آیه أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّ اللهَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ قادِرٌ عَلى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَ جَعَلَ لَهُمْ أَجَلاً لا رَيْبَ فِيهِ فَأَبَى الظّالِمُونَ إِلّا كُفُوراً [99]
آيا نمى‌دانند خدايى كه آسمان‌ها و زمين را آفريده، قادر است مثل آنان را بيافريند [و به زندگى جديد بازشان گرداند]؟! و براى آنان سرآمدى قطعى كه شكى در آن نيست قرار داده؛ امّا ستمكاران، جز كفر و انكار را ابا داشتند.
الصّادقین ( وَ نَحْشُرُهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ عَلی وُجُوهِهِمْ قَالَ: عَلَی جِهَاتِهِمْ.
امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام)- وَ نَحْشُرُهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَی وُجُوهِهِمْ، یعنی بر روی چهره و پیشانیشان.
الرّسول ( یَا ابْنَ مَسْعُودٍ یَأْتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ الصَّابِرُ عَلَی دِینِهِ مِثْلُ الْقَابِضِ عَلَی الْجَمْرَهًِْ بِکَفِّهِ یَقُولُ لِذَلِکَ الزَّمَانِ إِنْ کَانَ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ ذِئْباً وَ إِلَّا أَکَلَتْهُ الذِّئْبُ {الذِّئَابُ} یَا ابْنَ مَسْعُودٍ عُلَمَاؤُهُمْ وَ فُقَهَاؤُهُمْ خَوَنَهًٌْ فَجَرَهًٌْ أَلَا إِنَّهُمْ أَشْرَارُ خَلْقِ اللَّهِ وَ کَذَلِکَ أَتْبَاعُهُمْ وَ مَنْ یَأْتِیهِمْ وَ یَأْخُذُ مِنْهُمْ وَ یُحِبُّهُمْ وَ یُجَالِسُهُمْ وَ یُشَاوِرُهُمْ أَشْرَارُ خَلْقِ اللهِ یُدْخِلُهُمْ نَارَ جَهَنَّمَ صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لایَرْجِعُونَ، وَ نَحْشُرُهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ عَلی وُجُوهِهِمْ عُمْیاً وَ بُکْماً وَ صُمًّا مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ کُلَّما خَبَتْ زِدْناهُمْ سَعِیراً. کُلَّما نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ جُلُوداً غَیْرَها لِیَذُوقُوا الْعَذابَ. وَ إِذا أُلْقُوا فِیها سَمِعُوا لَها شَهِیقاً وَ هِیَ تَفُورُ* تَکادُ تَمَیَّزُ مِنَ الْغَیْظِ. کُلَّما أَرادُوا أَنْ یَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ أُعِیدُوا فِیها وَ قِیلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذابَ الْحَرِیقِ. لَهُمْ فِیها زَفِیرٌ وَ هُمْ فِیها لایَسْمَعُونَ یَدَّعُونَ أَنَّهُمْ عَلَی دِینِی وَ سُنَّتِی وَ مِنْهَاجِی وَ شَرَائِعِی إِنَّهُمْ مِنِّی بِرَاءٌ وَ أَنَا مِنْهُمْ بَرِیءٌ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای پسر مسعود! زمانی خواهد آمد که صبر کننده بر دین، مانند کسی است که آتش را در دست نگهداشته است، مگر کسی گرگ باشد و گرنه گرگ‌ها او را می‌خورند. پسر مسعود! علما و فقهای آنها خائن و فاجرند، آنها بدترین خلق خدایند. همچنین پیروان ایشان و کسانی که نزد ایشان می‌روند و از آنها [فتوی] می‌گیرند، به آنان محبّت می‌ورزند و با آنان مجالست و مشورت می‌کنند و آنان که اشرار خلق هستند، آنها را به دوزخ می‌کشانند. آنها کران، گنگها و کورانند لذا [از راه خطا] بازنمی‌گردند! (بقره/۱۸) هرگاه پوست‌های تنشان [در آن] بریان گردد [و بسوزد]، پوست‌های دیگری به‌جای آن قرار می‌دهیم، تا کیفر [الهی] را بچشند. (نساء/۵۹) و هنگامی‌که در آن افکنده شوند صدای وحشتناکی از آن می‌شنوند، و این درحالی است که پیوسته می‌جوشد! نزدیک است (دوزخ) از شدّت غضب پاره‌پاره شود. (ملک/۸۷) از غم و اندوه‌های دوزخ خارج شوند، آنها را به آن بازمی‌گردانند و [به آنان گفته می‌شود]: بچشید عذاب سوزان را! (حج/۲۲) برای آنان در آن [دوزخ] ناله‌های دردناکی است و چیزی نمی‌شنوند. (انبیاء/۱۰۰) آنان ادّعا می‌کنند که بر دین و سنّت و راه و روش من هستند آنان از من به دور و من از آنان بیزارم.
الرّسول ( أَبُو ذَرٍّ فِی خَبَرٍ عَنِ النَّبِیِّ (یَا أَبَا ذَرٍّ یُؤْتَی بِجَاحِدِ عَلِیٍّ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ أَعْمَی أَبْکَمَ یَتَکَبْکَبُ فِی ظُلُمَاتِ الْقِیَامَهًِْ یُنَادِی یا حَسْرَتی عَلی ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللهِ وَ فِی عُنُقِهِ طَوْقٌ مِنَ النَّار.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوذر (رحمة الله علیه) در خبری از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل می‌کند که فرمود: «ای اباذر (رحمة الله علیه) منکر مرا روز قیامت می‌آورند کور و لال است و در تاریکی‌های روز قیامت سرنگون می‌شود. فریاد می‌زند: افسوس بر من از کوتاهی‌هایی که در اطاعت فرمان خدا کردم. (زمر/۵۶)».
الرّسول ( رَوَی أَنَسٌ قَالَ: إِنَّ رَجُلًا قَالَ یَا نَبِیَّ اللَّهِ کَیْفَ یُحْشَرُ الْکَافِرُ عَلَی وَجْهِهِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ قَالَ إِنَّ الَّذِی أَمْشَاهُ عَلَی رِجْلَیْهِ قَادِرٌ أَنْ یُمْشِیَهُ عَلَی وَجْهِهِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- اَنَس‌بن‌مالک گوید: شخصی عرض کرد: «ای پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله)! چگونه کافر روز قیامت بر صورتش محشور می‌شود»؟! فرمود: «همان کسی که [در دنیا] او را بر روی دو پا راه می‌برد، می‌تواند روز قیامت او را بر صورتش راه ببرد».
الکاظم ( الْإِمَامُ مُوسَی‌بْنُ‌جَعْفَرٍ (فی تفسیرصُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَرْجِعُون ... ثُمَّ قَالَ صُمٌّ ... یَعْنِی یَصُمُّونَ فِی الْآخِرَهًِْ فِی عَذَابِهَا یَعْنِی یَصُمُّونَ فِی الْآخِرَهًِْ فِی عَذَابِهَا، بُکْمٌ ... یَبْکَمُونَ بَیْنَ أَطْبَاقِ نِیرَانِهَا، عُمْیٌ ... یَعْمَوْنَ هُنَاکَ. وَ ذَلِکَ نَظِیرُ قَوْلِهِ: وَ نَحْشُرُهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ عَلی وُجُوهِهِمْ عُمْیاً وَ بُکْماً وَ صُمًّا مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ کُلَّما خَبَتْ زِدْناهُمْ سَعِیراً.
امام کاظم (علیه السلام)- صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَرْجِعُون (بقره/۱۸) صُمٌّ؛ یعنی روز قیامت در عذابِ آن روز، کَر می‌شوند. بُکْمٌ؛ یعنی در میان لایه‌های دوزخ، گُنگ می‌شوند. عُمْیٌ؛ یعنی در آنجا نابینا می‌گردند، و این آیه مانند آیه: وَ نَحْشُرُهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ عَلی وُجُوهِهِمْ عُمْیاً وَ بُکْماً وَ صُمًّا مَأْواهُمْ جهنّم کُلَّما خَبَتْ زِدْناهُمْ سَعِیراً می‌باشد.
أمیرالمؤمنین ( عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ بْنِ رُشَیْدٍ بِإِسْنَادِهِ رَفَعَهُ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (قَالَ: یُحْشَرُ الْمُرْجِئَهًُْ عُمْیَاناً إِمَامُهُمْ أَعْمَی فَیَقُولُ بَعْضُ مَنْ یَرَاهُمْ مِنْ غَیْرِ أُمَّتِنَا مَا تَکُونُ أُمَّهًُْ مُحَمَّدٍ إِلَّا عُمْیَاناً فَأَقُولُ لَهُمْ لَیْسُوا مِنْ أُمَّهًِْ مُحَمَّدٍ لِأَنَّهُمْ بَدَّلُوا فَبُدِّلَ مَا بِهِمْ وَ غَیَّرُوا فَغُیِّرَ مَا بِهِمْ.
امام علی (علیه السلام)- علی‌بن‌سلیمان در حدیثی مرفوع از امام علی (علیه السلام) روایت نمود: «مرجئه کور محشور می‌شوند و امام آنها هم از آنها کورتر می‌باشد گروهی از غیرمسلمانان روز قیامت هنگامی‌که آنها را مشاهده کنند می‌گویند: «امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) کور هستند». من به آنها می‌گویم: «این‌ها امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) نیستند، زیرا آنها در دین تغییراتی دادند و لذا صورت آنها تغییر کرده است».
السّجّاد ( إِنَّ فِی جَهَنَّمَ لَوَادِیاً یُقَالُ لَهُ سَعِیرٌ إِذَا خَبَتْ جَهَنَّمُ فُتِحَ سَعِیرُهَا وَ هُوَ قَوْلُهُ کُلَّما خَبَتْ زِدْناهُمْ سَعِیراً أَیْ کُلَّمَا انْطَفَأَتْ.
امام سجّاد (علیه السلام)- در جهنّم درّه‌ای وجود دارد به نام سعیر، هرگاه جهنّم خاموش شود سعیر گشوده می‌شود و این معنی کلام خداوند است که فرموده است؛ کُلَّمَا خَبَتْ زِدْنَاهُمْ سَعِیرًا.
الرّسول ( أَبُو هُرَیْرَهًَْ رَفَعَهُ لَا تَغْبِطَنَّ ظَالِماً بِظُلْمِهِ فَإِنَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ طَالِباً حَثِیثاً ثُمَّ قَرَأَ کُلَّما خَبَتْ زِدْناهُمْ سَعِیراً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوهریره در حدیثی مرفوع از پیامبر (صلی الله علیه و آله) روایت نمود: نباید نسبت به ستمگری در ستمی که مرتکب می‌شود، غبطه بخورید زیرا وی در نزد خدا طلبکاری تند و سریع دارد، آنگاه این آیه‌ی مبارکه را قرائت فرمود: قرأ کُلَّما خَبَتْ زِدْناهُمْ سَعِیراً.