آیه ۵۶ - سوره زمر

امام علی (علیه السلام)- انسان در هنگام مرگ، به ناگاه از صحّت و سلامت، به مریضی گرفتار می‌شود و از سلامتی و کمال به نقص و سستی می‌رسد، به فکر درمان درد و محاسبه رنج و گرفتاریش می‌افتد، نفس به شماره می‌افتد [و به احتضار می‌افتد] و ناله‌اش بلند می‌شود؛ به دختران و پسرانش خیره شده و حیران می‌ماند، گرفتار یک حادثه‌ای شده که او را با بیم و هول فراوان به خود مشغول کرده، زبانش را می‌چرخاند و مشتش را گره می‌کند و ناگهان بلا او را در بر می‌گیرد و همه چیز را در دنیا باقی می‌گذارد و دنیا را ترک می‌کند و هیچ کس [از بستگانش] نه می‌تواند به او کمکی کند و نه می‌تواند جلوی آنچه بر او می‌رود را بگیرد. خدای عزّوجلّ در کتابش می‌فرماید: اگر هرگز در برابر اعمالتان جزا داده نمی‌شوید، پس آن (روح) را بازگردانید اگر راست می‌گویید!. (واقعه/۸۷-۸۶) بعد از این گرفتاری‌ها، بیم‌های روز قیامت آغاز می‌شود؛ و روز افسوس و پشیمانی، روزی که ترازوی محاسبه‌ی اعمال آورده می‌شود نامه‌های اعمال برای شمردن هر گناه کوچکی و آشکارنمودن هر گناه بزرگ گشوده می‌شود، خدای تعالی در کتابش می‌فرماید: و [این درحالی است که] همه‌ی اعمال خود را حاضر می‌بینند و پروردگارت به هیچ‌کس ستم نمی‌کند. (کهف/۴۹) ای مردم! هم اکنون [به فکر باشید] پیش از پشیمان‌شدن، اینکه نفس بگوید: یا حَسْرَتی عَلی ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللهِ وَ إِنْ کُنْتُ لَمِنَ السَّاخِرِینَ و می‌گوید اگر خدا مرا هدایت می‌کرد از پرهیزکاران بودم یا می‌گوید وقتی که عذاب را می‌بیند، کاش بازگشتی برایم بود پس از نیکوکاران بودم. و خدای جلیل پاسخ داده و می‌فرماید: آری، آیات من به‌سراغ تو آمد، امّا آن را تکذیب کردی و تکبّر نمودی و از کافران بودی! به خدا قسم، درخواست بازگشت به دنیا نمی‌کنند مگر برای اینکه کار خوب انجام دهند. و هیچ‌کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند! (کهف/۱۱۰) ای مردم! هم اکنون، هم اکنون که اعتماد آزاد است، چراغ روشن است و در توبه باز است [به فکر قیامت خود باشید] پیش از اینکه قلم بخشکد و نامه [اعمالتان] پیچیده شود، و پیش از آنکه رزق و روزیتان قطع شود و دیگر اعمالتان بالا نرود [و ثبت نشود] امروز زمان عمر است و فردا روز پیشی‌گرفتن است، و شما نمی‌دانید بهشتی هستید یا دوزخی و من از خدا طلب آمرزش برای خود و شما می‌کنم».

امام کاظم (علیه السلام)- از امام کاظم (علیه السلام) روایت شده که ایشان درباره‌ی کلام خداوند عزّوجلّ: أَن تَقُولَ نَفْسٌ یَا حَسْرَتَی علَی مَا فَرَّطتُ فِی جَنبِ اللهِ فرمود: «جَنب خدا، امیرمؤمنان (علیه السلام) و پس از او اوصیاء او در جایگاه والایشان هستند تا اینکه به آخرین نفر از ایشان پایان یابد».

امام علی (علیه السلام)- ما گنج‌داران علم خدا و چراغ‌های علم او هستیم، هرگاه یکی از ما برود دیگری از ما جایش را می‌گیرد، و کسی که از ما تبعیّت کند، گمراه نمی‌شود و کسی که ما را انکار کند، هدایت نخواهد شد وکسی که به دشمنان ما کمک کند، نجات نخواهد یافت و به کسی که ما را رها کند، هیچ کمکی نخواهد شد. به طمع دنیا و آرایش ظاهر آن با ما مخالفت نکنید که هم آن‌ها از بین رفتنی هستند و هم شما از دنیا خواهید رفت. هرکه دنیا را بر آخرت گزیند و بر ما ترجیح دهد، فردا بسیار حسرت خواهد خورد و این همان کلام خداوند است که فرمود: أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتی عَلی ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللهِ وَ إِنْ کُنْتُ لَمِنَ السَّاخِرِینَ.

امام علی (علیه السلام)- أَن تَقُولَ نَفْسٌ یَا حَسْرَتَی علَی مَا فَرَّطتُ فِی جَنبِ اللهِ، من جنب خدایم و من مایه‌ی افسوس مردمان در روز قیامتم [که چرا ولایت مرا نپذیرفتند].

امام صادق (علیه السلام)- به خدا سوگند! ما از نور جنب خدای متعال آفریده شدیم و سخن شخص کافر در قیامت این است که می‌گوید: یَا حَسْرَتَی علَی مَا فَرَّطتُ فِی جَنبِ اللهِ یعنی [از کوتاهی‌اش] در [پذیرش] ولایت محمّد (صلی الله علیه و آله) و خاندان او (علیهم السلام) [حسرت می‌خورد].

امام رضا (علیه السلام)- فِی جَنبِ اللهِ یعنی در ولایت علی (علیه السلام) [و حسرت از عدم پذیرش آن].

امام باقر (علیه السلام)- جنب اللَّه، ما هستیم.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- به مردگانتان لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ را تلقین کنید چراکه آن (لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ) در آن هنگام که مؤمن در قبرش فرو می‌رود، مونس اوست. جبرئیل به من گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! اگر آن‌ها را ببینی در آن وقت که از قبرهایشان خارج می‌شوند [خواهی دید که] خاک را از سرهایشان می‌گیرند. و [در این هنگام] این (شخص مؤمن) صورتش درخشان است و می‌گوید: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَ الحَمْدُ لِلهِ خدایی جز الله نیست و سپاس از آن اوست و کافر صورتش سیاه است و می‌گوید: یا حَسْرَتی عَلی ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللهِِ یعنی [حسرت از کوتاهی‌هایی که] در ولایت علی (علیه السلام) [کردم]».

امام علی (علیه السلام)- بهشتیان به خانه‌های شیعیان ما چنان نگاه می‌کنند که ستاره‌ی درخشان را در آسمان می‌بینند. هرکس از ما پیروی کند گمراه نشود، و هرکه منکر ما شود هدایت نگردد، کسی که دشمنان ما را بر علیه ما کمک کند، نجات نخواهد یافت و کسی که ما را رها کند، کمک نخواهد شد. [تبعیّت از] ما را به خاطر طمع به مال دنیا، رها نکنید که هم دنیا از بین رفتنی است و هم شما از دنیا خواهید رفت هرکس [تبعیّت] دنیا را به تبعیّت از ما ترجیح دهد، فردا بسیار حسرت خواهد خورد که خداوند فرمود: یا حَسْرَتی عَلی ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللهِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) در شب معراج به آسمان‌ها رفت، خطاب آمد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)، خداوند تو را در سه چیز امتحان خواهد کرد تا ببیند صبر تو چگونه است»؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوندا، من تسلیم امر تو هستم. ولی ای خدای من، تو باید در صبرکردن به من نیرو بدهی، آن سه چیز کدامند»؟ باز خطاب آمد: «... امّا سوّمی، کشتار و قتلی است که بعد از تو نسبت به اهل بیتت انجام می‌شود ... امّا دخترت؛ مورد ستم قرار گرفته، حقّش را غصب می‌کنند، او را می‌زنند درحالی‌که باردار است به حریم و منزلش بدون اذن وی داخل شده و افراد پست و فرومایه او را رنجور می‌نمایند و وی مانع و دافعی نیافته و به‌دنبال ضرب و کتکی که می‌خورد حملش سقط شده و از ناحیه‌ی آن فوت و رحلت می‌کند ... فرمود: «درحالی‌که خودت درباره‌ی اهل بیتم به من وعده‌ی نصرت دادی و من هم از تو انتظار نصرت دارم. پس این‌ها اهل بیت من هستند و تو همه‌ی بلاها و مصیبت‌های آن‌ها را برایم خبر دادی و اگر تو بخواهی می‌توانی آن‌ها را نسبت به دشمنانشان یاری دهی و من تسلیم شدم و همه‌ی این‌ها را قبول کردم و از تو توفیق صبر و تحمّل درخواست می‌کنم» ... پس به من گفته شد: «و امّا دخترت؛ او را نزد عرش نگه داشته، پس به او گفته می‌شود: خداوند تو را در میان خلقش حاکم قرار داد، پس کسی که به تو و به فرزندانت ظلم نموده در او حکم نما به آنچه خواهی و من حکم تو را بر ایشان اجرا خواهم نمود، آن حضرت در عرصه‌ی قیامت حاضر شده و وقتی اشخاصی که به او ظلم و ستم کرده‌اند. در آنجا ایستادند امر می‌کنم که ایشان را در آتش بیاندازند. پس ظالم می‌گوید یا حَسْرَتی عَلی ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللهِ و به‌دنبال آن آرزوی بازگشت به دنیا را می‌کند».