آیه يَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِما في قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِؤُا إِنَّ اللهَ مُخْرِجٌ ما تَحْذَرُونَ [64]
منافقان از آن بيم دارند كه سوره‌اى برضدّ آنان نازل گردد و به آنها از [اسرار] درون قلبشان خبر دهد. بگو: «استهزاء كنيد! خداوند آنچه را از آن بيم داريد، آشكار مى‌سازد».
الباقر (علیه السلام)- نَزَلَ فِیهِمْ یَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ الْآیَهًَْ وَ هِیَ عَقَبَهًُْ أَوْسٍ وَ یُقَالُ: اسْمُهَا عَقَبَهًُْ دَقِیقٍ.
امام باقر (علیه السلام)- درباره‌ی آنها این آیه: یَحْذَرُ المُنافِقُونَ ... نازل شد. و آن همان عقبه (راه کوهی صعب‌العبور) است.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- یَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَیْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِما فِی قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِؤُا إِنَّ اللهَ مُخْرِجٌ ما تَحْذَرُونَ قَالَ کَانَ قَوْمٌ مِنَ الْمُنَافِقِینَ لَمَّا خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَی تَبُوکَ کَانُوا یَتَحَدَّثُونَ فِیمَا بَیْنَهُمْ وَ یَقُولُونَ أَ یَرَی مُحَمَّدٌ أَنَّ حَرْبَ الرُّومِ مِثْلُ حَرْبِ غَیْرِهِمْ لَا یَرْجِعُ مِنْهُمْ أَحَدٌ أَبَداً، فَقَالَ بَعْضُهُمْ مَا أَخْلَفَهُ أَنْ یُخْبِرَ اللَّهُ مُحَمَّداً بِمَا کُنَّا فِیهِ وَ بِمَا فِی قُلُوبِنَا وَ یُنْزِلَ عَلَیْهِ بِهَذَا قُرْآناً یَقْرَؤُهُ النَّاسُ وَ قَالُوا هَذَا عَلَی حَدِّ الِاسْتِهْزَاءِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِعَمَّارِ‌بْنِ‌یَاسِرٍ الْحَقِ الْقَوْمَ فَإِنَّهُمْ قَدِ احْتَرَقُوا فَلَحِقَهُمْ عَمَّارٌ فَقَالَ مَا قُلْتُمْ قَالُوا مَا قُلْنَا شَیْئاً إِنَّمَا کُنَّا نَقُولُ شَیْئاً عَلَی حَدِّ اللَّعِبِ وَ الْمِزَاحِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَیَقُولُنَّ إِنَّما کُنَّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ قُلْ أَ بِاللهِ وَ آیاتِهِ وَ رَسُولِهِ کُنْتُمْ تَسْتَهْزِؤُنَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یَحْذَرُ الْمنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَیْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِما فِی قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِؤُا إِنَّ اللهَ مُخْرِجٌ ما تَحْذَرُونَ، در هنگام خروج رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به‌سوی تبوک، گروهی از منافقین در میان خود می‌گفتند: «آیا محمّد فکر می‌کند که جنگ با روم مانند سایر جنگ‌هاست؟ از آنان هرگز کسی باز نمی‌گردد». و برخی از آنان گفتند: «چه شایسته است که خداوند محمّد را از سخنان و آنچه در قلوب ماست، آگاه می‌ساخت و دراین‌باره آیه‌ای فرو می‌فرستاد تا مردم آن را بخوانند»! و این سخن را از روی تمسخر و استهزاء گفتند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به عمّاربن‌یاسر (رحمة الله علیه) فرمود: «خود را به این قوم برسان که آنان سوخته‌اند». عمّار (رحمة الله علیه) خود را به آنان رسانید و گفت: «چه گفتید»؟ گفتند: «چیزی نگفتیم، فقط سخنی از روی شوخی و مزاح گفتیم». و خداوند این آیات را نازل فرمود: وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَیَقُولُنَّ إِنَّما کُنَّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ قُلْ أَ بِاللهِ وَ آیاتِهِ وَ رَسُولِهِ کُنْتُمْ تَسْتَهْزِؤُن.
الباقر (علیه السلام)- إِنَّ هَذِهِ الْآیَهًَْ نَزَلَتْ فِی رُجُوعِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) مِنْ غَزَاهًِْ تَبُوکَ فِی حَقِّ الْمُنَافِقِینَ الَّذِینَ نَفَّرُوا نَاقَهًَْ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) لَیْلَهًَْ الْعَقَبَهًِْ وَ کَانَ حُذَیْفَهًُْ بْنُ الْیَمَانِ یَسُوقُهَا وَ عَمَّارٌ یَأْخُذُ بِزِمَامِهَا وَ کَانُوا اثْنَیْ عَشَرَ رَجُلًا فَأَمَرَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) حُذَیْفَهًَْ أَنْ یَضْرِبَ وُجُوهَ رَوَاحِلِهِمْ حَتَّی نَحَّاهُمْ عَنِ الطَّرِیقِ وَ لَمْ یَعْرِفْهُمْ حُذَیْفَهًُْ وَ عَرَّفَهُمُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فَأَحْضَرَهُمْ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ وَبَّخَهُمْ.
امام باقر (علیه السلام)- این آیه درباره‌ی بازگشت پیامبر (صلی الله علیه و آله) از غزوه‌ی تبوک در حقّ منافقینی که شتر پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در شب عقبه ترساندند نازل شد. حذیفهًْ‌بن‌یمان آن را از عقب می‌راند و عمّار (رحمة الله علیه) زمام آن را گرفته بود. آنان دوازده مرد بودند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) به حذیفه دستور داد که چهره‌ی شترهایشان را بزند تا آنان را به کناری براند. حذیفه آنان را نشناخت، ولی پیامبر (صلی الله علیه و آله) آنان را شناخت. ایشان را احضار فرمود و توبیخ کرد.
العسکری (علیه السلام)- فَلَمَّا قَرُبَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنَ الْعَقَبَهًِْ الَّتِی بِإِزَائِهَا فَضَائِحُ الْمُنَافِقِینَ وَ الْکَافِرِینَ نَزَلَ دُونَ الْعَقَبَهًِْ ثُمَّ جَمَعَهُمْ فَقَالَ لَهُمْ هَذَا جَبْرَئِیلُ الرُّوحُ الْأَمِینُ یُخْبِرُنِی أَنَ عَلِیّاً (علیه السلام) دُبِّرَ عَلَیْهِ کَذَا وَ کَذَا فَدَفَعَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَنْهُ مِنْ أَلْطَافِهِ وَ عَجَائِبِ مُعْجِزَاتِهِ بِکَذَا وَ کَذَا ثُمَّ إِنَّهُ صَلَّبَ الْأَرْضَ تَحْتَ حَافِرِ دَابَّتِهِ وَ أَرْجُلِ أَصْحَابِهِ ثُمَّ انْقَلَبَ عَلَی ذَلِکَ الْمَوْضِعِ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ کَشَفَ عَنْهُ فَرُئِیَتِ الْحَفِیرَهًُْ ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَأَمَهَا کَمَا کَانَتْ لِکَرَامَتِهِ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ قِیلَ لَهُ کَاتِبْ بِهَذَا وَ أَرْسِلْ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ رَسُولُ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَی رَسُولِ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَسْرَعُ وَ کِتَابُهُ إِلَیْهِ أَسْبَقُ ثُمَّ لَمْ یُخْبِرْهُمْ رَسُولُ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِمَا قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) عَلَی بَابِ الْمَدِینَهًِْ إِنَّ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مُنَافِقِینَ سَیَکِیدُونَهُ وَ یَدْفَعُ اللَّهُ عَنْهُ فَلَمَّا سَمِعَ الْأَرْبَعَهًُْ وَ الْعِشْرُونَ أَصْحَابُ الْعَقَبَهًِْ مَا قَالَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی أَمْرِ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ مَا أَمْهَرَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) بِالْمَخْرَقَهًِْ وَ إِنَّ فَیْجاً مُسْرِعاً أَتَاهُ أَوْ طَیْراً مِنَ الْمَدِینَهًِْ مِنْ بَعْضِ أَهْلِهِ وَقَعَ عَلَیْهِ أَنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) قُتِلَ بِحِیلَهًِْ کَذَا وَ کَذَا وَ هُوَ الَّذِی وَاطَأْنَا عَلَیْهِ أَصْحَابَنَا فَهُوَ الْآنَ لَمَّا بَلَغَهُ کَتَمَ الْخَبَرَ وَ قَلَبَهُ إِلَی ضِدِّهِ یُرِیدُ أَنْ یُسْکِنَ مَنْ مَعَهُ لِئَلَّا یَمُدُّوا أَیْدِیَهُمْ عَلَیْهِ وَ هَیْهَاتَ وَ اللَّهِ مَا لَبَّثَ عَلِیّاً بِالْمَدِینَهًِْ إِلَّا حَیْنُهُ وَ لَا أَخْرَجَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) إِلَی هَاهُنَا إِلَّا حَیْنُهُ وَ قَدْ هَلَکَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ هُوَ هَاهُنَا هَالِکٌ لَا مَحَالَهًَْ وَ لَکِنْ تَعَالَوْا حَتَّی نَذْهَبَ إِلَیْهِ وَ نُظْهِرَ لَهُ السُّرُورَ بِأَمْرِ عَلِیٍّ (علیه السلام) لِیَکُونَ أَسْکَنَ لِقَلْبِهِ إِلَیْنَا إِلَی أَنْ نُمْضِیَ فِیهِ تَدْبِیرَنَا فَحَضَرُوهُ وَ هَنَّئُوهُ عَلَی سَلَامَهًِْ عَلِیِّ (علیه السلام) مِنَ الْوَرْطَهًِْ الَّتِی رَامَهَا أَعْدَاؤُهُ ثُمَّ قَالُوا لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَخْبِرْنَا عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) أَ هُوَ أَفْضَلُ أَمْ مَلَائِکَهًُْ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هَلْ شُرِّفَتِ الْمَلَائِکَهًُْ إِلَّا بِحُبِّهَا لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ قَبُولِهَا لِوَلَایَتِهِمَا وَ إِنَّهُ لَا أَحَدَ مِنْ مُحِبِّی عَلِیٍّ (علیه السلام) قَدْ نُظِّفَ قَلْبُهُ مِنْ قَذَرِ الْغِشِّ وَ الدَّغَلِ وَ نَجَاسَاتِ الذُّنُوبِ إِلَّا کَانَ أَطْهَرَ وَ أَفْضَلَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ هَلْ أَمَرَ اللَّهُ الْمَلَائِکَهًَْ بِالسُّجُودِ لآِدَمَ (علیه السلام) إِلَّا لِمَا کَانُوا قَدْ وَضَعُوهُ فِی نُفُوسِهِمْ أَنَّهُ لَا یَصِیرُ فِی الدُّنْیَا خَلْقٌ بَعْدَهُمْ إِذَا رُفِعُوا عَنْهَا إِلَّا وَ هُمْ یَعْنُونَ أَنْفُسَهُمْ أَفْضَلَ مِنْهُ فِی الدِّینِ فَضْلًا وَ أَعْلَمَ بِاللَّهِ وَ بِدِینِهِ عِلْماً فَأَرَادَ اللَّهُ أَنْ یُعَرِّفَهُمْ أَنَّهُمْ قَدْ أَخْطَئُوا فِی ظُنُونِهِمْ وَ اعْتِقَادَاتِهِمْ فَخَلَقَ آدَمَ (علیه السلام) وَ عَلَّمَهُ الْأَسْماءَ کُلَّها ثُمَ عَرَضَهَا عَلَیْهِمْ فَعَجَزُوا عَنْ مَعْرِفَتِهَا فَأَمَرَ آدَمَ (علیه السلام) أَنْ یُنَبِّئَهُمْ بِهَا وَ عَرَّفَهُمْ فَضْلَهُ فِی الْعِلْمِ عَلَیْهِمْ ثُمَّ أَخْرَجَ مِنْ صُلْبِ آدَمَ (علیه السلام) ذُرِّیَّتَهُ مِنْهُمُ الْأَنْبِیَاءُ وَ الرُّسُلُ (وَ الْخِیَارُ مِنْ عِبَادِ اللَّهِ أَفْضَلُهُمْ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ آلُ مُحَمَّدٍ (وَ الْخِیَارُ الْفَاضِلُونَ مِنْهُمْ أَصْحَابُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ خِیَارُ أُمَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَرَفَ الْمَلَائِکَهًُْ بِذَلِکَ أَنَّهُمْ أَفْضَلُ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ إِذَا احْتَمَلُوا مَا حُمِّلُوهُ مِنَ الْأَثْقَالِ وَ قَاسُوا مَا هُمْ فِیهِ بِعَرَضٍ یُعْرَضُ مِنْ أَعْوَانِ الشَّیَاطِینِ وَ مُجَاهَدَهًِْ النُّفُوسِ وَ احْتِمَالِ أَذَی ثِقْلِ الْعِیَالِ وَ الِاجْتِهَادِ فِی طَلَبِ الْحَلَالِ وَ مُعَانَاهًِْ مُخَاطَرَهًِْ الْخَوْفِ مِنَ الْأَعْدَاءِ مِنْ لُصُوصٍ مُخَوِّفِینَ وَ مِنْ سَلَاطِینجَوَرَهًٍْ قَاهِرِینَ وَ صُعُوبَهًٍْ فِی الْمَسَالِکِ فِی الْمَضَایِقِ وَ الْمَخَاوِفِ وَ الْأَجْرَاعِ وَ الْجِبَالِ وَ التِّلَاعِ لِتَحْصِیلِ أَقْوَاتِ الْأَنْفُسِ وَ الْعِیَالِ مِنَ الطَّیِّبِ الْحَلَالِ فَعَرَّفَهُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنَّ خِیَارَ الْمُؤْمِنِینَ یَحْتَمِلُونَ هَذِهِ الْبَلَایَا وَ یَتَخَلَّصُونَ مِنْهَا وَ یُحَارِبُونَ الشَّیَاطِینَ وَ یَهْزِمُونَهُمْ وَ یُجَاهِدُونَ أَنْفُسَهُمْ بِدَفْعِهَا عَنْ شَهَوَاتِهَا وَ یَغْلِبُونَهَا مَعَ مَا رَکِبَ فِیهِمْ مِنْ شَهَوَاتِ الْفُحُولَهًِْ وَ حُبِّ اللِّبَاسِ وَ الطَّعَامِ وَ الْعِزِّ وَ الرِّئَاسَهًِْ وَ الْفَخْرِ وَ الْخُیَلَاءِ وَ مُقَاسَاهًِْ الْعَنَاءِ وَ الْبَلَاءِ مِنْ إِبْلِیسَ وَ عَفَارِیتِهِ وَ خَوَاطِرِهِمْ وَ إِغْوَائِهِمْ وَ اسْتِهْوَائِهِمْ وَ دَفْعِ مَا یُکَابِدُونَهُ مِنْ أَلِیمِ الصَّبْرِ عَلَی سَمَاعِهِمُ الطَّعْنَ مِنْ أَعْدَاءِ اللَّهِ وَ سَمَاعِ الْمَلَاهِی وَ الشَّتْمِ لِأَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ مَعَ مَا یُقَاسُونَهُ فِی أَسْفَارِهِمْ أَقْوَاتِهِمْ وَ الْهَرَبِ مِنْ أَعْدَاءِ دِینِهِمْ أَوِ الطَّلَبِ لِمَنْ یَأْمَلُونَ مُعَامَلَتَهُ مِنْ مُخَالِفِیهِمْ فِی دِینِهِمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یَا مَلَائِکَتِی وَ أَنْتُمْ مِنْ جَمِیعِ ذَلِکَ بِمَعْزِلٍ لَا شَهَوَاتُ الْفُحُولَهًِْ یُزْعِجُکُمْ وَ لَا شَهْوَهًُْ الطَّعَامِ تَحْفِزُکُمْ وَ لَا خَوْفٌ مِنْ أَعْدَاءِ دِینِکُمْ وَ دُنْیَاکُمْ تنجب {یُنْخَبُ} فِی قُلُوبِکُمْ وَ لَا لِإِبْلِیسَ فِی مَلَکُوتِ سَمَاوَاتِی وَ أَرْضِی شُغُلٌ عَلَی إِغْوَاءِ مَلَائِکَتِیَ الَّذِینَ قَدْ عَصَمْتُهُمْ مِنْهُ یَا مَلَائِکَتِی فَمَنْ أَطَاعَنِی مِنْهُمْ وَ سَلَّمَ دِینَهُ مِنْ هَذِهِ الْآفَاتِ وَ النَّکَبَاتِ فَقَدِ احْتَمَلَ فِی جَنْبِ مَحَبَّتِی مَا لَمْ تَحْتَمِلُوا وَ اکْتَسَبَ مِنَ الْقُرُبَاتِ إِلَیَّ مَا لَمْ تَکْتَسِبُوا فَلَمَّا عَرَّفَ اللَّهُ مَلَائِکَتَهُ فَضْلَ خِیَارِ أُمَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ شِیعَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ خُلَفَائِهِ (وَ احْتِمَالَهُمْ فِی جَنْبِ مَحَبَّهًِْ رَبِّهِمْ مَا لَا تَحْتَمِلُهُ الْمَلَائِکَهًُْ أَبَانَ بَنِی آدَمَ (علیه السلام) الْخِیَارَ الْمُتَّقِینَ بِالْفَضْلِ عَلَیْهِمْ ثُمَّ قَالَ فَلِذَلِکَ فَاسْجُدُوا لآِدَمَ (علیه السلام) لِمَا کَانَ مُشْتَمِلًا عَلَی أَنْوَارِ هَذِهِ الْخَلَائِقِ الْأَفْضَلِینَ وَ لَمْ یَکُنْ سُجُودُهُمْ لآِدَمَ (علیه السلام) إِنَّمَا کَانَ آدَمُ (علیه السلام) قِبْلَهًًْ لَهُمْ یَسْجُدُونَ نَحْوَهُ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ کَانَ بِذَلِکَ مُعَظَّماً لَهُ مُبَجَّلًا وَ لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ أَنْ یَسْجُدَ لِأَحَدٍ مِنْ دُونِ اللَّهِ یَخْضَعُ لَهُ خُضُوعَهُ لِلَّهِ وَ یُعَظِّمُ بِهِ السُّجُودَ کَتَعْظِیمِهِ لِلَّهِ وَ لَوْ أَمَرْتُ أَحَداً أَنْ یَسْجُدَ هَکَذَا لِغَیْرِ اللَّهِ لَأَمَرْتُ ضُعَفَاءَ شِیعَتِنَا وَ سَائِرَ الْمُکَلَّفِینَ أَنْ یَسْجُدُوا لِمَنْ تَوَسَّطَ فِی عُلُومِ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَصِیِّ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَحَضَ وِدَادَ خَیْرِ خَلْقِ اللَّهِ عَلِیٍّ (علیه السلام) بَعْدَ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ احْتَمَلَ الْمَکَارِهَ وَ الْبَلَایَا فِی التَّصْرِیحِ بِإِظْهَارِ حُقُوقِ اللَّهِ وَ لَمْ یُنْکِرْ عَلَیَّ حَقّاً أَرْقُبُهُ عَلَیْهِ قَدْ کَانَ جَهِلَهُ أَوْ أَغْفَلَهُ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَصَی اللَّهَ إِبْلِیسُ فَهَلَکَ لِمَا کَانَتْ مَعْصِیَتُهُ بِالْکِبْرِ عَلَی آدَمَ (علیه السلام) وَ عَصَی اللَّهَ آدَمُ (علیه السلام) بِأَکْلِ الشَّجَرَهًِْ فَسَلِمَ وَ لَمْ یَهْلِکْ لِمَا لَمْ یُقَارِنْ بِمَعْصِیَتِهِ التَّکَبُّرَ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ (وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی قَالَ لَهُ یَا آدَمُ (علیه السلام) عَصَانِی فِیکَ إِبْلِیسُ وَ تَکَبَّرَ عَلَیْکَ فَهَلَکَ وَ لَوْ تَوَاضَعَ لَکَ بِأَمْرِی وَ عَظَّمَ عِزَّ جَلَالِی لَأَفْلَحَ کُلَّ الْفَلَاحِ کَمَا أَفْلَحْتَ وَ أَنْتَ عَصَیْتَنِی بِأَکْلِ الشَّجَرَهًِْ وَ بِالتَّوَاضُعِ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِ مُحَمَّدٍ (تُفْلِحُ کُلَّ الْفَلَاحِ وَ تَزُولُ عَنْکَ وَصْمَهًُْ الزَّلَّهًِْ فَادْعُنِی بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ (لِذَلِکَ فَدَعَا بِهِمْ فَأَفْلَحَ کُلَّ الْفَلَاحِ لِمَا تَمَسَّکَ بِعُرْوَتِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ ثُمَّ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَمَرَ بِالرَّحِیلِ فِی أَوَّلِ نِصْفِ اللَّیْلِ الْأَخِیرِ وَ أَمَرَ مُنَادِیَهُ فَنَادَی أَلَا لَا یَسْبِقَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَحَدٌ إِلَی الْعَقَبَهًِْ وَ لَا یَطَؤُهَا حَتَّی یُجَاوِزَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ أَمَرَ حُذَیْفَهًَْ أَنْ یَقْعُدَ فِی أَصْلِ الْعَقَبَهًِْ فَیَنْظُرَ مَنْ یَمُرُّ بِهِ وَ یُخْبِرَ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَمَرَهُ أَنْ یَتَشَبَّهَ بِحَجَرٍ فَقَالَ حُذَیْفَهًُْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنِّی أَتَبَیَّنُ الشَّرَّ فِی وُجُوهِ رُؤَسَاءِ عَسْکَرِکَ وَ إِنِّی أَخَافُ إِنْ قَعَدْتُ فِی أَصْلِ الْجَبَلِ وَ جَاءَ مِنْهُمْ مَنْ أَخَافُ أَنْ یَتَقَدَّمَکَ إِلَی هُنَاکَ لِلتَّدْبِیرِ عَلَیْکَ یُحِسُّ بِی فَیَکْشِفُ عَنِّی فَیَعْرِفُنِی وَ مَوْضِعِی مِنْ نَصِیحَتِکَ فَیَتَّهِمُنِی وَ یَخَافُنِی فَیَقْتُلُنِی فَقَالَ رَسُولُ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّکَ إِذَا بَلَغْتَ أَصْلَ الْعَقَبَهًِْ فَاقْصِدْ أَکْبَرَ صَخْرَهًٍْ هُنَاکَ إِلَی جَانِبِ أَصْلِ الْعَقَبَهًِْ وَ قُلْ لَهَا إِنَّ رَسُولَ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَأْمُرُکِ أَنْ تَنْفَرِجِی لِی حَتَّی أَدْخُلَ جَوْفَکِ ثُمَّ یَأْمُرُکِ أَنْ یَنْثَقِبَ فِیکِ ثُقْبَهًًْ أَبْصُرُ مِنْهَا الْمَارِّینَ وَ یَدْخُلُ عَلَیَّ مِنْهَا الرَّوْحُ لِئَلَّا أَکُونَ مِنَ الْهَالِکِینَ فَإِنَّهَا تَصِیرُ إِلَی مَا تَقُولُ لَهَا بِإِذْنِ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ فَأَدَّی حُذَیْفَهًُْ الرِّسَالَهًَْ وَ دَخَلَ جَوْفَ الصَّخْرَهًِْ وَ جَاءَ الْأَرْبَعَهًُْ وَ الْعِشْرُونَ عَلَی جِمَالِهِمْ وَ بَیْنَ أَیْدِیهِمْ رَجَّالَتُهُمْ یَقُولُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ مَنْ رَأَیْتُمُوهُ هَاهُنَا کَائِناً مَنْ کَانَ فَاقْتُلُوهُ لِئَلَّا یُخْبِرُوا مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُمْ قَدْ رَأَوْنَا هُنَا فَیَنْکُصَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ لَا یَصْعَدَ هَذِهِ الْعَقَبَهًَْ إِلَّا نَهَاراً فَیَبْطُلَ تَدْبِیرُنَا عَلَیْهِ فَسَمِعَهَا حُذَیْفَهًُْ وَ اسْتَقْصَوْا فَلَمْ یَجِدُوا أَحَداً وَ کَانَ اللَّهُ قَدْ سَتَرَ حُذَیْفَهًَْ بَالْحَجَرِ عَنْهُمْ فَتَفَرَّقُوا فَبَعْضُهُمْ صَعِدَ عَلَی الْجَبَلِ وَ عَدَلَ عَنِ الطَّرِیقِ الْمَسْلُوکِ وَ بَعْضُهُمْ وَقَفَ عَلَی سَفْحِ الْجَبَلِ عَنْ یَمِینٍ وَ شِمَالٍ وَ هُمْ یَقُولُونَ أَ لَا تَرَوْنَ حَیْنَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) کَیْفَ أَغْرَاهُ بِأَنْ یَمْنَعَ النَّاسَ مِنْ صُعُودِ الْعَقَبَهًِْ حَتَّی یَقْطَعَهَا هُوَ لِنَخْلُوَ بِهِ هَاهُنَا فَیَمْضِیَ فِیهِ تَدْبِیرُنَا وَ أَصْحَابُهُ عَنْهُ بِمَعْزِلٍ وَ کُلُّ ذَلِکَ یُوصِلُهُ اللَّهُ مِنْ قَرِیبٍ أَوْ بَعِیدٍ إِلَی أُذُنِ حُذَیْفَهًَْ وَ یَعِیهِ حُذَیْفَهًُْ فَلَمَّا تَمَکَّنَ الْقَوْمُ عَلَی الْجَبَلِ حَیْثُ أَرَادُوا کَلَّمَتِ الصَّخْرَهًُْ حُذَیْفَهًَْ وَ قَالَتِ انْطَلِقِ الْآنَ إِلَی رَسُولِ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَخْبِرْهُ بِمَا رَأَیْتَ وَ مَا سَمِعْتَ قَالَ حُذَیْفَهًُْ کَیْفَ أَخْرُجُ عَنْکِ وَ إِنْ رَآنِی الْقَوْمُ قَتَلُونِی مَخَافَهًًْ عَلَی أَنْفُسِهِمْ مِنْ نَمِیمَتِی عَلَیْهِمْ قَالَتِ الصَّخْرَهًُْ إِنَّ الَّذِی مَکَّنَکَ فِی جَوْفِی وَ أَوْصَلَ إِلَیْکَ الرَّوْحَ مِنَ الثُّقْبَهًِْ الَّتِی أَحْدَثَهَا فِیَّ هُوَ الَّذِی یُوصِلُکَ إِلَی نَبِیِّ اللَّهِ وَ یُنْقِذُکَ مِنْ أَعْدَاءِ اللَّهِ فَنَهَضَ حُذَیْفَهًُْ (رحمة الله علیه) لِیَخْرُجَ وَ انْفَرَجَتِ الصَّخْرَهًُْ فَحَوَّلَهُ اللَّهُ طَائِراً فَطَارَ فِی الْهَوَاءِ مُحَلِّقاً حَتَّی انْقَضَّ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ أُعِیدَ إِلَی صُورَتِهِ فَأَخْبَرَ رَسُولَ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِمَا رَأَی وَ سَمِعَ فَقَالَ رَسُولُ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَ وَ عَرَفْتَهُمْ بِوُجُوهِهِمْ قَالَ یَا رَسُولَ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانُوا مُتَلَثِّمِینَ وَ کُنْتُ أَعْرِفُ أَکْثَرَهُمْ بِجِمَالِهِمْ فَلَمَّا فَتَّشُوا الْمَوْضِعَ فَلَمْ یَجِدُوا أَحَداً أَحْدَرُوا اللِّثَامَ فَرَأَیْتُ وُجُوهَهُمْ فَعَرَفْتُهُمْ بِأَعْیَانِهِمْ وَ أَسْمَائِهِمْ فُلَانٍ وَ فُلَانٍ حَتَّی عَدَّ أَرْبَعَهًًْ وَ عِشْرِینَ فَقَالَ رَسُولُ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا حُذَیْفَهًُْ (رحمة الله علیه) إِذَا کَانَ اللَّهُ یُثَبِّتُ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) لَمْ یَقْدِرْ هَؤُلَاءِ وَ لَا الْخَلْقُ أَجْمَعُونَ أَنْ یُزِیلُوهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ فِی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) أَمْرُهُ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ ثُمَّ قَالَ یَا حُذَیْفَهًُْ فَانْهَضْ بِنَا أَنْتَ وَ سَلْمَانُ وَ عَمَّارٌ وَ تَوَکَّلُوا عَلَی اللَّهِ فَإِذَا جُزْنَا الثَّنِیَّهًَْ الصَّعْبَهًَْ فَأْذَنُوا لِلنَّاسِ أَنْ یَتَّبِعُونَا فَصَعِدَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ عَلَی نَاقَتِهِ وَ حُذَیْفَهًُْ وَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) أَحَدُهُمَا آخِذٌ بِخِطَامِ نَاقَتِهِ یَقُودُهَا وَ الْآخَرُ خَلْفَهَا یَسُوقُهَا وَ عَمَّارٌ (رحمة الله علیه) إِلَی جَانِبِهَا وَ الْقَوْمُ عَلَی جِمَالِهِمْ وَ رَجَّالَتُهُمْ مُنْبَثُّونَ حَوَالَیِ الثَّنِیَّهًِْ عَلَی تِلْکَ الْعَقَبَاتِ وَ قَدْ جَعَلَ الَّذِینَ فَوْقَ الطَّرِیقِ حِجَارَهًًْ فِی دِبَابٍ فَدَحْرَجُوهَا مِنْ فَوْقٍ لِیُنَفِّرُوا النَّاقَهًَْ بِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِتَقَعَ فِی الْمَهْوَی الَّذِی یَهُولُ النَّاظِرَ النَّظَرُ إِلَیْهِ مِنْ بُعْدِهِ فَلَمَّا قَرُبَتِ الدِّبَابُ مِنْ نَاقَهًِْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَذِنَ اللَّهُ تَعَالَی لَهَا فَارْتَفَعَتْ ارْتِفَاعاً عَظِیماً فَجَاوَزَتْ نَاقَهًَْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ سَقَطَتْ فِی جَانِبِ الْمَهْوَی وَ لَمْ یَبْقَ مِنْهَا شَیْءٌ إِلَّا صَارَ کَذَلِکَ وَ نَاقَهًُْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَأَنَّهَا لَا تُحِسُّ بِشَیْءٍ مِنْ تِلْکَ الْقَعْقَعَاتِ الَّتِی کَانَتْ لِلدِّبَابِ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِعَمَّارٍ (رحمة الله علیه) اصْعَدِ الْجَبَلَ فَاضْرِبْ بِعَصَاکَ هَذِهِ وُجُوهَ رَوَاحِلِهِمْ فَارْمِ بِهَا فَفَعَلَ ذَلِکَ عَمَّارٌ (رحمة الله علیه) فَنَفَرَتْ بِهِمْ وَ سَقَطَ بَعْضُهُمْ فَانْکَسَرَ عَضُدُه وَ مِنْهُمْ مَنِ انْکَسَرَتْ رِجْلُهُ وَ مِنْهُمْ مَنِ انْکَسَرَ جَنْبُهُ وَ اشْتَدَّتْ لِذَلِکَ أَوْجَاعُهُمْ فَلَمَّا جَبَرَتْ وَ انْدَمَلَتْ بَقِیَتْ عَلَیْهِمْ آثَارُ الْکَسْرِ إِلَی أَنْ مَاتُوا وَ لِذَلِکَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی حُذَیْفَهًَْ وَ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِنَّهُمَا أَعْلَمُ النَّاسِ بِالْمُنَافِقِینَ لِقُعُودِهِ فِی أَصْلِ الْجَبَلِ وَ مُشَاهَدَتِهِ مَنْ مَرَّ سَابِقاً لِرَسُولِ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ کَفَی اللَّهُ رَسُولَهُ (صلی الله علیه و آله) أَمْرَ مَنْ قَصَدَ لَهُ وَ عَادَ رَسُولُ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَی الْمَدِینَهًِْ فَکَسَی اللَّهُ الذُّلَّ وَ الْعَارَ مَنْ کَانَ قَعَدَ عَنْهُ وَ أَلْبَسَ الْخِزْیَ مَنْ کَانَ دَبَّرَ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) مَا دَفَعَ اللَّهُ عَنْه.
امام عسکری (علیه السلام)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بعد از رسیدن به گردنه کوهی که رسوایان منافقین و کفّار در برابر آن قرار داشتند، در پایین گردنه فرود آمد. سپس آنان را جمع کرد و فرمود: «جبرئیل روح‌الأمین مرا آگاه ساخته است که بر ضدّ علی (علیه السلام) چنین و چنان توطئه‌ای طرح ریزی گشته است، ولی خداوند عزّوجلّ با الطاف و معجزات عجیب خویش به کذا و کذا از او پاسداری کرد و زمین را در زیر سم ستور و گام‌های یاران او محکم و استوار ساخت، سپس علی (علیه السلام) به آن مکان بازگشت و از آن سرپوش برگرفت و در نتیجه گودال آشکار گردید. سپس خداوند عزّوجلّ آن را از کرامت خویش بر او به هم آورد و به او (علی (علیه السلام)) گفته شد: «در این باره نامه‌ای بنویس و با پیکی به سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بفرست». ولی او در پاسخ گفت: «پیک و فرستاده خداوند به سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سریع‌تر و پیامش به او زودتر می‌رسد». با این حال رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آنان را از سخن علی (علیه السلام) در دروازه مدینه آگاه نساخت که فرمود: «منافقانی همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هستند که به زودی بر ضدّ او توطئه میکنند، ولی خداوند متعال از او دفاع و پاسداری می‌کند». هنگامی که آن بیست‌وچهار منافق عقبه سخن پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره علی (علیه السلام) را شنیدند، به یکدیگر گفتند: «محمّد در دروغ پردازی چه استادانه مهارت دارد! پیکی بادپا نزد او آمد یا آنکه پرنده‌ای از مدینه از میان اهل و خانواده‌اش بر او فرو آمد؟ بی‌تردید علی به حیله و مکر کذا کشته شده است که یارانمان را بر قتل او گماشتیم. و او (محمّد) اکنون که خبر به او رسیده است، آن را مخفی ساخته و به ضدّ آن مبدّل کرده است. او می‌خواهد افراد همراهش در آرامش باشند تا بر ضدّ او طغیان نکنند. ولی چه خیال باطلی! به خدا سوگند که مرگ علی او را در مدینه مقیم ساخت و محمّد را به اینجا تنها هلاکت خارج ساخت. و علی هلاک گردیده است و محّمد نیز بی‌هیچ شکی و تردیدی در اینجا هلاک خواهد گشت. ولی بیایید تا به سوی او رویم و درباره کار علی اظهار شور و شعف کنیم تا قلبش به ما متمایل و مطمئن گردد، تا آن دم موعود فرا رسد و نقشه خویش را درباره او عملی سازیم». آنان به نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمدند و به خاطر جان به در بردن علی (علیه السلام) از دامی که دشمنان برای او تدارک دیده بودند، به او شادباش گفتند. سپس به او گفتند: «ما را آگاه ساز که آیا علی افضل و برتر است یا فرشتگان مقرّب الهی»؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آیا فرشتگان جز به محبّت محمّد و علی و پذیرش ولایت آن دو، بزرگی و شرافت می‌یابند؟ هیچ کسی از محبّان و دوستداران علی نیست که قلبش را از پلیدی و ناپاکی فریب و دغل و خیانت، کینه و نجاست گناهان پاک سازد، مگر آنکه پاک تر و برتر از ملائکه باشد. و آیا خداوند به ملائکه جز به خاطر آنچه در نزد خویش به آن اعتقاد یافته بودند، فرمان داد تا در برابر آدم سجده کنند؟ هنگامی که آنان را از این دنیا بالاتر بردند، [آنان بر این گمان گشتند] که بعد از آنان در دنیا هرگز آفریدگانی پدید نخواهد آمد مگر آنکه فرشتگان در دین، بسیار برتر از آنان و بسیار آگاه‌تر نسبت به خداوند و آیین او باشند. و خداوند خواست که آنان را متوجه خطا و اشتباه در پندارها و اعتقاداتشان سازد. و به همین خاطر آدم را آفرید و همه اسماء را به او آموخت. سپس آن اسماء را بر فرشتگان عرضه داشت. ولی از شناخت آنها عاجز و ناتوان گشتند. و به آدم دستور داد که آنان را از آن اسماء آگاه سازد و اینگونه آنان را از برتری آدم در علم آگاه ساخت. سپس از پشت آدم فرزندانی خارج ساخت که از میان آنان پیامبران و بندگان برگزیده خدا به پا خاستند. برترین آنها محمّد (صلی الله علیه و آله)، و بعد از او آل محمّد (صلی الله علیه و آله) هستند و از میان ایشان برگزیدگان بندگان صاحب فضلِِِِِِِ اصحاب محمّد و برگزیدگان اُمّت محمّد می باشند. و اینگونه فرشتگان را آگاه ساخت که آنان از فرشتگان برتر هستند. چرا که آنان بارهایی گران بر دوش میکشند و از رویارویی با یاران شیطان و مجاهدت با نفس و تحمّل آزار بار و سنگینی دادن نفقه و کوشش در به دست آوردن حلال و رنج و خطر برآمده از هراس از دشمنان و از دزدان ترسناک و پادشاهان ستم‌پیشه‌ی قدرتمند و دشواری پیمودن راه‌ها در تنگناها و اماکن ترسناک و زمین‌های بلند و کوه‌ها و پشته‌های بلند که جهت به دست آوردن توشه و قوت خانواده از روزی پاک و حلال انجام می‌دهند، متحمّل رنج و سختی بسیار می گردند. خداوند عزّوجلّ آنان را آگاه ساخت که برگزیدگان مؤمنان این بلایا را تحمّل می کنند و از آن نجات می‌یابند و با شیاطین به پیکار برمی خیزند و مغلوبشان می‌سازند. و با نفس خویش با دور نگاه داشتن آن از شهوات، به جهاد می‌پردازند. و با وجود آنچه از شهوت جنسی و محبّت لباس و طعام و ارجمندی و غرور و ریاست و فخرفروشی و تکبر [بر سر راهشان قرار دارد] و با تحمّل آنچه از رنج و سختی صادر شده از جانب ابلیس که خداوند او و شیاطین پیرامون او را لعنت کند و افکار پنهانی و فریب و گمراه‌سازی آنان و پس زدن آنچه از رنج صبر و شکیبایی بر شنیدن طعن و کنایه دشمنان اسلام و شنیدن سخنان لهو و دشنام به اولیای الهی متحمّل می‌شوند و با وجود آنچه در سفرهایشان در پی کسب روزی و فرار از دشمنان دینشان به جان می خرند و آنچه از رفتار مخالفان دینشان انتظار می کشند، نفس خود را مغلوب می‌سازند. خداوند عزّوجل فرمود: ای فرشتگان من! شما از همه‌ی این امور برکنار هستید، نه شهوت جنسی شما را پریشان و آزرده می‌سازد و نه شهوت طعام شما را از پشت می‌راند، و نه ترس از دشمنان دین و دنیایتان بر قلب‌هایتان سایه می‌افکند و نه ابلیس را در ملکوت آسمان‌ها و زمینم مشغولیتی برای فریب و گمراه‌سازی فرشتگانم است. چرا که (فرشتگانم) را از آنان محفوظ داشته‌ام. ای فرشتگانم! هر کس از آدمیان مرا فرمان پذیرد و دین خود را از این آفات و بلایا محفوظ دارد، در درگاه محبت من، آنچه را که شما تحمل نکردید بر دوش کشیده است و نسبت به من عباداتی جهت تقرب صورت داده است که شما را از آن بهره ای نبوده است. چون خداوند، فرشتگان را از فضل و برتری برگزیدگان امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) و شیعیان علی (علیه السلام) و جانشینان او و بر دوش کشیدن سختی ها و صبوری آنان در درگاه محبت پروردگارشان بر اموری که فرشتگان سختی آن را نچشیدند، آگاه ساخت، بنی آدم را به عنوان برگزیدگان متّقین، با فضل و برتری بر آنان، متمایز گرداند. سپس فرمود: به این سبب بر آدم سجده کنید که او در بردارنده‌ی انوار این خلایق برتر است. و سجده‌ی آنان به خاطر آدم نبود، بلکه آدم قبله‌ای برای آنان بود که به خاطر خداوند عزّوجلّ، به سوی او سجده کنند. و با این امر او را بزرگ و گرامی داشت و برای هیچ کسی سزوار نیست که جز خدا برای کسی سجده کند و در مقابل او همانند خضوع برای پروردگار، اظهار فروتنی و فرمانبری کند و با سجده، او را همانند تعظیم خدا بزرگ دارد. و اگر کسی را فرمان می‌دادم که این چنین برای غیر خدا سجده کنند، بی‌تردید به ضعفای پیروانمان و باقی مکلّفین دستور می‌دادم که برای میانجی علوم، علی (علیه السلام) جانشین رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سجده کنند که دوستی خالص بهترین خلق خدا بعد از محمّد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از آن علی است. و او سختیها و بلایا را در بیان حقوق پروردگار تحمل کرد و بر من، حقی را که بر او چشم داشتم که آن را ندانسته یا نادیده گرفته بود، انکار نساخت». سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ابلیس از خداوند سرپیچی کرد و هلاک گردید که گناه و نافرمانی او با تکبر و نخوت در برابر آدم به وقوع پیوست. و آدم از پروردگار نافرمانی کرد و از آن درخت خورد ولی سالم ماند و هلاک نگردید؛ چرا که گناهش با تکبر نسبت به محمّد و آل پاک او همراه نگردید و به این سبب خداوند تعالی به او فرمود: ای آدم! ابلیس درباره تو مرا نافرمانی کرد و نسبت به تو تکبّر ورزید و هلاک گردید. و اگر در برابر تو به فرمان من گردن می‌نهاد و عظمت و جلال مرا بزرگ می‌داشت، به طور کامل رستگار می‌گردید، همچنان که تو مرا با خوردن از آن درخت نافرمانی کردی، ولی رستگار شدی. و با تواضع و فروتنی در برابر محمّد و آل محمّد به رستگاری کامل نائل می‌گردی و ننگ و عار این لغزش از تو زدوده می‌گردد، و برای این کار، مرا به محمّد و آل پاک و مطهرش بخوان. آدم نیز پروردگار را به آنان خواند و به خاطر آنکه به چنگ آویز ما اهل بیت درآویخت، به سعادت کامل رسید». سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در ابتدای نیمه دوم شب فرمان حرکت داد و به منادی خود فرمان داد و او بانگ برآورد: «آگاه باشید که هیچ کس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به سوی گردنه کوه پیشی نگیرد و در آن گام ننهد تا آنکه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از آن بگذرد». سپس به حذیفه فرمان داد که در پایین گردنه کوه بنشیند و بنگرد که چه کسانی از آن می‌گذرند، و آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را آگاه سازد. و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به او فرمان داده بود که همانند سنگ ها گردد (در میان آن ها استتار کند). حذیفه گفت: «ای رسول خدا! به راستی که من در چهره سردمداران سپاهت شرّ و بدی مشاهده می‌کنم و می‌ترسم که اگر در پایین کوه بنشینم و کسی از آنان که از او در هراسم، پیش از تو به اینجا بیاید تا بر ضد تو، توطئه کند، متوجّه من گردد و مرا بیابد و مورد شناسایی قرار دهد و از مأموریت محوله تو به من آگاه گردد، و آنگاه مرا متّهم سازد و از من در هراس گردد و مرا بکشد». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چون به پایین گردنه کوه رسیدی، به سوی بزرگترین صخره‌ای که آنجا پایین عقبه قرار دارد برو و به او بگو: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به تو فرمان می‌دهد که برای من شکافته گردی تا در تو داخل گردم. سپس تو را دستور داد که در تو دریچه‌ای پدید آید که از آن رهگذران را مشاهده کنم و هوا بر من وارد گردد تا هلاک نگردم. که آن (صخره) به فرمان پرورگار جهانیان چنان خواهد کرد که تو به او گویی». حذیفه پیام را رسانید و داخل صخره شد و بیست‌وچهار نفر که پیشاپیش آنان پیادگانشان قرار داشتند، سوار بر شترانشان آمدند و به یکدیگر می‌گفتند: «هرکسی را اینجا مشاهده کردید، هر که بود او را بکشید تا محمّد را آگاه نسازند که ما را اینجا دیده‌اند و در نتیجه محمّد (از آمدن در این موقع) منصرف گردد و تنها هنگام روز از این گردنه بالا بیاید و توطئه و نقشه ما بر ضد او ضایع و تباه گردد». حذیفه این سخنان را شنید و آنان نیز به جستجو و کندوکاو پرداختند، ولی کسی را نیافتند. چرا که خداوند حذیفه را با سنگ از آنان پنهان داشته بود. آنان سپس پراکنده گشتند؛ برخی از آنان از کوه بالا رفتند و از راه اصلی کناره گرفتند. برخی دیگر نیز از چپ و راست بر دامنه کوه ایستادند، درحالی‌که می‌گفتند: «آیا نمی‌بینید چگونه مرگ بر محمّد شبیخون می‌زند؟ [اینگونه که] مردم را از بالا آمدن از گردنه کوه منع سازد تا خود به تنهایی از آن عبور کند و ما در اینجا با او تنها گردیم. و هنگامی که یارانش از او دور افتادند، نقشه‌مان را درباره او به انجام رسانیم». و همه این سخنان را خداوند از دور و نزدیک به گوش حذیفه می‌رساند و او آن را به خاطر می‌سپرد. هنگامی که آن افراد در مکان‌های موردنظرشان از کوه مستقر شدند، صخره با حذیفه به سخن درآمد و گفت: «اکنون به نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برو و او را از آنچه دیدی و شنیدی آگاه ساز». حذیفه گفت: «چگونه از تو خارج گردم و حال آنکه اگر این قوم مرا ببینند، از بیم سخن چینی‌ام بر ضد ایشان، مرا میکشند»؟ صخره گفت: «همان کسی که تو را درون من جای داد و با پدیدار ساختن رخنه ای در من، به تو هوا رساند، هم او نیز تو را به پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می‌رساند و تو را از دشمنان خدا نجات می‌بخشد». حذیفه برای خروج برخاست و صخره شکافته شد و خداوند او را تبدیل به پرنده کرد و او در آسمان اوج گرفت و به پرواز درآمد تا آنکه در برابر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرود آمد و سپس به [قدرت خدا]، حالت اوّلیّه خود را بازیافت. آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را از دیده‌ها و شنیده‌های خود آگاه ساخت. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آیا چهره‌ی آنان را تشخیص دادی»؟ گفت: «ای رسول خدا! نقاب بر چهره داشتند. ولی من از روی شترانشان، بیشتر آنان را می‌شناختم و هنگامی که آن مکان را جستجو کردند و کسی را نیافتند، نقاب از چهره برگرفتند و من چهره آنان را دیدم و شخص آنان را به نام هایشان شناختم و نامشان فلان و فلان بود». و اینگونه بیست‌وچهار نفر را نام برد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای حذیفه! اگر پروردگار، محمّد را استوار و پابرجا گرداند، نه اینان و نه همه خلق را یارای از میان برداشتن او نیست که خداوند امر خود را درباره محمّد به اجرا می‌رساند، هر چند کافران را خوش نیاید». سپس فرمود: «ای حذیفه! تو و سلمان و عمّار برخیزید و بر خدا توکّل کنید. و هنگامی که از این گردنه دشوار گذشتیم، به مردمان اجازه دهید که در پی ما بیایند». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سوار بر شترش بالا رفت و حذیفه و سلمان همراه او بودند و یکی از آنها افسار شترش را در دست داشت و آن را پیش می‌برد و دیگری از پشت آن را می‌راند و عمّار هم در کنار شتر قرار داشت. آن قوم نیز سوار بر شتر و پیاده در اطراف آن پیچ کوه بر آن گردنه‌ها پراکنده گشته بودند. و کسانی که بالای راه بودند، سنگی در درون خرک قرار دادند و آن را از بالا غلتاندند تا شتر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برمد و در پرتگاهی میان دو کوه که بیننده با نگاه به عمق آن دچار وحشت می‌شد، سقوط کند. ولی هنگامی که خرک به نزدیکی شتر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رسید، خدای متعال به آن فرمان داد و آن تا ارتفاعی بلند برآمد و از بالای شتر رسول خدا عبور کرد و در کناره آن پرتگاه سقوط کرد و از آن چیزی باقی نماند. و شتر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، گویی که هیچ متوجه سر و صدای خرک نگشته بود، [آرام و آسوده بود]. سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به عمّار فرمود: «از این کوه بالا برو و با این عصایت بر صورت شترهایشان بزن و آن را پرتاب کن». عمّار نیز چنین کرد و شتران آنان را رمانید و یکی از آنها فرو افتاد و بازویش شکست و از آنان کسی پایش و دیگری پهلویش شکست و از این رو دچار درد و رنج سختی گردیدند. و هنگامی که شکستگی‌هایشان بسته شد و التیام یافت، آثار شکستگی تا لحظه مرگ در آنها باقی بود. و به این سبب بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درباره حذیفه و امیر المؤمنین (علیه السلام) فرمود: «آن دو آگاه‌ترین مردمان به منافقان هستند». چرا که او (حذیفه) در پایین کوه نشست و کسانی که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پیشی گرفتند و از آنجا گذشتند را مشاهده کرد. و خداوند رسولش را در توطئه‌ای که بر ضد او ترتیب دادند، کفایت کرد. و رسول خدا به مدینه بازگشت و خداوند لباس ذلّت و ننگ را بر سرباززدگان از همراهی او پوشاند. و با پاسداری خداوند از علی (علیه السلام)، توطئه منافقان بر ضد او نقش بر آب شد و خداوند آنان را به خواری دچار ساخت.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ قَدْ عَهِدَ إِلَیَّ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) أَنَّ أُمَّتَهُ یَفْتَرِقُونَ عَلَی ثَلَاثٍ وَ سَبْعِینَ فِرْقَهًًْ، ثَلَاثَ عَشْرَهًَْ فِرْقَهًًْ تَدَّعِی مَحَبَّتَنَا وَ مَوَدَّتَنَا کُلُّهُمْ هَالِکَهًٌْ إِلَّا فِرْقَهًٌْ وَاحِدَهًٌْ، وَ إِنِّی لَعَلَی بَیِّنَهًٍْ مِنْ رَبِّی، وَ إِنِّی عَالِمٌ بِمَا یَصِیرُ الْقَوْمُ إِلَیْهِ، وَ لَهُمْ مُدَّهًٌْ وَ أَجَلٌ مَعْدُودٌ، لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ وَ إِنْ أَدْرِی لَعَلَّهُ فِتْنَةٌ لَکُمْ وَ مَتاعٌ إِلی حِینٍ وَ قَدْ صَبَرَ عَلَیْهِمُ الْقَلِیلَ لِمَا هُوَ بَالِغُ أَمْرِهِ وَ قَدَرِهِ الْمَحْتُومِ فِیهِمْ، وَ ذَکَرَ نِفَاقَهُمْ وَ حَسَدَهُمْ وَ أَنَّهُ سَیُخْرِجُ أَضْغَانَهُمْ وَ یُبَیِّنُ مَرَضَ قُلُوبِهِمْ بَعْدَ فِرَاقِ نَبِیِّهِمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَیْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِما فِی قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِؤُا إِنَّ اللهَ مُخْرِجٌ ما تَحْذَرُونَ أَیْ تَعْلَمُون.
امام علی (علیه السلام)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) مرا آگاه کرد که امّت ایشان به هفتادوسه فرقه متفرّق می‌شوند، سیزده فرقه از آنها ادّعای دوستی و محبّت ما را دارند ولی همه‌ی آنها جز یک فرقه، هلاک خواهند شد. من همانا از جانب پروردگارم، بر برهان و دلیل هستم و به سرنوشتی که این مردم خواهند داشت، آگاهم. این مردم مدّت زمان معدودی دارند؛ زیرا خداوند بلند مرتبه می‌فرماید: و من نمی‌دانم شاید این آزمایشی برای شماست و مایه‌ی بهره‌گیری تا مدّتی [معیّن]!. (انبیاء/۱۱۱). من اندک را بر آنها صبر کردم؛ به خاطر آنچه که امر خداوند رسا و تقدیر او در میان آنها حتمی است. خداوند، دورویی و حسادت آنها را متذکّر شد و اینکه بعد از فراق پیامبرشان، کینه‌هایشان را آشکار خواهد کرد و بیماری دل‌هایشان را نشان خواهد داد. خداوند عزّوجلّ منافقین را برحذر می‌دارد از اینکه سوره‌ای درباره‌ی آنها نازل شود که آنان را از آنچه در دل‌هایشان هست، خبر دهد و می‌فرماید: یَحْذَرُ المُنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَیْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِما فِی قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِؤُا إِنَّ اللهَ مُخْرِجٌ ما تَحْذَرُونَ؛ یعنی خواهید دانست.