آیه ۲۳ - سوره توبه

آیه يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَكُمْ وَ إِخْوانَكُمْ أَوْلِياءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْكُفْرَ عَلَى الْإيمانِ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ [23]

اى كسانى‌ كه ايمان آورده‌ايد! اگر پدران و برادران شما كفر را بر ايمان ترجيح دهند، آن‌ها را ولىّ [و يار و ياور و تكيه‌گاه] خود قرار ندهيد و كسانى از شما كه آنان را ولىّ خود قرار دهند، آنان ستمكارانند.

سبب نزول

۱
(توبه/ ۲۳)

الصّادقین (علیها السلام)- رُوِیَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیها السلام) أَنَّهَا نَزَلَتْ فِی حَاطِبِ بْنِ أَبِی بَلْتَعَهًَْ حَیْثُ کَتَبَ إِلَی قُرَیْشٍ یُخْبِرُهُمْ بِخَبَرِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) لَمَّا أَرَادَ فَتْحَ مَکَّهًَْ.

امام باقر و امام صادق (علیها السلام)- این آیه درباره‌ی حاطب‌بن‌ابوبلتعه نازل شد. آنجا که به قریش نامه نوشت و آنان را از عزم پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر فتح مکّه آگاه ساخت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۸۰
بحار الأنوار، ج۱۹، ص۱۵۵/ نور الثقلین/ البرهان
۲
(توبه/ ۲۳)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- لَمَّا أَذَّنَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) بِمَکَّهًَْ أَنْ لَا یَدْخُلَ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ مُشْرِکٌ بَعْدَ ذَلِکَ الْعَامِ جَزِعَتْ قُرَیْشٌ جَزَعاً شَدِیداً وَ قَالُوا: ذَهَبَتْ تِجَارَتُنَا وَ ضَاعَتْ عِیَالُنَا وَ خَرِبَتْ دُورُنَا. فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِی ذَلِکَ: قُلْ یَا مُحَمَّدُ إِنْ کَانَ آبَاؤُکُمْ وَ أَبْنَاؤُکُمْ وَ إِخْوَانُکُمْ وَ أَزْوَاجُکُمْ وَ عَشِیرَتُکُمْ إِلَی قَوْلِهِ تَعَالَی: وَ اللهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفاسِقِینَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- هنگامی‌که امیرمؤمنان (علیه السلام) در مکّه اعلام کرد که پس از آن سال احدی از مشرکان حق ندارد وارد مسجدالحرام شود، قریش سخت غمگین شده و گفتند: «تجارت ما از بین رفت و خانواده‌های ما تباه شدند و خانه‌های ما خراب شد. پس خدای عزّوجلّ این آیه را دراین‌باره نازل کرد؛ قُلْ ان کَان آباؤُکُمْ وَ ابنآؤُکُمْ وَ إِخْوَانکُمْ وَ أَزْوَاجُکُمْ وَ عَشِیرَتُکُمْ؛ اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طایفه‌ی شما، و اموالی که به دست آورده‌اید. (توبه/۲۴). تا این فرموده‌ی خدای عزّوجلّ؛ وَ اللهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ؛ خداوند جمعیّت نافرمانبردار را هدایت نمی‌کند. (توبه/۲۴).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۸۰
البرهان

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هرگاه پدران و برادران شما، کفر را بر ایمان ترجیح دهند، آن‌ها را ولیّ [و یار و یاور و تکیه‌گاه] خود قرار ندهید! و کسانی از شما که آنان را ولیّ خود قرار دهند، ستمگرند

۱ -۱
(توبه/ ۲۳)

الباقر (علیه السلام)- أَبُوحَمْزَهًَْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَکُمْ وَ إِخْوانَکُمْ أَوْلِیاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْکُفْرَ عَلَی الْإِیمانِ قَالَ فَإِنَّ الْإِیمَانَ وَلَایَهًُْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

امام باقر (علیه السلام)- ابوحمزه نقل می‌کند: امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این فرموده‌ی خدای عزّوجلّ؛ یَا ایها الَّذِینَ أمنواْ لاَ تَتَّخِذُواْ آباءکُمْ وَ إِخْوَانکُمْ اولیاء ان اسْتَحَبُّواْ الْکُفْرَ عَلَی الایمان، فرمود: ایمان همان ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۸۰
بحار الأنوار، ج۳۵، ص۳۴۰/ المناقب، ج۳، ص۹۴/ البرهان
۱ -۲
(توبه/ ۲۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) مَنْ ظَلَمَ عَلِیّاً (علیه السلام) مَقْعَدِی هَذَا بَعْدَ وَفَاتِی فَکَأَنَّمَا جَحَدَ نُبُوَّتِی وَ نُبُوَّهًَْ الْأَنْبِیَاءِ (مِنْ قَبْلِی وَ مَنْ تَوَلَّی ظَالِماً فَهُوَ ظَالِمٌ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَکُمْ وَ إِخْوانَکُمْ أَوْلِیاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْکُفْرَ عَلَی الْإِیمانِ وَ مَنْ‌یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُون.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در کتاب بحارالانوار آمده است، هنگامی‌که این آیه: وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً؛ و از فتنه‌ای بپرهیزید که تنها به ستمکاران شما نمی‌رسد [بلکه همه را فرا خواهد گرفت چرا که دیگران سکوت اختیار کردند]. (انفال/۲۵) نازل شد، پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هرکس علی (علیه السلام) را که جانشین من بعد از مرگم است، مورد ستم قرار دهد، مثل کسی است که منکر پیامبری من و پیامبران قبل از من است. هرکه دوست بدارد ظالمی را، او خود ظالم است. خداوند می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَکُمْ وَ إِخْوانَکُمْ أَوْلِیاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْکُفْرَ عَلَی الْإِیمانِ وَ مَنْ‌یَتَوَلَّهمْ مِنْکُمْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُون.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۸۰
بحار الأنوار، ج۲۷، ص۶۰/ نور الثقلین
بیشتر