آیه ۸ - سوره زمر

آیه وَ إِذا مَسَّ الْإِنْسانَ ضُرٌّ دَعا رَبَّهُ مُنيباً إِلَيْهِ ثُمَّ إِذا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِنْهُ نَسِيَ ما كانَ يَدْعُوا إِلَيْهِ مِنْ قَبْلُ وَ جَعَلَ لِلهِ أَنْداداً لِيُضِلَّ عَنْ سَبيلِهِ قُلْ تَمَتَّعْ بِكُفْرِكَ قَليلاً إِنَّكَ مِنْ أَصْحابِ النَّارِ [8]

هنگامى‌كه به انسان زيانى رسد، پروردگار خود را مى‌خواند در‌حالى‌كه به‌سوى او باز مى‌گردد؛ امّا هنگامى‌كه نعمتى از جانب خويش به او عطا كند، آنچه را به خاطر آن قبلاً خدا را مى‌خواند از ياد مى‌برد و براى خداوند همتايانى قرار مى‌دهد تا [مردم را] از راه او گمراه سازد؛ بگو: «چند روزى از كفر و ناسپاسى خود بهره‌گير كه به‌يقين از دوزخيانى»!

۱
(زمر/ ۸)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ إِذا مَسَّ الْإِنْسانَ ضُرٌّ دَعا رَبَّهُ مُنِیباً إِلَیْهِ قَالَ نَزَلَتْ فِی أَبِی‌الْفَصِیلِ إِنَّهُ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عِنْدَهُ سَاحِراً فَکَانَ إِذَا مَسَّهُ الضُّرُّ یَعْنِی السُّقْمَ دَعَا رَبَّهُ مُنِیباً إِلَیْهِ یَعْنِی تَائِباً إِلَیْهِ مِنْ قَوْلِهِ فِی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا یَقُولُ ثُمَّ إِذا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِنْهُ یَعْنِی الْعَافِیَهًَْ نَسِیَ ما کانَ یَدْعُوا إِلَیْهِ مِنْ قَبْلُ یَعْنِی نَسِیَ التَّوْبَهًَْ إِلَی اللَّهِ عزّوجلّ مِمَّا کَانَ یَقُولُ فِی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّهُ سَاحِرٌ وَ لِذَلِکَ قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ قُلْ تَمَتَّعْ بِکُفْرِکَ قَلِیلًا إِنَّکَ مِنْ أَصْحابِ النَّارِ یَعْنِی إِمْرَتَکَ عَلَی النَّاسِ بِغَیْرِ حَقٍّ مِنَ اللَّهِ عزّوجلّ وَ مِنْ رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله).

امام صادق (علیه السلام)- عمّار ساباطی گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی کلام خداوند عزّوجلّ: وَ إِذَا مَسَّ الْإِنسَانَ ضُرٌّ دَعَا رَبَّهُ مُنِیبًا إِلَیْهِ، پرسیدم، ایشان فرمود: «این آیه درباره‌ی ابوالفَصیل نازل شد. او رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را جادوگر می‌پنداشت، امّا هنگامی‌که به او آسیبی رسید، یعنی بیمار شد پروردگار خود را می‌خواند درحالی‌که به‌سوی او باز می‌گردد یعنی از سخنی که درباره‌ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) گفته بود، به‌سوی پروردگار توبه کرد. ثُمَّ إِذَا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِّنْهُ یعنی [وقتی عافیت و] تندرستی یافت نَسِیَ مَا کَانَ یَدْعُو إِلَیْهِ مِن قَبْلُ یعنی توبه‌ی خود را به درگاه خداوند عزّوجلّ به خاطر آنکه گفته بود رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جادوگر است، فراموش کرد، ازاین‌رو خداوند عزّوجلّ فرمود: قُلْ تَمَتَّعْ بِکُفْرِکَ قَلِیلًا إِنَّکَ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ یعنی از امیر بودنت بر مردم، بدون اینکه از جانب خداوند عزّوجلّ و رسولش شایستگی این امر را داشته باشی [بهره ببر که در آن دنیا اهل آتش خواهی بود]».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۸۶
الکافی، ج۸، ص۲۰۴/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۲۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۰۰/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(زمر/ ۸)

السّجّاد (علیه السلام)- فَأَعُوذُ بِحِلْمِکَ مِنْ سَخَطِکَ وَ إِنْ کُنْتَ أَرَدْتَ أَنْ تَبْلُوَنِی فَقَدْ عَرَفْتَ ضَعْفِی وَ قِلَّهًَْ حِیلَتِی إِذْ قُلْتَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْت ... وَ إِذا مَسَّ الْإِنْسانَ ضُرٌّ دَعا رَبَّهُ مُنِیباً إِلَیْهِ ثُمَّ إِذا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِنْهُ نَسِیَ ما کانَ یَدْعُوا إِلَیْهِ مِنْ قَبْل.

امام سجاد (علیه السلام)- [خدایا]! از خشم تو به بردباریت پناه می‌برم. اگر تو قصد کرده‌ای که مرا به بلا دچار سازی، خودت ضعف و بیچارگی مرا می‌شناسی زیرا تو فرمودی: وَ إِذا مَسَّ الْإِنْسانَ ضُرٌّ دَعا رَبَّهُ مُنِیباً إِلَیْهِ ثُمَّ إِذا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِنْهُ نَسِیَ ما کانَ یَدْعُوا إِلَیْهِ مِنْ قَبْل.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۸۶
بحارالأنوار، ج۹۱، ص۱۳۷/ بحارالأنوار، ج۹۲، ص۴۴۱؛ «برضاک» بدل «بحلمک»/ الدعوات، ص۱۷۵
بیشتر