آیه ۱۰۰ - سوره توبه

آیه وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرينَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِيَ اللهُ‌ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْري تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ [100]

پيشگامان نخستين از مهاجرين و انصار و كسانى‌كه به نيكى از آن‌ها پيروى كردند، خداوند از آن‌ها خشنود گشت و آن‌ها [نيز] از او خشنود شدند و باغ‎هاى بهشتى براى آنان آماده ساخته، كه نهرها از پاى درختانش جارى است، جاودانه در آن خواهند ماند و اينست رستگارى و پيروزى بزرگ!

پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار

۱ -۱
(توبه/ ۱۰۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَلَوْ کَانَ الْإِیمَانُ کُلُّهُ وَاحِداً لَا زِیَادَهًَْ فِیهِ وَ لَا نُقْصَانَ لَمْ یَکُنْ لِأَحَدٍ فَضْلٌ عَلَی أَحَدٍ وَ لَتَسَاوَی النَّاسُ فَبِتَمَامِ الْإِیمَانِ وَ کَمَالِهِ دَخَلَ الْمُؤْمِنُونَ الْجَنَّهًَْ وَ نَالُوا الدَّرَجَاتِ فِیهَا وَ بِذَهَابِهِ وَ نُقْصَانِهِ دَخَلَ الْآخَرُونَ النَّارَ وَ کَذَلِکَ السَّبْقُ إِلَی الْإِیمَانِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ ثُلُثٌ بِالتَّابِعِین.

امام علی (علیه السلام)- اگر همه در ایمان با هم مساوی بودند کسی را بر کسی فضیلت و برتری نبود، با ایمان کامل مؤمنان وارد بهشت می‌گردند و به درجات آن نائل می‌شوند. اگر کسانی ایمان آن‌ها ناقص باشد و یا ایمان خود را از دست بدهند وارد دوزخ می‌شوند، کسانی که در ایمان سابقه دارند بر دیگران برتری پیدا می‌کنند، خداوند در قرآنش فرموده: و [سوّمین گروه] پیشگامان پیشگامند، آن‌ها مقرّبانند!. (واقعه/۱۱۱۰). در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: وَ السَّابِقُونَ الْاوّلونَ مِنَ المُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ و بعد آن‌هایی که از آن‌ها پیروی کردند دارای فضیلت هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۰
بحار الأنوار، ج۶۶، ص۷۸/ بحار الأنوار، ج۹۰، ص۵۳
۱ -۲
(توبه/ ۱۰۰)

الصّادق (علیه السلام)- أَبُوعَمْرٍوالزُّبَیْرِیُّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ لِلْإِیمَانِ دَرَجَاتٍ وَ مَنَازِلَ یَتَفَاضَلُ الْمُؤْمِنُونَ فِیهَا عِنْدَ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ صِفْهُ لِی رَحِمَکَ اللَّهُ حَتَّی أَفْهَمَهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ سَبَّقَ بَیْنَ الْمُؤْمِنِینَ کَمَا یُسَبَّقُ بَیْنَ الْخَیْلِ یَوْمَ الرِّهَانِ ثُمَّ فَضَّلَهُمْ عَلَی دَرَجَاتِهِمْ فِی السَّبْقِ إِلَیْهِ فَجَعَلَ کُلَّ امْرِئٍ مِنْهُمْ عَلَی دَرَجَهًِْ سَبْقِهِ لَا یَنْقُصُهُ فِیهَا مِنْ حَقِّهِ وَ لَا یَتَقَدَّمُ مَسْبُوقٌ سَابِقاً وَ لَا مَفْضُولٌ فَاضِلًا تَفَاضَلَ بِذَلِکَ أَوَائِلُ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ وَ أَوَاخِرُهَا وَ لَوْ لَمْ یَکُنْ لِلسَّابِقِ إِلَی الْإِیمَانِ فَضْلٌ عَلَی الْمَسْبُوقِ إِذاً لَلَحِقَ آخِرُ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ أَوَّلَهَا نَعَمْ وَ لَتَقَدَّمُوهُمْ إِذَا لَمْ یَکُنْ لِمَنْ سَبَقَ إِلَی الْإِیمَانِ الْفَضْلُ عَلَی مَنْ أَبْطَأَ عَنْهُ وَ لَکِنْ بِدَرَجَاتِ الْإِیمَانِ قَدَّمَ اللَّهُ السَّابِقِینَ وَ بِالْإِبْطَاءِ عَنِ الْإِیمَانِ أَخَّرَ اللَّهُ الْمُقَصِّرِینَ لِأَنَّا نَجِدُ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ مِنَ الْآخِرِینَ مَنْ هُوَ أَکْثَرُ عَمَلًا مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ أَکْثَرُهُمْ صَلَاهًًْ وَ صَوْماً وَ حَجّاً وَ زَکَاهًًْ وَ جِهَاداً وَ إِنْفَاقاً وَ لَوْ لَمْ یَکُنْ سَوَابِقُ یَفْضُلُ بِهَا الْمُؤْمِنُونَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً عِنْدَ اللَّهِ لَکَانَ الْآخِرُونَ بِکَثْرَهًِْ الْعَمَلِ مُقَدَّمِینَ عَلَی الْأَوَّلِینَ وَ لَکِنْ أَبَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُدْرِکَ آخِرُ دَرَجَاتِ الْإِیمَانِ أَوَّلَهَا وَ یُقَدَّمَ فِیهَا مَنْ أَخَّر اللَّهُ أَوْ یُؤَخَّرَ فِیهَا مَنْ قَدَّمَ اللَّهُ قُلْتُ أَخْبِرْنِی عَمَّا نَدَبَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ الْمُؤْمِنِینَ إِلَیْهِ مِنَ الِاسْتِبَاقِ إِلَی الْإِیمَانِ فَقَالَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ ... وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ فَبَدَأَ بِالْمُهَاجِرِینَ الْأَوَّلِینَ عَلَی دَرَجَهًِْ سَبْقِهِمْ ثُمَّ ثَنَّی بِالْأَنْصَارِ ثُمَّ ثَلَّثَ بِالتَّابِعِینَ لَهُمْ بِإِحْسَانٍ فَوَضَعَ کُلَّ قَوْمٍ عَلَی قَدْرِ دَرَجَاتِهِمْ وَ مَنَازِلِهِمْ عِنْدَهُ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوعمرو زبیری از امام (علیه السلام) پرسیدم: «آیا ایمان درجات و مراتبی دارد که مؤمنین نسبت به آن‌ها نزد خدا بر یکدیگر برتری می‌یابند»؟ فرمود: «آری»! عرض کردم: «خدا شما را مورد رحمت خویش قرار دهد آن را برایم توضیح بده تا بفهمم». فرمود: «خدا میان مؤمنین مسابقه قرار داد، چنانکه میان اسبان در روز اسب‌دوانی مسابقه گذارند و آن‌ها را به حسب درجات سبقت، فضیلت بخشید و هریک از مؤمنین را طبق درجه‌ی سبقتش در جایگاهی قرار داد و حقّ او را از آن درجه نکاست و نه هیچ فرد عقب افتادهای از جلو افتاده و نه هیچ کم‌فضیلتی بر صاحب فضیلت [نزد خدا] پیشی نمی‌گیرد، ازاین‌جهت پیشینیان این امّت بر پسینیان برتری یافتند و اگر پیش رو در ایمان بر عقب افتاده فضیلتی نداشت آخر این امت [از نظر مقام و فضیلت] به اوّل آن می رسید. اگر پیشرو در ایمان را بر عقب افتاده آن، فضیلت و برتری نبود عقب افتاده‌ها به پیش‌روان می‌رسیدند حتّی از آن‌ها سبقت می‌گرفتند. لیکن خدا به سبب درجات ایمان، پیشروان را مقدم داشته و کوتاهی کنندگان را به خاطر تأخیرداشتن و عقب افتادن در ایمان، مؤخر داشته است. زیرا بعضی از مؤمنانِ متأخر را می‌بینیم که اعمالشان چون نماز و روزه و حج و زکات و جهاد و انفاق از پیشینیان بیشتر است. و اگر سوابق فضیلتی که مؤمنان به سبب آن بر یکدیگر برتری پیدا می کنند نبود، می‌بایست متأخرین به واسطه عمل بسیار خود بر پیشینیان مقدم باشند. ولی خدای عزّوجلّ هرگز نخواسته شخصی که در پایین‌ترین درجات ایمان قرار دارد به درجه جلوتر برسد و آن کس را که خداوند مؤخّر داشته مقدم شود و یا آن کس که خدا او را مقدم داشته مؤخّر گردد». عرض کردم: «آنچه که خداوند مؤمنان را به خاطر سبقت در ایمانشان به آن دعوت کرده به من خبر بده». پس فرمود: «سخن خداوند عزوجل؛.. وَ السَّابِقُونَ الْاوّلونَ مِنَ الْمهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْه. خداوند در این آیه ابتدا از مهاجرینِ نخستین بنا بر پیشگام بودنشان و در مرتبه دوم انصار و در مرتبه سوم از کسانی که با نیکوکاری از آنان پیروی کردند سخن گفت. پس هر گروه را به اندازه درجات و مراتبشان نزد خود جای داد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۰
الکافی، ج۲، ص۴۰/ نور الثقلین

علی و شیعیانش مصادیق پیشگامان هستند

۱
(توبه/ ۱۰۰)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّهَا نَزَلَتْ فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ مَنْ تَبِعَهُ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ.

امام صادق (علیه السلام)- این آیه درباره‌ی علی (علیه السلام) و هر که از او تبعیت کند می‌باشد؛ مِنَ الْمهاجِرینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها أَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۲
البرهان
۲
(توبه/ ۱۰۰)

الباقر (علیه السلام)- عَنَی بِقَوْلِهِ تَعَالَی اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ عَلِیّاً (علیه السلام).

امام باقر (علیه السلام)- خداوند از این کلامش: اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ، علی (علیه السلام) را قصد کرده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۲
بحار الأنوار، ج۳۶، ص۱۰۲/ المناقب، ج۳، ص۱۰۰
۳
(توبه/ ۱۰۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- سُلَیْمُ‌بنُ‌قَیْسٍٍ الْهِلَالِیِّ عَنْ أمِیرِ‌المُؤمِنِینَ (علیه السلام) أَنْشُدُکُمُ اللَّهَ أ تَعْلَمُونَ حَیْثُ نَزَلَتْ عَنْ قَوْلِهِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَنْهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنْزَلَهَا اللَّهُ فِی الْأَنْبِیَاءِ وَ أَوْصِیَائِهِمْ وَ أَنَا أَفْضَلُ أَنْبِیَاءِ اللَّهِ {وَ أَخِی} وَ وَصِیِّی عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) أَفْضَلُ الْأَوْصِیَاء قَالُوا نَعَمْ.

امام علی (علیه السلام)- سلیم‌بن‌قیس هلالی نقل می‌کند که حضرت (علیه السلام) در بین سخنش [که در میان جمعی از مهاجران و انصار در مسجد در ایّام خلافت عثمان ایراد کرد] فرمود: «شما را به خدا قسم می‌دهم! آیا می‌دانید که وقتی آیه: وَ السَّابِقُونَ الْاوّلونَ مِنَ الْمهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ و آیه: وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ اولئِکَ المُقَرَّبُونَ (واقعه/۱۱۱۰) نازل شد، دراین‌باره از پیامبر (صلی الله علیه و آله) سؤال شد. حضرت (علیه السلام) فرمود: «خداوند این آیات را در مورد انبیاء (و جانشینان ایشان نازل کرده است. من افضل انبیاء (و رسولان خدایم، و علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) جانشین من افضل اولیاء است»؟ گفتند: «آری! به خدا قسم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۲
بحار الأنوار، ج۳۳، ص۱۴۷/ التحصین لابن طاوس، ص۶۳۲/ کمال الدین، ج۱، ص۲۷۵/ نور الثقلین/ الاحتجاج، ج۱، ص۱۴۷/ کتاب سلیم بن قیس، ص۶۴۳
۴
(توبه/ ۱۰۰)

الحسن (علیه السلام)- فَکَانَ أَبِی (علیه السلام) أَوَّلَ مَنِ اسْتَجَابَ لِلَّهِ تَعَالَی وَ لِرَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَوَّلَ مَنْ آمَنَ وَ صَدَّقَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ (صلی الله علیه و آله) وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی ... وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ فَهُوَ سَابِقُ جَمِیعِ السَّابِقِینَ فَکَمَا أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَضَّلَ السَّابِقِینَ عَلَی الْمُتَخَلِّفِینَ وَ الْمُتَأَخِّرِینَ فَکَذَلِکَ فَضَّلَ سَابِقَ السَّابِقِینَ عَلَی السَّابِقِین.

امام حسن (علیه السلام)- پدرم در ایمان‌آوردن به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پیشی گرفت و با جان خود از او حفاظت کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در هر مناسبت او را مقدّم می‌داشت و برای هر امر سختی او را می‌فرستاد، زیرا که به او اطمینان و اعتماد داشت، چون می‌دانست که او برای خدا و رسولش مخلص است و نزدیک‌ترین مقرّبان به خدا و رسولش می‌باشد، همانا خدای عزّوجلّ فرمود: ... وَ السَّابقُونَ الاوّلونَ مِنَ المُهَاجِرِینَ وَالانصار وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُم بِإِحسان رَّضِیَ اللهُ عَنْهُمْ، پس او از همه‌ی پیشی‌گیرندگان پیشی گرفت، و همان‌گونه که خدای عزّوجلّ پیشی‌گیرندگان را بر عقب‌افتادگان ترجیح داده است، سابق‌السّابقین را نیز بر سابقین ترجیح داده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۲
بحار الأنوار، ج۱۰، ص۱۳۸/ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۱۵۳/ الأمالی للطوسی، ص۵۶۳/ البرهان
۵
(توبه/ ۱۰۰)

الحسن (علیه السلام)- فَکَمَا أَنَّ لِلسَّابِقِینَ فَضْلَهُمْ عَلَی مَنْ بَعْدَهُمْ کَذَلِکَ لِأَبِی‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَضِیلَهًٌْ عَلَی السَّابِقِینَ بِنِسْبَهًِْ سَبْقِه.

امام حسن (علیه السلام)- همان‌طوری که سبقت‌گیرندگان در ایمان بر دیگران برتری دارند؛ همین‌طور علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) به نسبت سبقتی که بر دیگران داشته بر آن‌ها فضیلت دارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۲
فرات الکوفی، ص۱۶۹/ شواهد التنزیل، ج۱، ص۳۳۶/ بحار الأنوار، ج۲۶، ص۲۵۳
۶
(توبه/ ۱۰۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ عُقِدَ لِوَاءٌ مِنْ نُورٍ أَبْیَضَ وَ نَادَی مُنَادٍ لِیَقُمْ سَیِّدُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَیُعْطِی اللَّهُ اللِّوَاءَ مِنَ النُّورِ‌الْأَبْیَضِ بِیَدِهِ تَحْتَهُ جَمِیعُ السَّابِقِینَ الْأَوَّلِینَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ لَا یُخَالِطُهُمْ غَیْرُهُم.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- چون روز قیامت شود، پرچمی از نور سفید بسته می‌شود و ندا دهنده‌ای ندا می‌دهد که سرور مؤمنان علی‌بن‌ابیطالب (علیه السلام)، برخیزد، پس علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) بر می‌خیزد و آن پرچم را که از نور سفید است به دست او می‌دهند همه سابقان و ایمان آورندگان نخستین از مهاجرین و انصار زیر آن پرچم هستند و کس دیگری با آنان مخلوط نمی‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۲
بحار الأنوار، ج۸، ص۴/ بحار الأنوار، ج۲۳، ص۳۸۸
۷
(توبه/ ۱۰۰)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ نَزَلَتْ فِی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) سَبَقَ النَّاسَ کُلَّهُمْ بِالْإِیمَانِ وَ صَلَّی الْقِبْلَتَیْنِ وَ بَایَعَ الْبَیْعَتَیْن.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ، درباره‌ی امیرمؤمنان (علیه السلام) نازل شد، چرا که او از همه‌ی مردم در ایمان‌آوردن پیشی‌گرفته است و به‌سوی دو قبله‌ی [مسجدالاقصی و مسجدالحرام] نماز گزارده است و دو بیعت را انجام داده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۲
المناقب، ج۲، ص۱۸/ بحار الأنوار، ج۳۸، ص۲۰۵/ شواهد التنزیل، ج۱، ص۳۳۶/ البرهان/ بحار الأنوار، ج۳۸، ص۲۲۹
۸
(توبه/ ۱۰۰)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- سَابِقُ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِب (علیه السلام).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- سابق (پیشی‌گیرنده‌ی) این امّت، علیّ‌ّّّّّّّبن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۴
شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۹۶/ البرهان
۹
(توبه/ ۱۰۰)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- سَبَقَ یُوشَعُ‌بْنُ‌نُونٍ (علیه السلام) إِلَی مُوسَی (علیه السلام) وَ صَاحِبُ یَاسِینَ إِلَی عِیسَی (علیه السلام) وَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- یوشع‌بن‌نون (علیه السلام) پیش از دیگران به موسی (علیه السلام) ایمان آورد، و صاحب آل یاسین پیش از دیگران به عیسی (علیه السلام) ایمان آورد و علیّ‌بن‌ابی‌طالب امیرالمؤمنین (علیه السلام) پیش از بقیّه به محمّد (صلی الله علیه و آله) ایمان آورد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۳۸، ص۲۵۱
۱۰
(توبه/ ۱۰۰)

الصّادق (علیه السلام)- جَعفَربن‌أَحمَد مُعَنعَنا عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ خَرَجْتُ أَنَا وَ أَبِی ذَاتَ یَوْمٍ فَإِذَا هُوَ بِأُنَاسٍ مِنْ أَصْحَابِنَا بَیْنَ الْمِنْبَرِ وَ الْقَبْرِ فَسَلَّمَ عَلَیْهِمْ ثُمَّ قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ إِنِّی لَأُحِبُّ رِیحَکُمْ وَ أَرْوَاحَکُمْ فَأَعِینُونِی عَلَی ذَلِکَ بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ مَنِ ائْتَمَّ بِعَبْدٍ فَلْیَعْمَلْ بِعَمَلِهِ وَ أَنْتُمْ شِیعَهًُْ آلِ مُحَمَّدٍ (وَ أَنْتُمْ شُرَطُ اللَّهِ وَ أَنْتُمْ أَنْصَارُ اللَّهِ وَ أَنْتُمُ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ وَ السَّابِقُونَ الْآخِرُونَ فِی الدُّنْیَا وَ السَّابِقُونَ فِی الْآخِرَهًِْ إِلَی الْجَنَّهًْ.

امام صادق (علیه السلام)- جعفربن‌احمد معنعنا از امام صادق (علیه السلام) روایت می‌کند که فرمود: «روزی من و پدرم از منزل بیرون رفتیم، ناگهان مردمی از اصحابمان را دیدیم که بین منبر و قبر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بودند. پدرم به آنان سلام کرد و سپس فرمود: «هوشیار باشید که به خدا قسم! من رایحه و جان‌های شما را دوست دارم؛ مرا بر این امر با تقوی و تلاش یاری کنید؛ کسی که به بنده‌ای اقتدا کند باید طبق عمل او عمل کند و شما شیعیان آل محمّد (صلی الله علیه و آله) هستید و شما لشکریان خدا و یاوران خدایید و شما پیشگامان نخستین و پیشگامان واپسین هستید در دنیا و در آخرت پیشگام به سمت بهشتید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۷، ص۲۰۳/ بحار الأنوار، ج۲۷، ص۱۰۸/ نور الثقلین
۱۱
(توبه/ ۱۰۰)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ هُمُ النُّقَبَاءُ وَ أَبُوذَرٍّ (رحمة الله علیه) وَ الْمِقْدَادُ (رحمة الله علیه) وَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) وَ عَمَّارٌ (رحمة الله علیه) وَ مَنْ آمَنَ وَ صَدَّقَ وَ ثَبَتَ عَلَی وَلَایَهًِْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ السَّابِقُونَ الاوّلونَ مِنَ المُهَاجِرِینَ وَ الأَنصَارِ، آنان همان نقبا هستند؛ ابوذر، مقداد، سلمان، عمّار، و کسانی که ایمان آوردند و باور کردند و بر ولایت امیرمؤمنان (علیه السلام) استوار ماندند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۲۲، ص۳۲۷/ نور الثقلین/ البرهان/ القمی، ج۱، ص۳۰۲
۱۲
(توبه/ ۱۰۰)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ قَالَ عَلِیُ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام)، وَ حَمْزَهًُْ (رحمة الله علیه) وَ عَمَّارٌ (رحمة الله علیه)، وَ أَبُو ذَرٍّ (رحمة الله علیه)، وَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) وَ مِقْدَادٌ (رحمة الله علیه).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ، مراد علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)، حمزهًْ، عمّار، ابوذر، سلمان و مقداد است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۴
شواهد التنزیل، ج۱، ص۳۳۵
۱۳
(توبه/ ۱۰۰)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ، مراد علی (علیه السلام) و سلمان (رحمة الله علیه) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۴
کشف الغمهًْ، ج۱، ص۳۲۰/ کشف الیقین، ص۳۸۰/ بحار الأنوار، ج۳۶، ص۱۶۶
۱۴
(توبه/ ۱۰۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَن عُبَادَهًَْ‌بْنِ‌عَبْدِاللهِ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیّاً (علیه السلام) یَقُولُ أَنَا عَبْدُ اللَّهِ وَ أَخُو رَسُولِهِ وَ أَنَا الصِّدِّیقُ الْأَکْبَرُ لَا یَقُولُهَا بَعْدِی إِلَّا کَذَّابٌ صَلَّیْتُ قَبْلَ النَّاسِ بِسَبْعِ سِنِینَ.

امام علی (علیه السلام)- عبادهًْ‌بن‌عبدالله گوید: از علی (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: «منم بنده‌ی خدا و برادر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و منم بزرگترین تصدیق‌کننده‌ی پیغمبر (صلی الله علیه و آله). هیچ‌کس پس از من چنین سخن نگوید جز آنکه دروغ باشد من هفت سال پیش از مردم نماز خواندم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۴
نور الثقلین
۱۵
(توبه/ ۱۰۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- صَلَّتِ الْمَلَائِکَهًُْ عَلَیَّ وَ عَلَی عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) سَبْعَ سِنِینَ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ لَمْ یُصَلِ مَعِی رَجُلٌ غَیْرُه.

امام علی (علیه السلام)- فرشتگان هفت‌سال بر من و علی (علیه السلام) درود فرستادند، و این ایّام، روزگاری بود که غیر از من و علی (علیه السلام) نمازگزاری نبود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۴
الفصول المختاره، ص۲۶۲/ نور الثقلین

مهاجرین

۲ -۱
(توبه/ ۱۰۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- لَا یَقَعُ اسْمُ الْهِجْرَهًِْ عَلَی أَحَدٍ إِلَّا بِمَعْرِفَهًِْ الْحُجَّهًِْ فِی الْأَرْضِ فَمَنْ عَرَفَهَا وَ أَقَرَّ بِهَا فَهُوَ مُهَاجِرٌ.

امام علی (علیه السلام)- نام مهاجر بر کسی نمی‌نهند، جز آنکه حجّت روی زمین را بشناسد. پس آن که او را شناخت و پذیرفت، مهاجر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۴
نهج البلاغه ،ص ۲۸۰ / نور الثقلین

و کسانی که به نیکی از آن‌ها پیروی کردند

۳ -۱
(توبه/ ۱۰۰)

الباقر (علیه السلام)- بُنِیَ الدِّینُ عَلَی اتِّبَاعِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللهَ فَاتَّبِعُونِی وَ اتِّبَاعِ الْکِتَابِ وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِی أُنْزِلَ مَعَهُ وَ اتِّبَاعِ الْأَئِمَّهًِْ (مِنْ أَوْلَادِهِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ فَاتِّبَاعُ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) یُورِثُ الْمَحَبَّهًَْ یُحْبِبْکُمُ اللهُ وَ اتِّبَاعُ الْکِتَابِ یُورِثُ السَّعَادَهًَْ فَمَنِ اتَّبَعَ هُدایَ فَلا یَضِلُّ وَ لا یَشْقی وَ اتِّبَاعُ الْأَئِمَّهًِْ (یُورِثُ الْجَنَّهًَْ.

امام باقر (علیه السلام)- دین بنا شده بر پیروی از پیامبر (صلی الله علیه و آله): بگو: «اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید»!. (آل عمران/۳۱)، و پیروی از کتاب خدا به دلیل این آیه: و از نوری که با او نازل شده پیروی نمودند. (اعراف/۱۵۷)، و پیروی از ائمّه (از اولاد پیامبر (صلی الله علیه و آله) به دلیل: وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ. پیروی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) موجب محبّت می‌شود: بگو: «اگر خدا را دوست می‌دارید، ... (آل عمران/۳۱). و پیروی از قرآن موجب سعادت: هرکس از هدایت من پیروی کند، نه گمراه می‌شود، و نه در رنج خواهد بود!. (طه/۱۲۳). پیروی از ائمّه (سبب بهشت می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۰۶
بحار الأنوار، ج۲۴، ص۵۱
بیشتر