آیه وَ قَدِمْنا إِلى ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً [23]
و ما به سراغ اعمالى كه انجام داده‌اند مى‌رويم، و همه را همچون غبارى پراكنده [در هوا] قرار مى‌دهيم.
الرّضا ( لَا یَقْبَلُ اللَّهُ عَمَلًا لِعَبْدٍ إِلَّا بِوَلَایَتِنَا (فَمَنْ لَمْ یُوَالِنَا کَانَ مِنْ أَهْلِ هَذِهِ الْآیَهًْ وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً.
امام رضا ( خداوند عمل افراد را تنها با ولایت ما اهل بیت می‌پذیرد و هرکس ولایت ما اهل بیت را نداشته باشد مشمول این آیه خواهد بود: وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً.
الصّادق ( عَن سُلَیْمَانَ‌بْنِ‌خالِدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ إِنْ کَانَتْ أَعْمَالُهُمْ أَشَدَّ بَیَاضاً مِنَ الْقَبَاطِیِّ وَ لَکِنْ کَانُوا إِذَا عَرَضَ لَهُمُ الْحَرَامُ لَمْ یَدَعُوهُ.
امام صادق ( سلیمان‌بن‌خالد گوید: از امام صادق (در مورد آیه: وَ قَدِمْنَا إِلَی مَا عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاء مَّنثُورًا پرسیدم، آن حضرت فرمود: «به خدا سوگند اعمالشان از پارچه‌های قبطی سفیدتر (پاک تر) بود. امّا هرگاه که حرامی بر آنان عرضه می‌شد، آن را رها نمی‌کردند».
الرّضا ( إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًْ دَفَعَ اللَّهُ أَعْمَالَ قَوْمٍ کَأَمْثَالِ الْقَبَاطِیِّ فَیَقُولُ اللَّهُ اذْهَبُوا وَ خُذُوا أَعْمَالَکُمْ فَإِذَا دَنَوْا مِنْهَا قَالَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ کُنْ هَبَاءً فَصَارَتْ هَبَاءً وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً ثُمَّ قَالَ أَمَا وَ اللهِ لَقَدْ کَانُوا یُصَلُّونَ وَ یَصُومُونَ وَ لَکِنْ إِذَا عَرَضَ لَهُمُ الْحَرَامُ کَانُوا یَأْخُذُونَ وَ لَمْ یُبَالُوا.
امام رضا ( خداوند اعمال عدّه‌ای را در روز قیامت همچون پارچه‌ی سفید قرار می‌دهد و به آنان خطاب می‌شود به‌سوی اعمال خویش روند و آن‌ها را جمع‌آوری کند، امّا وقتی به اعمال خود نزدیک می‌شوند، به فرمان الهی به ذرّات غبار تبدیل می‌شوند و این است معنی: وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً. قسم به خدا! آنان اهل نماز و روزه بودند، ولی در مواجهه با حرام خویشتن‌دار نبوده و باکی از ارتکاب آن نداشتند.
الرّسول ( حُذَیْفَهًُْ رَفَعَهُ أَنَ قَوْماً یَجِیئُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ لَهُمْ مِنَ الْحَسَنَاتِ أَمْثَالُ الْجِبَالِ فَیَجْعَلُهَا اللَّهُ هَباءً مَنْثُوراً ثُمَّ یُؤْمَرُ بِهِمْ إِلَی النَّارِ فَقَالَ سَلْمَانُ صِفْهُمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ أَمَا إِنَّهُمْ قَدْ کَانُوا یَصُومُونَ وَ یُصَلُّونَ وَ یَأْخُذُونَ أُهْبَهًًْ مِنَ اللَّیْلِ وَ لَکِنَّهُمْ کَانُوا إِذَا عُرِضَ لَهُمْ شَیْءٌ مِنَ الْحَرَامِ وَثَبُوا عَلَیْهِ.
پیامبر ( حذیفه در حدیث مرفوعی از رسول خدا (روایت می‌کند که فرمود: «در روز قیامت گروهی می‌آیند که کارهای نیکی به بزرگی کوه‌ها دارند و خداوند آن را همچون غباری پراکنده [در هوا] می‌گرداند. سپس دستور صادر می‌شود که آن‌ها را در آتش بیاندازند». سلمان (گفت: «ای رسول خدا (! این افراد را برایمان توصیف کن». پیامبر (فرمود: «آگاه باشید که این افراد در دنیا روزه می‌گرفتند و نماز می‌خواندند و از شب توشه‌ای برای خود می‌گرفتند، امّا اگر کار حرامی برایشان پیش می‌آمد، به‌سمت آن خیز برمی داشتند».
الصّادق ( إِنْ کَانَتْ أَعْمَالُهُمْ لَأَشَدَّ بَیَاضاً مِنَ الْقَبَاطِیِّ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهَا کُونِی هَبَاءً وَ ذَلِکَ أَنَّهُمْ کَانُوا إِذَا شُرِعَ لَهُمُ الْحَرَامُ أَخَذُوهُ.
امام صادق ( حتّی اگر اعمالشان از پارچه‌های قبطی سفیدتر باشد، خداوند عزّوجلّ به آن اعمال می‌گوید: همچون غباری شوید. این به دلیل آن است که هرگاه معامله‌ی حرامی مرسوم و متداول می‌شود، به سوی آن روی می‌آورند.
الصّادق ( عَنْ سُلَیْمَانَ‌بْنِ‌خَالِدٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ أَعْمَالَ الْعِبَادِ تُعْرَضُ کُلَّ خَمِیسٍ عَلَی رسول الله (فَإِذَا کَانَ یَوْمُ عَرَفَهًَْ هَبَطَ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَعْمَالُ مَنْ هَذِهِ قَالَ أَعْمَالُ مُبْغِضِینَا وَ مُبْغِضِی شِیعَتِنَا.
امام صادق ( سلیمان‌بن‌خالد گوید: از امام صادق (شنیدم که می‌فرمود: «اعمال بندگان هر پنج‌شنبه به رسول خدا (عرضه می‌شود، امّا روزی که حقیقت اعمال روشن می‌گردد، پروردگار خود داوری می‌کند، این است معنی: وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً». گفتم: «جانم به فدایت ای پسر رسول خدا (! اعمال چه کسانی دچار چنین حالتی می‌شود»؟ فرمود: «اعمال دشمنان ما و دشمنان شیعیان ما».
الباقر ( عن أَبِی‌إِسْحَاقَ‌اللَّیْثِیِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ مُحَمَّدِبْنِ‌عَلِیٍّ الْبَاقِرِ (یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (أَجِدُ مِنْ أَعْدَائِکُمْ وَ مُنَاصِبِیکُمْ مَنْ یُکْثِرُ مِنَ الصَّلَاهًْ وَ مِنَ الصِّیَامِ وَ یُخْرِجُ الزَّکَاهًَْ وَ یُتَابِعُ بَیْنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَهًْ وَ یَحُضُّ عَلَی الْجِهَادِ وَ یَأْثَرُ عَلَی الْبِرِّ وَ عَلَی صِلَهًْ الْأَرْحَامِ وَ یَقْضِی حُقُوقَ إِخْوَانِهِ وَ یُوَاسِیهِمْ مِنْ مَالِهِ وَ یَتَجَنَّبُ شُرْبَ الْخَمْرِ وَ الزِّنَا وَ اللِّوَاطَ وَ سَائِرَ الْفَوَاحِشِ فَمِمَّ ذَاکَ وَ لِمَ ذَاک ... فقَالَ یَا ابراهیم کَیْفَ تَجِدُ اعْتِقَادَهُمَا فقُلْتُ أَرَی النَّاصِبَ عَلَی مَا هُوَ عَلَیْهِ مِمَّا وَصَفْتُهُ مِنْ أَفْعَالِهِمْ لَوْ أُعْطِیَ أَحَدُهُمْ مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ ذَهَباً وَ فِضَّهًًْ أَنْ یَزُولَ عَنْ مَحَبَّهًْ الطَّوَاغِیتِ وَ مُوَالَاتِهِمْ إِلَی مُوَالَاتِکُمْ مَا فَعَلَ وَ لَا زَالَ وَ لَوْ ضُرِبَتْ خَیَاشِیمُهُ بِالسُّیُوفِ فِیهِمْ وَ لَوْ قُتِلَ فِیهِمْ مَا ارْتَدَعَ وَ لَا رَجَعَ وَ إِذَا سَمِعَ أَحَدُهُمْ مَنْقَبَهًًْ لَکُمْ وَ فَضْلًا اشْمَأَزَّ مِنْ ذَلِکَ وَ تَغَیَّرَ لَوْنُهُ وَ رُئِیَ کَرَاهِیَهًُْ ذَلِکَ فِی وَجْهِهِ بُغْضاً لَکُمْ وَ مَحَبَّهًًْ لَهُمْ قَالَ فَتَبَسَّمَ الْبَاقِرُ (ثُمَّ قَالَ یَا ابراهیم هَاهُنَا هَلَکَتِ الْعَامِلَهًُْ النَّاصِبَهًُْ تَصْلی ناراً حامِیَةً تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ وَ مِنْ أَجْلِ ذَلِکَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً.
امام باقر ( ابواسحاق‌لیثی گوید: محضر مبارک امام باقر (رسیدم و عرض کردم: «ای پسر رسول خدا (! در میان دشمنان و مخالفان شما کسانی را سراغ دارم که بسیار نماز و روزه و زکات می‌دهند و پیوسته میان حج و عمره بوده، شور جهاد دارند و حریص بوده، افعال نیک و کردار پسندیده داشته صله‌ی رحم نموده، حقوق برادران دینی را اداء کرده، در مالش با دیگران رعایت مواسات را کرده، از شرب خمر دوری نموده، مرتکب زنا و لواط و سایر فواحش نمی‌گردد، این به چه سبب و از چه روی است»؟ فرمود: «ای ابراهیم! به من بگو اعتقادات [دینی] آن دو دسته از نظر تو چگونه بود»؟ ... عرض کردم: «ناصبی را به همان صورتی که شما کارهایشان را وصف کردید، دیدم که اگر بین مشرق و مغرب را از طلا و نقره پر کنند و به آن‌ها دهند تا از محبّت طاقوت‌ها دست کشیده و ولایت و دوستی شما را پیدا کنند امکان ندارد و در راه محبّت طاغوت‌ها و ستمگران اگر با شمشیر بینی آن‌ها را ببرند و یا کشته شوند، حاضر نیستند از آن دست بردارند. و اگر منقبتی از مناقب و فضیلتی از فضایل شما را بشنوند بدحال شده و از آن مشمئز گردیده و رنگشان تغییر کرده و آثار کراهت در صورتشان دیده می‌شود و این به خاطر داشتن بغض شما و محبّت ظالمان می‌باشد». امام باقر (تبسّم کرده و فرمود: «ای ابراهیم! اینجاست که آن تلاش کرده و رنج برده، هلاک می‌شود. و پیوسته در آتش فروزان دوزخ معذّبند و از چشمه‌های آب گرم جهنّم آب می‌نوشند. (غاشیه/۵۴). و به خاطر همین است که خدای عزّوجلّ می‌فرماید: وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً».
الباقر ( عَن أَبِی‌إِسْحَاقَ‌اللَّیْثِیِّ قَالَ قُلْتُ لِلْإِمَامِ الْبَاقِرِمُحَمَّدِبْنِ‌عَلِیٍّ (یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَخْبِرْنِی عَنِ الْمُؤْمِنِ مِنْ شِیعَهًْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (إِذَا بَلَغَ وَ کَمُلَ فِی الْمَعْرِفَهًْ هَلْ یَزْنِی قَالَ (لَا قُلْتُ فَیَلُوطُ قَالَ لَا قُلْتُ فَیَسْرِقُ قَالَ لَا قُلْتُ فَیَشْرَبُ خَمْراً قَالَ لَا قُلْتُ فَیُذْنِبُ ذَنْباً قَالَ لَا قَالَ الرَّاوِی فَتَحَیَّرْتُ مِنْ ذَلِکَ وَ کَثُرَ تَعجبِی مِنْهُ قُلْتُ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (إِنِّی أَجِدُ مِنْ شِیعَهًْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (وَ مِنْ مَوَالِیکُمْ مَنْ یَشْرَبُ الْخَمْرَ وَ یَأْکُلُ الرِّبَا وَ یَزْنِی وَ یَلُوطُ وَ یَتَهَاوَنُ بِالصَّلَاهًْ وَ الزَّکَاهًْ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ وَ أَبْوَابِ الْبِرِّ حَتَّی إِنَّ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ یَأْتِیهِ فِی حَاجَهًٍْ یَسِیرَهًٍْ فَلَا یَقْضِیهَا لَهُ فَکَیْفَ هَذَا یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (وَ مِنْ أَیِّ شَیْءٍ هَذَا قَالَ فَتَبَسَّمَ الْإِمَامُ (وَ قَالَ یَا أَبَاإِسْحَاقَ هَلْ عِنْدَکَ شَیْءٌ غَیْرُ مَا ذَکَرْتَ قُلْتُ نَعَمْ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (وَ إِنِّی أَجِدُ النَّاصِبَ الَّذِی لَا أَشُکُّ فِی کُفْرِهِ یَتَوَرَّعُ عَنْ هَذِهِ الْأَشْیَاءِ لَا یَسْتَحِلُّ الْخَمْرَ وَ لَا یَسْتَحِلُّ دِرْهَماً لِمُسْلِمٍ وَ لَا یَتَهَاوَنُ بِالصَّلَاهًْ وَ الزَّکَاهًْ وَ الصِّیَامِ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ وَ یَقُومُ بِحَوَائِجِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُسْلِمِینَ لِلَّهِ وَ فِی اللَّهِ تَعَالَی فَکَیْفَ هَذَا وَ لِمَ هَذَا فَقَالَ (... یَا ابراهیم خُذْ مَا سَأَلْتَنِی عِلْماً بَاطِناً مَخْزُوناً فِی عِلْمِ اللَّهِ تَعَالَی الَّذِی حَبَا اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ بِهِ رَسُولَهُ (وَ حَبَا بِهِ رَسُولَهُ وَصِیَّهُ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (ثُمَّ قَرَأَ (هَذِهِ الْآیَهًَْ عالِمُ الْغَیْبِ فَلا یُظْهِرُ عَلی غَیْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضی مِنْ رَسُولٍ وَیْحَکَ یَا ابراهیم إِنَّکَ قَدْ سَأَلْتَنِی عَنِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ شِیعَهًْ مَوْلَانَا أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (وَ عَنْ زُهَّادِ النَّاصِبَهًْ وَ عُبَّادِهِمْ مِنْ هَاهُنَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً وَ مِنْ هَاهُنَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عامِلَةٌ ناصِبَةٌ تَصْلی ناراً حامِیَةً تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ وَ هَذَا النَّاصِبُ قَدْ جُبِلَ عَلَی بُغْضِنَا وَ رَدِّ فَضْلِنَا وَ یُبْطِلُ خِلَافَهًَْ أَبِینَا أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (وَ یُثْبِتُ خِلَافَهًَْ مُعَاوِیَهًَْ وَ بَنِی‌أُمَیَّهًَْ وَ یَزْعُمُ أَنَّهُمْ خُلَفَاءُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ ... یَا ابراهیم (قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذِکْرُهُ فِی أَعْدَائِنَا النَّاصِبَهًْ وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً وَ قَالَ جَلَّ جَلَالُهُ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلی شَیْءٍ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْکاذِبُونَ وَ قَالَ جَلَّ وَ عَزَّ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَعْمالُهُمْ کَسَرابٍ بِقِیعَةٍ یَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً حَتَّی إِذا جاءَهُ لَمْ یَجِدْهُ شَیْئاً کَذَلِکَ النَّاصِبُ یَحْسَبُ مَا قَدَّمَ مِنْ عَمَلِهِ نَافِعَهًًْ حَتَّی إِذَا جَاءَهُ لَمْ یَجِدْهُ شَیْئاً.
امام باقر ( ابواسحاق‌لیثی گوید: به امام باقر (عرض کردم: «ای پسر رسول خدا (! به من بگو شیعه مؤمن امیرمؤمنان چون در معرفت بالغ و کامل گردد، آیا زنا می‌کند»؟ فرمود: «نه» گفتم: «لواط می‌کند» فرمود: «نه»! گفتم: «دست به دزدی می‌زند»؟ فرمود: «نه»! گفتم: «شراب می‌نوشد»؟ فرمود: «نه»! گفتم: «گناهی از او سرمی‌زند»؟ فرمود: «نه»! من از آن جواب‌ها گیج شدم و بسیار درشگفت ماندم. گفتم: «ای فرزند رسول خدا (من از شیعه‌های امیرمؤمنان و از دوستان شما کسی را می‌شناسم که شراب می‌نوشد، ربا می‌خورد، زنا و لواط انجام می‌دهد و در امر نماز و زکات و روزه و حج و جهاد و هر راه خیری قدمش سست است. تا آنجا که برادر مؤمنش برای اندک نیازی به او روی می‌آورد و کاری برایش انجام نمی‌دهد. چگونه چنین چیزی ممکن است؟ و دلیل این قضیه چیست»؟ امام لبخندی زد و فرمود: «ای ابااسحاق! چیز دیگری داری بگویی جز آنچه گفتی»؟ گفتم: «آری ای فرزند رسول خدا (! من ناصبی را به شما نشان می‌دهم که در کفرش شکی ندارم، امّا از همه‌ی این کارها پارسایی می‌ورزد؛ نه می را روا می‌داند و نه یک درهم مال مسلمان را و در نماز و زکات و روزه و حج و جهاد و انجام حوائج مسلمانان سستی نمی‌کند و برای خدا برپا می‌خیزد. چگونه چنین چیزی ممکن است؟ و چرا»؟ ... فرمود: «ای ابراهیم! جواب پرسشت را بگیر: دانش درونی و گنجینه‌ای از دانش خدای تعالی وجود دارد که خدای جلّ جلاله آن را به رسولش بخشیده و رسولش به وصی خود امیرمؤمنان (». سپس این آیه را خواند: دانای غیب اوست و هیچ‌کس را بر اسرار غیبش آگاه نمی‌سازد. (جن/۲۶) جز رسولی که او را پسندد. وای بر تو ای ابراهیم! تو از مؤمنان شیعه‌ی مولای ما امیرمؤمنان علیّ‌بن‌ابی‌طالب (پرسیدی و از زاهدان ناصبی‌ها و عابدان آنان پرسیدی خداوند فرموده است: وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً. و هم از اینجاست که آن تلاش کرده و رنج برده هلاک می‌شود. و پیوسته در آتش فروزان دوزخ معذّبند و از چشمه‌های آب گرم جهنّم آب می‌نوشند. (غاشیه/۵۴) این‌گونه ناصبی تصمیم گرفته است. وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً و فرموده است: با این حال، می‌پندارند کار نیک انجام می‌دهند!. (کهف/۱۰۴) و فرموده است: همان‌گونه که [امروز] برای شما یاد می‌کنند و گمان می‌کنند کاری می‌توانند انجام دهند بدانید آن‌ها دروغگویانند!. (مجادله/۱۸) و فرموده است: کسانی که کافر شدند، اعمالشان همچون سرابی است در یک کویر که انسان تشنه از دور آن را آب می‌پندارد امّا هنگامی‌که به‌سراغ آن می‌آید چیزی نمی‌یابد. (نور/۳۹)».
الباقر ( عَنْ أَبِی حَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (قَال یَبْعَثُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ قَوْماً بَیْنَ أَیْدِیهِمْ نُورٌ کَالْقَبَاطِیِ ثُمَّ یُقَالُ لَهُ کُن هَبَاءً مَنْثُوراً ثُمَّ قَالَ: أَمَا وَ اللَّهِ یَا أَبَا حَمْزَهًَْ إِنَّهُمْ کَانُوا لَیَصُومُونَ وَ یُصَلُّونَ وَ لَکِنْ کَانُوا إِذَا عَرَضَ لَهُمْ شَیْءٌ مِنَ الْحَرَامِ أَخَذُوهُ وَ إِذَا عَرَضَ لَهُمْ شَیْءٌ مِنْ فَضْلِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (أَنْکَرُوهُ قَالَ وَ الْهَبَاءُ الْمَنْثُورُ هُوَ الَّذِی تَرَاهُ یَدْخُلُ الْبَیْتَ فِی الْکُوَّهًِْ مِنْ شُعَاعِ الشَّمْس.
امام باقر ( ابوحمزه ثمالی، از امام باقر (روایت کرده که ایشان فرمود: «خداوند در روز قیامت گروهی را بر می‌انگیزاند که در برابرشان نوری به مانند درخشش پارچه‌های قبطی قرار دارد، سپس به آن نور گفته می‌شود که به‌سان گردی پراکنده شود. به خدا سوگند ای اباحمزه! که آن‌ها روزه می‌گرفتند و نماز می‌گزاردند، امّا هرگاه موضوع حرامی برایشان مقدور می‌گشت، آن را انجام می‌دادند و هنگامی‌که چیزی از فضایل امیرالمؤمنین (برای ایشان ذکر می‌شد، آن را انکار می‌کردند و فرمود: هَباءً مُنْبَثًّا یا گرد پراکنده همان گردی است که به همراه شعاع خورشید از روزنه سقف وارد خانه می‌شود».
أمیرالمؤمنین ( عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ (عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (أَنَّ رَجُلًا سَأَلَهُ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی هَباءً مَنْثُوراً فَقَالَ (مَا حَمَلَتِ الدَّوَابُ بِحَوَافِرِهَا مِنَ الْغُبَارِ قَالَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی هَباءً مُنْبَثًّا قَالَ (شُعَاعُ الشَّمْسِ یَخْرُجُ مِنْ کَوَّهًِْ الْبَیْتِ قَالَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی وَ لَنْ یَجْعَلَ اللهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا قَالَ (لِکَافِرٍ عَلَی الْمُؤْمِنِ حُجَّهًًْ.
امام علی ( شخصی از امام علی (سؤال کرد: «ای امیرمؤمنان (! برای من بیان کن که خداوند دربارهی وضع روز قیامت فرموده است: هَباءً مَنْثُوراً چیست»؟. علی (فرمود: «روز قیامت [اعمال مجرمان] به‌صورت گردها و غبارهایی در می‌آید، که به‌هنگام حرکت حیوانات، از زیر سم آن‌ها، به‌صورت بسیار ضعیف درهوا پراکنده می‌شود». همان مرد خطاب به امام علی (سؤال کرد: «هَباءً مُنْبَثًّا، چگونه است»؟ آن حضرت باز در تفسیر این آیه [که مربوط به عمل مجرمان در قیامت است] فرمود: «اعمال آنان به‌صورت نور کم‌رنگ آفتابی می‌ماند که از پنجره به داخل اتاق می‌تابد و بسیار بی‌ارزش و کم فایده است».
الصّادق ( عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ، قَالَ: نَزَلْتُ مَنْزِلًا فِی طَرِیقِی مَکَّهًَْ لَیْلَهًًْ فَإِذَا أَنَا بِرَجُلٍ قَائِمٍ یُصَلِّی صَلَاهًًْ مَا رَأَیْتُ أَحَداً صَلَّی مِثْلَهَا وَ دَعَا بِدُعَاءٍ مَا رَأَیْتُ أَحَداً دَعَا بِمِثْلِهِ، فَلَمَّا أَصْبَحْتُ نَظَرْتُ إِلَیْهِ فَلَمْ أَعْرِفْهُ فَبَیْنَا أَنَا عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (جَالِساً إِذْ دَخَلَ الرَّجُلُ فَلَمَّا نَظَرَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (إِلَی الرَّجُلِ، قَالَ مَا أَقْبَحَ بِالرَّجُلِ أَنْ یَأْتَمِنَهُ رَجُلٌ مِنْ إِخْوَانِهِ عَلَی حُرْمَهًٍْ مِنْ حُرْمَتِهِ فَیَخُونَهُ فِیهَا! قَالَ فَوَلَّی الرَّجُلُ، فَقَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (یَا عَمَّارُ أَ تَعْرِفُ هَذَا الرَّجُلَ قُلْتُ لَا وَ اللَّهِ إِلَّا أَنِّی نَزَلْتُ ذَاتَ لَیْلَهًٍْ فِی بَعْضِ الْمَنَازِلِ فَرَأَیْتُهُ یُصَلِّی صَلَاهًًْ مَا رَأَیْتُ أَحَداً صَلَّی مِثْلَهَا وَ دَعَا بِدُعَاءٍ مَا رَأَیْتُ أَحَداً دَعَا بِمِثْلِهِ، فَقَالَ لِی هَذَا زُرَارَهًُْ بْنُ أَعْیَنَ، هَذَا مِنَ الَّذِینَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ: وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً.
امام صادق ( عمّارساباطی گوید: من نزد امام صادق (نشسته بودم، شخصی وارد شد، امام (نگاهی به او کرد، و فرمود: «چه زشت است برای آن‌کس که او را امین بشمارند ولی او خیانت کند». وقتی آن مرد رفت، امام به عمّار ساباطی گفت: «آیا این مرد را شناختی»، گفتم: «نه به‌خدا! ولی در یکی از شب‌ها که در مسافرخانه‌ای وارد شده بودم، دیدم این مرد به نماز ایستاده و چنان نماز می‌خواند که احدی را آنگونه ندیدم و دعاهایی می‌خواند که تا به حال نشنیده بودم». امام (فرمود: «او زرارهًْ‌بن‌اعین است، که در زمره‌ی این آیه می‌باشد: وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً».
الصّادق ( أَنَّ رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ ذَکَرَ لَهُ عَنْ بَعْضِ مَنْ مَرَقَ مِنْ شِیعَتِهِ وَ اسْتَحَلَّ الْمَحَارِمَ وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ إِنَّمَا الدِّینُ الْمَعْرِفَهًُْ فَإِذَا عَرَفْتَ الْإِمَامَ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (إِنَّا للهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ تَأَوَّلَ الْکَفَرَهًُْ مَا لَا یَعْلَمُونَ وَ إِنَّمَا قِیلَ اعْرِفْ وَ اعْمَلْ مَا شِئْتَ مِنَ الطَّاعَهًْ فَإِنَّهُ مَقْبُولٌ مِنْکَ لِأَنَّهُ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ عَمَلًا مِنْ عَامِلٍ بِغَیْرِ مَعْرِفَهًٍْ لَوْ أَنَّ رَجُلًا عَمِلَ أَعْمَالَ الْبِرِّ کُلَّهَا وَ صَامَ دَهْرَهُ وَ قَامَ لَیْلَهُ وَ أَنْفَقَ مَالَهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ عَمِلَ بِجَمِیعِ طَاعَهًْ اللَّهِ عُمُرَهُ کُلَّهُ وَ لَمْ یَعْرِفُ نَبِیَّهُ الَّذِی جَاءَ بِتِلْکَ الْفَرَائِضِ فَیُؤْمِنَ بِهِ وَ یُصَدِّقَهُ وَ إِمَامَ عَصْرِهِ الَّذِی افْتَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَهُ فَیُطِیعَهُ لَمْ یَنْفَعْهُ اللَّهُ بِشَیْءٍ مِنْ عَمَلِهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی مِثْلِ هَؤُلَاءِ وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً.
امام صادق ( یکی از اصحاب امام صادق (گوید: «برخی از شیعیانِ خارج شده از دین چنین می‌گویند، اصل دین معرفت و شناخت است و وقتی شناخت حاصل شد آدمی در انجام هرکاری آزاد است». امام صادق (آیه‌ی استرجاع را بر زبان جاری کرد: ما از خداییم و به‌سوی او باز می‌گردیم. (بقره/۱۵۶). [و فرمود]: «این کفّار چیزی که نمی‌دانند تفسیر می‌کنند و حال آنکه حقّ مطلب شناختن و عمل‌کردن در مسیر اطاعت خداست که در آن صورت است که عملی پذیرفته می‌شود؛ چراکه خداوند عملی را بدون شناخت قبول نمی‌کند». امام (ادامه داد: «اگر شخصی تمامی اعمال نیک را انجام دهد، تمام روزگار روزه، شب‌ها به عبادت، اموال خود را در راه خدا انفاق، و تمام عمر خویش را صرف اطاعت خدا کند، امّا پیامبری که این واجبات را آورده نشناسد و امام زمان خود را اطاعت نکند، از اعمال خود سودی نبرد، در حقّ چنین افرادی این آیه نازل شده است: وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً».
الرّسول ( عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ عَمَّنْ حَدَّثَه عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ قَالَ قُلْتُ حَدِّثْنِی بِحَدِیثٍ سَمِعْتَهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (وَ حَفِظْتَهُ مِنْ دِقَّهًِْ مَا حَدَّثَکَ بِهِ قَالَ نَعَمْ وَ بَکَی مُعَاذٌ ثُمَّ قَالَ بِأَبِی وَ أُمِّی حَدَّثَنِی وَ أَنَا رَدِیفُهُ فَقَالَ بَیْنَا نَسِیرُ إِذْ رَفَعَ بَصَرَهُ إِلَی السَّمَاءِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَقْضِی فِی خَلْقِهِ مَا أَحَبَّ ثُمَّ قَالَ یَا مُعَاذُ قُلْتُ لَبَّیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ سَیِّدَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ یَا مُعَاذُ قُلْتُ لَبَّیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِمَامَ الْخَیْرِ وَ نَبِیَّ الرَّحْمَهًِْ فَقَالَ أُحَدِّثُکَ شَیْئاً مَا حَدَّثَ بِهِ نَبِیٌّ أُمَّتَهُ إِنْ حَفِظْتَهُ نَفَعَکَ عَیْشُکَ وَ إِنْ سَمِعْتَهُ وَ لَمْ تَحْفَظْهُ انْقَطَعَتْ حُجَّتُکَ عِنْدَ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ سَبْعَهًَْ أَمْلَاکٍ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ السَّمَاوَاتِ فَجَعَلَ فِی کُلِّ سَمَاءٍ مَلَکاً قَدْ جَلَّلَهَا بِعَظَمَتِهِ وَ جَعَلَ عَلَی کُلِّ بَابٍ مِنْ أَبْوَابِ السَّمَاوَاتِ مَلَکاً بَوَّاباً فَتَکْتُبُ الْحَفَظَهًُْ عَمَلَ الْعَبْدِ مِنْ حِینٍ یُصْبِحُ إِلَی حِینٍ یُمْسِی ثُمَّ تَرْتَفِعُ الْحَفَظَهًُْ بِعَمَلِه وَ لَهُ نُورٌ کَنُورِ الشَّمْسِ حَتَّی إِذَا بَلَغَ سَمَاءَ الدُّنْیَا فَتُزَکِّیهِ وَ تُکَثِّرُهُ فَیَقُولُ الْمَلَکُ قِفُوا وَ اضْرِبُوا بِهَذَا الْعَمَلِ وَجْهَ صَاحِبِهِ أَنَا مَلَکُ الْغِیبَهًِْ فَمَنِ اغْتَابَ لَا أَدَعُ عَمَلَهُ یُجَاوِزُنِی إِلَی غَیْرِی أَمَرَنِی بِذَلِکَ رَبِّی. قَالَ ص ثُمَّ تَجِیءُ الْحَفَظَهًُْ مِنَ الْغَدِ وَ مَعَهُمْ عَمَلٌ صَالِحٌ فَتَمُرُّ بِهِ فَتُزَکِّیهِ وَ تُکَثِّرُهُ حَتَّی تَبْلُغَ السَّمَاءَ الثَّانِیَهًَْ فَیَقُولُ الْمَلَکُ الَّذِی فِی السَّمَاءِ الثَّانِیَهًِْ قِفُوا وَ اضْرِبُوا بِهَذَا الْعَمَلِ وَجْهَ صَاحِبِهِ إِنَّمَا أَرَادَ بِهَذَا عَرَضَ الدُّنْیَا أَنَا صَاحِبُ الدُّنْیَا لَا أَدَعُ عَمَلَهُ یَتَجَاوَزُنِی إِلَی غَیْرِی قَالَ ثُمَّ تَصْعَدُ الْحَفَظَهًُْ بِعَمَلِ الْعَبْدِ مُبْتَهِجاً بِصَدَقَهًٍْ وَ صَلَاهًٍْ فَتَعْجَبُ بِهِ الْحَفَظَهًُْ وَ تُجَاوِزُ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ الثَّالِثَهًِْ فَیَقُولُ الْمَلَکُ قِفُوا وَ اضْرِبُوا بِهَذَا الْعَمَلِ وَجْهَ صَاحِبِهِ وَ ظَهْرَهُ أَنَا مَلَکُ صَاحِبِ الْکِبْرِ فَیَقُولُ إِنَّهُ عَمِلَ وَ تَکَبَّرَ عَلَی النَّاسِ فِی مَجَالِسِهِمْ أَمَرَنِی رَبِّی أَنْ لَا أَدَعَ عَمَلَهُ یَتَجَاوَزُنِی إِلَی غَیْرِی قَالَ وَ تَصْعَدُ الْحَفَظَهًُْ بِعَمَلِ الْعَبْدِ یَزْهَرُ کَالْکَوْکَبِ الدُّرِّیِّ فِی السَّمَاءِ لَهُ دَوِیٌّ بِالتَّسْبِیحِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ فَتَمُرُّ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ الرَّابِعَهًِْ فَیَقُولُ لَهُ الْمَلَکُ قِفُوا وَ اضْرِبُوا بِهَذَا الْعَمَلِ وَجْهَ صَاحِبِهِ وَ بَطْنَهُ أَنَا مَلَکُ الْعُجْبِ إِنَّهُ کَانَ یُعْجَبُ بِنَفْسِهِ إِنَّهُ عَمِلَ وَ أَدْخَلَ نَفْسَهُ الْعُجْبَ أَمَرَنِی رَبِّی أَنْ لَا أَدَعَ عَمَلَهُ یَتَجَاوَزُنِی إِلَی غَیْرِی قَالَ وَ تَصْعَدُ الْحَفَظَهًُْ بِعَمَلِ الْعَبْدِ کَالْعَرُوسِ الْمَزْفُوفَهًِْ إِلَی أَهْلِهَا فَتَمُرُّ بِهِ إِلَی مَلَکِ السَّمَاءِ الْخَامِسَهًِْ بِالْجِهَادِ وَ الصَّلَاهًِْ وَ الصَّدَقَهًِْ مَا بَیْنَ الصَّلَاتَیْنِ وَ لِذَلِکَ الْعَمَلِ رَنِینٌ کَرَنِینِ الْإِبِلِ عَلَیْهِ ضَوْءٌ کَضَوْءِ الشَّمْسِ فَیَقُولُ الْمَلَکُ قِفُوا أَنَا مَلَکُ الْحَسَدِ وَ اضْرِبُوا بِهَذَا الْعَمَلِ وَجْهَ صَاحِبِهِ وَ احْمِلُوهُ عَلَی عَاتِقِهِ إِنَّهُ کَانَ یَحْسُدُ مَنْ یَتَعَلَّمُ أَوْ یَعْمَلُ لِلَّهِ بِطَاعَتِهِ وَ إِذَا رَأَی لِأَحَدٍ فَضْلًا فِی الْعَمَلِ وَ الْعِبَادَهًِْ حَسَدَهُ وَ وَقَعَ فِیهِ فَیَحْمِلُهُ عَلَی عَاتِقِهِ وَ یَلْعَنُهُ عَمَلُهُ. قَالَ وَ تَصْعَدُ الْحَفَظَهًُْ بِعَمَلِ الْعَبْدِ مِنْ صَلَاهًٍْ وَ زَکَاهًٍْ وَ حَجٍّ وَ عُمْرَهًٍْ فَیَتَجَاوَزُونَ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ السَّادِسَهًِْ فَیَقُولُ الْمَلَکُ قِفُوا أَنَا صَاحِبُ الرَّحْمَهًِْ وَ اضْرِبُوا بِهَذَا الْعَمَلِ وَجْهَ صَاحِبِهِ وَ اطْمِسُوا عَیْنَیْهِ لِأَنَّ صَاحِبَهُ لَمْ یَرْحَمْ شَیْئاً إِذَا أَصَابَ عَبْداً مِنْ عِبَادِ اللَّهِ ذَنْبٌ لِلْآخِرَهًِْ أَوْ ضُرٌّ فِی الدُّنْیَا شَمِتَ بِهِ أَمَرَنِی بِهِ رَبِّی أَنْ لَا أَدَعَ عَمَلَهُ یُجَاوِزُنِی قَالَ وَ تَصْعَدُ الْحَفَظَهًُْ بِعَمَلِ الْعَبْد بِفِقْهٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ وَرَعٍ وَ لَهُ صَوْتٌ کَالرَّعْدِ وَ ضَوْءٌ کَضَوْءِ الْبَرْقِ وَ مَعَهُ ثَلَاثَهًُْ آلَافِ مَلَکٍ فَتَمُرُّ بِهِ إِلَی مَلَکِ السَّمَاءِ السَّابِعَهًِْ فَیَقُولُ الْمَلَکُ قِفُوا وَ اضْرِبُوا بِهَذَا الْعَمَلِ وَجْهَ صَاحِبِهِ أَنَا مَلَکُ الْحِجَابِ أَحْجُبُ کُلَّ عَمَلٍ لَیْسَ لِلَّهِ إِنَّهُ أَرَادَ رِفْعَهًًْ عِنْدَ الْقُوَّادِ وَ ذِکْراً فِی الْمَجَالِسِ وَ صَیْتاً فِی الْمَدَائِنِ أَمَرَنِی رَبِّی أَنْ لَا أَدَعَ عَمَلَهُ یَتَجَاوَزُنِی إِلَی غَیْرِی مَا لَمْ یَکُنْ لِلَّهِ خَالِصاً. قَالَ وَ تَصْعَدُ الْحَفَظَهًُْ بِعَمَلِ الْعَبْدِ مُبْتَهِجاً بِهِ مِنْ صَلَاهًٍْ وَ زَکَاهًٍْ وَ صِیَامٍ وَ حَجٍّ وَ عُمْرَهًٍْ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ وَ صَمْتٍ وَ ذِکْرٍ کَثِیرٍ تُشَیِّعُهُ مَلَائِکَهًُْ السَّمَاوَاتِ وَ الْمَلَائِکَهًُْ السَّبْعَهًُْ بِجَمَاعَتِهِمْ فَیَطَئُونَ الْحُجُبَ کُلَّهَا حَتَّی یَقُومُوا بَیْنَ یَدَیْهِ سُبْحَانَهُ فَیَشْهَدُوا لَهُ بِعَمَلٍ وَ دُعَاءٍ فَیَقُولُ أَنْتُمْ حَفَظَهًُْ عَمَلِ عَبْدِی وَ أَنَا رَقِیبٌ عَلَی مَا فِی نَفْسِهِ إِنَّهُ لَمْ یُرِدْنِی بِهَذَا الْعَمَلِ عَلَیْهِ لَعْنَتِی فَیَقُولُ الْمَلَائِکَهًُْ عَلَیْهِ لَعْنَتُکَ وَ لَعْنَتُنَا قَالَ ثُمَّ بَکَی مُعَاذٌ قَالَ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (مَا أَعْمَلُ وَ أُخْلِصُ فِیهِ قَالَ اقْتَدِ بِنَبِیِّکَ یَا مُعَاذُ فِی الْیَقِینِ قَالَ قُلْتُ أَنْتَ رَسُولُ اللَّهِ وَ أَنَا مُعَاذٌ قَالَ وَ إِنْ کَانَ فِی عَمَلِکَ تَقْصِیرٌ یَا مُعَاذُ فَاقْطَعْ لِسَانَکَ عَنْ إِخْوَانِکَ وَ عَنْ حَمَلَهًِْ الْقُرْآنِ وَ لْتَکُنْ ذُنُوبُکَ عَلَیْکَ لَا تُحَمِّلْهَا عَلَی إِخْوَانِکَ وَ لَا تُزَکِّ نَفْسَکَ بِتَذْمِیمِ إِخْوَانِکَ وَ لَا تَرْفَعْ نَفْسَکَ بِوَضْعِ إِخْوَانِکَ وَ لَا تُرَاءِ بِعَمَلِکَ وَ لَا تُدْخِلْ مِنَ الدُّنْیَا فِی الْآخِرَهًِْ وَ لَا تَفْحَشْ فِی مَجْلِسِکَ لِکَیْ یَحْذَرُوکَ لِسُوءِ خُلُقِکَ وَ لَا تُنَاجِ مَعَ رَجُلٍ وَ أَنْتَ مَعَ آخَرَ وَ لَا تَعَظَّمْ عَلَی النَّاسِ فَتَنْقَطِعَ عَنْکَ خَیْرَاتُ الدُّنْیَا وَ لَا تُمَزِّقِ النَّاسَ فَتُمَزِّقَکَ کِلَابُ أَهْلِ النَّارِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ النَّاشِطاتِ نَشْطاً أَ فَتَدْرِی مَا النَّاشِطَاتُ إِنَّهُ کِلَابُ أَهْلِ النَّارِ تَنْشِطُ اللَّحْمَ وَ الْعَظْمَ قُلْتُ وَ مَنْ یُطِیقُ هَذِهِ الْخِصَالَ قَالَ یَا مُعَاذُ إِنَّهُ یَسِیرٌ عَلَی مَنْ یَسَّرَهُ اللَّهُ تَعَالَی عَلَیْهِ قَالَ وَ مَا رَأَیْتُ مُعَاذاً یُکْثِرُ تِلَاوَهًَْ الْقُرْآنِ کَمَا یُکْثِرُ تِلَاوَهًَْ هَذَا الْحَدِیث.
پیامبر ( شیخ احمدبن‌فهد در کتاب «عدّهًْ الداعی» گفته است: شیخ ابومحمّد جعفربن‌علیّ‌بن‌احمد قمی، ساکن ری، در کتاب «المنبی عن زهد النبی» از عبدالرحمان، از فردی که حدیث برایش روایت کرده، روایت می‌کند که به معاذبن‌جبل گفتم: «حدیثی را که از رسول خدا (شنیدی و به خاطر دقّت و ظرافت کلامش آن را حفظ کردی، برایم بازگو کن». گفت: «باشد». و سپس معاذ شروع به گریه کرده و گفت: «به جان پدر و مادرم سوگند یاد می‌کنم که درحالی‌که داشتم با پیامبر (مسیری را طی می‌کردم و من پشت سر ایشان نشسته بودم، و ایشان داشت با من صحبت می‌کرد که یک‌باره نگاهش را به آسمان بلند کرد»، و فرمود: «حمد خدایی راست که هرچه را دوست داشته باشد، در میان بندگانش اجرا می‌کند». سپس فرمود: «ای معاذ»! گفتم: «لبیک، ای رسول خدا (و سرور مؤمنان»! بار دیگر فرمود: «ای معاذ»! گفتم: «لبّیک ای رسول خدا (و ای امام نیکی‌ها و پیامبر رحمت»! ایشان گفتند: «کلامی را برایت می‌گویم که هیچ پیامبری به امّتش نگفته است، و اگر آن را حفظ کنی برای زندگی‌ات سودمند خواهد بود، و اگر آن را بشنوی و از حفظ نکنی، دیگر حجّت و بهانه ای نزد خدا نداری و حجّت بر تو تمام می‌شود». سپس فرمود: «همانا خداوند قبل از اینکه آسمان را بیافریند، هفت فرشته آفرید، و در هر آسمانی فرشته‌ای قرار داد که او را با عظمت خود مجلّل نموده بود و در هر دری از آسمان، فرشته‌ای را به‌عنوان دربان قرار داد. این فرشتگان اعمال انسان را از بامداد تا شامگاه ثبت می‌کنند، سپس آن را درحالی‌که از نوری به مانند نور خورشید برخوردار است، بالا می‌برند، تا اینکه به آسمان دنیا می‌رسد و آن را پاک گردانده و تزکیّه می‌کنند و فراوان می‌گردانند، سپس فرشته می‌گوید: «بایستید، و این اعمال را به‌صورت صاحبش بکوبید، من فرشته غیبت هستم، و هرکس که غیبت کند، نمی‌گذارم که عملش از من گذر کند و به فرشته‌ی بعدی برسد، چراکه پرودگارم این چنین به من دستور داده است. پیامبر (در ادامه فرمود: «سپس صبح روز بعد فرشتگان مأمور اعمال، به‌سمت آسمان می‌آیند و همراهشان عمل صالحی است که با خود حمل می‌کنند و آراسته و فراوانش می‌گردانند، تا اینکه آن را به آسمان دوّم برسانند، که ناگهان فرشته‌ی آسمان دوّم می‌گوید: «بایستید، و این اعمال را به‌صورت صاحبش بکوبید، چراکه او با انجام این کارها متاع دنیا را می‌خواسته، و من صاحب دنیا هستم و نمی‌گذارم که عملش از من گذر کند و به فرشته‌ی بعدی برسد». پیامبر (ادامه داد و فرمود: «سپس مأموران حفظ اعمال با خوشحالی عمل صدقه و نماز بنده را به آسمان می‌برند، درحالی‌که از آن عمل شگفت‌زده هستند، و آن را به آسمان می‌رسانند که فرشته می‌گوید: «بایستید، و این عمل را به‌صورت و پشت صاحبش بکوبید، من فرشته‌ی انسان‌های متکبّر هستم». و می‌گوید: «او این کار را انجام داده است امّا در مجالس خود نسبت به مردم کبر ورزیده است و پروردگارم به من دستور داده که اجازه ندهم عملش به فرشته‌ی بعدی برسد». پیامبر (فرمود: «سپس فرشتگان مأمور اعمال، اعمال بنده را درحالی‌که به‌مانند اختری درخشان در آسمان می‌درخشد، به بالا می‌برند، از اعمالش طنین تسبیح و روزه و حج به گوش می‌رسد، و آن را به آسمان چهارم می‌برند. در آنجا فرشته به آن‌ها می‌گوید: «بایستید، و این اعمال را به‌صورت و شکم صاحبش بکوبید، من فرشته‌ی غرور و خودپسندی هستم، همانا او نسبت به خود احساس غرور و خودپسندی می‌کرده، او این کارها را انجام داده امّا غرور را به خود راه داده است، پروردگارم به من دستور داده که اجازه ندهم اعمالش به دیگری برسد». پیامبر (ادامه داد و فرمود: «فرشتگان مأمور اعمال همچنان عمل بنده را به مانند عروسی که به خانه‌ی شوهر می‌رود، به‌سوی فرشته‌ی آسمان پنجم بالا می‌برند و جهادها و نماز و نمازهای بین نمازهای واجبش را حمل می‌کنند درحالی‌که آوایی به‌مانند آوای شتر دارد و نوری به‌مانند نور خورشید». فرشته می‌گوید: «بایستید، من فرشته‌ی حسد هستم و این عمل را به‌صورت صاحبش بکوبید، و آن را بر شانه‌اش آویزان کنید، او نسبت به انسان هایی که علم می‌آموختند یا فرمانبرداری از خدا می‌نمودند، حسد می‌ورزیده و هرگاه در فردی فضیلتی در عمل و عبادت می‌دیده، نسبت به آن حسادت می‌کرده و از او خرده می‌گرفته، و این چنین می‌شود که آن فرد عملش را خود بر دوش می‌کشد درحالی‌که آن عمل او را لعن می‌کند». پیامبر (در ادامه فرمود: «فرشتگان مأمور اعمال همچنان نماز و زکات و حج و عمره ی بنده را به بالا می‌برند، و آن را به آسمان ششم می‌رسانند، که ناگهان فرشته ی آن آسمان می‌گوید: «بایستید، من فرشته‌ی مهربانی هستم، این عمل را به‌صورت صاحبش بکوبید، و چشمانش را کور گردانید، چرا که صاحب این عمل به هیچ‌چیز رحم نمی‌کرده، و هرگاه بنده‌ای از بندگان خدا در قبال آخرتش گناهی مرتکب می‌شد یا در دنیا ضرری می‌دید، او را سرزنش می‌کرد، و پرودگارم به من دستور داده که نگذارم عملش از من گذر کند». سپس آن حضرت فرمود: «مأموران اعمال، عمل بنده را با فقه و اجتهاد و تقوایش به بالا حمل می‌کنند درحالی‌که صدایی به‌مانند رعد و نوری به‌مانند نور خورشید دارد و همراه او سه‌هزار فرشته است که آن را به آسمان هفتم می‌برند که ناگهان فرشته می‌گوید: «بایستید، و این عمل را به صورت صاحبش بکوبید، من فرشته‌ی پوشش و حجاب هستم و هر عملی را که برای خداوند نباشد می‌پوشانم، این فرد به‌دنبال بزرگی در نزد مردم بوده است و می‌خواسته که در مجالس و شهرها آوازه‌ای کسب کند، و پرودگار من دستور داده که نگذارم عملش را تا زمانی‌که خالص برای خدا نباشد، از من گذر کند». پیامبر (در ادامه فرمود: «مأموران حفظ اعمال، عمل بنده را که نماز و زکات و روزه و حج و عمره و خوش خلقی و سکوت و ذکر فراوان است و بنده بدان دل خوش داشته، بالا می‌برند درحالی‌که ملائکه آسمان و فرشتگان هفتگانه نیز با آن همگام هستند، پس تمامی پرده‌ها را کنار می‌زنند تا اینکه در برابر خداوند سبحان قرار می‌گیرند و برای فرد شهادت می‌دهند که عملش صالح است و برایش دعا می‌کنند، سپس خداوند می‌گوید: «شما حافظان اعمال بنده‌ی من هستید و من بر آنچه در درونش می‌گذشته ناظرم، او با این عمل به‌دنبال من نبوده، لعن و نفرین من بر او باد». فرشتگان نیز می‌گویند: «لعن و نفرین تو و ما بر او باد». پس معاذ گریست و عرض کرد: «ای رسول خدا (چه کار کنم و چه‌طور در عملم خلوص داشته باشم». آن حضرت فرمود: «ای معاذ! در مورد یقین به پیامبرت اقتدا کن». گفتم: «شما رسول خدایید و من معاذ»! پیامبر (فرمود: «ای معاذ! اگر در عمل تو کوتاهی بود، زبانت را از برادرانت و از حافظان قرآن کوتاه کن! پس باید گناهت برعهده‌ی خودت باشد و آن را به برادرانت نسبت مده، و نفست را با نکوهش برادرانت مبّرا مکن، و خودت را با خوارکردن برادرانت بالا مبر، و با عملت ریا مکن، و از کار بد چیزی به آخرت وارد مکن و در نشست‌هایت با دیگران بدزبانی مکن تا دیگران به خاطر بداخلاقی‌ات از مجالست با تو پرهیز نکنند، و هنگامی‌که با فردی هستی، با کس دیگری درگوشی صحبت مکن، و بر مردم تکبّر نورز تا اینکه از نیکی‌های دنیا محروم نگردی و مبادا مردم را بدری تا اینکه سگ‌های مخصوص جهنّمیان تو را بدرند، و خداوند تبارک‌وتعالی فرموده است: و فرشتگانی که [روح مؤمنان] را با مدارا و نشاط جدا می‌سازند. (نازعات/۲) آیا می‌دانی که مراد از ناشطات چیست؟ آن‌ها سگان دوزخیان هستند که گوشت و استخوان را بیرون می‌کشند». گفتم: «چه کسی تاب این خصلت‌ها را دارد»؟ پیامبر (فرمود: «ای معاذ! بدان‌که این خصلت‌ها، برای کسی که خداوند بخواهد، آسان خواهد بود». من ندیدم که معاذ آن چنان‌که این حدیث را فراوان تکرار می‌کرد، قرآن تلاوت کند».
الرّسول ( تَفسِیرُ الإمَامِ (قَالَ رَسُولُ اللَّه (مَنْ أَدَّی الزَّکَاهًَْ إِلَی مُسْتَحِقِّهَا، وَ قَضَی الصَّلَاهًَْ عَلَی حُدُودِهَا، وَ لَمْ یُلْحِقْ بِهِمَا مِنَ الْمُوبِقَاتِ مَا یُبْطِلُهُمَا جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ یَغْبِطُهُ کُلُّ مَنْ فِی تِلْکَ الْعَرَصَاتِ حَتَّی یَرْفَعَهُ نَسِیمُ الْجَنَّهًِْ إِلَی أَعْلَی غُرَفِهَا وَ عَلَالِیهَا بِحَضْرَهًِْ مَنْ کَانَ یُوَالِیهِ مِنْ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ. وَ مَنْ بَخِلَ بِزَکَاتِهِ وَ أَدَّی صَلَاتَهُ، فَصَلَاتُهُ مَحْبُوسَهًٌْ دُوَیْنَ السَّمَاءِ إِلَی أَنْ یَجِیءَ حِینُ زَکَاتِهِ، فَإِنْ أَدَّاهَا جُعِلَتْ کَأَحْسَنِ الْأَفْرَاسِ مَطِیَّهًًْ لِصَلَاتِهِ، فَحَمَلَتْهَا إِلَی سَاقِ الْعَرْشِ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: سِرْ إِلَی الْجِنَانِ، وَ ارْکُضْ فِیهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ، فَمَا انْتَهَی إِلَیْهِ رَکْضُکَ فَهُوَ کُلُّهُ بِسَائِرِ مَا تَمَسُّهُ لِبَاعِثِکَ فَیَرْکُضُ فِیهَا عَلَی أَنَّ کُلَّ رَکْضَهًٍْ مَسِیرَهًُْ سَنَهًٍْ فِی قَدْرِ لَمْحَهًِْ بَصَرِهِ مِنْ یَوْمِهِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ، حَتَّی یَنْتَهِیَ بِهِ إِلَی حَیْثُ مَا شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی، فَیَکُونُ ذَلِکَ کُلُّهُ لَهُ، وَ مِثْلُهُ عَنْ یَمِینِهِ وَ شِمَالِهِ، وَ أَمَامِهِ وَ خَلْفِهِ، وَ فَوْقِهِ وَ تَحْتِهِ. وَ إِنْ بَخِلَ بِزَکَاتِهِ وَ لَمْ یُؤَدِّهَا، أُمِرَ بِالصَّلَاهًِْ فَرُدَّتْ إِلَیْهِ، وَ لُفَّتْ کَمَا یُلَفُّ الثَّوْبُ الْخَلَقُ، ثُمَّ یُضْرَبُ بِهَا وَجْهُهُ، وَ یُقَالُ لَهُ: یَا عَبْدَ اللَّهِ مَا تَصْنَعُ بِهَذَا دُونَ هَذَا قَالَ: فَقَالَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ (مَا أَسْوَأَ حَالَ هَذَا وَ اللَّهِ! قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (أَ وَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بِمَنْ هُوَ أَسْوَأَ حَالًا مِنْ هَذَا قَالُوا: بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ: رَجُلٌ حَضَرَ الْجِهَادَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ تَعَالَی، فَقُتِلَ مُقْبِلًا غَیْرَ مُدْبِرٍ، وَ الْحُورُ الْعِینُ یَتَطَلَّعْنَ إِلَیْهِ، وَ خُزَّانُ الْجِنَانِ یَتَطَلَّعُونَ إِلَی وُرُودِ رُوحِهِ عَلَیْهِمْ وَ أَمْلَاکُ السَّمَاءِ وَ أَمْلَاکُ الْأَرْضِ یَتَطَلَّعُونَ إِلَی نُزُولِ حُورِ الْعِینِ إِلَیْهِ، وَ الْمَلَائِکَهًُْ خُزَّانُ الْجِنَانِ، فَلَا یَأْتُونَهُ. فَتَقُولُ مَلَائِکَهًُْ الْأَرْضِ حَوَالَیْ ذَلِکَ الْمَقْتُولِ: مَا بَالُ الْحُورِ الْعِینِ لَا یَنْزِلْنَ إِلَیْهِ وَ مَا بَالُ خُزَّانِ الْجِنَانِ لَا یَرِدُونَ عَلَیْهِ فَیُنَادَوْنَ مِنْ فَوْقِ السَّمَاءِ السَّابِعَهًِْ: یَا أَیَّتُهَا الْمَلَائِکَهًُْ، انْظُرُوا إِلَی آفَاقِ السَّمَاءِ وَ دُوَیْنِهَا. فَیَنْظُرُونَ، فَإِذَا تَوْحِیدُ هَذَا الْعَبْدِ الْمَقْتُولِ وَ إِیمَانُهُ بِرَسُولِ اللَّهِ (وَ صَلَاتُهُ وَ زَکَاتُهُ، وَ صَدَقَتُهُ، وَ أَعْمَالُ بِرِّهِ کُلُّهَا مَحْبُوسَاتٌ دُوَیْنَ السَّمَاءِ، وَ قَدْ طَبِقَتْ آفَاقُ السَّمَاءِ کُلُّهَا کَالْقَافِلَهًِْ الْعَظِیمَهًِْ قَدْ مَلَأَتْ مَا بَیْنَ أَقْصَی الْمَشَارِقِ وَ الْمَغَارِبِ، وَ مَهَابِّ الشَّمَالِ وَ الْجَنُوبِ تُنَادِی أَمْلَاکُ تِلْکَ الْأَفْعَالِ الْحَامِلُونَ لَهَا، الْوَارِدُونَ بِهَا: مَا بَالُنَا لَا تُفْتَحُ لَنَا أَبْوَابُ السَّمَاءِ لِنَدْخُلَ إِلَیْهَا بِأَعْمَالِ هَذَا الشَّهِیدِ فَیَأْمُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِفَتْحِ أَبْوَابِ السَّمَاءِ، فَتُفْتَحُ، ثُمَّ یُنَادَی هَؤُلَاءِ الْأَمْلَاکُ: ادْخُلُوهَا إِنْ قَدَرْتُمْ. فَلَا تُقِلُّهَا أَجْنِحَتُهُمْ، وَ لَا یَقْدِرُونَ عَلَی الِارْتِفَاعِ بِتِلْکَ الْأَعْمَالِ. فَیَقُولُونَ: یَا رَبَّنَا لَا نَقْدِرُ عَلَی الِارْتِفَاعِ بِهَذِهِ الْأَعْمَالِ. فَیُنَادِیهِمْ مُنَادِی رَبِّنَا عَزَّ وَ جَلَّ: یَا أَیَّتُهَا الْمَلَائِکَهًُْ لَسْتُمْ حَمَّالِی هَذِهِ الْأَثْقَالِ الصَّاعِدِینَ بِهَا إِنَّ حَمَلَتَهَا الصَّاعِدِینَ بِهَا مَطَایَاهَا الَّتِی تَرْفَعُهَا إِلَی دُوَیْنِ الْعَرْشِ، ثُمَّ تُقِرُّهَا فِی دَرَجَاتِ الْجِنَانِ. فَتَقُولُ الْمَلَائِکَهًُْ: یَا رَبَّنَا مَا مَطَایَاهَا فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی: وَ مَا الَّذِی حَمَلْتُمْ مِنْ عِنْدِهِ فَیَقُولُونَ: تَوْحِیدَهُ لَکَ، وَ إِیمَانَهُ بِنَبِیِّکَ. فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی: فَمَطَایَاهَا مُوَالاهًُْ عَلِیٍّ أَخِی نَبِیِّی، وَ مُوَالاهًُْ الْأَئِمَّهًِْ الطَّاهِرِینَ، فَإِنْ أُتِیَتْ فَهِیَ الْحَامِلَهًُْ الرَّافِعَهًُْ الْوَاضِعَهًُْ لَهَا فِی الْجِنَانِ. فَیَنْظُرُونَ فَإِذَا الرَّجُلُ مَعَ مَا لَهُ مِنْ هَذِهِ الْأَشْیَاءِ، لَیْسَ لَهُ مُوَالاهًُْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ الطَّیِّبِینَ مِنْ آلِهِ، وَ مُعَادَاهًُْ أَعْدَائِهِمْ. فَیَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لِلْأَمْلَاکِ الَّذِینَ کَانُوا حَامِلِیهَا: اعْتَزِلُوهَا، وَ الْحَقُوا بِمَرَاکِزِکُمْ مِنْ مَلَکُوتِی لِیَأْتِهَا مَنْ هُوَ أَحَقُّ بِحَمْلِهَا، وَ وَضْعِهَا فِی مَوْضِعِ اسْتِحْقَاقِهَا. فَتَلْحَقُ تِلْکَ الْأَمْلَاکُ بِمَرَاکِزِهَا الْمَجْعُولَهًِْ لَهَا. ثُمَّ یُنَادِی مُنَادِی رَبِّنَا عَزَّ وَ جَلَّ: یَا أَیَّتُهَا الزَّبَانِیَهًُْ تَنَاوَلِیهَا، وَ حُطِّیهَا إِلی سَواءِ الْجَحِیمِ، لِأَنَّ صَاحِبَهَا لَمْ یَجْعَلْ لَهَا مَطَایَا مِنْ مُوَالاهًِْ عَلِیٍّ وَ الطَّیِّبِینَ مِنْ آلِهِ (قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (: فَتَنَاوَلَ تِلْکَ الْأَمْلَاکُ، وَ یُقَلِّبُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ تِلْکَ الْأَثْقَالَ أَوْزَاراً وَ بَلَایَا عَلَی بَاعِثِهَا لِمَا فَارَقَتْهَا مَطَایَاهَا مِنْ مُوَالاهًِْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (وَ نَادَتْتِلْکَ الْمَلَائِکَهًُْ إِلَی مُخَالَفَتِهِ لِعَلِیٍّ (وَ مُوَالاتِهِ لِأَعْدَائِهِ. فَیُسَلِّطُهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هِیَ فِی صُورَهًِْ الْأَسْوَدِ عَلَی تِلْکَ الْأَعْمَالِ، وَ هِیَ کَالْغِرْبَانِ وَ الْقَرْقَسِ فَتَخْرُجُ مِنْ أَفْوَاهِ تِلْکَ الْأَسْوَدِ نِیرَانٌ تُحْرِقُهَا، وَ لَا یَبْقَی لَهُ عَمَلٌ إِلَّا أُحْبِطَ وَ یَبْقَی عَلَیْهِ مُوَالاتُهُ لِأَعْدَاءِ عَلِیٍّ (وَ جَحْدُهُ وَلَایَتَهُ، فَیُقِرُّهُ ذَلِکَ فِی سَوَاءِ الْجَحِیمِ فَإِذَا هُوَ قَدْ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُ، وَ عَظُمَتْ أَوْزَارُهُ وَ أَثْقَالُهُ. فَهَذَا أَسْوَأُ حَالًا مِنْ مَانِعِ الزَّکَاهًِْ الَّذِی یَحْفَظُ الصَّلَاهًَْ.
پیامبر ( در تفسیر امام عسکری (آمده است: پیامبر (فرمود: هرکس زکات را به فرد مستحقّ آن بپردازد، و نماز را در اوقات و حدود مشخص ادا کند، و گناهانی هم که موجب بطلان این دو عمل می‌شود، مرتکب نشود، روز قیامت درحالی‌که همه حاضران صحرای محشر بر او غبطه می‌خورند تا جایی که نسیم بهشت او را با خود به بالاترین غرفه‌های بهشت در حضور کسانی که آن‌ها را دوست می‌دارد یعنی محمّد (و خاندان پاکش (بالا می‌برد و هرکس در پرداخت زکاتش بخل بورزد، و نمازش را ادا کند، نمازش اندکی پایین‌تر از آسمان نگه داشته می‌شود تا اینکه خبر زکاتش برسد اگر او آن را پرداخت کرده باشد، به شکل یکی از بهترین مرکب‌ها در می‌آید تا نمازش را بالا ببرد، پس آن را تا مقابل عرش حمل می‌کند. سپس خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: «به سمت باغ‌های بهشت برو و تا روز قیامت در آن به دویدن مشغول باش، و به هر کجا که تاختن تو منتهی شد، تمام آن‌ها از کسی است که تو را فرستاده است»، او آن روز تا روز قیامت شروع به دویدن می‌کند و در هر دویدن، در عرض یک چشم‌به‌هم‌زدن مسیر یک سال را می‌پیماید، تا اینکه آن مرکب، نماز را به جایی می‌رساند که خداوند می‌خواهد، و همه‌ی آن محدوده مال اوست و به‌همان اندازه از راست و چپ و جلو و عقب و بالا و پایین و زیر متعلّق به اوست. و اگر نسبت به پرداخت زکاتش بخل ورزیده باشد و آن را ادا نکرده باشد، به نماز دستور داده می‌شود که نزد صاحبش برگردد و به‌مانند یک لباس کهنه در هم پیچیده می‌شود، و سپس با آن به‌صورتش می‌زنند و به او می‌گویند: «ای بنده‌ی خدا! می خواستی با نماز بدون زکات چه کار کنی»؟ امام عسکری (در ادامه فرمود: «اصحاب رسول خدا (عرض کردند: «بدتر از این حالت چه می‌تواند باشد»؟ پیامبر (فرمود: «آیا در درجه‌ی اوّل شما را در مورد فردی خبر دهم که بدحال‌تر از این است»؟ آن‌ها گفتند: «آری، ای رسول خدا (»! پیامبر (فرمود: «فردی در جهاد در راه خدا حاضر شده و درحالتی که رو به‌سوی دشمن بوده و درحال فرار نبوده، کشته شده است و حوری‌های بهشتی چشم انتظارش بودند و خزانه‌داران بهشت منتظر ورود روحش به‌نزد خود بودند و فرشتگان آسمان و زمین منتظر نزول و فرودآمدن حوری‌های بهشتی بر او بودند، امّا فرشتگان خزانه‌دار بهشت به‌سراغ او نمی‌آمدند و فرشتگان زمینی اطراف آن شهید می‌گفتند: «چه شده است که حورالعین بر او فرود نمی‌آیند و چه شده که فرشتگان خزانه‌دار بهشت به‌سراغ او نمی‌آیند»؟ سپس از بالای آسمان هفتم بر آنان ندا می‌شود: «ای فرشتگان! به افق‌های آسمان و اندکی پایین‌تر از آن بنگرید. آن‌ها نگاه می‌کنند و می‌بینند که توحید او و ایمان وی به پیامبر خدا (و نماز و زکات و صدقه و کارهای نیک او همگی پایین‌تر از آسمان محبوس شده است و تمامی افق‌های آسمان به مانند کاروان بزرگی به هم چسبیده بودند و بین کرانه‌های مشرق و مغرب و محلّ وزیدن بادهای شمال و جنوب را پر کرده بودند. فرشتگان مسئول آن اعمال که آن را حمل و داخل در آسمان می‌کنند. می‌گویند: «چه شده است که درهای آسمان برایمان باز نمی‌شود، تا اعمال این شهید را در آن داخل گردانیم»؟ خداوند عزّوجلّ دستور به گشودن درهای آسمان می‌دهد و درها باز می‌شود، سپس خداوند خطاب به آن فرشتگان می‌فرماید: «اگر می‌توانید داخل آسمان شوید. امّا بال هایشان را توان حمل‌کردن نیست و نمی‌توانند آن اعمال را بر فراز دارند و به‌همین‌خاطر گویند: «پروردگارا! ما را توان بالابردن این اعمال نیست». سپس منادی پروردگار ما ندا می‌دهد: «ای فرشتگان! شما را توان حمل و بالابردن این بارها نیست، همانا حمل‌کنندگان و بالابرندگان آن مرکب هایش هستند که آن را به پایین عرش می‌آورند، و در درجه‌های بهشت جای می‌دهند». فرشتگان می‌گویند: «پروردگارا! مرکب‌های آن چیستند»؟ سپس خداوند تبارک‌وتعالی می‌گوید: «شما از نزد او چه چیزهایی آورده‌اید؟ آن‌ها می‌گویند: «توحیدش نسبت به تو و ایمانش نسبت به فرستاده‌ی تو». سپس خداوند می‌گوید: «مرکب‌های حمل این اعمال، ولایت علی (برادر رسول من و ائمّه اطهار (هستند. اگر ولایت علی (همراهش بود، آن را حمل می‌کند و بالا می‌برد و در بهشت قرار می‌دهد. سپس آن‌ها می‌نگرند و مشاهده می‌کنند که آن مرد چیزی از این‌ها را ندارد و از ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (و خاندان پاکش و دشمنی با دشمانش بی‌بهره است. بعد از این، خداوند به فرشتگانی که حاملان آن اعمال بودند، می‌گوید: «از آن دور شوید و به جایگاه‌های خود در ملکوت من برگردید، تا اینکه آن چیزی که سزاوار حمل آن است، برسد و آن را درجایی که شایسته آن است، قرار دهد، سپس فرشتگان به جایگاه‌های خاص خود بر می‌گردند». سپس منادی پرودگار ما ندا می‌دهد: «ای نگهبانان آتش! بیایید و این اعمال را بردارید و در قعر دوزخ بیفکنید، چراکه صاحب این اعمال از ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (و خاندان پاکش مرکبی برای خویش فراهم نیاورده است». پیامبر (فرمود: «سپس خداوند آن فرشتگان را ندا می‌دهد، و هنگامی‌که مرکب از جنس ولایت علی (از آن اعمال جدا گردد و فرشتگان مخالفت او را با علی (و دوستی‌اش را با دشمنان علی (اعلان کنند، خداوند آن اعمال را به بار گناهان و بلایایی بر فرستنده تبدیل می‌کند و نگهبانان آتش را که به‌صورت شیر هستند، بر آن اعمال که به شکل کلاغ و کک هستند، مسلّط می‌کند، و از دهان شیرها آتشی بیرون می‌آید که اعمال را می‌سوزاند و همه آن را نابود می‌کند، و دوستی‌اش با دشمنان علی (و انکار ولایت ایشان باقی می‌ماند و سپس آن را در قعر دوزخ قرار می‌دهد و چنان می‌شود که به یک‌باره اعمالش از بین می‌رود و گناهان و بار اعمال بدش زیاد می‌شود. بنابراین، حالت این شخص بدتر از حالت شخصی است که زکات نمی‌دهد امّا بر نمازش پایبند است».
الرّسول ( مَا بَالُ أَقْوَامٍ إِذَا ذُکِرَ عِنْدَهُمْ آلُ إِبْرَاهِیمَ (فَرِحُوا وَ اسْتَبْشَرُوا، وَ إِذَا ذُکِرَ عِنْدَهُمْ آلُ مُحَمَّدٍ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُهُمْ! وَ الَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ (بِیَدِهِ لَوْ أَنَّ عَبْداً جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ بِعَمَلِ سَبْعِینَ نَبِیّاً مَا قَبِلَ اللَّهُ ذَلِکَ مِنْهُ حَتَّی یَلْقَاهُ بِوَلَایَتِی وَ وَلَایَهًِْ أَهْلِ بَیْتِی (وَ الرِّوَایَاتُ فِی أَنَّ الْأَعْمَالَ قَبُولُهَا تَتَوَقَّفُ عَلَی مُوَالَاهًِْ أَهْلِ الْبَیْتِ (أَکْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَی.
پیامبر ( این افراد را چه شده است که هرگاه از خاندان ابراهیم (سخن به میان می‌آید خوشحال می‌شوند و چهره‌هایشان گشاده می‌گردد، و اگر از خاندان محمّد (صحبت شود، در دل، آن را ناپسند می‌دارند»؟ قسم به خدایی که جان محمّد (در کف اوست، اگر بنده‌ای در روز قیامت اعمالی به‌اندازه‌ی اعمال هفتاد پیامبر را عرضه کند، خداوند آن را از او قبول نمی‌کند تا اینکه او را طرفدار ولایت من و ولایت خاندانم ببیند.