آیه وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَ ما أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلّا قَلِيلاً [85]
و از تو درباره‌ی روح سؤال مى‌كنند، بگو: «روح از فرمان پروردگار من است و از علم و دانش، جز اندكى به شما داده نشده است».
الصّادق ( أَبِی‌بَصِیرٍ قَال سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی؛ قَالَ: خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ کَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (وَ هُوَ مَعَ الْأَئِمَّهًِْ وَ هُوَ مِنَ الْمَلَکُوتِ.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: وَ یَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی پرسیدم، فرمود: «روح مخلوقی بزرگ‌تر از جبرئیل و میکائیل است و همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امامان (می‌باشد و از عالم ملکوت است».
الباقر ( عَنْ زُرَارَهًَْ قَال سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (عَنْ قَوْلِ اللَّهِ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی قَالَ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ وَ اللَّهُ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ.
امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی آیه: وَ یَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی پرسیدم. فرمود: «یکی از مخلوقات خداوند است و خدا هرچه را که بخواهد می‌آفریند».
الصّادق ( ٍالْحَلَبِیِّ وَ زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (قَال إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَحَدٌ صَمَدٌ لَیْسَ لَهُ جَوْفٌ وَ إِنَّمَا الرُّوحُ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِهِ نَصْرٌ وَ تَأْیِیدٌ وَ قُوَّهًٌْ یَجْعَلُهُ اللَّهُ فِی قُلُوبِ الرُّسُلِ وَ الْمُؤْمِنِین.
امام صادق (علیه السلام)- حلبی و زراره نقل می‌کنند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: خدای تبارک و تعالی یگانه و صمدی است که دارای اندرونی نیست و جز این نیست که روح آفریده ای از آفریدگان او و یاری و تأیید و قوّتی است که خدا آن را در دل‌های پیغمبران و مؤمنان قرار می‌دهد.
الصّادقین ( عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَحَدِهِمَا (قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِهِ وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی قَالَ الَّتِی فِی الدَّوَابِّ وَ النَّاسِ قُلْتُ وَ مَا هِیَ قَالَ هِیَ مِنَ الْمَلَکُوتِ مِنَ الْقُدْرَهًِْ.
امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر نقل میکند: یکی از دو امام (علیها السلام) در پاسخ پرسش از همین آیه: وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی فرمود: «روحی است که در دوابّ و در مردم است». گفتم: «آن چیست»؟ فرمود: «از ملکوت و از قدرت است».
الباقر ( عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (عَنْ‌قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی کَیْفَ هَذَا النَّفْخُ فَقَالَ إِنَّ الرُّوحَ مُتَحَرِّکٌ کَالرِّیحِ وَ إِنَّمَا سُمِّیَ رُوحاً لِأَنَّهُ اشْتُقَّ اسْمُهُ مِنَ الرِّیحِ وَ إِنَّمَا أَخْرَجَهُ عَلَی لَفْظَهًِْ الرِّیحِ لِأَنَّ الرُّوحَ مُجَانِسٌ لِلرِّیحِ وَ إِنَّمَا أَضَافَهُ إِلَی نَفْسِهِ لِأَنَّهُ اصْطَفَاهُ عَلَی سَائِرِ الْأَرْوَاحِ کَمَا اصْطَفَی بَیْتاً مِنَ الْبُیُوتِ فَقَالَ بَیْتِی وَ قَالَ لِرَسُولٍ مِنَ الرُّسُلِ خَلِیلِی وَ أَشْبَاهِ ذَلِکَ وَ کُلُّ ذَلِکَ مَخْلُوقٌ مَصْنُوعٌ مُحْدَثٌ مَرْبُوبٌ مُدَبَّرٌ.
امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم گوید: «از امام باقر (علیه السلام) در مورد کلام خدای عزّوجلّ: وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی (ص/۷۲) سؤال کردم. که این دمیدن چگونه بوده است»؟ فرمود: «روح مانند باد در حرکت است و به این دلیل روح نامیده میشود، چون نامش از ریح گرفته شده است، برای اینکه از جنس آن است. و خداوند، روح را به خودش اضافه کرده [روحم]، چون آن را بر ارواح دیگر برتری داده است، همان‌طورکه خانه‌ای از خانه‌ها را برگزید و فرمود: «خانه‌ام». و به یکی از پیامبرانش فرمود: «خلیلم» و مانند این‌ها. و همه آنها آفریده و ساخته و پدیده و پرورده و تدبیر شدهاند.
الصّادق ( عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (قَالَ قُلْتُ لِأَیِّ عِلَّهًٍْ إِذَا خَرَجَ الرُّوحُ مِنَ الْجَسَدِ وَجَدَ لَهُ مَسّاً وَ حَیْثُ رُکِّبَتْ لَمْ یَعْلَمْ بِهِ قَالَ لِأَنَّهُ نَمَا عَلَیْهِ الْبَدَن.
امام صادق (علیه السلام)- عبدالرّحمن گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «به چه‌علّت وقتی روح از جسد و کالبد انسان خارج میشود درد و الم حس میشود ولی وقتی با آن ترکیب می‌گردد یعنی روح وارد بدن میشود چنین حسّی انسان نمی‌کند»؟ حضرت (علیه السلام) فرمود: «به‌خاطر آنکه بدن با روح نموّ کرده است».
الباقر ( إِنَّ رُوحَ آدَمَ لَمَّا أُمِرَتْ أَنْ تَدْخُلَ فِیهِ فَکَرِهَتْهُ، فَأَمَرَهَا أَنْ تَدْخُلَ کُرْهاً وَ تَخْرُجَ کُرْهاً.
امام باقر (علیه السلام)- هنگامی که به روح آدم فرمان داده شد تا به جسم او وارد شود اکراه داشت. پس خداوند به او فرمان داد: «از روی اکراه وارد شو و از روی اکراه نیز خارج شو».
الصّادق ( عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ أَنَّهُ سَأَلَ الصَّادِقَ (قَالَ: ... وَ سَاقَ الْحَدِیثَ الطَّوِیلَ إِلَی أَنْ قَال أَخْبِرْنِی عَنِ السِّرَاجِ إِذَا انْطَفَأَ أَیْنَ یَذْهَبُ نُورُهُ قَالَ یَذْهَبُ فَلَا یَعُودُ قَالَ فَمَا أَنْکَرْتَ أَنْ یَکُونَ الْإِنْسَانُ مِثْلَ ذَلِکَ إِذَا مَاتَ وَ فَارَقَ الرُّوحُ الْبَدَنَ لَمْ یَرْجِعْ إِلَیْهِ أَبَداً کَمَا لَا یَرْجِعُ ضَوْءُ السِّرَاجِ إِلَیْهِ أَبَداً إِذَا انْطَفَأَ قَالَ لَمْ تُصِبِ الْقِیَاسَ إِنَّ النَّارَ فِی الْأَجْسَامِ کَامِنَهًٌْ وَ الْأَجْسَامَ قَائِمَهًٌْ بِأَعْیَانِهَا کَالْحَجَرِ وَ الْحَدِیدِ فَإِذَا ضُرِبَ أَحَدُهُمَا بِالْآخَرِ سَطَعَتْ مِنْ بَیْنِهِمَا نَارٌ یُقْتَبَسُ مِنْهَا سِرَاجٌ لَهُ الضَّوْءُ فَالنَّارُ ثَابِتَهًٌْ فِی أَجْسَامِهَا وَ الضَّوْءُ ذَاهِبٌ وَ الرُّوحُ جِسْمٌ رَقِیقٌ قَدْ أُلْبِسَ قَالَباً کَثِیفاً وَ لَیْسَ بِمَنْزِلَهًِْ السِّرَاجِ الَّذِی ذَکَرْتَ إِنَّ الَّذِی خَلَقَ فِی الرَّحِمِ جَنِیناً مِنْ مَاءٍ صَافٍ وَ رَکَّبَ فِیهِ ضُرُوباً مُخْتَلِفَهًًْ مِنْ عُرُوقٍ وَ عَصَبٍ وَ أَسْنَانٍ وَ شَعْرٍ وَ عِظَامٍ وَ غَیْرِ ذَلِکَ هُوَ یُحْیِیهِ بَعْدَ مَوْتِهِ وَ یُعِیدُهُ بَعْدَ فَنَائِهِ قَالَ فَأَیْنَ الرُّوحُ قَالَ فِی بَطْنِ الْأَرْضِ حَیْثُ مَصْرَعِ الْبَدَنِ إِلَی وَقْتِ الْبَعْثِ قَالَ فَمَنْ صُلِبَ أَیْنَ رُوحُهُ قَالَ فِی کَفِّ الْمَلَکِ الَّذِی قَبَضَهَا حَتَّی یُودِعَهَا الْأَرْضَ قَالَ فَأَخْبِرْنِی عَنِ الرُّوحِ أَ غَیْرُ الدَّمِ قَالَ نَعَمْ الرُّوحُ عَلَی مَا وَصَفْتُ لَکَ مَادَّتُهُ مِنَ الدَّمِ وَ مِنَ الدَّمِ رُطُوبَهًُْ الْجِسْمِ وَ صَفَاءُ اللَّوْنِ وَ حُسْنُ الصَّوْتِ وَ کَثْرَهًُْ الضَّحِکِ فَإِذَا جَمَدَ الدَّمُ فَارَقَ الرُّوحُ الْبَدَنَ قَالَ فَهَلْ یُوصَفُ بِخِفَّهًٍْ وَ ثِقَلٍ وَ وَزْنٍ قَالَ الرُّوحُ بِمَنْزِلَهًِْ الرِّیحِ فِی الزِّقِّ إِذَا نُفِخَتْ فِیهِ امْتَلَأَ الزِّقُّ مِنْهَا فَلَا یَزِیدُ فِی وَزْنِ الزِّقِّ وُلُوجُهَا فِیهِ وَ لَا یَنْقُصُهَا خُرُوجُهَا مِنْهُ کَذَلِکَ الرُّوحُ لَیْسَ لَهَا ثِقَلٌ وَ لَا وَزْن.
امام صادق (علیه السلام)- هشام‌بن‌حکم از امام صادق (علیه السلام) پرسید: ... حدیث طولانی را تا آنجا ادامه داد که گفت: «به من بگو وقتی چراغ خاموش میشود پرتویش کجا میرود»؟ فرمود: «میرود و برنمیگردد». گفت: «چرا نمی‌گویی آدمی هم مانند آن است و چون مرد و روح از بدنش جدا شد، هرگز به آن باز نگردد، چنانکه نور چراغ که خاموش شد هرگز به آن باز نمی‌گردد»؟ فرمود: «درست نسنجیدی. آتش، در درون جسم است و جسم قائم به اعیانش است، مانند سنگ و آهن، و هر گاه یکی بر روی دیگری زده شود، از میان آنها پرتوی برمی‌آید که چراغ از آن گرفته شده و روشن می‌گردد. پس خود آتش در جسم باقی می‌ماند و پرتوش میرود، ولی روح جسمی رقیق است که در کالبد تیره‌ای پوشیده است و مانند چراغ که تو گفتی نیست. آنکه او را در رحم از آب زلالی جنینی ساخته و در آن انواع گوناگون از رگ‌ها و پی و دندان‌ها و مو و استخوان‌ها و غیر این‌ها در هم بافته است، هم او است که بعد از مرگ او را زنده میکند و پس از نابودی‌اش بازمی‌گرداند». گفت: «پس روح کجا است»؟ فرمود: «در درون زمین؛ آنجا که آرامگاه بدن تا هنگام زنده شدن است». پرسید: «کسی که به دار رفته روحش کجا است»؟ فرمود: «در دست فرشته‌ای که آن را گرفته تا او را در زمین بسپارد». گفت: «به من بگو که آیا روح جز خون است»؟ فرمود: «آری، روح بر طبق آنچه که وصف کردم، ریشه و مایه اش از خون است، و رطوبت بدن و خرمی رنگ و خوشی صدا و خنده بسیار همه از خون هستند و چون خون خشک شود، روح از بدن جدا شود».
أمیرالمؤمنین ( عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْقَاسِمِ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الثَّانِی (قَالَ: أَقْبَلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ذَاتَ یَوْمٍ وَ مَعَهُ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ (وَ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ رَحِمَهُ اللَّه وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (مُتَّکِئٌ عَلَی یَدِ سَلْمَانَ فَدَخَلَ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِذْ أَقْبَلَ رَجُلٌ حَسَنُ الْهَیْئَهًِْ وَ اللِّبَاسِ فَسَلَّمَ عَلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (فَرَدَّ عَلَیْهِ السَّلَامَ فَجَلَسَ ثُمَّ قَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَسْأَلُکَ عَنْ ثَلَاثِ مَسَائِلَ إِنْ أَخْبَرْتَنِی بِهِنَ عَلِمْتُ أَنَ الْقَوْمَ رَکِبُوا مِنْ أَمْرِکَ مَا أَقْضِی عَلَیْهِمْ أَنَّهُمْ لَیْسُوا بِمَأْمُونِینَ فِی دُنْیَاهُمْ وَ لَا فِی آخِرَتِهِمْ وَ إِنْ تَکُنِ الْأُخْرَی عَلِمْتُ أَنَّکَ وَ هُمْ شَرَعٌ سَوَاءٌ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (سَلْنِی عَمَّا بَدَا لَکَ فَقَالَ أَخْبِرْنِی عَنِ الرَّجُلِ إِذَا نَامَ أَیْنَ تَذْهَبُ رُوحُهُ وَ عَنِ الرَّجُلِ کَیْفَ یَذْکُرُ وَ یَنْسَی وَ عَنِ الرَّجُلِ کَیْفَ یُشْبِهُ وَلَدُهُ الْأَعْمَامَ وَ الْأَخْوَالَ فَالْتَفَتَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ (فَقَالَ یَا بَا مُحَمَّدٍ أَجِبْهُ فَقَالَ (أَمَّا مَا سَأَلْتَ عَنْهُ مِنْ أَمْرِ الْإِنْسَانِ إِذَا نَامَ أَیْنَ تَذْهَبُ رُوحُهُ فَإِنَّ رُوحَهُ مُتَعَلِّقَهًٌْ بِالرِّیحِ وَ الرِّیحَ مُتَعَلِّقَهًٌْ بِالْهَوَاءِ إِلَی وَقْتِ مَا یَتَحَرَّکُ صَاحِبُهَا لِلْیَقَظَهًِْ فَإِنْ أَذِنَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِرَدِّ تِلْکَ الرُّوحِ عَلَی صَاحِبِهَا جَذَبَتْ تِلْکَ الرِّیحَ الرُّوحُ وَ جَذَبَتْ تِلْکَ الرِّیحُ الْهَوَاءَ فَرَجَعَتِ الرُّوحُ وَ أُسْکِنَتْ فِی بَدَنِ صَاحِبِهَا وَ إِنْ لَمْ یَأْذَنِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِرَدِّ تِلْکَ الرُّوحِ عَلَی صَاحِبِهَا جَذَبَ الْهَوَاءُ الرِّیحَ فَجَذَبَتِ الرِّیحُ الرُّوحَ فَلَمْ تُرَدَّ عَلَی صَاحِبِهَا إِلَی وَقْتِ مَا یُبْعَث.
امام علی (علیه السلام)- از امام جواد (علیه السلام) روایت است: روزی امیرالمؤمنین (علیه السلام) به همراه حسن‌بن‌علی (علیه السلام) و سلمان فارسی (رحمة الله علیه) درحالی‌که امیرالمؤمنین (علیه السلام) بر دست سلمان تکیه داده بود، به مسجد الحرام آمدند که مردی خوش منظر و خوش ظاهر پیش آمده و به امیرالمؤمنین (علیه السلام) سلام داد و امام (علیه السلام) سلام وی را پاسخ گفت و آن مرد نشسته و عرض کرد: «یا امیرالمؤمنین، سه مسأله را از شما می پرسم، اگر به آن ها پاسخ درست دادی، درخواهم یافت که این قوم در کار تو مرتکب اشتباهی شده اند که در دنیا و آخرت باعث رسوایی ایشان خواهد بود و چه در این دنیا و چه در آن دنیا در امان نخواهند بود. و اگر پاسخ درستی دریافت نکنم، خواهم فهمید که هر دو از یک سنخ هستید و فرقی باهم ندارید». امام (علیه السلام) فرمود: «هرچه می خواهی بپرس». عرض کرد: «مرا آگاه کنید که چون مرد به خواب رود، جانش به کجا رود»؟ و یک مرد چگونه به خاطر می‌آورد و دچار فراموشی می شود؟ و اینکه چگونه انسان به عموها و دایی ها شباهت پیدا می کند»؟ پس امیرالمؤمنین (علیه السلام) رو به طرف ابومحمّد حسن‌بن‌علی (علیه السلام) کرده و فرمود: «ای ابو محمّد، پرسش های وی را پاسخ ده»! امام حسن (علیه السلام) فرمود: «امّا اینکه پرسیدی وقتی انسان می خوابد روحش به کجا می رود؟ بدان که روح به باد تعلّق دارد و باد به هوا تعلّق دارد، تا آن وقت که به خواب رفته برای بیدار شدن حرکت کند، پس اگر خداوند عزّوجلّ اجازه داد که روح به صاحبش برگردد، آن هوا، روح را جذب و باد هوا را جذب کرده و بدین ترتیب روح به بدن صاحبش بر می‌گردد. و اگر خدای عزّوجلّ اجازه ندهد که آن روح به صاحبش برگردد، هوا باد را جذب و باد روح را جذب نموده و دیگر به صاحبش برنمی گردد تا اینکه در روز قیامت مبعوث شود».
الصّادق ( عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ النَّوْفَلِیِّ قَالَ: ... فَقَالَ {أبُو عَبْدُ اللَّهِ الصَّادِقُ (} إِنَ الْمُؤْمِنَ إِذَا نَامَ خَرَجَتْ مِنْ رُوحِهِ حَرَکَهًٌْ مَمْدُودَهًٌْ صَاعِدَهًٌْ إِلَی السَّمَاءِ فَقُلْتُ لَهُ وَ تَصْعَدُ رُوحُ الْمُؤْمِنِ إِلَی السَّمَاءِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ حَتَّی لَا یَبْقَی مِنْهُ شَیْءٌ فِی بَدَنِهِ فَقَالَ لَا لَوْ خَرَجَتْ کُلُّهَا حَتَّی لَا یَبْقَی مِنْهُ شَیْءٌ إِذاً لَمَاتَ قُلْتُ فَکَیْفَ یَخْرُجُ فَقَالَ أَ مَا تَرَی الشَّمْسَ فِی السَّمَاءِ فِی مَوْضِعِهَا وَ ضَوْؤُهَا وَ شُعَاعُهَا فِی الْأَرْضِ فَکَذَلِکَ الرُّوحُ أَصْلُهَا فِی الْبَدَنِ وَ حَرَکَتُهَا مَمْدُودَهًْ.
امام صادق (علیه السلام)- محمّدبن‌قاسم نوفلی گوید: ... امام صادق (علیه السلام) فرمود: «وقتی مؤمن بخوابد، از روحش حرکتی کشیده شده تا آسمان خارج میشود، و آنچه را که روح مؤمن در ملکوت آسمان که جایگاه تقدیر و تدبیر است ببیند، درست است و آنچه را در زمین ببیند، تخیلات واهی است. به او گفتم: «آیا روح مؤمن به آسمان بالا میرود»؟ فرمود: «آری». گفتم: «آیا تا آنجا که در بدنش چیزی نماند»؟ فرمود: «نه، اگر همه‌اش خارج شود تا اینکه هیچ چیز در بدنش باقی نماند می‌میرد». گفتم: «پس چگونه خارج میشود»؟ فرمود: «آیا نمی‌بینی خورشید در جای خود در آسمان است و نور و پرتویش در زمین»؟ روح هم همین طور است، یعنی اصلش در بدن است و جنبش و حرکتش کشیده شود».
أمیرالمؤمنین ( عَنِ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (: إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ تَفَرَّدَ فِی وَحْدَانِیَّتِهِ ثُمَّ تَکَلَّمَ بِکَلِمَهًٍْ فَصَارَتْ نُوراً ثُمَّ خَلَقَ مِنْ ذَلِکَ النُّورِ مُحَمَّداً وَ عَلِیّاً وَ عِتْرَتَهُ (ثُمَّ تَکَلَّمَ بِکَلِمَهًٍْ فَصَارَتْ رُوحاً وَ أَسْکَنَهَا فِی ذَلِکَ النُّورِ وَ أَسْکَنَهُ فِی أَبْدَانِنَا فَنَحْنُ رُوحُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ احْتَجَبَ بِنَا عَنْ خَلْقِهِ فَمَا زِلْنَا فِی ظِلِّ عَرْشِهِ خِضْراء مُسَبِّحِینَ نُسَبِّحُهُ وَ نُقَدِّسُهُ حَیْثُ لَا شَمْسَ وَ لَا قَمَرَ وَ لَا عَیْنَ تَطْرِفُ ثُمَّ خَلَقَ شِیعَتَنَا وَ إِنَّمَا سُمُّوا شِیعَهًًْ لِأَنَّهُمْ خُلِقُوا مِنْ شُعَاعِ نُورِنَا.
امام علی (علیه السلام)- از امام باقر (علیه السلام) روایت است: امام علی (علیه السلام) فرمود: «خداوند سبحان در وحدانیّت خویش یکتا بود، به کلمه‌ای تکلّم کرد و آن کلمه تبدیل به نور شد و از آن نور محمّد و علی و عترتش (را آفرید. بعد تکلّم به کلمه دیگری کرد که به روحی تبدیل شد و آن روح را در آن نور قرار داد و آن را ساکن بدن های ما گردانید. از این روست که ما روح اللَّه و کلمه خدا هستیم که در قالب ما از خلق خود در حجاب قرار گرفته است. آن زمان که نه خورشیدی، نه ماهی و نه چشمی بر هم زنی وجود داشت، ما پیوسته در سایه عرش سبز در حال‌تسبیح و تقدیس بودیم، سپس خداوند شیعیان ما را آفرید. و شیعه را به این نام نامیده‌اند، چون آن ها از شعاع نور ما آفریده شدهاند».
أمیرالمؤمنین ( عَنْ سَعْدٍ الْإِسْکَافِ قَالَ: أَتَی رَجُلٌ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ (یَسْأَلُهُ عَنِ الرُّوحِ أَ لَیْسَ هُوَ جَبْرَئِیلَ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (جَبْرَئِیلُ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ الرُّوحُ غَیْرُ جَبْرَئِیلَ وَ کَرَّرَ ذَلِکَ عَلَی الرَّجُلِ فَقَالَ لَهُ لَقَدْ قُلْتَ عَظِیماً مِنَ الْقَوْلِ مَا أَحَدٌ یَزْعُمُ أَنَّ الرُّوحَ غَیْرُ جَبْرَئِیلَ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (إِنَّکَ ضَالٌّ تَرْوِی عَنْ أَهْلِ الضَّلَالِ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لِنَبِیِّهِ (أَتی أَمْرُ اللهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ یُنَزِّلُ الْمَلائِکَةَ بِالرُّوحِ وَ الرُّوحُ غَیْرُ الْمَلَائِکَهًِْ.
امام علی (علیه السلام)- سعد اسکاف گوید: شخصی خدمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و از روح سؤال کرد که: «همان جبرئیل نیست»!؟ علی (علیه السلام) فرمود: «جبرئیل از ملائکه است و روح غیر جبرئیل است». این سخن را چندمرتبه برایش تکرار کرد. آن مرد گفت: «سخن بزرگی را مدّعی شدی هیچ‌کس نمی‌گوید روح غیر جبرئیل است». امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: «تو گمراهی و از گمراهان نقل می‌کنی خداوند در قرآن به پیامبرش می‌فرماید: فرمان خدا [برای مجازات مشرکان و مجرمان]، فرا رسیده است برای آن عجله نکنید! منزّه و برتر است خداوند از آنچه همتای او قرار می‌دهند! (نحل/۱) چنانکه این آیه می‌فرماید: «روح غیر از ملائکه است».
الباقر ( عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (فِی قَوْلِ اللَّهِ وَ ما أُوتِیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلًا قَالَ تَفْسِیرُهَا فِی الْبَاطِنِ أَنَّهُ لَمْ یُؤْتَ الْعِلْمَ إِلَّا أُنَاسٌ یَسِیرٌ فَقَالَ وَ ما أُوتِیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلًا مِنْکُمْ.
امام باقر (علیه السلام)- جابر نقل میکند: امام باقر (علیه السلام) در مورد این کلام خداوند: وَ مَا أُوتِیتُم مِّن الْعِلْمِ إِلاَّ قَلِیلًا، فرمود:»در باطن و اصل تفسیر آن یعنی خداوند به مردمانِ کمی علم داده است و فرمود: وَ مَا أُوتِیتُم مِّن الْعِلْمِ إِلاَّ قَلِیلًا، [یعنی به] اندکی از شما».
علی‌بن‌إبراهیم ( وَلَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ الْآیَهًَْ قَالَ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْیَهُودَ سَأَلُوا رَسُولَ اللَّهِ (عَنِ الرُّوحِ فَقَالَ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَ ما أُوتِیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلًا قَالُوا نَحْنُ خَاصَّهًًْ قَالَ بَلِ النَّاسُ عَامَّهًًْ قَالُوا فَکَیْفَ یَجْتَمِعُ هَذَا یَا مُحَمَّدُ (تَزْعُمُ أَنَّکَ لَمْ تُؤْتَ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلًا وَ قَدْ أُوتِیتَ الْقُرْآنَ وَ أُوتِینَا التَّوْرَاهًَْ وَ قَدْ قَرَأْتَ وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ وَ هِیَ التَّوْرَاهًُْ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ لَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ الْآیَهًَْ یَقُولُ عِلْمُ اللَّهِ أَکْبَرُ مِنْ ذَلِکَ وَ مَا أُوتِیتُمْ کَثِیرٌ عِنْدَکُمْ قَلِیلٌ عِنْدَ اللَّهِ.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ (لقمان/۲۷) توضیح آیه چنین است که یهودیان از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) درباره‌ی روح سؤال کردند، فرمود: الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَ ما أُوتِیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلًا. گفتند: «به ما یهودیان یا به تمام مردم»؟ فرمود: «نه! به تمام مردم». گفتند: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! این چطور درست میشود؛ تو مدّعی هستی که از علم، قلیلی داده‌اند با اینکه به شما قرآن و به ما تورات داده شده و در قرآن می‌خوانی: به هرکس دانش داده شود. (بقره/۲۶۹) یعنی تورات، خیر فراوانی داده شده است. (بقره/۲۶۹)». خداوند این آیه را نازل نمود: و اگر همه درختان روی زمین قلم شود، و دریا برای آن مرکّب گردد، و هفت دریاچه به آن افزوده شود، این‌ها همه تمام میشود ولی کلمات خدا پایان نمی‌گیرد خداوند عزیز و حکیم است. (لقمان/۲۷) علم خدا بزرگ‌تر از این‌هاست، آنچه به شما داده شده در نظر شما زیاد است ولی نزد خدا کم است».
الصّادق ( وَ وَصَفَ الَّذِینَ لَمْ یُؤْتَوْا مِنَ اللَّهِ فَوَائِدَ الْعِلْمِ فَوَصَفُوا رَبَّهُمْ بِأَدْنَی الْأَمْثَالِ وَ شَبَّهُوهُ بِالْمُتَشَابِهِ مِنْهُمْ فِیمَا جَعَلُوا بِهِ فَلِذَلِکَ قَالَ وَ ما أُوتِیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلًا فَلَیْسَ لَهُ شِبْهٌ وَ لَا مِثْلٌ وَ لَا عَدْلٌ وَ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی الَّتِی لَا یُسَمَّی بِهَا غَیْرُهُ وَ هِیَ الَّتِی وَصَفَهَا فِی الْکِتَابِ.
امام صادق (علیه السلام)- و وصف مردم بی‌دانش که نمونه‌های پست برایش آوردند اینگونه بود که او را با پست‌ترین امثال وصف کردند و تشبیه او را به چیزی که شبیه خودشان بود قرار دادند، و از این رو فرمود: وَ ما أُوتِیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلًا؛ برایش مانند و شبیه و همتائی وجود ندارد؛ و بهترین نام‌هایی که شایسته‌ی دیگری نیست، از آن او است. و آنها را در کتاب خود شرح داده است.