آیه أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللهَ يَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ وَ أَنَّ اللهَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ [78]
آيا نمى دانستند كه خداوند، اسرار و سخنان درگوشىِ آنها را مى داند و خداوند داناى اسرار نهان است؟!
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَن جَعفَرِ‌بنِ‌مُحَمَّدٍ الصَّادِق (علیه السلام) عَن أَبِیهِ مُحَمَّدِ‌بنِ‌عَلِیٍ (علیه السلام) عَن أَبِیهِ عَنْ جَابِرِ‌بْنِ‌عَبْدِاللَّهِ‌الْأَنْصَارِیِّ قَالَ خَرَجَ عَلَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَوْماً وَ نَحْنُ فِی مَسْجِدِهِ فَقَالَ مِنْ هَاهُنَا فَقُلْتُ أَنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ (رحمة الله علیه) فَقَالَ یَا سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) اذْهَبْ فَادْعُ لِی مَوْلَاکَ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِب (علیه السلام) ... ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَیَّ وَ قَالَ یَا جَابِرُ ادْعُ لِی أَبَابَکْرٍ وَ عُمَرَ وَ عَبْدَ‌الرَّحْمَنِ‌بْنَ‌عَوْفٍ الزُّهْرِیَّ قَالَ جَابِرٌ فَذَهَبْتُ مُسْرِعاً فَدَعَوْتُهُمْ فَلَمَّا حَضَرُوا قَالَ یَا سَلْمَانُ اذْهَبْ إِلَی مَنْزِلِ أُمِّکَ أُمِّ سَلَمَهًَْ فَأْتِنِی بِبِسَاطِ الشَّعْرِ الْخَیْبَرِی ... ثُمَّ قَالَ لِأَبِی‌بَکْرٍ وَ عُمَرَ وَ عَبْدِالرَّحْمَنِ اجْلِسُوا عَلَی الْبِسَاطِ فَجَلَسُوا کَمَا أَمَرَهُمْ ثُمَّ خَلَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) سَلْمَانَ (رحمة الله علیه) فَلَمَّا جَاءَهُ أَسَرَّ إِلَیْهِ شَیْئاً ثُمَّ قَالَ لَهُ اجْلِسْ فِی الزَّاوِیَهًِْ الرَّابِعَهًِْ فَجَلَسَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) ثُمَّ أَمَرَ عَلِیّاً (علیه السلام) أَنْ یَجْلِسَ فِی وَسَطِهِ ثُمَّ قَالَ لَهُ قُلْ مَا أَمَرْتُکَ فَوَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً (صلی الله علیه و آله) لَوْ شِئْتُ قُلْتُ عَلَی الْجَبَلِ لَسَارَ فَحَرَّکَ عَلِیٌّ (علیه السلام) شَفَتَیْهِ قَالَ جَابِرٌ فَاخْتَلَجَ الْبِسَاطُ فَمَرَّ بِهِم ... حَتَّی انْقَضَّ بِنَا الْبِسَاطُ فِی ذِرْوَهًِْ جَبَلٍ شَاهِقٍ وَ صِرْنَا إِلَی بَابِ کَهْفٍ قَالَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) فَقُمْتُ وَ قُلْتُ لِأَبِی‌بَکْرٍ یَا أَبَابَکْرٍ أَمَرَنِی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنْ نَصْرُخَ فِی هَذَا الْکَهْفِ بِالْفِتْیَهًِْ الَّذِینَ ذَکَرَهُمُ اللَّهُ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ فَقَامَ أَبُوبَکْرٍ فَصَرَخَ بِهِمْ بِأَعْلَی صَوْتِهِ فَلَمْ یُجِبْهُ أَحَدٌ ثُمَّ قُلْتُ لِعُمَرَ قُمْ فَاصْرُخْ فِی هَذَا الْکَهْفِ کَمَا صَرَخَ أَبُوبَکْرٍ فَصَرَخَ عُمَرُ فَلَمْ یُجِبْهُ أَحَدٌ ثُمَّ قُلْتُ لِعَبْدِ‌الرَّحْمَنِ قُمْ فَاصْرُخْ فِیهِ کَمَا صَرَخَ أَبُوبَکْرٍ وَ عُمَرُ فَقَامَ وَ صَرَخَ فَلَمْ یُجِبْهُ أَحَدٌ ثُمَّ قُمْتُ أَنَا وَ صَرَخْتُ بِهِمْ بِأَعْلَی صَوْتِی فَلَمْ یُجِبْنِی أَحَدٌ ثُمَّ قُلْتُ لِعَلِیِّ‌بْنِ َبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قُمْ یَا أَبَاالْحَسَنِ وَ اصْرُخْ فِی هَذَا الْکَهْفِ فَإِنَّهُ أَمَرَنِی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنْ آمُرَکَ کَمَا أَمَرْتُهُمْ فَقَامَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَصَاحَ بِهِمْ بِصَوْتٍ خَفِیٍّ فَانْفَتَحَ بَابُ الْکَهْفِ وَ نَظَرْنَا إِلَی دَاخِلِهِ یَتَوَقَّدُ نُوراً وَ یَأْتَلِقُ إِشْرَاقاً وَ سَمِعْنَا ضَجَّهًًْ وَ وَجْبَهًًْ شَدِیدَهًًْ فَمُلِئْنَا رُعْباً وَ وَلَّی الْقَوْمُ هَارِبِینَ فَنَادَاهُمْ مَهْلًا یَا قَوْمِ وَ ارْجِعُوا فَرَجَعُوا وَ قَالُوا مَا هَذَا یَا سَلْمَانُ قُلْتُ هَذَا الْکَهْفُ الَّذِی وَصَفَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِی کِتَابِهِ وَ الَّذِینَ نَرَاهُمْ هُمُ الْفِتْیَهًُْ الَّذِینَ ذَکَرَهُمُ عَزَّوَجَلَّ هُمُ الْفِتْیَهًُْ الْمُؤْمِنُونَ وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَاقِفٌ یُکَلِّمُهُمْ فَعَادُوا إِلَی مَوْضِعِهِمْ قَالَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) وَ أَعَادَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَقَالُوا کُلُّهُمْ وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ وَ رَحْمَهًُْ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ عَلَی مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ خَاتَمِ النُّبُوَّهًِْ مِنَّا السَّلَامُ أَبْلِغْهُ مِنَّا السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُ قَدْ شَهِدُوا لَکَ بِالنُّبُوَّهًِْ الَّتِی أُمِرْنَا قَبْلَ وَقْتِ مَبْعَثِکَ بِأَعْوَامٍ کَثِیرَهًٍْ وَ لَکَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) بِالْوَصِیَّهًِْ فَأَعَادَ عَلِیٌّ (علیه السلام) سَلَامَهُ عَلَیْهِمْ فَقَالُوا کُلُّهُمْ وَ عَلَیْکَ وَ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) مِنَّا السَّلَامُ نَشْهَدُ بِأَنَّکَ مَوْلَانَا وَ مَوْلَی کُلِّ مَنْ آمَنَ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) قَالَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) فَلَمَّا سَمِعَ الْقَوْمُ أَخَذُوا بِالْبُکَاءِ وَ فَزِعُوا وَ اعْتَذَرُوا إِلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَامُوا کُلُّهُمْ إِلَیْهِ یَقْبَلُونَ رَأْسَهُ وَ یَقُولُونَ قَدْ عَلِمْنَا مَا أَرَادَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَدُّوا أَیْدِیَهُمْ وَ بَایَعُوهُ بِإِمْرَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ وَ شَهِدُوا لَهُ بِالْوَلَایَهًِْ بَعْدَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ جَلَسَ کُلُّ وَاحِدٍ مَکَانَهُ مِنَ الْبِسَاطِ وَ جَلَسَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فِی وَسَطِهِ ثُمَّ حَرَّکَ شَفَتَیْهِ فَاخْتَلَجَ الْبِسَاطُ فَلَمْ نَدْرِ کَیْفَ مَرَّ بِنَا فِی الْبَرِّ أَمْ فِی الْبَحْرِ حَتَّی انْقَضَّ بِنَا عَلَی بَابِ مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ فَخَرَجَ إِلَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ کَیْفَ رَأَیْتُمْ أَبَابَکْرٍ قَالُوا نَشْهَدُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَمَا شَهِدَ أَهْلُ الْکَهْفِ وَ نُؤْمِنُ کَمَا آمَنُوا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) اللَّهُ أَکْبَرُ لَا تَقُولُوا سُکِّرَتْ أَبْصارُنا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَسْحُورُونَ وَ لَا تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلِینَ وَ اللَّهِ لَئِنْ فَعَلْتُمْ لَتَهْتَدُونَ وَ ما عَلَی الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلاغُ الْمُبِینُ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلُوا تَخْتَلِفُوا وَ مَنْ وَفَی وَفَی اللَّهُ لَهُ وَ مَنْ یَکْتُمْ مَا سَمِعَهُ فَعَلَی عَقِبَیْهِ یَنْقَلِبُ وَ لَنْ یَضُرَّ اللَّهَ شَیْئاً أَ‌فَبَعْدَ الْحُجَّهًِْ وَ الْمَعْرِفَهًِْ وَ الْبَیِّنَهًِْ خَلَفٌ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً (صلی الله علیه و آله) لَقَدْ أُمِرْتُ أَنْ آمُرَکُمْ بِبَیْعَتِهِ وَ طَاعَتِهِ فَبَایِعُوهُ وَ أَطِیعُوهُ بَعْدِی ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ یَعْنِی عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَدْ بَایَعْنَاهُ وَ شَهِدَ عَلَیْنَا أَهْلُ الْکَهْفِ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) إِنْ صَدَقْتُمْ فَقَدْ أُسْقِیتُمْ مَاءً غَدَقاً وَ أَکَلْتُمْ مِنْ فَوْقِکُمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَ تَسْلُکُونَ طَرِیقَ بَنِی‌إِسْرَائِیلَ فَمَنْ تَمَسَّکَ بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) لَقِیَنِی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ أَنَا عَنْهُ رَاضٍ قَالَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) وَ الْقَوْمُ یَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَی بَعْضٍ فَأَنْزَلَ اللَّهُ هَذِهِ الْآیَهًَْ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ أَ‌لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اللهَ یَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ وَ أَنَّ اللهَ عَلَّامُ الْغُیُوبِ قَالَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) فَاصْفَرَّتْ وُجُوهُهُمْ یَنْظُرُ کُلُّ وَاحِدٍ إِلَی صَاحِبِهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ هَذِهِ الْآیَهًَْ یَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ، وَ اللهُ یَقْضِی بِالْحَقِّ فَکَانَ ذَهَابُهُمْ إِلَی الْکَهْفِ وَ مَجِیئُهُمْ مِنْ زَوَالِ الشَّمْسِ إِلَی وَقْتِ الْعَصْرِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از جابربن‌عبدلله انصاری روایت است که گوید: روزی در مسجد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بودیم که آن حضرت بر ما وارد شده و فرمود: «چه کسی اینجاست»؟ عرض کردیم: «ای رسول خدا! من و سلمان فارسی» پس فرمود: «ای سلمان! برو و مولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را نزد من بیاور». ... سپس به من رو کرده و فرمود: «جابر! ابوبکر، عمر و عبدالرّحمن‌بن‌عوف زهری را نزد من بیاور»! پس به شتاب رفته و آنها را دعوت کردم، و چون آمدند، فرمود: «سلمان! به خانه‌ی مادرت اُمّ سلمه برو و جاجیم خیبری را بیاور». ... سپس به ابوبکر، عمر و عبدالرّحمن گفت: «روی جاجیم بنشینید» و آنها نیز اطاعت کرده و نشستند. سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سلمان (رحمة الله علیه) را طلبید، چون نزد آن حضرت آمد، پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رازی با سلمان (رحمة الله علیه) در میان نهاد سپس به وی فرمود: «در گوشه‌ی چهارم بنشین»! پس سلمان (رحمة الله علیه) همان جا نشست، سپس به علی (علیه السلام) امر نمود که در وسط آن فرش بنشیند، سپس به وی فرمود: «آنچه را به تو دستور دادم بگو زیرا سوگند به کسی که مرا به حق به نبوّت برانگیخت، اگر به کوه به گویی روان شود، حتماً راه خواهد افتاد». آنگاه علی (علیه السلام) چیزی زیر لب‌ها زمزمه فرمود. سپس فرش به حرکت در آمده و آنها را با خود برد» ... تا اینکه فرش ما را بر بالای کوهی بلند نشاند و از آنجا به در غاری رفتیم ... پس برخاسته و به ابوبکر گفتم: «ابوبکر، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مرا امر فرموده که در این غار با صدای بلند جوانانی را که خداوند از آنها در کتاب محکم خود یاد کرده صدا بزنیم». پس ابوبکر با تمام قدرت آنان را صدا زد امّا کسی پاسخ وی را نداد. سپس به عمر گفتم: «برخیز و همانند ابوبکر در این غار آنها را صدا بزن»، پس عمر فریاد زد لیکن کسی پاسخش را نگفت، آنگاه به عبدالرّحمن گفتم: «برخیز و همانند ابوبکر و عمر صدا بزن»، پس برخاسته و صدا زد لیکن کسی پاسخ وی را نداد، آنگاه خودم برخاسته و با تمام توان خود صدا زدم ولی کسی پاسخم را نگفت. سپس به علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) عرض کردم: «برخیز یا اباالحسن! و در این غار فریاد بزن که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به من فرمان داده کاری که از آنها خواسته ام از شما نیز بخواهم»، پس علی (علیه السلام) برخاسته و آهسته آنان را صدا زد که ناگاه در غار باز شد و درون آن را که با نور برافروخته و به زیبایی می‌درخشید، نگاه کردیم و ناگاه صدای فریادی شنیدیم و به سختی تکان خورده دچار هراس شدیم و همراهان پا به فرار گذاشتند که آنان را صدا زده و گفت: «صبر کنید ای جماعت! برگردید»، پس آنان بازگشته و گفتند: «سلمان، این چیست»؟ گفتم: «این همان غاری است که خدای عزّوجلّ در کتابش آن را توصیف فرموده است، و کسانی را که می بینیم همان جوانان مؤمنی هستند که خدای عزّوجل ایشان را یاد کرده و علی (علیه السلام) ایستاده و با آنان سخن می گوید». پس آنان به‌جای خود باز گشتند و علی (علیه السلام) دوباره به ایشان سلام کرده و آنان همگی باهم پاسخ داده و گفتند: و علیک السّلام و رحمه الله و برکاته و بر محمّد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و خاتم نبوّت از جانب ما سلام، سلام ما را به او برسان و به آن حضرت بگو: «آن ها گواهی به نبوّت تو داده اند همان نبوّتی که سال های زیادی پیش از بعثت شما از آن آگاه شده بودند، و به وصایت شما نیز یا علی (علیه السلام) گواهی می دهیم». سپس علی (علیه السلام) مجدّداً به آنان سلام کرد و آنها نیز جملگی گفتند: «از جانب ما بر تو و بر محمّد (صلی الله علیه و آله) سلام، شهادت می دهیم که تو مولای ما و مولای هر کسی هستی که به محمّد (صلی الله علیه و آله) ایمان آورده است» سلمان (رحمة الله علیه) گوید: چون آن جماعت این سخن را شنیدند، شروع کردند به گریستن و وحشت کرده از امیرالمؤمنین (علیه السلام) عذرخواهی نمودند و جملگی برخاسته سرمبارک آن حضرت را بوسیده و گفتند: «اکنون دریافتیم خواست رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چه بوده است». و به طرف آن حضرت دست دراز کرده و به‌عنوان امیرالمؤمنین با وی بیعت نمودند و به ولایتش پس از محمّد (صلی الله علیه و آله) گواهی می دادند، سپس هرکدام در جای خود بر روی بساط نشسته و علی (علیه السلام) در وسط آن جای گرفته، آنگاه چیزی زیرلب زمزمه فرمود که بساط به حرکت در آمده و نفهمیدیم چگونه ما را با خود برد، از خشکی برد یا دریا، تا اینکه بر در مسجد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ما را بر زمین نشاند، پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نزد ما آمده و فرمود: «ای ابوبکر! ماجرا را چگونه یافتید»؟ عرض کردند: «ای رسول خدا! ما نیز همان شهادت را می دهیم که اصحاب کهف دادند و همان‌طورکه آنها ایمان آوردند، ما نیز ایمان می آوریم». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «الله اکبر! نگویید ما را چشم‌بندی کرده‌اند بلکه ما [سر تا پا] سحر شده‌ایم!. (حجر/۱۵) و [اینگونه نباشد که] روز رستاخیز بگویید: «ما از این، غافل بودیم [و از پیمان فطری توحید بی‌خبر ماندیم]»!. (اعراف/۱۷۲). به خدا سوگند! اگر به آنچه گفتید عمل کنید، قطعاً هدایت می یابید، وظیفه‌ی فرستاده‌ی [خدا] جز ابلاغ آشکار نیست. (عنکبوت/۱۸). و اگر چنین نکنید، دچار اختلاف و پراکندگی می شوید، و هرکه وفادار باشد، خداوند نیز با او وفادار خواهد بود و هرکس آنچه را که شنیده کتمان کند، به عقب باز گشته است و هرگز زیانی به خدا نمی رساند و آیا پس از اقامه حجّت و حصول معرفت و روشن‌شدن امور، چیز دیگری هم باقی مانده است؟ سوگند به آن کس که مرا به نبوّت برانگیخت! دستور یافته ام شما را امر به بیعت با او و اطاعتش کنم، پس با او بیعت کنید و پس از من از وی اطاعت کنید»؛ سپس این آیه را تلاوت فرمود: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [اوصیای پیامبر] را!. (نساء/۵۹). و منظور آن حضرت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) بود. عرض کردند: «ای رسول خدا! با وی بیعت کرده ایم و اصحاب کهف نیز گواه بیعت ما بودند». پس پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «اگر راست گفته باشید، به‌راستی که آبی فراوان و گوارا نوشانده شده اید و روزی شما از آسمان و زمین خواهد رسید و درغیر این صورت، خداوند شما را پراکنده خواهد نمود و راه بنی اسرائیل را در پیش خواهید گرفت، پس هرکس به ولایت علی (علیه السلام) پایبند باشد، در روز قیامت درحالی با من دیدار خواهد کرد که من از وی راضی خواهم بود». آن گروه، به یکدیگر نگاه می‌کردند که خداوند این آیه را در آن روز نازل کرد؛ أَ لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اللهَ یَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ وَ أَنَّ اللهَ عَلَّامُ الْغُیُوبِ پس رنگ از رخسارشان پریده و هریک از آنها به دوستش خیره شده بود که خداوند این آیه را نازل فرمودِ؛ او چشم‌هایی را که به خیانت می‌گردد و آنچه را سینه‌ها پنهان می‌دارند، می‌داند.* خداوند بحقّ داوری می‌کند. (غافر/۲۰۱۹). رفتن آنها به غار اصحاب کهف و بازگشت ایشان از زوال خورشید تا عصر طول کشید.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- ثُمَّ ذَکَرَ الْمُنَافِقِینَ فَقَالَ أَ‌لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اللهَ یَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ ...
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- آنگاه منافقان را ذکر کرد و فرمود: أَ لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اللهَ یَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ.