آیه ۲۲ - سوره فرقان

آیه يَوْمَ يَرَوْنَ المَلَائِكَةَ لا بُشْرى يَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمينَ وَ يَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُوراً [22]

[آن‌ها فرشتگان را خواهند ديد، امّا] روزى كه فرشتگان را مى‌بينند، [در آن] روز هيچ بشارتى براى مجرمان نخواهد بود [بلكه روز مجازات و كيفر آنان است]؛ و مى‌گويند: «ما را امان دهيد، ما را معاف داريد». [امّا سودى ندارد].

۱
(فرقان/ ۲۲)

الباقر ( إِذَا أَرَادَ اللَّهُ قَبْضَ الْکَافِرِ قَالَ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ (انْطَلِقْ أَنْتَ وَ أَعْوَانُکَ إِلَی عَدُوِّی فَیَجِیئُهُ مَلَکُ الْمَوْتِ (بِوَجْهٍ کَرِیهٍ کَالِح فَیَضْرِبُهُ بِالسَّفُّودِ ضَرْبَهًًْ فَلَا یَبْقَی مِنْهُ شُعْبَهًٌْ إِلَّا أَنْشَبَهَا فِی کُلِّ عِرْقٍ وَ مَفْصِلٍ ثُمَّ یَجْذِبُهُ جَذْبَهًًْ فَیَسُلُّ رُوحَهُ مِنْ قَدَمَیْهِ بَسْطاً فَإِذَا بَلَغَتِ الرُّکْبَتَیْنِ أَمَرَ أَعْوَانَهُ فَأَکَبُّوا عَلَیْهِ بِالسِّیَاطِ ضَرْباً ثُمَّ یَرْفَعُهُ عَنْهُ فَیُذِیقُهُ سَکَرَاتِهِ وَ غَمَرَاتِهِ قَبْلَ خُرُوجِهَا کَأَنَّمَا ضُرِبَ بِأَلْفِ سَیْفٍ فَلَوْ کَانَ لَهُ قُوَّهًُْ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَاشْتَکَی کُلُّ عِرْقٍ مِنْهُ عَلَی حِیَالِهِ بِمَنْزِلَهًْ سَفُّودٍ کَثِیرِ الشُّعَبِ أُلْقِیَ عَلَی صُوفٍ مُبْتَلٍّ ثُمَّ یَطُوفُهُ {یُدَارُ فِیهِ} فَلَمْ یَأْتِ عَلَی شَیْءٍ إِلَّا انْتَزَعَهُ کَذَلِکَ خُرُوجُ نَفْسِ الْکَافِرِ مِنْ عِرْقٍ وَ عُضْوٍ وَ مَفْصِلٍ وَ شَعْرَهًٍْ فَإِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ ضَرَبَتِ الملائکهًْ وَجْهَهُ وَ دُبُرَهُ وَ قِیلَ أَخْرِجُوا أَنْفُسَکُمُ الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذابَ الْهُونِ بِما کُنْتُمْ تَقُولُونَ عَلَی اللهِ غَیْرَ الْحَقِّ وَ کُنْتُمْ عَنْ آیاتِهِ تَسْتَکْبِرُونَ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ یَوْمَ یَرَوْنَ الملائکة لا بُشْری یَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمِینَ وَ یَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُوراً فَیَقُولُونَ حَرَاماً عَلَیْکُمُ الْجَنَّهًُْ مُحَرَّماً وَ قَالَ یَخْرُجُ رُوحُه.

امام باقر ( وقتی خدا اراده‌ی گرفتن جان کافر را می‌کند، به عزرائیل می‌گوید: «با یاران خود به‌سوی دشمن من بروید، عزرائیل با چهره‌ای زشت و عبوس بر کافر وارد می‌شود، و با میله‌ی آهنین چنان ضربه‌ای به او می‌زند که همه‌ی گوشت و استخوان‌ها به هم پیچیده می‌شود. آنگاه او را به حال اوّلش برمی‌گرداند و روحش را به آرامی از پاها خارج می‌کند تا به زانوها برسد، دراین‌هنگام عزرائیل به همراهان خود می‌گوید، او را به زمین افکنید و بزنید، سپس او را بلند می‌کنند و سختی‌ها و گرفتاری‌های مرگ را که برابری می‌کند با ضربات هزار شمشیر به او می‌چشانند تا جان دهد، که حتّی اگر توان هزار جن و انس را داشته باشد در مقابل ضرباتی که به او می‌زنند، تمام رگ‌ها و وجودش همچون پشتم خیس در مقابل سیخ‌های چند شاخه جمع می‌گردد. جان کافر اینگونه از رگ‌ها و استخوان‌ها، مفاصل و موها گرفته می‌شود. و همین‌که جان به گلوگاه برسد فرشتگان برصورت و پشت او می‌زنند و می‌گویند: جان خویش بیرون کنید، امروز شما را به عذابی خوارکننده عذاب می‌کنند و این به کیفر آن است که درباره‌ی خدا به ناحق سخن گفتید و از آیات او سرپیچی می‌کردید. (انعام/۹۳) به خاطر همین است که خداوند می‌فرماید: یَوْمَ یَرَوْنَ َ المَلائِکَةَ لا بُشْری یَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمِینَ وَ یَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُوراً فرشتگان می‌گویند: «بهشت بر شما حرام گشته آنگاه روح آنان را از بدن خارج می‌کنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۳۸۲
بحارالأنوار، ج۸، ص۳۱۷/ الاختصاص، ص۳۵۹؛ «یطوقه» بدل «یطوفه»/ البرهان؛ «اذا اراد الله ... مفصل و شعرهًْ» محذوف
۲
(فرقان/ ۲۲)

علی‌بن‌إبراهیم ( وَ یَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُوراً أَی قَدَراً مَقدُوراً.

علیّ‌ّبن‌ابراهیم ( وَ یَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُوراً یعنی تقدیر [یا مقدار و اندازه‌ای] که از پیش در نظر گرفته شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۳۸۴
القمی، ج۲، ص۱۱۲/ البرهان
۳
(فرقان/ ۲۲)

الرّسول ( عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (أَنَّهُ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (یَقُولُ حِجْراً مَحْجُوراً قَالَ أَیْ حَرَاماً مُحَرَّماً شِرَی الثِّمَارِ حَتَّی تُطْعَمَ وَ النَّخْلِ حَتَّی تَزْهُوَ وَ الْحَبَّهًِْ حَتَّی تُفْرَکَ.

پیامبر ( از امام علی (روایت است که می‌فرماید: از رسول خدا (شنیدم که فرمود: حِجْراً مَحْجُوراً اشاره به حرام بودن فروش میوه‌ها قبل از آنکه خوردنی شوند است و میوه‌ی نخل نیز قبل از درخشندگی‌اش (رسیدن) و گیاهان دانه‌ای قبل از جداشدن دانه‌ها جایز نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۳۸۴
الجعفریات، ص۱۸۰
بیشتر