آیه ۳۶ - سوره توبه

آیه إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللهِ ‌ اثْنا عَشَرَ شَهْراً في كِتابِ اللهِ ‌ يَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ مِنْها أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ فَلا تَظْلِمُوا فيهِنَّ أَنْفُسَكُمْ وَ قاتِلُوا الْمُشْرِكينَ كَافَّةً كَما يُقاتِلُونَكُمْ كَافَّةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ‌ مَعَ الْمُتَّقينَ [36]

تعداد ماه‌ها نزد خداوند در كتاب [آفرينش] الهى، از آن روز كه آسمان‌ها و زمين را آفريده، دوازده ماه است، كه چهار ماه از آن، ماه حرام است [و جنگ در آن ممنوع مى‌باشد]. اين، آيين هميشگى و استوار [الهى] است. بنابراين در اين ماه‌ها به خود ستم نكنيد [و از هرگونه خونريزى بپرهيزيد]. و با همه‌ی مشركان پيكار كنيد، همان‌گونه كه آن‌ها با همه‌ی شما پيكار مى‌كنند و بدانيد خداوند با پرهيزگاران است.

تعداد ماه‌ها نزد خداوند در کتاب [آفرینش] الهی، از آن روز که آسمان‌ها و زمین را آفریده، دوازده ماه است

۱ -۱
(توبه/ ۳۶)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فَغُرَّهًُْ الشُّهُورِ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ ذِکْرُهُ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَلْبُ شَهْرِ رَمَضَانَ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ وَ نُزِّلَ الْقُرْآنُ فِی أَوَّلِ لَیْلَهًٍْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَاسْتَقْبِلِ الشَّهْرَ بِالْقُرْآنِ.

امام صادق (علیه السلام)- إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتَابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَات وَ الأَرْضَ، پس نخستین ماه، ماه خداست که یادش باشکوه باد و آن ماه رمضان است و شب قدر قلب ماه رمضان است و قرآن در نخستین شب از ماه رمضان نازل شد. پس با خواندن قرآن به استقبال این ماه بروید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۴۴
الکافی، ج۴، ص۶۵/ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۹۹/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۰، ص۳۵۳/ بحار الأنوار، ج۵۵، ص۳۷۶/ بحار الأنوار، ج۹۳، ص۳۸۶/ نور الثقلین/ البرهان
۱ -۲
(توبه/ ۳۶)

الباقر (علیه السلام)- رَوَی جَابِرِ الْجُعْفِی قَالَ سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ تَأْوِیلِ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ مِنْها أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلا تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنْفُسَکُمْ قَالَ فَتَنَفَّسَ سَیِّدِیَ الصُّعَدَاءَ ثُمَّ قَالَ یَا جَابِرُ أَمَّا السُّنَّهًُْ فَهِیَ جَدِّی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ شُهُورُهَا اثْنَا عَشَرَ شَهْراً فَهُوَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِلَیَّ وَ إِلَی ابْنِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ ابْنِهِ مُوسَی (علیه السلام) وَ ابْنِهِ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ ابْنِهِ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) وَ ابْنِهِ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ إِلَی ابْنِهِ الْحَسَنِ (علیه السلام) وَ إِلَی ابْنِهِ مُحَمَّدٍ الْهَادِی الْمَهْدِیِّ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً حُجَجُ اللَّهِ فِی خَلْقِهِ وَ أُمَنَاؤُهُ عَلَی وَحْیِهِ وَ عِلْمِهِ وَ الْأَرْبَعَهًُْ الْحُرُمُ الَّذِینَ هُمُ الدِّینُ الْقَیِّمُ أَرْبَعَهًٌْ مِنْهُمْ یَخْرُجُونَ بِاسْمٍ وَاحِدٍ عَلِیٌّ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ أَبِی‌عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ وَ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُوسَیوَ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ (فَالْإِقْرَارُ بِهَؤُلَاءِ هُوَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلَا تَظْلِمُوا فِیهِمْ أَنْفُسَکُمْ أَیْ قُولُوا بِهِمْ جَمِیعاً تَهْتَدُوا.

امام باقر (علیه السلام)- جابر جعفی گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی تأویل این کلام خدای عزّوجلّ: إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتَابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَات وَ الأَرْضَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلاَ تَظْلِمُواْ فِیهِنَّ أَنفُسَکُمْ، پرسیدم. سرورم نفس راحتی کشید و سپس فرمود: «ای جابر! امّا منظور از سنّت، جدّم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است و ماه‌های آن دوازده تاست. پس او امیرمؤمنان، تا حسن و حسین و تا پدرم علی زین‌العابدین و تا من و تا پسرم جعفر و پسرش موسی و پسرش علی و پسرش محمّد و پسرش علی و تا پسرش حسن و تا پسرش محمّد هادی مهدی، دوازده امام و حجّت‌های خدا در میان خلقش و امنای او بر وحی و علمش هستند. و چهار [ماه] حرام که دین قیّم هستند؛ چهار نفر از آنان با یک اسم پا به عرصه می‌گذارند، علی امیرمؤمنان (علیه السلام) و پدرم علیّ‌بن‌حسین و علیّ‌بن‌موسی و علیّ‌بن‌محمّد (دین قیّم به رسمیّت شناختن این امامان (است، فَلَا تَظْلِمُوا فِیهِمْ أَنْفُسَکُمْ؛ یعنی به همه‌ی آنان ایمان بیاورید تا هدایت شوید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۴۴
بحار الأنوار، ج۲۴، ص۲۴۰/ الغیبهًْ للطوسی، ص۱۴۹/ البرهان/ نور الثقلین/ المناقب، ج۱، ص۲۸۴
۱ -۳
(توبه/ ۳۶)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ دَاوُدِ‌بْنِ‌کَثِیرٍ الرَّقِّی قَالَ ... نَادَی یَا سَمَاعَهًَْ‌بْنَ‌مِهْرَانَ ائْتِنِی بِسَلَّهًِْ الرُّطَبِ فَأَتَاهُ بِسَلَّهًٍْ فِیهَا رُطَبٌ فَتَنَاوَلَ رُطَبَهًًْ أَکَلَهَا وَ اسْتَخْرَجَ النَّوَاهًَْ مِنْ فِیهِ وَ غَرَسَهَا فِی الْأَرْضِ فَفَلَقَتْ وَ نَبَتَتْ وَ أَطْلَعَتْ وَ أَعْذَقَتْ فَضَرَبَ بِیَدِهِ إِلَی شِقٍّ مِنْ عَذْقٍ مِنْهَا فَشَقَّهُ وَ اسْتَخْرَجَ مِنْهَا رِقّاً أَبْیَضَ فَفَضَّهُ وَ دَفَعَهُ إِلَیَّ وَ قَالَ اقْرَأْهُ فَقَرَأْتُهُ وَ إِذَا فِیهِ مَکْتُوبٌ سَطْرَانِ الْأَوَّلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الثَّانِی إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ مِنْها أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ الْحَسَنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ مُحَمَّدُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ جَعْفَرُ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ مُوسَی‌بْنُ‌جَعْفَرٍ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُوسَی مُحَمَّدُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ (الْخَلَفُ الْحُجَّهًُْ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ثُمَّ قَالَ یَا دَاوُدُ أَ‌تَدْرِی مَتَی کُتِبَ هَذَا فِی هَذَا قُلْتُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ (صلی الله علیه و آله) وَ أَنْتُمْ أَعْلَمُ قَالَ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ آدَمَ (علیه السلام) بِأَلْفَیْ عَامٍ.

امام صادق (علیه السلام)- داودبن‌کثیر رقّی گوید: ... امام صادق (علیه السلام) ندا داد: «ای سماعهًْ‌بن‌مهران! یک سبد خرما برایم بیاور». سماعه سبدی از خرما برای او آورد. یک دانه خرما از آن برداشت و خورد و هسته‌ی آن را درآورد و آن را در زمین کاشت. پس شکافته شد و سبز شد و بزرگ شد و دارای خوشه شد و به بار نشست. آنگاه، خرمایی از یک خوشه را با دست خود گرفت و آن را شکافت و کاغذی سفید از درون آن بیرون آورد و آن را باز کرد و به من داد و فرمود: «آن را بخوان». آن را خواندم: «در آن دو خط بود؛ اوّلی لا إله الا الله، محمّد رسول الله، و دوّمی إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتَابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَات وَ الأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ، امیرمؤمنان علیّ‌ّّّبن‌ابی‌طالب، حسین‌بن‌علی، علیّ‌بن‌حسین، محمّدبن‌علی، جعفربن‌محمّد، موسی‌بن‌جعفر، علیّ‌بن‌موسی، محمّدبن‌علی، علیّ‌بن‌محمّد، حسن‌بن‌علی (و خَلَف حجهًْ (عجل الله تعالی فرجه الشریف)». سپس فرمود: «ای داود! آیا می‌دانی چه زمانی این نوشته شد»؟ عرض کردم: «خدا و رسولش (صلی الله علیه و آله) و شما داناترید». پس فرمود: «دوهزار سال پیش از اینکه آدم (علیه السلام) آفریده شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۴۴
بحار الأنوار، ج۲۴، ص۲۴۳/ بحار الأنوار، ج۳۶، ص۴۰۰/ البرهان
۱ -۴
(توبه/ ۳۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ‌اللهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ ... مَعَاشِرَ النَّاسِ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَعْرِفَ الْحُجَّهًَْ بَعْدِی فَلْیَعْرِفْ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) مَعَاشِرَ النَّاسِ مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَتَوَلَّی وَلَایَهًَْ اللَّهِ فَلْیَقْتَدِ بِعَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّهًِْ (مِنْ ذُرِّیَّتِی فَإِنَّهُمْ خُزَّانُ عِلْمِی فَقَامَ جَابِرُ‌بْنُ‌عَبْدِ‌اللَّهِ الْأَنْصَارِیُّ (رحمة الله علیه) فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا عِدَّهًُْ الْأَئِمَّهًِْ (فَقَالَ یَا جَابِرُ سَأَلْتَنِی رَحِمَکَ اللَّهُ عَنِ الْإِسْلَامِ بِأَجْمَعِهِ عِدَّتُهُمْ عِدَّهًُْ الشُّهُورِ وَ هِیَ عِنْدَ اللهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که می‌فرمود: ... ای گروه مردم هرکس دوست دارد که بر دستگیره‌ی محکمی که هرگز جدا نشود چنگ زند، باید به دوستی علی (علیه السلام) چنگ بزند؛ چراکه دوستی علی (علیه السلام)، دوستی من است پیروی او پیروی من است. ای گروه مردم هرکس می‌خواهد حجّت پس از من را بشناسد باید علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را بشناسد، ای گروه مردمان! هرکس خشنود است دوست بدارد دوستی خدا را باید از علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) پیروی کند؛ چراکه او گنجینه‌ی علم و دانش من است. ای گروه مردمان! هرکس دوست دارد که خدا را دیدار کند درحالی‌که از او خشنود است باید امامان (و پیشوایان را دوست بدارد. جابر عرض کرد: «شماره‌ی امامان (چندتاست»؟ حضرت (علیه السلام) فرمود: «از من پرسیدی خدا تو را رحمت کند؛ شماره‌ی امامان (به شماره‌ی ماه‌ها [ی سال] است که تعداد ماه‌ها نزد خداوند در کتاب [آفرینش] الهی، از آن روز که آسمان‌ها و زمین را آفریده، دوازده ماه است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۴۶
بحار الأنوار، ج۳۶، ص۲۶۳/ الیقین، ص۲۴۴
۱ -۵
(توبه/ ۳۶)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ الثُّمَالِی قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی‌جَعْفَرٍ مُحَمَّدٍ الْبَاقِرِ (علیه السلام) ذَاتَ یَوْمٍ فَلَمَّا تَفَرَّقَ مَنْ کَانَ عِنْدَهُ قَالَ لِی یَا بَاحَمْزَهًَْ مِنَ الْمَحْتُومِ الَّذِی لَا تَبْدِیلَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ قِیَامُ قَائِمِنَا (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فَمَنْ شَکَّ فِیمَا أَقُولُ لَقِیَ اللَّهَ وَ هُوَ بِهِ کَافِرٌ وَ لَهُ جَاحِدٌ ثُمَّ قَالَ بِأَبِی وَ أُمِّی الْمُسَمَّی بِاسْمِی وَ الْمُکَنَّی بِکُنْیَتِی السَّابِعُ مِنْ بَعْدِی بِأَبِی مَنْ یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً وَ قَالَ یَا بَاحَمْزَهًَْ مَنْ أَدْرَکَهُ فَلَمْ یُسَلِّمْ لَهُ فَمَا سَلَّمَ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ قَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْجَنَّهًَْ وَ مَأْواهُ النَّارُ وَ بِئْسَ مَثْوَی الظَّالِمِینَ وَ أَوْضَحُ مِنْ هَذَا بِحَمْدِ اللَّهِ وَ أَنْوَرُ وَ أَبْیَنُ وَ أَزْهَرُ لِمَنْ هَدَاهُ اللَّهُ وَ أَحْسَنَ إِلَیْهِ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ مِنْها أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلا تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنْفُسَکُمْ وَ مَعْرِفَهًُْ الشُّهُورِ الْمُحَرَّمُ وَ صَفَرٌ وَ رَبِیعٌ وَ مَا بَعْدَهُ وَ الْحُرُمُ مِنْهَا وَ هِیَ جُمَادَی وَ ذُوالْقَعْدَهًِْ وَ ذُوالْحِجَّهًِْ وَ الْمُحَرَّمُ لَا یَکُونُ دِیناً قَیِّماً لِأَنَّ الْیَهُودَ وَ النَّصَارَی وَ الْمَجُوسَ وَ سَائِرَ الْمِلَلِ وَ النَّاسِ جَمِیعاً مِنَ الْمُنَافِقِینَ وَ الْمُخَالِفِینَ یَعْرِفُونَ هَذِهِ الشُّهُورَ وَ یَعُدُّونَهَا بِأَسْمَائِهِمْ وَ إِنَّمَا هُمُ الْأَئِمَّهًُْ (الْقَوَّامُونَ بِدِینِ اللَّهِ وَ الْحُرُمُ مِنْهَا أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) الَّذِی اشْتَقَّ اللَّهُ تَعَالَی لَهُ اسْماً مِنِ اسْمِهِ الْعَلِیِّ کَمَا اشْتَقَّ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) اسْماً مِنِ اسْمِهِ الْمَحْمُودِ وَ ثَلَاثَهًٌْ مِنْ وُلْدِهِ أَسْمَاؤُهُمْ عَلِیٌّ عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ وَ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُوسَی وَ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ (فَصَارَ لِهَذَا الِاسْمِ الْمُشْتَقِّ مِنِ اسْمِ اللَّهِ تَعَالَی حُرْمَهًٌْ بِهِ.

امام باقر (علیه السلام)- ابوحمزه ثمالی گوید: روزی نزد امام باقر (علیه السلام) بودم. هنگامی‌که حاضران از نزد او رفتند، به من فرمود: «ای ابوحمزه! قیام قائم ما از جمله امور حتمی است که نزد خدا تغییرپذیر نیست. هرکه در آنچه می‌گویم شک کند، با خدا درحالی دیدار خواهد کرد که به او کافر و منکر است». سپس فرمود: «پدر و مادرم فدایت شوند! ای کسی که نام و کنیه‌ام را داری و هفتمین [پیشوای (علیه السلام)] پس از منی، پدرم فدای کسی شود که زمین را با عدل و قسط پر می‌کند، چنانکه از ظلم پرشده است». سپس فرمود: «ای ابوحمزه! هرکه او را درک کند و به او تسلیم نشود، بر محمّد و علی تسلیم نشده است و همانا خدا بهشت را بر او تحریم می‌کند و جایگاه آن‌ها، آتش است و چه بد جایگاهی است جایگاه ستمکاران!. (آل عمران/۱۵۱)». و [به حمد خدا] از این واضح‌تر و روشن‌تر و آشکارتر و نورانی‌تر برای کسی که خدا او را هدایت کند و به او نیکی کند، کلام خدای عزّوجلّ در کتاب محکم اوست: إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتَابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَات وَ الأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلاَ تَظْلِمُواْ فِیهِنَّ أَنفُسَکُمْ، و شناخت ماه‌ها دین قیِّم (ارزشمند) نمی‌باشند. زیرا که یهودیان و مسیحیان و مجوس و سایر آیین‌ها و همه‌ی مردم از موافق و مخالف، این ماه‌ها را می‌دانند و آن‌ها با نام می‌شمارند. درحقیقت، آنان ائمّه (هستند. ایشان بر پادارنده‌ی دین خدایند و ماه‌های حرام از آنِِ این‌هاست؛ امیرمؤمنان علی (علیه السلام) که خدا نامی را از نامهایش [یعنی علی (علیه السلام)] اشتقاق کرده است، چنان‌که برای رسولش نامی را از نام محمودش اشتقاق کرده است و نام سه نفر از فرزندانش؛ علیّ‌بن‌حسین و علیّ‌بن‌موسی و علی‌بن‌محمّد (است. پس این نام گرفته شده از نام خدای عزّوجلّ است و به‌وسیله‌ی او دارای حرمت شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۴۶
بحار الأنوار، ج۳۶، ص۳۹۳/ بحار الأنوار، ج۵۱، ص۱۴۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۰۹/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۸۶/ البرهان
۱ -۶
(توبه/ ۳۶)

الکاظم (علیه السلام)- إِنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ بَیْتاً مِنْ نُورٍ جَعَلَ قَوَائِمَهُ أَرْبَعَ أَرْکَانٍ أَرْبَعَهًَْ أَسْمَاءَ تَبَارَکَ وَ سُبْحَانَ وَ الْحَمْدُ وَ اللَّهُ ثُمَّ خَلَقَ أَرْبَعَهًًْ مِنْ أَرْبَعَهًٍْ وَ مِنْ أَرْبَعَهًٍْ أَرْبَعَهًًْ ثُمَّ قَالَ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً.

امام کاظم (علیه السلام)- همانا خدای عزّوجلّ خانه‌ای را از نور آفرید و اساس آن را چهار ستون قرار داده است؛ الله أکبر و لا اله الا الله و سبحان الله و الحمد لله، سپس از این چهار ستون چهار تا، و از این چهارتا، چهارتا آفریده است. سپس خدای عزّوجلّ فرمود: إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْراً.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۴۸
بحار الأنوار، ج۳۶، ص۴۱۰/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۸۸/ البرهان
۱ -۷
(توبه/ ۳۶)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام)، قَالَ: قَالَ أَبِی یَعْنِی مُحَمَّدَ الْبَاقِرَ (علیه السلام) لِجَابِرِ‌بْنِ‌عَبْدِ‌اللَّهِ لِی إِلَیْکَ حَاجَهًٌْ أَخْلُو بِکَ فِیهَا فَلَمَّا خَلَا بِهِ قَالَ یَا جَابِرُ أَخْبِرْنِی عَنِ اللَّوْحِ الَّذِی رَأَیْتَهُ عِنْدَ أُمِّی فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فَقَالَ جَابِرٌ أَشْهَدُ بِاللَّهِ لَقَدْ دَخَلْتُ عَلَی سَیِّدَتِی فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) لِأُهَنِّئَهَا بِوَلَدِهَا الْحُسَیْنِ (علیه السلام) فَإِذَا بِیَدِهَا لَوْحٌ أَخْضَرُ مِنْ زُمُرُّدَهًٍْ خَضْرَاءَ فِیه‌کِتَابَهًٌْ أَنْوَرُ مِنَ الشَّمْسِ وَ أَطْیَبُ رَائِحَهًًْ مِنَ الْمِسْکِ الْأَذْفَرِ فَقُلْتُ مَا هَذَا یَا بِنْتَ‌رَسُولِ‌اللَّهِ (سلام الله علیها) فَقَالَتْ هَذَا لَوْحٌ أَنْزَلَهُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ عَلَی أَبِی وَ قَالَ لِی أَبِی احْفَظِیهِ فَقَرَأْتُ فَإِذَا فِیهِ اسْمُ أَبِی وَ بَعْلِی وَ اسْمُ ابْنَیَّ وَ الْأَوْصِیَاءِ مِنْ بَعْدِ وَلَدِیَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) فَسَأَلْتُهَا أَنْ تَدْفَعَهُ إِلَیَّ لَأَنْسَخَهُ فَفَعَلَتْ فَقَالَ لَهُ أَبِی مَا فَعَلْتَ بِنُسْخَتِکَ فَقَالَ هِیَ عِنْدِی فَقَالَ فَهَلْ لَکَ أَنْ تُعَارِضَنِی عَلَیْهَا قَالَ فَمَضَی جَابِرٌ إِلَی مَنْزِلِهِ فَأَتَاهُ بِقِطْعَهًِْ جِلْدٍ أَحْمَرَ فَقَالَ لَهُ انْظُرْ فِی صَحِیفَتِکَ حَتَّی أَقْرَأَهَا عَلَیْکَ فَکَانَ فِی صَحِیفَتِهِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ هَذَا کِتَابٌ مِنَ اللهِ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ أَنْزَلَه‌الرُّوحُ الْأَمِینُ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) خَاتَمِ النَّبِیِّینَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ مِنْها أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلا تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنْفُسَکُمْ یَا مُحَمَّدُ عَظِّمْ أَسْمَائِی وَ اشْکُرْ نَعْمَائِی وَ لَا تَجْحَدْ آلَائِی وَ لَا تَرْجُ سِوَائِی وَ لَا تَخْشَ غَیْرِی فَإِنَّهُ مَنْ یَرْجُ سِوَائِی وَ یَخْشَ غَیْرِی أُعَذِّبْهُ عَذاباً لا أُعَذِّبُهُ أَحَداً مِنَ الْعالَمِینَ یَا مُحَمَّدُ إِنِّی اصْطَفَیْتُکَ عَلَی الْأَنْبِیَاءِ وَ اصْطَفَیْتُ وَصِیَّکَ عَلِیّاً (علیه السلام) عَلَی الْأَوْصِیَاءِ جَعَلْتُ الْحَسَنَ (علیه السلام) عَیْبَهًَْ عِلْمِی بَعْدَ انْقِضَاءِ مُدَّهًِْ أَبِیهِ وَ الْحُسَیْنَ (علیه السلام) خَیْرَ أَوْلَادِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ فِیهِ تَثْبُتُ الْإِمَامَهًُْ وَ مِنْهُ الْعَقِبُ وَ عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) زَیْنُ‌الْعَابِدِینَ وَ الْبَاقِرُ الْعِلْمِ (علیه السلام) الدَّاعِی إِلَی سَبِیلِی عَلَی مِنْهَاجِ الْحَقِّ وَ جَعْفَرٌ الصَّادِقُ (علیه السلام) فِی الْقَوْلِ وَ الْعَمَلِ تَلْبَسُ مَنْ بَعْدَهُ فِتْنَهًٌْ صَمَّاءُ فَالْوَیْلُ کُلُّ الْوَیْلِ لِمَنْ کَذَّبَ عِتْرَهًَْ نَبِیِّی وَ خِیَرَهًَْ خَلْقِی وَ مُوسَی الْکَاظِمُ (علیه السلام) الْغَیْظِ وَ عَلِیٌّ الرِّضَا (علیه السلام) یَقْتُلُهُ عِفْرِیتٌ کَافِرٌ یُدْفَنُ بِالْمَدِینَهًِْ الَّتِی بَنَاهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ إِلَی جَنْبِ شَرِّ خَلْقِ اللَّهِ وَ مُحَمَّدٌ الْهَادِی (علیه السلام) شَبِیهُ جَدِّهِ الْمَیْمُونِ وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) الدَّاعِی إِلَی سَبِیلِی وَ الذَّابُّ عَنْ حَرَمِی وَ الْقَائِمُ فِی رَعِیَّتِی وَ الْحَسَنُ (علیه السلام) الْأَعَزُّ یَخْرُجُ مِنْهُ ذُو الِاسْمَیْنِ خَلَفٌ مُحَمَّدٌ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یَخْرُجُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ وَ عَلَی رَأْسِهِ غَمَامَهًٌْ بَیْضَاءُ تُظِلُّهُ مِنَ الشَّمْسِ وَ یُنَادِی مُنَادٍ بِلِسَانٍ فَصِیحٍ یَسْمَعُهُ الثَّقَلَانِ وَ مِنْ بَیْنِ الْخَافِقَیْنِ هَذَا الْمَهْدِیُّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فَیَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْرا.

امام باقر (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: پدرم به جابربن‌عبدالله فرمود: «من با تو کاری دارم که باید در مورد آن با تو خلوت کنم». هنگامی‌که با او خلوت کرد، فرمود: «ای جابر! درباره‌ی لوحی که نزد مادرم فاطمه زهرا (سلام الله علیها) دیدی به من بگو»؟ گفت: «خدا را گواه می‌گیرم که نزد سرورم فاطمه (سلام الله علیها) آمدم تا ولادت حسین (علیه السلام) را به او تهنیت گویم که ناگهان در دستش لوحی سبز از زمرّد سبز دیدم که در آن نوشته‌ای نورانی‌تر از آفتاب و خوش رایحه‌تر از مشک بود. عرض کردم: «این لوح چیست، ای دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)»؟ [فاطمه (سلام الله علیها)] فرمود: «این لوحی است که خدای عزّوجلّ بر پدرم (علیه السلام) نازل کرد، و به من فرمود: آن را نگهدار، پس این کار را کردم و در آن نام پدرم و شوهرم و نام اوصیاء پس از فرزندم حسین (علیه السلام) است». از او خواستم آن را به من دهد تا از آن نسخه‌برداری کنم و چنین کرد». پدرم به او (جابر) فرمود: «تو نسخه خود را چه کردی»؟ [جابر] گفت: «نزد من است». فرمود: «آیا می‌توانی آن را به من نشان دهی»؟ جابر به خانه‌اش رفت و تکّه‌ای از پوستی سرخ رنگ برای او آورد». حضرت (علیه السلام) به او فرمود: «در مکتوبت نگاه کن تا آن را بر تو بخوانم»، پس در مکتوبش چنین بود: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم، این کتاب از خدای با عزّت و دانا که روح امین آن را بر محمّد (صلی الله علیه و آله) خاتم پیامبران نازل کرد است. ای محمّد! تعداد ماه‌ها نزد خداوند در کتاب [آفرینش] الهی، از آن روز که آسمان‌ها و زمین را آفریده، دوازده ماه است، که چهار ماه از آن، ماه حرام است [و جنگ در آن ممنوع می‌باشد]. این، آیین همیشگی و استوار [الهی] است. بنابراین در این ماه‌ها به خود ستم نکنید [و از هرگونه خونریزی بپرهیزید]. ای محمّد! نام‌هایم را بزرگ بدار و از من به خاطر نعمت‌هایم سپاس گو و نعمت‌هایم را انکار نکن و به کسی جز من امیدوار نباش و از کسی جز من نترس. چرا که هرکه به کسی جز من امید ببندد و از او بترسد، او را به عذابی مبتلا خواهم کرد که کسی دیگر از جهانیان را به آن مبتلا نمی‌کنم. ای محمّد! همانا من تو را بر پیامبران برگزیده‌ام و وصیّ تو علی (علیه السلام) را بر سایر اوصیاء برگزیدم و حسن (علیه السلام) را پس از انقضای دوره‌ی امامت پدرش، مخزن علم خویش قرار دادم، و حسین (علیه السلام) بهترین فرزندان اوّلین و آخرین است و در او امامت پایدار می‌ماند و سایر امامان (از او به وجود می‌آیند و زین العابدین (علیه السلام) و باقرالعلوم (علیه السلام)، شکافنده‌ی علم که به راه من یعنی بر راه و روش حق دعوت می‌کند و جعفر (علیه السلام) که در گفتار و کردار صادق و درستکار است و پس از او فتنه‌ای فراگیر به وقوع خواهد پیوست. پس وای بر کسی که عترت پیامبرم و بهترین خلقم را تکذیب کند و موسی (علیه السلام) که خشم خود را نگه می‌دارد، و علی‌بن‌الرّضا (علیه السلام) که دیوی کافر او را می‌کشد که در شهری دفن می‌شود که عبد صالح آن را ساخت، در کنار بدترین خلق خدا دفن می‌شود و محمّد هادی (علیه السلام) شبیه جدّ فرخنده‌اش و علی (علیه السلام) که به راهم دعوت می‌کند و از حریم من دفاع می‌کند و امور رعیّتم را اداره می‌کند و حسن (علیه السلام) با عزّت، که امامی دارای دو اسم از وی به وجود می‌آید و خلف محمّد (صلی الله علیه و آله) است و در آخرالزّمان درحالی‌که بر سرش عمامه‌ای سفید است که او را از نور خورشید حفاظت می‌کند، ظهور می‌کند و یک‌نفر با زبانی رسا و فصیح ندا در می‌دهد و جنّ و انس و هرکه زیر آسمان به سر می‌برد، صدای او را می‌شنود، این مهدی آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. پس زمین را پر از عدل می‌کند، همچنان‌که از ظلم و ستم پر شده بود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۴۸
تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۱۰/ البرهان
۱ -۸
(توبه/ ۳۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالنُّبُوَّهًِْ وَ جَعَلَنِی خَیْرَ الْبَرِّیَّهًِْ إِنَّ وَصِیِّی لَأَفْضَلُ الْأَوْصِیَاءِ وَ إِنَّهُ لَحُجَّهًُْ اللَّهِ عَلَی عِبَادِهِ وَ خَلِیفَتُهُ عَلَی خَلْقِهِ وَ مِنْ وُلْدِهِ الْأَئِمَّهًُْ الْهُدَاهًُْ (بَعْدِی بِهِمْ یَحْبِسُ اللَّهُ الْعَذَابَ عَنْ أَهْلِ الْأَرْضِ وَ بِهِمْ یُمْسِکُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ بِهِمْ یُمْسِکُ الْجِبَالَ أَنْ تَمِیدَ بِهِمْ وَ بِهِمْ یَسْقِی خَلْقَهُ الْغَیْثَ وَ بِهِمْ یُخْرِجُ النَّبَاتَ أُولَئِکَ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ حَقّاً وَ خُلَفَائِی صِدْقاً عِدَّتُهُمْ عِدَّهًُْ الشُّهُورِ وَ هِیَ اثْنا عَشَرَ شَهْراً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- قسم به آن کسی که مرا به پیامبری مبعوث کرد و برترین انسان‌ها قرار داد، وصیّ و جانشین من، برترین اوصیاست و او حجّت خداوند بر بندگانش و خلیفه و جانشین او بر خلقش است، و ائمّه هدایت‌کننده‌ی بعد از من، از نسل او هستند. به خاطر آن‌هاست که خداوند مردم را عذاب نمی‌دهد، و به خاطر آن‌هاست که خداوند [اجرام] آسمان [کرات و سنگ‌های آسمانی] را نگه می‌دارد، تا جز به فرمان او، بر زمین فرو نیفتند؟. (حج/۶۵) و به خاطر آن‌هاست که کوه‌ها را ثابت و محکم نگه می‌دارد تا لرزش آن را بگیرد، و به خاطر آن‌هاست که باران را بر خلقش نازل می‌کند، و به خاطر آن‌هاست که گیاهان و نباتات را می‌رویاند. آن‌ها اولیای بر حقّ خدا و جانشینان راستین اویند. تعداد آن‌ها به تعداد ماه‌های سال است که دوازده ماه است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۵۰
بحار الأنوار، ج۳۶، ص۳۷۰

روزی که آسمان‌ها و زمین را آفریده

۲ -۱
(توبه/ ۳۶)

الباقر (علیه السلام)- انَّ اللَّهِ تَعَالِی خَلَقَ الشُّهُورِ اثْنَیْ عَشَرَ شهرا و هِیَ ثلثمائهًْ وَ سِتُّونَ یَوْماً فحجز مِنْهَا سِتَّهًِْ أَیَّامٍ خَلَقَ فِیهَا السَّماواتِ وَ الارض فَمِنْ ثَمَّ تَقَاصَرَتْ الشُّهُورِ.

امام باقر (علیه السلام)- خداوند ماه‌ها را دوازده ماه آفرید و آن‌ها سیصدوشصت روز بودند و شش روز دوران آفرینش آسمان‌ها و زمین را از آن‌ها کم کرد و از این‌رو ماه‌ها کوتاه شدند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۵۰
نور الثقلین

که چهار ماه از آن، ماه حرام است

۳ -۱
(توبه/ ۳۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مِنْها أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ رَجَبُ مُضَرٍ الَّذِی بَیْنَ جُمَادَی وَ شَعْبَانَ وَ ذُوالْقَعْدَهًِْ وَ ذُوالْحِجَّهًِْ وَ الْمُحْرَّمُ فَلا تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنْفُسَکُم.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مِنْها أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ، رجب که میان جمادی و شعبان است و ذی‌القعده و محرّم؛ بنابراین در این ماه‌ها به خود ستم نکنید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۵۰
بحار الأنوار، ج۲۱، ص۳۸۰/ بحار الأنوار، ج۵۵، ص۳۷۹/ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۳۴۸/ نور الثقلین
۳ -۲
(توبه/ ۳۶)

الصّادق (علیه السلام)- مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ عِشْرُونَ مِنْ ذِی‌الْحِجَّهًِْ وَ الْمُحَرَّمُ وَ صَفَرٌ وَ شَهْرُ رَبِیعٍ الْأَوَّلِ وَ عَشْرٌ مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ الْآخِرِ.

امام صادق (علیه السلام)- مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ؛ بیست‌روز از ذی‌الحجّه و محرّّم و صفر و ماه ربیع‌الاوّل و ده روز از ربیع‌الثانی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۵۰
بحار الأنوار، ج۵۵، ص۳۷۸/ بحار الأنوار، ج۹۷، ص۵۲/ الخصال، ج۲، ص۴۸۷/ روضهًْ الواعظین، ج۲، ص۳۹۲/ نور الثقلین
۳ -۳
(توبه/ ۳۶)

الباقر (علیه السلام)- عَن زُرَارَهًْ قَالَ ... ثم قال (علیه السلام) مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بُقْعَهًًْ فِی الْأَرْضِ أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنْهَا ثُمَّ أَوْمَأَ بِیَدِهِ نَحْوَ الْکَعْبَهًِْ وَ لَا أَکْرَمَ عَلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْهَا لَهَا حَرَّمَ اللَّهُ الْأَشْهُرَ الْحُرُمَ فِی کِتَابِهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ ثَلَاثَهًٌْ مُتَوَالِیَهًٌْ لِلْحَجِّ شَوَّالٌ وَ ذُوالْقَعْدَهًِْ وَ ذُوالْحِجَّهًِْ وَ شَهْرٌ مُفْرَدٌ لِلْعُمْرَهًِْ وَ هُوَ رَجَبٌ.

امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: ... امام باقر (علیه السلام) فرمود: خداوند هیچ قطعه‌ای از زمین را نیافریده است که به‌اندازه‌ی این قطعه برای او دوست داشتنی باشد [سپس با دست به‌سوی کعبه اشاره کرد] و هیچ زمینی برای او با ارزش‌تر از این زمین نیست. روزی که خدا آسمان را و زمین را آفرید. به‌خاطر این زمین بود که خداوند متعال ماه‌های حرام را در کتاب خویش حرام دانست. سه ماه پشت‌سر هم و یک ماه مفرد برای عمره و رجب.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۵۰
بحار الأنوار، ج۴۶، ص۳۵۳/ نور الثقلین/ بحار الأنوار، ج۹۷، ص۵۴/ العیاشی، ج۲، ص۸۸/ البرهان
۳ -۴
(توبه/ ۳۶)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْوَاسِطِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: حَدَّثَنِی أَبِی عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): أَنَّ رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله) لَمَّا ثَقُلَ فِی مَرَضِهِ قَالَ: أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ السَّنَهًَْ اثْنَا عَشَرَ شَهْراً مِنْهَا أَرْبَعَهًٌْ حُرُمٌ. قَالَ: ثُمَّ قَالَ بِیَدِهِ: فَذَاکَ رَجَبٌ مُفْرَدٌ وَ ذُو الْقَعْدَهًِْ وَ ذُو الْحِجَّهًِْ وَ الْمُحَرَّمُ ثَلَاثَهًٌْ مُتَوَالِیَاتٌ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام باقر (علیه السلام) فرمود: پدرم علیّ‌بن‌حسین (علیه السلام) از امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درآن‌هنگام که مریضی‌اش شدّت یافت فرمود: «ای مردم! هر سال، دوازده ماه است و از جمله آن‌چهار [ماه] حرام است». سپس درحالی‌که با دستش اشاره می‌کرد، فرمود: «رجب مفرد و ذی‌القعده و ذی‌الحجّه و محرّم سه [ماه] پشت‌سر هم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۵۲
بحار الأنوار، ج۷۶، ص۶/ نور الثقلین/ البرهان
۳ -۵
(توبه/ ۳۶)

الصّادق (علیه السلام)- ... وَ فِی خَبَرٍ آخَرَ أرْبَعَهًٌْ حُرُمٌ عَلِیٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (وَ الْقَائِمُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بِدَلَالَهًِْ قَوْلِهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ.

امام صادق (علیه السلام)- در مناقب آمده است؛.. أربعة حُرُُم (چهارماه حرام) علی و حسن و حسین (و قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هستند به خاطر دلالت این آیه بر این موضوع: ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۵۲
بحار الأنوار، ج۲۴، ص۲۴۱

با مشرکان، دسته جمعی پیکار کنید، همان‌گونه که آن‌ها دسته جمعی با شما پیکار می‌کنند و بدانید خداوند با پرهیزگاران است

۴ -۱
(توبه/ ۳۶)

الصّادق (علیه السلام)- سُئِلَ أَبِی (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ قاتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَافَّةً کَما یُقاتِلُونَکُمْ کَافَّةً حَتَّی لَا یَکُونَ مُشْرِکٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّهُ لَمْ یَجِئْ تَأْوِیلُ هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ لَوْ قَدْ قَامَ قَائِمُنَا (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سَیَرَی مَنْ یُدْرِکُهُ مَا یَکُونُ مِنْ تَأْوِیلِ هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ لَیَبْلُغَنَّ دَیْنُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) مَا بَلَغَ اللَّیْلُ حَتَّی لَا یَکُونَ شِرْکٌ عَلَی ظَهْرِ الْأَرْضِ کَمَا قَالَ اللَّهُ.

امام صادق (علیه السلام)- از پدرم [امام باقر (علیه السلام)] درباره‌ی این کلام خداوند: قاتِلُوا المُشْرِکِینَ کَافَّةً کَما یُقاتِلُونَکُمْ کَافَّةً پرسیده شد. [فرمود]: «تا مشرکی باقی نماند دین [و پرستش] همه مخصوص خدا باشد!». سپس فرمود: «تأویل این آیه هنوز نیامده و اگر قائم ما قیام کند، هرکس که او را درک کند، تأویل این آیه را خواهد دید و قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، دین محمّد (صلی الله علیه و آله) را تا آنجا که شب پایش به آنجا رسیده می‌رساند، تا جایی که دیگر طبق فرموده خداوند، شرکی روی زمین باقی نمی‌ماند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۵۲
بحار الأنوار، ج۵۱، ص۵۵/ العیاشی، ج۲، ص۵۶
۴ -۲
(توبه/ ۳۶)

الباقر (علیه السلام)- قَاتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَافَّةً یَقُولُ: جَمِیعاً.

امام باقر (علیه السلام)- وَ قاتِلُوا الْمشْرِکِینَ کَافَّةً کافه یعنی همگی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۱۵۲
القمی، ج۱، ص۲۸۹/ نور الثقلین/ البرهان
بیشتر