول الله (صلی الله علیه و آله) خَیْراً ثُمَّ قَالَ لَهُمْ حَدِّثُونِی خَبَرَکُمْ وَ حَالَکُمْ مَعَ أَعْدَائِکُمْ وَ کَانَ مَعَهُمْ مِنْ أُسَرَاءِ الْقَوْمِ وَ ذَرَارِیِّهِمْ وَ عِیَالَاتِهِمْ وَ أَمْوَالِهِمْ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ وَ صُنُوفِ الْأَمْتِعَهًِْ شَیْءٌ عَظِیمٌ فَقَالُوا یَا رسول الله (صلی الله علیه و آله) لَوْ عَلِمْتَ کَیْفَ حَالُنَا لَعَظُمَ تَعَجُّبُکَ فَقَالَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) لَمْ أَکُنْ أَعْلَمُ ذَلِکَ حَتَّی عَرَّفَنِیهِ الْآنَ جبرئیل وَ مَا کُنْتُ أَعْلَمُ شَیْئاً مِنْ کِتَابِهِ وَ دِینِهِ أَیْضاً حَتَّی عَلَّمَنِیهِ رَبِّی قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ إِلَی قَوْلِهِ صِراطٍ مُسْتَقِیمٍٍ وَ لَکِنْ حَدِّثُوا بِذَلِکَ إِخْوَانَکُمْ هَؤُلَاءِ الْمُؤْمِنِینَ لِأُصَدِّقَکُمْ فَقَدْ أَخْبَرَنِی جبرئیل.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌فرماید: روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) لشکری را به سوی گروهی از قوی ترین و نیرومندترین کفّار فرستاد. آن‌ها در آمدن تأخیر کردند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) نگران آنان شد، فرمود: «کاش کسی می‌رفت و از آن‌ها خبری برای ما می‌آورد». درآن‌هنگام ناگهان قاصد از راه رسید و خبر داد که لشکر پیروز گشته و بر دشمنان غلبه یافته‌اند و عدّه‌ای را کشته‌اند و عدّه‌ای را مجروح ساخته‌اند و برخی را اسیر کرده‌اند و مال‌های لشکر دشمن را به غنیمت برده‌اند و فرزندان و زنان آن‌ها را به اسارت گرفته‌اند. وقتی که لشکر نزدیک مدینه رسید حضرت با اصحاب خود به استقبال آن‌ها رفتند. امیر آن لشکر زیدبن‌حارثه بود و خود حضرت فرماندهی آن‌ها را به عهده‌ی او گذاشته بود. چون چشمش به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) افتاد از روی شتر پایین آمد و به طرف حضرت شتافت و پا و دست ایشان را بوسید. حضرت نیز او را در آغوش گرفت و سرش را بوسید. پس عبدالله‌بن‌رواحه نیز فرود آمد و پا و دست حضرت را بوسید و حضرت او را نیز در آغوش خود گرفت. سپس تمام لشکر از اسب‌های خود فرود آمدند و در مقابل حضرت ایستادند و بر ایشان درود و صلوات فرستادند و حضرت نیز دعای خیر می‌کرد. سپس به آن‌ها فرمود: «مرا آگاه کنید از حوادث و جریاناتی که بین شما و دشمنانتان پیش آمد» و لشکر نیز اسیران، فرزندان، زنان، طلا و نقره و انواع کالاهای قیمتی دشمن را همراه خود داشت. افراد لشکر گفتند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! اگر تو حال ما را می‌دانستی بدون شک تعجّب می‌کردی». حضرت فرمود: «من نیز آگاه نبودم تا اینکه جبرئیل مرا باخبر کرد و همچنین من از کتاب و دین خدا چیزی نمی‌دانستم تا اینکه خداوند بلند مرتبه مرا آگاه نمود و خدا فرمود: وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْری مَا الْکِتابُ وَ لاَ الْإیمانُ وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا وَ إِنَّکَ لَتَهْدی إِلی صِراطٍ مُسْتَقیم. ولی شما برادران مؤمن خود را از جریانات اتّفاق افتاده آگاه نمایید تا شما را تصدیق کنم. جبرئیل (علیه السلام) مرا از حوادث این جنگ آگاه ساخته است».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرِ‌بْنِ‌یَزِیدَ الْجُعْفِیِّ عَنْ أبی جعفر (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا قَالَ ذَلِکَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).
امام باقر (علیه السلام)- ولکِن جَعَلنَاهُ نُورًا نَّهْدِی بِهِ مَنْ نَّشَاء مِنْ عِبَادِنَا؛ منظور این آیه، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است.
الباقر (علیه السلام)- وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً یَعْنِی عَلِیّاً (علیه السلام) وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) هُوَ النُّورُ فَقَالَ نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا یَعْنِی عَلِیّاً (علیه السلام) بِهِ هَدَی مَنْ هَدَی مِنْ خَلْقِهِ.
امام باقر (علیه السلام)- ولکِن جَعَلنَاهُ نُورًا منظور از این عبارت، امیرالمؤمنین (علیه السلام) است که او همان نور است. نَّهْدِی بِهِ مَنْ نَّشَاء مِنْ عِبَادِنَا؛ منظور از آن شخص، علی (علیه السلام) است که مردم به‌وسیله‌ی او هدایت شدند.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- کَنَی عَنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَالَ: وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا وَ الدَّلِیلُ عَلَی أَنَ النُّورَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَوْلُهُ: وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِی أُنْزِلَ مَعَهُ الْآیَهًَْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( [این آیه] به کنایه از امیرالمؤمنین (علیه السلام) یاد کرده؛ وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا، دلیل بر اینکه نور در این آیه امیرالمؤمنین (علیه السلام) است این آیه است: و از نوری که با او نازل شده پیروی نمودند. (اعراف/۱۵۷)
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌عَمْرٍو الزُّبَیْرِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَال قُلْتُ لَهُ أَخْبِرْنِی عَنِ الدُّعَاءِ إِلَی اللَّهِ وَ الْجِهَادِ فِی سَبِیلِهِ قَالَ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَخْبَرَ (نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله)) فِی کِتَابِهِ الدُّعَاءَ إِلَیْهِ وَ وَصَفَ الدُّعَاهًَْ إِلَیْهِ فَجَعَلَ ذَلِکَ لَهُمْ دَرَجَاتٍ یُعَرِّفُ بَعْضُهَا بَعْضاً وَ یُسْتَدَلُّ بِبَعْضِهَا عَلَی بَعْضٍ فَأَخْبَرَ أَنَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَوَّلُ مَنْ دَعَا إِلَی نَفْسِهِ وَ دَعَا إِلَی طَاعَتِهِ وَ اتِّبَاعِ أَمْرِهِ فَبَدَأَ بِنَفْسِهِ فَقَالَ وَ اللَّهُ یَدْعُوا إِلی دارِ السَّلامِ وَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ ثُمَّ ثَنَّی بِرَسُولِهِ فَقَالَ ادْعُ إِلی سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ یَعْنِی بِالْقُرْآنِ وَ لَمْ یَکُنْ دَاعِیاً إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَنْ خَالَفَ أَمْرَ اللَّهِ وَ یَدْعُو إِلَیْهِ بِغَیْرِ مَا أُمِرَ (بِهِ) فِی کِتَابِهِ وَ الَّذِی أَمَرَ أَنْ لَا یُدْعَی إِلَّا بِهِ وَ قَالَ فِی نَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ إِنَّکَ لَتَهْدِی إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ یَقُولُ تَدْعُو.
امام صادق (علیه السلام)- ابوعمرو زبیری گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «درباره‌ی دعوت به‌سوی خدا و جهاد در راه او به من بگویید» ... فرمود: «خدای عزّوجلّ در کتاب خویش به پیامبرش دستور داده است که مردم را به‌سوی خدا دعوت کند و دعوت‌کنندگان به‌سوی او را توصیف کرده و برای دعوت‌کنندگان، مراتبی قرار داده است که این مراتب، معرّف یکدیگر هستند و بر یکدیگر دلالت دارند. و نیز خداوند خبر داد که خدای تبارک‌وتعالی نخستین کسی بود که به خویش دعوت کرد و [مردم را] به اطاعت و پیروی از دستورات خود فرا خواند. پس از خودش شروع کرد و فرمود: و خداوند به سرای صلح و سلامت دعوت میکند و هرکس را بخواهد [و شایسته و لایق ببیند]، به راه راست هدایت می‌نماید. (یونس/۲۵). سپس در مرتبه‌ی دوّم، رسولش (صلی الله علیه و آله) را ذکر کرد و فرمود: با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آن‌ها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن!. (نحل/۱۲۵). یعنی به‌وسیله‌ی قرآن؛ و کسی که مخالف دستور خداست و به غیر از آنچه خدا در کتابش دستور داده است، به‌سوی خدا دعوت می کند، دعوتگر به شمار نیامده است. منظور همان چیزی است که خدا دستور داده است که فقط به‌وسیله‌ی آن دعوت شود و درباره‌ی پیامبرش (صلی الله علیه و آله)، چنین فرمود: وَ إِنَّکَ لَتَهْدِی إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ؛ یعنی دعوت می‌کنی».
الباقر (علیه السلام)- إِنَّکَ لَتَهْدِی إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ قَالَ إِلَی وَلَایَهًِْ علِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).
امام باقر (علیه السلام)- إِنَّکَ لَتَهْدِی إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ؛ تو به ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) هدایت می‌کنی».
الباقر (علیه السلام)- وَ قَالَ اللَّهُ لِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ إِنَّکَ لَتَهْدِی إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ یَعْنِی أَنَّکَ لَتَأْمُرُ بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ تَدْعُو إِلَیْهَا وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) هُوَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ صِراطِ اللَّهِ یَعْنِی عَلِیّاً (علیه السلام) الَّذِی لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ یَعْنِی عَلِیّاً (علیه السلام) أَنَّهُ جَعَلَهُ خَازِنَهُ عَلَی مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی الْأَرْضِ مِنْ شَیْءٍ وَ ائْتَمَنَهُ عَلَیْهِ أَلا إِلَی اللهِ تَصِیرُ الْأُمُورُ.
امام باقر (علیه السلام)- خداوند به پیامبرش فرمود: و إِنَّکَ لتَهْدِی إِلی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ یعنی تو به مردم دستور می‌دهی ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را بپذیرند و مردم را بدان می‌خوانی و علی (علیه السلام) همان راه راست است. مصداق صِرَاطِ الله؛ امیرالمؤمنین (علیه السلام)است. منظور از الذِی لهُ مَا فِی السَّمَاواتِ ومَا فِی الأَرْضِ حضرت علی (علیه السلام) است که خداوند او را به‌عنوان خزانه‌دار و امانت‌دار آنچه در آسمان‌ها و زمین است قرار داده است. آگاه باشید که همه‌ی کارها تنها به‌سوی خدا بازمی‌گردد!.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ إِنَّکَ لَتَهْدِی إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ أَیْ تَدْعُو إِلَی الْإِمَامَهًِْ الْمُسْتَوِیَهًِْ ثُمَّ قَالَ صِراطِ اللَّهِ أَیْ حُجَّهًِْ اللَّهِ الَّذِی لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ أَلا إِلَی اللهِ تَصِیرُ الْأُمُورُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( و إِنَّکَ لتَهْدِی إِلی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ یعنی تو مردم را به امامت صحیح فرا می‌خوانی. صِرَاطِ الله به‌معنای حجّت خداوند است، الذِی لهُ مَا فِی السَّمَاواتِ و مَا فِی الأَرْضِ أَلا إِلی اللهِ تَصِیرُ الأمُورُ.
الباقر (علیه السلام)- إِنَّکَ لَتَهْدِی إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ إِنَّکَ لَتَأْمُرُ بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ تَدْعُو إِلَیْهَا وَ هُوَ عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیم.
امام باقر (علیه السلام)- إِنَّکَ لتَهْدِی إِلی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ؛ [یعنی] تو به مردم درباره‌ی پذیرفتن ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) دستور می‌دهی و آن‌ها را بدان فرا می‌خوانی، زیر او راه راست است.
السّجّاد (علیه السلام)- لَیْسَ بَیْنَ اللَّهِ وَ بَیْنَ حُجَّتِهِ حِجَابٌ فَلَا لِلَّهِ دُونَ حُجَّتِهِ سِتْرٌ نَحْنُ أَبْوَابُ اللَّهِ وَ نَحْنُ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ وَ نَحْنُ عَیْبَهًُْ عِلْمِهِ وَ نَحْنُ تَرَاجِمَهًُْ وَحْیِهِ وَ نَحْنُ أَرْکَانُ تَوْحِیدِهِ وَ نَحْنُ مَوْضِعُ سِرِّه.
امام سجّاد (علیه السلام)- میان خدا و حجّت او که امام هر زمان است حجاب و مانعی وجود ندارد، پس خداوند پیش روی حجّت خود پوششی نیفکنده است. مائیم درهای علم خدا، راه مستقیم و کانون علم او، و مائیم بازگوکننده و شرح دهنده وحی خدا و استوانه‌های اصلی کاخ توحید او، و مائیم جایگاه راز نهانی او.