آیه لَوْ كانَ عَرَضاً قَريباً وَ سَفَراً قاصِداً لاَتَّبَعُوكَ وَ لكِنْ بَعُدَتْ عَلَيْهِمُ الشُّقَّةُ وَ سَيَحْلِفُونَ بِاللهِ لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَكُمْ يُهْلِكُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ اللهُ يَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ [42]
[امّا گروهى از آن‌ها، چنانند كه] اگر غنايمى نزديك [و در دسترس] و سفرى آسان باشد، [به طمع دنيا] از تو پيروى مى‌كنند، ولى [اكنون كه براى ميدان تبوك] راه بر آن‌ها دور [و پرمشقّت] است [سر باز مى‌زنند] و به خدا سوگند ياد مى‌كنند كه: «اگر توانايى داشتيم، همراه شما حركت مى‌كرديم»! [آن‌ها با اين اعمال و اين دروغ‌ها، در واقع] خود را هلاك مى‌كنند و خداوند مى‌داند آن‌ها دروغگو هستند.
الباقر (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ لَوْ کانَ عَرَضاً قَرِیباً یَقُولُ غَنِیمَهًًْ قَرِیبَهًًْ.
امام باقر (علیه السلام)- لَوْ کَانَ عَرَضاً قَرِیباً، یعنی غنیمتی نزدیک بود.
علی‌بن‌أبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لکِنْ بَعُدَتْ عَلَیْهِمُ الشُّقَّةُ یَعْنِی إِلَی تَبُوکَ وَ ذَلِکَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَمْ یُسَافِرْ سَفَراً أَبْعَدَ مِنْهُ وَ لَا أَشَدَّ مِنْهُ وَ کَانَ سَبَبُ ذَلِکَ أَنَّ الصَّیَّافَهًَْ کَانُوا یَقْدَمُونَ الْمَدِینَهًَْ مِنَ الشَّامِ مَعَهُمُ الدُّرْنُوکُ وَ الطَّعَامُ وَ هُمُ الْأَنْبَاطُ فَأَشَاعُوا بِالْمَدِینَهًِْ أَنَّ الرُّومَ قَدِ اجْتَمَعُوا یُرِیدُونَ غَزْوَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی عَسْکَرٍ عَظِیمٍ وَ أَنَّ هِرَقْلَ قَدْ سَارَ فِی جُنُودِهِ وَ جَلَبَ مَعَهُمْ غَسَّانَ وَ جُذَامَ وَ فِهْراً وَ عَامِلَهًَْ وَ قَدْ قَدِمَ عَسَاکِرُهُ الْبَلْقَاءَ وَ نَزَلَ هُوَ حِمْصَ فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَصْحَابَهُ التَّهَیُّؤَ إِلَی تَبُوکَ وَ هِیَ مِنْ بِلَادِ الْبَلْقَاءِ وَ بَعَثَ إِلَی القَبَائِلِ حَوْلَهُ وَ إِلَی مَکَّهًَْ وَ إِلَی مَنْ أَسْلَمَ مِنْ خُزَاعَهًَْ وَ مُزَیْنَهًَْ وَ جُهَیْنَهًَْ فَحَثَّهُمْ عَلَی الْجِهَادِ وَ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِعَسْکَرِهِ فَضَرَبَ فِی ثَنِیَّهًِْ الْوَدَاعِ وَ أَمَرَ أَهْلَ الْجِدَهًِْ أَنْ یُعِینُوا مَنْ لَا قُوَّهًَْ بِهِ وَ مَنْ کَانَ عِنْدَهُ شَیْءٌ أَخْرَجُوا {أَخْرَجَهُ} وَ حَمَلُوا وَ قَوَّوْا وَ حَثُّوا عَلَی ذَلِکَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَلَکِن بَعُدَتْ عَلَیْهِمُ الشُّقَّةُ، یعنی به‌سوی تبوک؛ چرا که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سفری دورتر و سخت‌تر از آن نکرده بود و علّت آن این بود که برخی از شام به مدینه می‌آمدند و دُرْنُوک (نوعی زیرانداز مخملی) و غذا همراهشان بود و آنان نبطی‌ها بودند. آنان در مدینه شایع کردند که رومی‌ها گرد هم آمده اند و می‌خواهند با ارتش خویش به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) حمله کنند و اینکه هرمکیوس با سپاهیانش به راه افتاده، و قبایل غَسّان و جُذَام و بهراء و عامله را با خود آورده و سپاهیانش به بَلْقاء رسیده اند و خود در شهر حمص فرود آمده است. رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) به اصحابش دستور داد که برای رفتن به تبوک که از سرزمین بلقا بود، آماده شوند و به‌سوی قبایل اطراف و به مکّه و به‌دنبال کسانی از خُزاعه و مُزینه و جُهینه که اسلام آورده بودند فرستاد و آنان را به جهاد تشویق کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به سپاهیانش دستور داد در ثنیه وَداع (جایی نزدیک مدینه)، اردو زدند و به ثروتمندان دستور داد که به کسانی که قدرت ندارند کمک کنند و هرکه چیزی دارد، آن را بیاورد. به‌این‌ترتیب، آنان بار زدند و خود را توانمند ساختند و مردم را تشویق کردند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَحْمَدَ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ الْبَرْقِی عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ سَیَحْلِفُونَ بِاللهِ لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَکُمْ یُهْلِکُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ اللهُ یَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ قَالَ أَکْذَبَهُمْ اللَّهُ فِی قَوْلِهِمْ لَوِاسْتَطَعْنَا لَخَرَجْنَا مَعَکُمْ وَ قَدْ کَانُوا مُسْتَطِیعِینَ لِلْخُرُوجِ.
امام صادق (علیه السلام)- احمدبن‌محمّدبرقی از امام صادق (علیه السلام) روایت می‌کند که درباره‌ی این سخن خدای تبارک‌وتعالی: سَیَحْلِفُونَ بِاللهِ لَوِ اسْتَطَعْنَا لَخَرَجْنَا مَعَکُمْ یُهْلِکُونَ أَنفُسَهُمْ وَ اللهُ یَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَکَاذِبُونَ، فرمود: «خدای عزّوجلّ آنان را در این گفته‌ی ایشان لَوِ اسْتَطَعْنَا لَخَرَجْنَا مَعَکُمْ تکذیب کرده است و آنان می‌توانستند برای جنگ بیرون آیند».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِالْأَعْلَی‌بْنِ‌أَعْیَنَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی هَذِهِ الْآیَهًِْ لَوْ کانَ عَرَضاً قَرِیباً وَ سَفَراً قاصِداً لَاتَّبَعُوکَ وَ لکِنْ بَعُدَتْ عَلَیْهِمُ الشُّقَّةُ وَ سَیَحْلِفُونَ بِاللهِ لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَکُمْ یُهْلِکُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ اللهُ یَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ إِنَّهُمْ کَانُوا یَسْتَطِیعُونَ لِلْخُرُوجِ وَ قَدْ کَانَ فِی الْعِلْمِ أَنَّهُ لَوْ کَانَ عَرَضاً قَرِیباً وَ سَفَراً قَاصِداً لَفَعَلُوا.
امام صادق (علیه السلام)- عبدالأعلی‌بن‌اعین از امام (علیه السلام) روایت می‌کند که امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خدای تبارک‌وتعالی؛ لَوْ کَانَ عَرَضاً قَرِیباً وَ سَفَراً قَاصِداً لاَّتَّبَعُوکَ وَ لکِنْ بَعُدَتْ عَلَیْهِمُ الشُّقَّةُ وَ سَیَحْلِفُونَ بِاللهِ لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَکُمْ یُهْلِکُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ اللهُ یَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ، چنین فرمود: «تردیدی نیست که آنان می‌توانستند آن کار را انجام بدهند و در علم الهی بود که اگر پیشنهادی نزدیک و سفری آسان و کوتاه بود، آن کار را می کردند».