آیه ۱۰۹ - سوره توبه

آیه أَ فَمَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى تَقْوى مِنَ اللهِ ‌ وَ رِضْوانٍ خَيْرٌ أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى شَفا جُرُفٍ هارٍ فَانْهارَ بِهِ في نارِ جَهَنَّمَ وَ اللهُ‌ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمينَ [109]

آيا كسى كه شالوده‌ی آن را بر تقواى الهى و خشنودى او بناكرده بهتر است، يا كسى‌ كه شالوده آن را بر كنار پرتگاه سستى بنا نموده كه ناگهان در آتش دوزخ فرو مى‌ريزد؟! و خداوند گروه ستمكاران را هدايت نمى‌كند.

پرهیزگاری

۱
(توبه/ ۱۰۹)

الصّادق (علیه السلام)- التَّقْوَی عَلَی ثَلَاثَهًِْ أَوْجُه ... کُلُّ عِبَادَهًٍْ غَیْرِ مُؤَسَّسَهًٍْ عَلَی التَّقْوَی فَهُوَ هَبَاءٌ مَنْثُورٌ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَ‌فَمَنْ أَسَّسَ بُنْیانَهُ عَلی تَقْوی مِنَ اللهِ وَ رِضْوانٍ خَیْرٌ أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْیانَهُ عَلی شَفا جُرُفٍ هارٍ فَانْهارَ بِهِ فِی نارِ جَهَنَّمَ ...

امام صادق (علیه السلام)- تقوا بر سه وجه است: ... هر عبادتی که بر پایه‌ی تقوی استوار نباشد ذرّات غبار پراکنده در هوا (فرقان/۲۳) است که خداوند فرموده است: أَ فَمَنْ أَسَّسَ بُنْیانَهُ عَلی تَقْوی مِنَ اللهِ وَ رِضْوانٍ خَیْرٌ أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْیانَهُ عَلی شَفا جُرُفٍ هارٍ فَآنهارَ بِهِ فِی نارِ جهنّم...

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۴۲
بحار الأنوار، ج۶۷، ص۲۹۵/ مصباح الشریعهًْ، ص۳۸/ نور الثقلین

کسی که شالوده‌ی آن را بر کنار پرتگاه سستی بنا نموده که ناگهان در آتش دوزخ فرو می‌ریزد

۱ -۱
(توبه/ ۱۰۹)

الباقر (علیه السلام)- مَسْجِدُ الضِّرَارِ الَّذِی أُسِّسَ عَلی شَفا جُرُفٍ هارٍ فَانْهارَ بِهِ فِی نارِ جَهَنَّمَ.

امام باقر (علیه السلام)- مسجد ضرار که از ابتدا بر لبه‌ی پرتگاهی مشرف به سقوط ساخته شد، که ناگهان در آتش دوزخ فرو می‌ریزد؟!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۴۲
بحار الأنوار، ج۲۱، ص۲۵۵/ نور الثقلین/ القمی، ج۱، ص۳۰۵/ البرهان

کسی که شالوده‌ی آن را بر کنار پرتگاه سستی بنا نموده که ناگهان در آتش دوزخ فرو می‌ریزد

۲ -۱
(توبه/ ۱۰۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- حُبَیْشِ‌بْنِ‌الْمُعْتَمِرِ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَقُلْتُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ وَ رَحْمَهًُْ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ کَیْفَ أَمْسَیْتَ قَالَ أَمْسَیْتُ مُحِبّاً لِمُحِبِّنَا وَ مُبْغِضاً لِمُبْغِضِنَا وَ أَمْسَی مُحِبُّنَا مُغْتَبِطاً بِرَحْمَهًٍْ مِنَ اللَّهِ کَانَ یَنْتَظِرُهَا وَ أَمْسَی عَدُوُّنَا یُؤَسِّسُ بُنْیَانَهُ عَلَی شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَکَأَنَّ ذَلِکَ الشَّفَا قَدِ انْهَارَ بِهِ فِی نارِ جَهَنَّمَ.

امام علی (علیه السلام)- حبیش‌بن‌معتمر گوید: که خدمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) رسیدم و گفتم: «السلام علیک یا امیرالمؤمنین (علیه السلام) و رحمهًْ اللَّه و برکاته، شب را چگونه گذراندی»؟ فرمود: «شب کردم درحالی‌که دوست دارم دوستان خودمان را و دشمنم با دشمنان خودمان و دوست ما شب کرد درحالی‌که مورد حسرت است از رحمتی که خدا به او عنایت کرده و انتظار آن را می کشد. اما دشمن ما شب کرد درحالی‌که جایگاهی بر کنار گودالی پر از آتش ساخته که این کناره او را به آتش جهنم می‌اندازد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۴۲
بحار الأنوار، ج۲۷، ص۵۳/ بحار الأنوار، ج۶۵، ص۳۸/ نور الثقلین
۲ -۲
(توبه/ ۱۰۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ صَالِحِ بْنِ مِیثَمٍ التَّمَّارِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ: وَجَدْتُ فِی کِتَابِ مِیثَمٍ (رحمة الله علیه) یَقُولُ تَمَسَّیْنَا لَیْلَهًًْ عِنْدَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَقَالَ لَنَا لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ بِالْإِیمَانِ إِلَّا أَصْبَحَ یَجِدُ مَوَدَّتَنَا عَلَی قَلْبِهِ وَ لَا أَصْبَحَ عَبْدٌ سَخِطَ اللَّهُ عَلَیْهِ إِلَّا یَجِدُ بُغْضَنَا عَلَی قَلْبِهِ فَأَصْبَحْنَا نَفْرَحُ بِحُبِّ الْمُحِبِّ لَنَا وَ نَعْرِفُ بُغْضَ الْمُبْغِضِ لَنَا وَ أَصْبَحَ مُحِبُّنَا مُغْتَبِطاً بِحُبِّنَا بِرَحْمَهًٍْ مِنَ اللَّهِ یَنْتَظِرُهَا کُلَّ یَوْمٍ وَ أَصْبَحَ مُبْغِضُنَا یُؤَسِّسُ بُنْیَانَهُ عَلَی شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَکَأَنَّ ذَلِکَ الشَّفَا قَدِ انْهَارَ بِهِ فِی نارِ جَهَنَّمَ.

امام علی (علیه السلام)- صالح‌بن‌میثم تمّار گفت: در کتاب میثم دیدم که نوشته بود: شبی در خدمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) بودم. به ما فرمود: «هیچ بنده‌ای نیست که خداوند قلبش را به ایمان امتحان کرده باشد، مگر اینکه محبّت ما را در قلب خود می‌یابد، و هیچ بنده‌ای نیست که مورد خشم خدا قرار گرفته باشد، مگر اینکه بغض و دشمنی ما را در دل خود می‌یابد. ما با شادمانی دوست خود شاد میشویم و دشمنی دشمن خود را میشناسیم؛ محب و دوست ما به‌واسطه‌ی محبّت ما مورد رشک قرار میگیرد، به سبب رحمت خدا که هر روز منتظر آن است. دشمن ما پایش بر کنار گودالی از آتش قرار دارد؛ این کناره او را سرازیر آتش جهنّم نموده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۴۴
بحار الأنوار، ج۲۷، ص۸۳/ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۳۱۷/ نور الثقلین
۲ -۳
(توبه/ ۱۰۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَن أَبِی‌عَبدِاللهِ الصَّادِقُ (علیه السلام) أَنَّ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) لَمَّا بُویِعَ بَعْدَ مَقْتَلِ عُثْمَانَ صَعِدَ الْمِنْبَرَ فَقَال ... أَلَا وَ قَدْ سَبَقَنِی إِلَی هَذَا الْأَمْرِ مَنْ لَمْ أُشْرِکْهُ فِیهِ، وَ مَنْ لَمْ أَهَبْهُ لَهُ، وَ مَنْ لَیْسَتْ لَهُ مِنْهُ نَوْبَهًٌْ {تَوْبَهًٌْ} إِلَّا نَبِیٌّ (صلی الله علیه و آله) {بِنَبِیٍّ} یُبْعَثُ، أَلَا وَ لَا نَبِیَّ بَعْدَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله)، أَشْرَفَ مِنْهُ عَلی شَفا جُرُفٍ هارٍ فَانْهارَ بِهِ فِی نارِ جَهَنَّمَ حَقٌّ وَ بَاطِلٌ.

امام علی (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «پس از کشته‌شدن عثمان و بیعت مردم با علی (علیه السلام) آن حضرت (علیه السلام) به منبر رفت و فرمود: «... کسی بر من پیشی گرفت که من او را در امر خلافت شریک خود نمی‌دانستم، و امر خلافت را به او نبخشیده بودم و برای او در این‌کار قسمتی نبود مگر آنکه پیغمبری مبعوث می‌شد، و حال آنکه پس از محمّد (صلی الله علیه و آله) پیامبری نیست. از راه غصب خلافت، بر کنار پرتگاه سستی بنا نموده که ناگهان در آتش دوزخ فرو می‌ریزد؟!. حقّی هست و باطلی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۴۴
بحار الأنوار، ج۲۹، ص۵۸۴
۲ -۴
(توبه/ ۱۰۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَلَا وَ قَدْ قَتَلَ اللَّهُ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ خَسَفَ بِقَارُونَ وَ إِنَّمَا هَذَا مَثَلُ أَعْدَائِهِ الَّذِینَ غَصَبُوا حَقَّهُ فَأَهْلَکَهُمُ اللَّهُ ثُمَّ قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) عَلَی أَثَرِ هَذَا الْمَثَلِ الَّذِی ضَرَبَهُ وَ قَدْ کَانَ لِی حَقٌّ حَازَهُ دُونِی مَنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَ لَمْ أَکُنْ أُشْرِکُهُ فِیهِ وَ لَا تَوْبَهًَْ لَهُ إِلَّا بِکِتَابٍ مُنَزَّلٍ أَوْ بِرَسُولٍ مُرْسَلٍ وَ أَنَّی لَهُ بِالرِّسَالَهًِْ بَعْدَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ لَا نَبِیَّ بَعْدَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَأَنَّی یَتُوبُ وَ هُوَ فِی بَرْزَخِ الْقِیَامَهًِْ غَرَّتْهُ الْأَمَانِیُّ وَ غَرَّهُ بِاللَّهِ الْغَرُورُ وَ قَدْ أَشْفَی عَلَی جُرُفٍ هارٍ فَانْهارَ بِهِ فِی نارِ جَهَنَّمَ وَ اللهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِین.

امام علی (علیه السلام)- و همچنین خداوند، فرعون و هامان را به هلاکت رساند و قارون را در خاک فرو برد، و اینها مثلی هستند برای دشمنانش؛ آن‌هایی که حق او را غصب کردند و خداوند آن‌ها را به هلاکت رساند. و حضرت بعد از مثالی که ذکر کرد، فرمود: و من دارای حقی بودم که کسی آن را از من گرفت که در آن سهم و حقی نداشت و من او را در آن شریک نمیکردم، و فقط به وسیله کتابی آسمانی و یا پیامبری مرسل، توبه او پذیرفته میشود، و چطور ممکن است که بعداز محمّد (صلی الله علیه و آله) رسالتی باشد بااینکه پیامبری بعد از محمّد (صلی الله علیه و آله) نیست و چگونه ممکن است توبه کند درحالی‌که او در برزخ قیامت است که آرزوها او را فریب داد، او بسیار نزدیک به کناره پرتگاهی است که مشرف به سقوط پیریزی کرده و با آن در آتش دوزخ فرو میافتد. و خدا گروه بیدادگران را هدایت نمیکند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۴۴
بحار الأنوار، ج۲۹، ص۵۷۶/ بحار الأنوار، ج۵۳، ص۵۴
بیشتر