آیه ۴۶ - سوره زمر

آیه قُلِ اللهُمَّ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ عالِمَ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبادِكَ في ما كانُوا فيهِ يَخْتَلِفُونَ [46]

بگو: «خداوندا! اى آفريننده‌ی آسمان‌ها و زمين، و آگاه از اسرار نهان و آشكار، تو در ميان بندگانت در آنچه درباره‌ی آن اختلاف داشته‌اند داورى خواهى كرد».

۱
(زمر/ ۴۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: لَمَّا أُسْرِیَ بِالنَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) قِیلَ لَهُ إِنَّ اللَّهَ مُخْتَبِرُکَ فِی ثَلَاثٍ لِیَنْظُرَ کَیْفَ صَبْرُکَ قَالَ أُسْلِمُ لِأَمْرِکَ یَا رَبِّ وَ لَا قُوَّهًَْ لِی عَلَی الصَّبْرِ إِلَّا بِکَ فَمَا هُنَّ قِیل.. وَ أَمَّا الثَّالِثَهًُْ فَمَا یَلْقَی أَهْلُ بَیْتِکَ مِنْ بَعْدِکَ مِنَ الْقَتْلِ ... أَمَّا ابْنَتُکَ فَتُظْلَمُ وَ تُحْرَمُ وَ یُؤْخَذُ حَقُّهَا غَصْباً الَّذِی تَجْعَلُهُ لَهَا وَ تُضْرَبُ وَ هِیَ حَامِلٌ وَ یُدْخَلُ عَلَی حَرِیمِهَا وَ مَنْزِلِهَا بِغَیْرِ إِذْنٍ ثُمَّ یَمَسُّهَا هَوَانٌ وَ ذُلٌّ ثُمَّ لَا تَجِدُ مَانِعاً وَ تَطْرَحُ مَا فِی بَطْنِهَا مِنَ الضَّرْبِ وَ تَمُوتُ مِنْ ذَلِکَ الضَّرْبِ قَالَ إِنَّا لِلهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ قَبِلْتُ یَا رَبِّ وَ سَلَّمْتُ وَ مِنْکَ التَّوْفِیقُ وَ الصَّبْرُ فَقِیلَ ارْفَعْ رَأْسَکَ فَنَظَرْتُ إِلَی رَجُلٍ مِنْ أَحْسَنِ النَّاسِ صُورَهًًْ ... فَقُلْتُ یَا رَبِّ مَنْ هَذَا وَ لِمَنْ أَعْدَدْتَ هَؤُلَاءِ وَ قَدْ وَعَدْتَنِی النَّصْرَ فِیهِمْ فَأَنَا أَنْتَظِرُهُ مِنْکَ فَهَؤُلَاءِ أَهْلِی وَ أَهْلُ بَیْتِی وَ قَدْ أَخْبَرْتَنِی بِمَا یَلْقَوْنَ مِنْ بَعْدِی وَ لَوْ شِئْتَ لَأَعْطَیْتَنِی النَّصْرَ فِیهِمْ عَلَی مَنْ بَغَی عَلَیْهِمْ وَ قَدْ سَلَّمْتُ وَ قَبِلْتُ وَ رَضِیتُ وَ مِنْکَ التَّوْفِیقُ وَ الرِّضَا (علیه السلام) وَ الْعَوْنُ عَلَی الصَّبْرِ فَقِیلَ لِی ... أَمَّا ابْنَتُکَ فَجَزَاؤُها عِنْدِی فَإِنِّی أُوْقِفُهَا عِنْدَ عَرْشِی فَیُقَالُ لَهَا إِنَّ اللَّهَ قَدْ حَکَّمَکِ فِی خَلْقِهِ فَمَنْ ظَلَمَکِ وَ ظَلَمَ وُلْدَکِ فَاحْکُمِی فِیهِ بِمَا أَحْبَبْتِ فَإِنِّی أُجِیزُ حُکُومَتَکِ فِیهِمْ فَتَشْهَدُ الْعَرْصَهًَْ فَإِذَا أُوقِفَ مَنْ ظَلَمَهَا أَمَرَتْ بِهِ إِلَی النَّارِ فَیَقُولُ الظَّالِمُ وَا حَسْرَتَاهْ عَلی ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللهِ وَ یَتَمَنَّی الْکَرَّهًَْ وَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلی یَدَیْهِ یَقُولُ یا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا یا وَیْلَتی لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلًا وَ قَالَ حَتَّی إِذا جاءَنا قالَ یا لَیْتَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرِینُ وَ لَنْ یَنْفَعَکُمُ الْیَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّکُمْ فِی الْعَذابِ مُشْتَرِکُونَ فَیَقُولُ الظَّالِمُ أَنْتَ تَحْکُمُ بَیْنَ عِبادِکَ فِی ما کانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ أَوِ الْحُکْمُ لِغَیْرِکَ فَیُقَالُ لهما (لَهُمْ) أَلا لَعْنَةُ اللهِ عَلَی الظَّالِمِینَ الَّذِینَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللهِ وَ یَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کافِرُون.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام صادق (علیه السلام) فرمود: وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) در شب معراج به آسمان‌ها رفت، خطاب آمد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)، خداوند تو را در سه چیز امتحان خواهد کرد تا ببیند صبر تو چگونه است»؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوندا! من تسلیم امر تو هستم. ولی ای خدای من، تو باید در صبرکردن به من نیرو بدهی، آن سه چیز کدامند»؟ خطاب آمد: «... امّا سوّمی، کشتار و قتلی است که بعد از تو نسبت به اهل بیتت انجام می‌شود ... دخترت بعد از تو مظلوم و محروم واقع می‌شود، حقّ او را غصب می‌کنند (یعنی باغ فدک را از او می‌گیرند) و درحال بارداری او را مورد ضرب قرار می‌دهند و بدون اجازه به خانه‌ی او داخل می‌شوند و بعد هم به وی اهانت می‌کنند و بد می‌گویند، بعد هم آنچه را که در شکمش بوده سقط می‌کند و عاقبت هم از همین ضرب می‌میرد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفت: إِنَّا لِلهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ؛ خداوندا! این را هم قبول کردم و تسلیم شدم و از تو توفیق صبر می‌طلبم» ندایی به من گفت: «سرت را بالا بیاور. من سرم را بالا آوردم و به مردی خوش سیما نگاه کردم ... عرض کردم: «پروردگارا! این شخص کیست و این گروه فرشتگان را برای چه شخصی آماده کرده‌ای؟ تو به من وعده‌ی نصرت در خاندانم را داده‌ای پس انتظار آن را از تو دارم، ایشان خانواده و اهل بیت من هستند، تو خودت از ایذاء و آزادی که بعد از من به ایشان می‌رسد به من خبر دادی و اگر بخواهی حتماً می‌توانی به‌واسطه‌ی ایشان آنان را که ظلم و ستم به اهل بیت من کرده‌اند منکوب و ذلیل کرده و بدین وسیله من را نصرت نمایی و من تسلیم تو بوده و پذیرفته و راضی بوده و از تو می‌خواهم که به من توفیق و رضا و خشنودی را اعطاء کرده و بر صبرنمودن کمکم نمایی» .... به من گفته شد: «در مورد دخترت، او را نزد عرش قرار می‌دهم، پس به او (حضرت زهرا (سلام الله علیها)) گفته می‌شود: خداوند تو را در میان خلقش حاکم قرار داد، پس کسی که به تو و به فرزندانت ظلم نموده در مورد او هر حکمی می‌خواهی بکن و من حکم تو را بر ایشان اجراء خواهم نمود، آن حضرت در عرصه‌ی قیامت حاضر شده و وقتی اشخاصی که به او ظلم و ستم کرده‌اند. در آنجا ایستادند امر می‌کنم که ایشان را در آتش بیاندازند». پس ظالم می‌گوید: فریاد وا حسرتا بر آورده و گوید: ای وای بر من که جانب خدا را فروگذارده و در حق خود ظلم و تفریط کردم. (زمر/۵۶) و به‌دنبال آن آرزوی بازگشت به دنیا را می‌کند؛ ای کاش من در دنیا با رسول حقّ راه دوستی و طاعت پیش می‌گرفتم. وای بر من کاش فلان کافر و فلان فاسق را دوست خود قرار نمی‌دادم. (فرقان/۲۸۲۷). نیز می‌گوید: تا زمانی‌که [در قیامت] نزد ما حاضر شود می‌گوید: ای کاش میان من و تو فاصله‌ی مشرق و مغرب بود چه بد همنشینی بودی!. (زخرف/۳۸). و نیز می‌گوید: [ولی به آن‌ها می‌گوییم]: هرگز این گفتگوها امروز به حال شما سودی ندارد، چرا که ظلم کردید و همه در عذاب مشترکید!. (زخرف/۳۹) و نیز می‌گوید: أَنْتَ تَحْکُمُ بَیْنَ عِبادِکَ فِی ما کانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ یعنی خدایا تو حکم می‌کنی یا کس دیگری حاکم است؟ پس به ایشان گفته می‌شود: آگاه باشید! لعنت خدا بر ستمکاران باد آنان که بندگان خدا را از راه خدا باز می‌دارند و راه کج را می‌طلبند و به عالم آخرت اعتقاد ندارند. (هود/۱۸)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۴۴
بحارالأنوار، ج۲۸، ص۶۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۸۴۰؛ بتفاوت لفظی
۲
(زمر/ ۴۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا عَزَمْتَ عَلَی السَّفَرِ أَوْ حَاجَهًٍْ مُهِمَّهًٍْ فَأَکْثِرِ الدُّعَاءَ وَ الِاسْتِخَارَهًَْ فَإِنَّ أَبِی حَدَّثَنِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ یُعَلِّمُ أَصْحَابَهُ الِاسْتِخَارَهًَْ کَمَا یُعَلِّمُهُمُ السُّورَهًَْ مِنَ الْقُرْآنِ وَ إِنَّا لَنَعْمَلُ ذَلِکَ مَتَی هَمَمْنَا بِأَمْرٍ وَ نَتَّخِذُ رِقَاعاً لِلِاسْتِخَارَهًِْ فَمَا خَرَجَ لَنَا عَمِلْنَا عَلَیْهِ أَحْبَبْنَا ذَلِکَ أَمْ کَرِهْنَا فَقَالَ الرَّجُلُ یَا مَوْلَایَ فَعَلِّمْنِی کَیْفَ أَعْمَلُ فَقَالَ إِذَا أَرَدْتَ ذَلِکَ فَأَسْبِغِ الْوُضُوءَ وَ صَلِّ رَکْعَتَیْن ... فَإِذَا سَلَّمْتَ فَارْفَعْ یَدَیْکَ بِالدُّعَاء ... وَ یَکُونُ مَعَکَ ثَلَاثُ رِقَاعٍ قَدِ اتَّخَذْتَهَا فِی قَدْرٍ وَاحِدٍ وَ هَیْئَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ وَ اکْتُبْ فِی رُقْعَتَیْنِ مِنْهَا اللهُمَّ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ عالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ أَنْتَ تَحْکُمُ بَیْنَ عِبادِکَ فِی ما کانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ.

امام صادق (علیه السلام)- هرگاه تصمیم به سفر یا کار مهمّی گرفتی، زیاد دعا و استخاره کن. چرا که پدرم از پدرش از جدّش نقل کرد که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به یارانش استخاره را می‌آموخت همان‌گونه که سوره‌ی قرآن را به آن‌ها می‌آموخت. و ما آن کار (استخاره) را در زمانی‌که عزم کاری کنیم، انجام می‌دهیم. و کاغذهایی را برای استخاره می‌گیریم پس هر آنچه [از میان آن کاغذها] برای ما بیرون آمد، برطبق آن عمل می‌کنیم چه آن[کار] را دوست داشته باشیم چه دوست نداشته باشیم. آن مرد گفت: «ای مولای من! به من بیاموز که چگونه عمل کنم»! فرمود: «هرگاه خواستی استخاره کنی، وضوی کاملی بگیر و دو رکعت نماز بخوان ... وقتی سلام نماز را دادی، دستانت را به دعا بالا ببر ... و سه تکّه کاغذ که هرسه به یک اندازه و یک شکل باشند، همراه تو باشد. در دو تای آن‌ها بنویس: اللَّهُمَّ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ عالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ أَنْتَ تَحْکُمُ بَیْنَ عِبادِکَ فِی ما کانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۴۶
بحارالأنوار، ج۸۸، ص۲۳۵/ وسایل الشیعهًْ، ج۲، ص۷۰/ بحارالأنوار، ج۸۸، ص۲۳۴؛ «اذا عزمت... رقعتین» محذوف
بیشتر