آیه ۱۱۲ - سوره توبه

آیه التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ ‌ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ [112]

توبه‌كنندگان، عبادت‌كنندگان، سپاس‌گويان، جهادگران، ركوع‌كنندگان، سجده‌گزاران، امركنندگان به معروف، نهى كنندگان از منكر، و حافظان حدود [و مرزهاى] الهى [مؤمنان حقيقى‌اند] و بشارت ده به [اينچنين] مؤمنان!

شروط جهاد

۱
(توبه/ ۱۱۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌عَمْرٍو الزُّبَیْرِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ أَخْبِرْنِی عَنِ الدُّعَاءِ إِلَی اللَّهِ وَ الْجِهَادِ فِی سَبِیلِه ... قال (علیه السلام) فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَی رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ فَفَسَّرَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) الْمُجَاهِدِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ هَذِهِ صِفَتُهُمْ وَ حِلْیَتُهُمْ بِالشَّهَادَهًِْ وَ الْجَنَّهًِْ وَ قَالَ التَّائِبُونَ مِنَ الذُّنُوبِ الْعَابِدُونَ الَّذِینَ لَا یَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ لَا یُشْرِکُونَ بِهِ شَیْئاً الْحَامِدُونَ الَّذِینَ یَحْمَدُونَ اللَّهَ عَلَی کُلِّ حَالٍ فِی الشِّدَّهًِْ وَ الرَّخَاءِ السَّائِحُونَ وَ هُمُ الصَّائِمُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الَّذِینَ یُوَاظِبُونَ عَلَی الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ وَ الْحَافِظُونَ لَهَا وَ الْمُحَافِظُونَ عَلَیْهَا بِرُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ فِی الْخُشُوعِ فِیهَا وَ فِی أَوْقَاتِهَا الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ بَعْدَ ذَلِکَ وَ الْعَامِلُونَ بِهِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الْمُنْتَهُونَ عَنْهُ قَالَ فَبَشِّرْ مَنْ قُتِلَ وَ هُوَ قَائِمٌ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بِهَذِهِ الشُّرُوطِ بِالشَّهَادَهًِْ وَ الْجَنَّهًْ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوعمرو زبیری گوید: «به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: درباره‌ی دعوت به‌سوی خدا و جهاد در راه او به من بگویید». ... فرمود: «خداوند عزّوجلّ این آیه را بر رسولش نازل کرد: التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ المُنْکَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ وَ بَشِّرِ المُؤْمِنِینَ چنین تفسیر کرده و فرموده است: التَّائِبُونَ از گناهان. عبادت‌کنندگان که فقط خدا را می‌پرستند و برای او شریک قایل نمی‌شوند. الحَامِدُونَ که خدا را در هر حال چه در سختی و چه در نعمت ستایش می‌کنند. جهادگران که همان روزه دارانند رکوع‌کنندگان، سجده‌گزاران که نمازهای پنجگانه را به موقع برگزار می‌کنند و از نماز با رکوع و سجود آن و در خشوع در آن و در اوقاتش، محافظت می‌کنند. امرکنندگان به معروف به آن عمل می‌کنند، نهی کنندگان از منکر خود نیز مرتکب آن نمی‌شوند». سپس فرمود: «کسی را که کشته می‌شود درحالی‌که این شرایط را دارا است، به شهادت و بهشت بشارت ده».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۶۰
الکافی، ج۵، ص۱۵/ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۱۲۹/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۵، ص۳۶

نشانه‌های راستگویان

۱
(توبه/ ۱۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ ثُمَّ جَعَلَ لِلصَّادِقِینَ عَلَامَاتٍ یُعْرَفُونَ بِهَا فَقَالَ تَعَالَی التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ ...

امام علی (علیه السلام)- خداوند سبحان فرمود: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ؛ سپس برای صادقین علامت‌هایی قرار داد که بدان‌ها شناخته می‌شوند؛ التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ المُنْکَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ وَ بَشِّرِ المُؤْمِنِینَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۶۰
بحار الأنوار، ج۹۰، ص۴۵
۲
(توبه/ ۱۱۲)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌إِبْرَاهِیمَ فِی قَوْلِهِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ هُمُ الْأَئِمَّهًُْ (وَ هُوَ معطوف عَلَی قَوْلِهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ؛ آن‌ها (صادقان) همان امامان (هستند و این جمله به این کلام خداوند: وَ بَشِّرِ المُؤْمِنِینَ عطف شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۶۰
القمی، ج۱، ص۳۰۷

جهادگران

۱ -۱
(توبه/ ۱۱۲)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- السَّائِحُونَ رُوِیَ مَرْفُوعاً عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) انّهُ قَالَ: سِیَاحَهًْ أُمَّتِیَ الصِّیَامُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- السَّائِحُونَ؛ سیاحت و گردش امّت من روزه است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۶۰
نور الثقلین

امرکنندگان به معروف، نهی‌کنندگان از منکر

۲ -۱
(توبه/ ۱۱۲)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ فَالْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ هُمُ الَّذِینَ یَعْرِفُونَ الْمَعْرُوفَ کُلَّهُ صَغِیرَهُ وَ کَبِیرَهُ وَ دَقِیقَهُ وَ جَلِیَهُ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَرِ هُمُ الَّذِینَ یَعْرِفُونَ الْمُنْکَرَ کُلَّهُ صَغِیرَهُ وَ کَبِیرَهُ وَ الْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ هُمُ الَّذِینَ یَعْرِفُونَ حُدُودَ اللَّهِ صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا وَ دَقِیقَهَا وَ جَلِیَهَا وَ لَا یَجُوزُ أَنْ یَکُونَ بِهَذِهِ الصِّفَهًِْ غَیْرُ الْأَئِمَّهًِْ (.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ المُنْکَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ؛ آمران به معروف همان کسانی هستند که تمام معروف‌ها از کوچک و بزرگ و مخفی و آشکارش را می‌شناسند و نهی‌کنندگان از منکر همان‌هایی هستند که تمام منکرها را از کوچک و بزرگ می‌شناسند. و محافظان حدود [و مرزهای] الهی آن‌هایی هستند که مرزهای الهی را از کوچک و بزرگ و پنهان و آشکارش، می‌شناسند و جایز نیست [امکان ندارد] که کسی به‌جز امامان (دارای این صفت باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۶۰
القمی، ج۱، ص۳۰۶
۲ -۲
(توبه/ ۱۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- لَا یَصِحُّ أَنْ یَأْمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَی عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُحَافِظَ عَلَی حُدُودِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ إِلَّا الْعَارِفُ بِالْأَمْرِ وَ النَّهْیِ دُونَ الْجَاهِلِ بِهِمَا.

امام علی (علیه السلام)- جز شخص دانا به امر و نهی [و نه جاهل به آن دو] کسی نمی‌تواند امر به معروف و نهی از منکر کند و از حدود الهی محافظت نماید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۶۲
بحار الأنوار، ج۹۰، ص۴۵

و حافظان حدود [و مرزهای] الهی

۳ -۱
(توبه/ ۱۱۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَمَاعَهًَْ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ أَخَذَ سَارِقاً فَعَفَا عَنْهُ فَذَاکَ لَهُ فَإِنْ رُفِعَ إِلَی الْإِمَامِ قَطَعَهُ فَإِنْ قَالَ الَّذِی سُرِقَ مِنْهُ أَنَا أَهَبُ لَهُ لَمْ یَدَعْهُ الْإِمَامُ حَتَّی یَقْطَعَهُ إِذَا رُفِعَ إِلَیْهِ وَ إِنَّمَا الْهِبَهًُْ قَبْلَ أَنْ یُرْفَعَ إِلَی الْإِمَامِ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ فَإِذَا انْتَهَی الْحَدُّ إِلَی الْإِمَامِ فَلَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یَتْرُکَهُ.

امام صادق (علیه السلام)- سماعهًْ‌بن‌مهران از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: «هرکه سارقی را بگیرد و از او در گذرد، این کار در صلاحیّت و اختیار اوست. و اگر او را به امام وا گذارد، به بریدن دست او حکم می‌کند. اگر کسی که از او سرقت شده است، بگوید: من او را می‌بخشم، امام او را رها نمی‌کند تا اینکه حد را بر او اجرا کند، چون سارق به او واگذار شده است. هبه (بخشش سارق) در صورتی پذیرفته می‌شود که قبل از عرضه‌شدن بر امام انجام گیرد، و این همان کلام خدای عزّوجلّ است: وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ، اگر حد به امام برسد، هیچ‌کس حق ندارد آن را ترک کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۶۲
الکافی، ج۷، ص۲۵۱/ البرهان/ تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۱۲۳/ الإستبصار، ج۴، ص۲۵۱/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۹
۳ -۲
(توبه/ ۱۱۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فِقْهُ القُرْآنِ: أَنَّ رَجُلًا جَاءَ إِلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَأَقَرَّ بِالسَّرِقَهًِْ فَقَالَ لَهُ عَلِیُّ (علیه السلام) أَ تَقْرَأُ شَیْئاً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ سُورَهًَْ الْبَقَرَهًِْ فَقَالَ قَدْ وَهَبْتُ یَدَکَ لِسُورَهًِْ الْبَقَرَهًِْ فَقَالَ الْأَشْعَثُ أَ تُبْطِلُ حَدّاً مِنْ حُدُودِ اللَّهِ فَقَالَ وَ مَا یُدْرِیکَ مَا هَذَا إِذَا قَامَتِ الْبَیِّنَهًُْ فَلَیْسَ لِلْإِمَامِ أَنْ یَعْفُوَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ فَإِذَا أَقَرَّ الرَّجُلُ عَلَی نَفْسِهِ بِسَرِقَهًٍْ فَذَلِکَ إِلَی الْإِمَامِ إِنْ شَاءَ عَفَا وَ إِنْ شَاءَ عَاقَبَ.

امام علی (علیه السلام)- در کتاب فقه القرآن آمده است؛ مردی خدمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و به دزدی اعتراف کرد. علی (علیه السلام) به او فرمود: «آیا از کتاب خدا چیزی خوانده‌ای»؟ گفت: «بله! سوره بقره را [خوانده‌ام]». فرمود: «دستت را به تو به خاطر سوره‌ی بقره بخشیدم [قطع نمی‌کنم]». اشعث گفت: «آیا حدّی از حدود الهی را باطل می‌کنی»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «تو چه می‌دانی این چیست؟ هرگاه بیّنه‌ی [دو شاهد عادل] اقامه شد [که فلانی دزدی کرده است]، امام (علیه السلام) نمی‌تواند عفو کند. خداوند متعال فرمود: وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ. ولی هرگاه شخصی علیه خود اعتراف به دزدی کند، این به امام واگذار شده است، اگر خواست عفو می‌کند و اگر خواست عِقاب می‌کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۳۶۲
فقه القرآن، ص۳۸۵، ص۲
بیشتر