آیه ۱۲۹ - سوره توبه

آیه فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللهُ‌ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ [129]

اگر آن‌ها [از حق] روى بگردانند، [نگران مباش]! بگو: «خداوند مرا كفايت مى‌كند، هيچ معبودى جز او نيست، بر او توكّل كردم و او پروردگار عرش عظيم است».

۱
(توبه/ ۱۲۹)

الصّادق (علیه السلام)- فَإِنْ تَوَلَّوْا یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) عَمَّا تَدْعُوهُمْ إلَیْهِ فَقُلْ حَسْبِیَ اللهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ.

امام صادق (علیه السلام)- فَإِنْ تَوَلَّوْا ای محمّد! اگر آن‌ها از آنچه که ایشان را به آن می‌خوانی، روی‌برگردانند، فَقُلْ حَسْبِیَ اللهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۰۶
القمی، ج۱، ص۳۰۸
۲
(توبه/ ۱۲۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَنَانِ‌بْنِ‌سَدِیرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الْعَرْشِ وَ الْکُرْسِیِّ فَقَالَ إِنَّ لِلْعَرْشِ صِفَاتٍ کَثِیرَهًًْ مُخْتَلِفَهًًْ لَهُ فِی کُلِّ سَبَبِ وَضْعٍ فِی الْقُرْآنِ صِفَهًٌْ عَلَی حِدَهًٍْ فَقَوْلُهُ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ ... ثُمَّ الْعَرْشُ فِی الْوَصْلِ مُتَفَرِّدٌ مِنَ الْکُرْسِیِّ لِأَنَّهُمَا بَابَانِ مِنْ أَکْبَرِ أَبْوَابِ الْغُیُوبِ وَ هُمَا جَمِیعاً غَیْبَانِ وَ هُمَا فِی الْغَیْبِ مَقْرُونَانِ لِأَنَّ الْکُرْسِیَّ هُوَ الْبَابُ الظَّاهِرُ مِنَ الْغَیْبِ الَّذِی مِنْهُ مَطْلَعُ الْبِدَعِ وَ مِنْهُ الْأَشْیَاءُ کُلُّهَا وَ الْعَرْشُ هُوَ الْبَابُ الْبَاطِنُ الَّذِی یُوجَدُ فِیهِ عِلْمُ الْکَیْفِ وَ الْکَوْنِ وَ الْقَدْرِ وَ الْحَدِّ وَ الْأَیْنِ وَ الْمَشِیَّهًِْ وَ صِفَهًِْ الْإِرَادَهًِْ وَ عِلْمُ الْأَلْفَاظِ وَ الْحَرَکَاتِ وَ التَّرْکِ وَ عِلْمُ الْعَوْدِ وَ الْبَدْءِ فَهُمَا فِی الْعِلْمِ بَابَانِ مَقْرُونَانِ لِأَنَّ مُلْکَ الْعَرْشِ سِوَی مُلْکِ الْکُرْسِیِّ وَ عِلْمَهُ أَغْیَبُ مِنْ عِلْمِ الْکُرْسِیِّ فَمِنْ ذَلِکَ قَالَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ أَیْ صِفَتُهُ أَعْظَمُ مِنْ صِفَهًِْ الْکُرْسِیِّ وَ هُمَا فِی ذَلِکَ مَقْرُونَانِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَلِمَ صَارَ فِی الْفَضْلِ جَارَ الْکُرْسِیِّ قَالَ إِنَّهُ صَارَ جَارَهُ لِأَنَّ عِلْمَ الْکَیْفُوفِیَّهًِْ فِیهِ وَ فِیهِ الظَّاهِرُ مِنْ أَبْوَابِ الْبَدَاءِ وَ أَیْنِیَّتِهَا وَ حَدِّ رَتْقِهَا وَ فَتْقِهَافَهَذَانِ جَارَانِ أَحَدُهُمَا حَمَلَ صَاحِبَهُ فِی الصَّرْفِ وَ بِمَثَلٍ صَرَّفَ الْعُلَمَاءُ و یستدلوا {لِیَسْتَدِلُّوا} عَلَی صِدْقِ دَعْوَاهُمَا لِأَنَّهُ یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ یَشاءُ وَ هُوَ الْقَوِیُّ الْعَزِیزُ.

امام صادق (علیه السلام)- حنان‌بن‌سدیر گوید: از ایشان در مورد عرش و کرسی سؤال کردم. فرمود: «عرش دارای صفات بسیار و متفاوتی است، به گونه‌ای که به هر مناسبتی که قرآن آن را به کار برده، صفتی مستقل و متناسب با آن مناسبت را دارد. «عرش» در عبارت: رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ؛ به معنای «المُلک العظیم» است ... «عرش» در وصل، منفرد از «کرسی» است، زیرا هر دو، دو در از بزرگ‌ترین درهای غیب‌اند و کلّ این درها جزء امور غیبی است و در «غیب»، قرین یکدیگرند؛ زیرا «کرسی» درِ ظاهرِ غیبی است که محل برون آمدن امور بدیع (خلاقیت) همه اشیاء از آن است، می‌باشد. امّا «عرش» درِ باطنِ غیبی است که علوم؛ کَیف، کَون، قَدَر، حَدّ و اَین، مشیّت، صفتِ اراده کردن، علم الفاظ و حرکات و تَرْک و علم عَوْد (بازگشت) و بَداء در آن است. این دو در، در علم، دو درِ مقرون‌اند، زیرا «مُلک عرش» متفاوت از «مُلک کرسی» است و علم آن غایب‌تر از علم کرسی است؛ از این رو خداوند فرموده است: رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ، چون صفتش بزرگ‌تر از صفت کرسی است. امّا به هر حال، این دو لفظ در غیب بودن، قرین یکدیگرند». عرض کردم: «فدایت شوم! پس چرا «عرش» در فضیلت، هم‌سنگ «کرسی» شده است»؟ فرمود: «چون علم کیفوفیّت و آنچه که از ابواب بَداء، ظاهر است و أینیَّتِ آن و حدِّ رتق و فتق آن در عرش قرار دارد. پس این دو همجوار و هم‌سنگ یکدیگرند. یکی از آن دو، دیگری را بر ظرف خویش برنهاده است، همان طور که علما در علم صرف [بر تغییر و تبدیل حروف] استدلال میکنند، عرش و کرسی نیز بر راستی ادعای خود استدلال میکنند؛ زیرا خداوند، رحمت خود را به هرکس بخواهد، اختصاص می‌دهد. (بقره/۱۰۵) چرا که پروردگارت قوی و شکست‌ناپذیر است!. (هود/۶۶).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۰۸
التوحید، ص۳۲۱/ نور الثقلین
۳
(توبه/ ۱۲۹)

السّجّاد (علیه السلام)- انَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ الْعَرْشَ أَرْبَاعاً لَمْ یَخْلُقْ قَبْلَهُ الَّا ثَلَاثَهًُْ أَشْیَاءَ الْهَوَاءِ وَ الْقَلَمِ وَ النُّورَ ثُمَّ خَلْقِهِ مِنْ أَنْوَارٍ مُخْتَلِفَهًٍْ فَمِنْ ذَلِکَ النُّورُ نُورُ اخْضَرَّ اخْضَرَّتْ مِنْهُ الْخُضْرَهًُْ وَ نُورِ اصْفَرَّ اصْفَرَّتْ مِنْهُ الصُّفْرَهًُْ وَ نُورٍ احمراحمرت مِنْهُ الْحُمْرَهًُْ وَ نُورِ ابْیَضَّ وَ هُوَ نُورٍ الانوار وَ مِنْهُ ضَوْءُ النَّهَارِ ثُمَّ جَعَلَهُ سَبْعِینَ أَلْفَ طَبَقٍ: غِلَظُ کُلِّ طَبَقُ کاول الْعَرْشِ الی أَسْفَلَ السافلین لَیْسَ مِنْ ذَلِکَ طَبَقُ الَّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِ رَبَّهُ وَ یُقَدِّسُهُ باصوات مُخْتَلِفَهًٍْ وَ السُّنَّهًِْ غَیْرِ مُشْتَبِهَهًًْ وَ لَوْ أَذَّنَّ لِلِّسَانِ مِنْهَا فَاسْمَعْ شَیْئاً مِمَّا تَحْتَهُ لِهَدْمِ الْجِبَالِ وَ الْمَدَائِنِ وَ الْحُصُونِ وَ لَخَسَفَ الْبِحَارِ وَ لَا هَلَکَ مَا دُونَهُ لَهُ ثَمَانِیَهًَْ أَرْکَانِ عَلَیَّ کُلِّ رُکْنٍ مِنْهَا مِنَ الْمَلَائِکَهًُْ مَا لَا یُحْصِی عَدَدَهُمْ الاالله عَزَّوَجَلَّ یُسَبِّحُونَ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ لا یَفْتُرونَ وَ لَوْ حِسُّ شَیْءٍ مِمَّا فَوْقَهُ مَا قَامَ لِذَلِکَ طَرْفَهًَْ عَیْنٍ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الاحساس الْجَبَرُوتِ وَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَهًِْ وَ الْقُدُسِ وَ الرَّحْمَهًِْ وَ الْعِلْمِ وَ لَیْسَ وَرَاءَ هَذَا مَقَالٍ.

امام سجّاد (علیه السلام)- عرش چهارمین چیزی است که خداوند آفریده است. قبل از آن هوا و قلم و نور را آفریده بود، سپس عرش را از نورهای رنگارنگ آفرید، از آن جمله نور سبز که سبزی از آن پدید آمده و نور زرد که زردی‌ها از اوست و نور قرمز که قرمزی‌ها از اوست و نور سفید که آن نور نورها است و از همان، روشنی روز است. بعد آن را هفتاد هزار طبقه قرار داد که ضخامت هر طبقه‌ای به‌اندازه‌ی فاصله‌ی عرش تا اسفل السافلین است. هر طبقه با صداهای گوناگون که با یکدیگر اشتباه نمی‌شوند، او را تقدیس و تسبیح میکنند. اگر یکی از آن صداها آشکار شود و صدا را به آنچه که در زیر آن قرار دارد، برساند، تمام کوه‌ها و شهرها و دیوارها خراب می‌شود، دریاها میشکافد و هرچه غیر آن است هلاک میگردد. عرش دارای هشت رکن است که هر رکن را گروهی از ملائکه حمل میکنند؛ [تمام] شب و روز را تسبیح می‌گویند و سست نمی‌گردند. (انبیاء/۲۰). و جز خدا کسی عدد آن‌ها را نمیداند. اگر یکی از صداها که بالای عرش است حس شود، یک لحظه دوام نمی‌آورد. امّا بین آن صداها و حواس، جبروت و کبریاء و عظمت و قدس و رحمت و علم فاصله است و پس از این گفتاری نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۰۸
نور الثقلین
۴
(توبه/ ۱۲۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْفَضْلِ عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) قَالَ: ... قَالَ جَعْفَرٌ (علیه السلام) نَعَمْ یَا رَبِیعُ لَمَّا رَأَیْتُ الشَّرَّ فِی وَجْهِهِ قُلْتُ حَسْبِیَ الرَّبُّ مِنَ الْمَرْبُوبِینَ وَ حَسْبِیَ الْخَالِقُ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ وَ حَسْبِیَ الرَّازِقُ مِنَ الْمَرْزُوقِینَ وَ حَسْبِیَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ حَسْبِی مَنْ هُوَ حَسْبِی حَسْبِی مَنْ لَمْ یَزَلْ حَسْبِی حَسْبِیَ اللهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ.

امام صادق (علیه السلام)- حسن‌بن‌فضل از امام رضا (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: ... امام صادق (علیه السلام) [به ربیع] فرمود: «ای ربیع! هنگامی که شرّ را در چهره او (منصور دوانیقی) دیدم، گفتم: «پروردگار مرا در برابر مخلوقات، کافی است و آفریدگارم مرا در برابر آفریدگان کفایت میکند و روزی‌دهنده مرا از روزی خورندگان کفایت میکند و خداوند که پروردگار جهانیان است برایم کافی است. کافی است او که کفایت میکند، کافی است کسی که هنوز مرا کفایت میکند، خداوند مرا کفایت می‌کند، هیچ معبودی جز او نیست، بر او توکّل کردم و او پروردگار عرش عظیم است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۴۱۰
بحار الأنوار، ج۴۷، ص۱۶۲
بیشتر