آیه ۳۸ - سوره زمر

آیه وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللهُ قُلْ أَ فَرَأَيْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ إِنْ أَرادَنِيَ اللهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ كاشِفاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرادَني بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِكاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِيَ اللهُ عَلَيْهِ يَتَوَكَّلُ الْمُتَوَكِّلُونَ [38]

و اگر از آن‌ها بپرسى: «چه كسى آسمان‌ها و زمين را آفريده»؟ به يقين مى‌گويند: «خدا»! بگو: «آيا هيچ درباره‌ی معبودانى كه غير از خدا مى‌خوانيد انديشه مى‌كنيد كه اگر خدا زيانى براى من بخواهد، آيا آن‌ها مى‌توانند زيان او را برطرف سازند؟! و يا اگر رحمتى براى من بخواهد، آيا آن‌ها مى‌توانند مانع رحمت او شوند»؟! بگو: «خدا مرا كافى است؛ و همه‌ی توكّل‌كنندگان تنها بر او توكّل مى‌كنند».

۱
(زمر/ ۳۸)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَاتِ السِّتَّ فِی کُلِّ غَدَاهًٍْ کَفَاهُ اللَّهُ تَعَالَی مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ لَوْ أَلْقَی نَفْسَهُ إِلَی التَّهْلُکَهًِْ وَ هِیَ قُلْ لَنْ یُصِیبَنا إِلَّا ما کَتَبَ اللهُ لَنا هُوَ مَوْلانا وَ عَلَی اللهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ وَ إِنْ یَمْسَسْکَ اللهُ بِضُرٍّ فَلا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَ إِنْ یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلا رَادَّ لِفَضْلِهِ یُصِیبُ بِهِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ. وَ ما مِنْ دَابَّةِ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَی اللهِ رِزْقُها وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها کُلٌّ فِی کِتابٍ مُبِین. ٍ وَ کَأَیِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللهُ یَرْزُقُها وَ إِیَّاکُمْ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ. ما یَفْتَحِ اللهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِکَ لَها وَ ما یُمْسِکْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ. قُلْ أَ فَرَأَیْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ إِنْ أَرادَنِیَ اللهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ کاشِفاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرادَنِی بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِکاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِیَ اللهُ عَلَیْهِ یَتَوَکَّلُ الْمُتَوَکِّلُونَ. حَسْبِیَ اللهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ أَمْتَنِعُ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ مِنْ حَوْلِهِمْ وَ قُوَّتِهِمْ وَ أَسْتَشْفِعُ بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ وَ أَعُوذُ بِمَا شَاءَ اللهُ لَا قُوَّهًَْ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.

امام علی (علیه السلام)- کسی که این شش آیه را در هر صبح قرائت کند خداوند متعال او را از هر بدی کفایت می‌کند حتی اگر خودش را به هلاکت بیندازد و این آیات [این است]: بگو: «هیچ حادثه‌ای برای ما رخ نمی‌دهد، مگر آنچه خداوند برای ما نوشته و مقرّر داشته است او مولا (و سرپرست) ماست و مؤمنان باید تنها بر خدا توکّل کنند»!. (توبه/۵۱). و اگر خداوند، [برای امتحان یا کیفر گناه] زیانی به تو رساند، هیچ‌کس جز او آن را برطرف نمی‌سازد و اگر اراده‌ی خیری برای تو کند، هیچ‌کس مانع فضل او نخواهد شد! آن را به هرکس از بندگانش بخواهد می‌رساند و او غفور و رحیم است!. (یونس/۱۰۷) و هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست مگر اینکه روزی او بر خداست! او قرارگاه و محلّ نقل و انتقالش را می‌داند همه‌ی این‌ها در کتاب آشکاری ثبت است! [در لوح محفوظ، در کتاب علم خدا]. (هود/۶) و چه بسا جنبنده‌ای که قدرت حمل روزی خود را ندارد، خداوند او و شما را روزی می‌دهد و او شنوا و داناست. (عنکبوت/۶۰). هر رحمتی را خدا به روی مردم بگشاید، کسی نمی‌تواند جلو آن را بگیرد و هرچه را امساک کند، کسی غیر از او قادر به فرستادن آن نیست و او عزیز و حکیم است!. (فاطر/۲). خداوند مرا کفایت می‌کند هیچ معبودی جز او نیست بر او توکّل کردم و او صاحب عرش بزرگ است. (توبه/۱۲۹) و به حول و قوّه‌ی او از حول و قوّه‌ی دیگران، امتناع (جلوگیری) می‌کنم و از پروردگار سپیده دم، برای [دفع] شرّ تمام آنچه آفریده است، کمک می‌طلبم و پناه می‌برم به آنچه خدا می‌خواهد. هیچ نیرویی جز از سوی خداوند بلند مرتبه و بزرگ نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۳۰
بحارالأنوار، ج۸۳، ص۳۳۷
۲
(زمر/ ۳۸)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَ حُنَفاءَ لِلهِ غَیْرَ مُشْرِکِینَ بِهِ قَالَ الْحَنِیفِیَّهًُْ: مِنَ الْفِطْرَهًِْ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ. قَالَ: فَطَرَهُمْ عَلَی الْمَعْرِفَهًِْ بِهِ. فَقَالَ زُرَارَهًُْ: وَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ: وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلی أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلی قَالَ: أَخْرَجَ مِنْ ظَهْرِ آدَمَ (علیه السلام) ذُرِّیَّتَهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فَخَرَجُوا کَالذَّرِّ فَعَرَّفَهُمْ وَ أَرَاهُمْ نَفْسَهُ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْ یَعْرِفْ أَحَدٌ رَبَّهُ وَ قَالَ (علیه السلام) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): کُلُّ مَوْلُودٍ یُولَدُ عَلَی الْفِطْرَهًِْ یَعْنِی عَلَی الْمَعْرِفَهًِْ بِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ خَالِقُهُ وَ کَذَلِکَ قَوْلُهُ: وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللهُ.

امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: «معنی آیه: [برنامه و مناسک حج را انجام دهید] درحالی‌که همگی خالص برای خدا باشد! هیچ‌گونه همتایی برای او قائل نشوید!. (حج/۳۱) چیست»؟ فرمود: «مقصود در اینجا همان خلقت نخستین است که آن‌ها را به معرفت و شناخت خود خلق کرد و در آن تغییری داده نمی‌شود زیرا آن‌ها با معرفت و خداشناسی آفریده شده‌اند». زراره گوید: «از آن حضرت معنی آیه: و [به خاطر بیاور] زمانی را که پروردگارت از پشت و صلب فرزندان آدم، ذرّیّه‌ی آن‌ها را برگرفت و آن‌ها را گواه بر خویشتن ساخت. (اعراف/۱۷۲) را سؤال کردم فرمود: «از پشت آدم (علیه السلام) فرزندان او را تا روز قیامت بیرون آورد و مانند ذرّات خارج شدند، خداوند خود را به آن‌ها معرّفی کرد، و اگر چنین نبود هیچ‌کس خداوند را نمی‌شناخت». امام (علیه السلام) فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هر مولودی با معرفت و خداشناسی به جهان پا می‌گذارد و عقیده دارد که خداوند خالق او می‌باشد و این است معنی آیه: وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللهُ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۳۲
البرهان
بیشتر