آیه قُلِ ادْعُوا اللهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمانَ أَيّاً ما تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى وَ لاتَجْهَرْ بِصَلاتِكَ وَ لاتُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَيْنَ ذالِكَ سَبِيلاً [110]
صلی الله علیه و آله) بگو: الله را بخوانيد يا رحمان را، هركدام را بخوانيد، [ذات پاكش يكى است و] بهترين نامها براى اوست». و نمازت را زياد بلند، يا زياد آهسته نخوان و در ميان آن دو، راهى [معتدل] انتخاب كن.
الرّسول ( یَا عَلِیُّ أَمَانٌ لِأُمَّتِی مِنَ السَّرَقِ قُلِ ادْعُوا اللهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَیًّا ما تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی إِلَی آخِرِ السُّورَهًْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای علی! این بیان الهی: قُلِ ادْعُوا اللهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَیًّا ما تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی ...تا آخر سوره، برای امّتم موجب ایمنی از دزد است.
الصّادق ( اللَّهُ غَایَهًُْ مَنْ غَیَّاهُ فَالْمُغَیَّا غَیْرُ الْغَایَهًِْ تَوَحَّدَ بِالرُّبُوبِیَّهًِْ وَ وَصَفَ نَفْسَهُ بِغَیْرِ مَحْدُودِیَّهًٍْ فَالذَّاکِرُ اللَّهِ غَیْرُ اللَّهِ وَ اللَّهُ غَیْرُ أَسْمَاءٍ وَ کُلُّ شَیْءٍ وَقَعَ عَلَیْهِ اسْمُ شَیْءٍ سِوَاهُ فَهُوَ مَخْلُوقٌ أَ لَاتَرَی قَوْلَهُ الْعِزَّةُ لِلهِ الْعَظَمَهًُْ لِلَّهِ وَ قَالَ وَ لِلهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنی فَادْعُوهُ بِها وَ قَالَ قُلِ ادْعُوا اللهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَیًّا ما تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی فَالْأَسْمَاءُ مُضَافَهًٌْ إِلَیْهِ وَ هُوَ التَّوْحِیدُ الْخَالِصُ.
امام صادق (علیه السلام)- لفظ الله که فارسی آن خداست نامی از نامهای او غایت و پایان کسی است که آن را مغیی و صاحب غایت گردانیده و آنکه غایت قرار داده شده است یعنی ذات مقدّس غیر غایت است. به ربوبیّت و پروردگاری یگانگی نمود. و خود را بهغیر محدودیّت و اندازه نداری وصف فرمود پس آنکه خدا را یاد میکند غیر خداست و خدا غیر نامهای خود است و هرچیزی که نام چیز بر آن واقع شود غیر از خدا مخلوق و آفریده است آیا بهسوی گفتارش نمینگری که عزّت از آن خداست. (نساء/۱۳۹) یعنی غلبه و ارجمندی مخصوص خداست و العظمهًْ لله؛ یعنی بزرگی برای خداست و فرمود: و برای خدا، نامهای نیک است خدا را به آن [نامها] بخوانید! (اعراف/۱۸۰) و فرمود: قُلِ ادْعُوا اللهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَیًّا ما تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الحُسْنی؛ و هنگام رحمان خواندن خداوند چه به هریک از این دو نام او را بخوانید و او را به آن مسمّی گردانید، روا میباشد چراکه برای او نامهای نیکو یا نیکوتر است و معنی همه یکچیز است و آن ذات مقدّس است، تتمّهی حدیث و نامها بهسوی او مضاف و منسوب هستند و آن توحید خالص است که شائبه کثرت در آن نیست.
الصّادق ( إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ اسْماً بِالْحُرُوفِ غَیْرَ مُتَصَوَّتٍ وَ بِاللَّفْظِ غَیْرَ مُنْطَقٍ وَ بِالشَّخْصِ غَیْرَ مُجَسَّدٍ وَ بِالتَّشْبِیهِ غَیْرَ مَوْصُوفٍ وَ بِاللَّوْنِ غَیْرَ مَصْبُوغٍ مَنْفِیٌّ عَنْهُ الْأَقْطَارُ مُبَعَّدٌ عَنْهُ الْحُدُودُ مَحْجُوبٌ عَنْهُ حِسُّ کُلِّ مُتَوَهِّمٍ مُسْتَتِرٌ غَیْرُ مَسْتُورٍ فَجَعَلَهُ کَلِمَهًًْ تَامَّهًًْ عَلَی أَرْبَعَهًِْ أَجْزَاءٍ مَعاً لَیْسَ مِنْهَا وَاحِدٌ قَبْلَ الْآخَرِ فَأَظْهَرَ مِنْهَا ثَلَاثَهًَْ أَسْمَاءٍ لِفَاقَهًِْ الْخَلْقِ إِلَیْهَا وَ حَجَبَ مِنْهَا وَاحِداً وَ هُوَ الِاسْمُ الْمَکْنُونُ الْمَخْزُونُ فَهَذِهِ الْأَسْمَاءُ الَّتِی ظَهَرَتْ فَالظَّاهِرُ هُوَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ سَخَّرَ سُبْحَانَهُ لِکُلِّ اسْمٍ مِنْ هَذِهِ الْأَسْمَاءِ أَرْبَعَهًَْ أَرْکَانٍ فَذَلِکَ اثْنَا عَشَرَ رُکْناً ثُمَّ خَلَقَ لِکُلِّ رُکْنٍ مِنْهَا ثَلَاثِینَ اسْماً فِعْلًا مَنْسُوباً إِلَیْهَا فَهُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَهًٌْ وَ لَا نَوْمٌ الْعَلِیمُ الْخَبِیرُ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ الْحَکِیمُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ الْمُقْتَدِرُ الْقَادِرُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْبَارِئُ الْمُنْشِئُ الْبَدِیعُ الرَّفِیعُ الْجَلِیلُ الْکَرِیمُ الرَّازِقُ الْمُحْیِی الْمُمِیتُ الْبَاعِثُ الْوَارِثُ فَهَذِهِ الْأَسْمَاءُ وَ مَا کَانَ مِنَ الْأَسْمَاءِ الْحُسْنَی حَتَّی تَتِمَّ ثَلَاثَ مِائَهًٍْ وَ سِتِّینَ اسْماً فَهِیَ نِسْبَهًٌْ لِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ الثَّلَاثَهًِْ وَ هَذِهِ الْأَسْمَاءُ الثَّلَاثَهًُْ أَرْکَانٌ وَ حَجَبَ الِاسْمَ الْوَاحِدَ الْمَکْنُونَ الْمَخْزُونَ بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ الثَّلَاثَهًِْ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی قُلِ ادْعُوا اللهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَیًّا ما تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی.
امام صادق (علیه السلام)- خدای تبارک و تعالی اسمی را به حروف آفرید و آن جناب عزّوجلّ به حرفها منعوت نبود و بدون آنکه به لفظی تلفظ کند یا جسدی داشته باشد و موصوف نبود به تشبیه و به رنگی رنگ نشده بود و گوشه و کنارها از او برده شده و اندازهها از او دور شده بود و حس و شعور هر صاحب توهّمی از او پوشیده بود بدون اینکه خدا پوششی [ظاهری] داشته باشد. سپس آن نام را کلمه تمام و سخن کاملی گردانید که مشتمل بود بر چهار جزء که هر یک از آن اجزاء نامی است با هم که یکی از آنها پیش از دیگری نبود پس سه نام از آن نامها را ظاهر گردانید به جهت احتیاج خلائق به آنها و یک نام از آن نامها را محجوب و مستور ساخت و آن نامی است پوشیده و مخزونِ به این نامهای سهگانه که ظاهر ساخت. و آن نامهای ظاهر شده عبارتند از «الله» و «تبارک» و «سبحان» بودند که برای هر نامی از این نامها چهار رکن را مسخر گردانید پس آنچه مذکور شده دوازده رکن میشود. بعد از آن از برای هر رکنی از این رکنهای دوازدهگانه سی نام را آفرید که هریک از آنها دلالت میکند بر فعلی از افعال او که به آن رکنها منسوبند و مجموع سیصدوشصت نام میشود و آن رحمان است و رحیم و ملک و قدوس و خالق و باری و مصور و حی و قیوم که نه چُرت و نه خواب او را نمیگیرد و علیم و خبیر و سمیع و بصیر و حکیم و عزیز و جبار و متکبر و علی و عظیم و مقتدر و قادر و سلام و مؤمن و مهیمن و باری و مُنشیء و بدیع و رفیع و جلیل و کریم و رازق و محیی و ممیت و باعث و وارث. پس این نامها و دیگر نامهای نیکوی خدا تا آنکه سیصدوشصت نام تمام شود همه به این نامهای سهگانه منسوب هستند و این نامهای سهگانه ارکانند و آن یک نام مکنون و مخزون به واسطه این نامهای سهگانه و ظهور و کفایت اینها محجوب شده و این معنی کلام خدای متعال است: قُلِ ادْعُوا اللهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَیًّا ما تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی.
الرّضا ( عَنِ ابْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا (هَلْ کَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَارِفاً بِنَفْسِهِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ الْخَلْقَ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ یَرَاهَا وَ یَسْمَعُهَا قَالَ مَا کَانَ مُحْتَاجاً إِلَی ذَلِکَ لِأَنَّهُ لَمْ یَکُنْ یَسْأَلُهَا وَ لَا یَطْلُبُ مِنْهَا هُوَ نَفْسُهُ وَ نَفْسُهُ هُوَ قُدْرَتُهُ نَافِذَهًٌْ فَلَیْسَ یَحْتَاجُ أَنْ یُسَمِّیَ نَفْسَهُ وَ لَکِنَّهُ اخْتَارَ لِنَفْسِهِ أَسْمَاءً لِغَیْرِهِ یَدْعُوهُ بِهَا لِأَنَّهُ إِذَا لَمْ یُدْعَ بِاسْمِهِ لَمْ یُعْرَفْ فَأَوَّلُ مَا اخْتَارَ لِنَفْسِهِ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ لِأَنَّهُ أَعْلَی الْأَشْیَاءِ کُلِّهَا فَمَعْنَاهُ اللَّهُ وَ اسْمُهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ هُوَ أَوَّلُ أَسْمَائِهِ عَلَا عَلَی کُلِّ شَیْءٍ.
امام رضا (علیه السلام)- ابن سنان گوید: از امام رضا (علیه السلام) پرسیدم: «آیا خدای عزّوجلّ پیش از آنکه مخلوق را بیافریند به ذات خود شناسایی داشت»؟ فرمود: «آری»! عرض کردم: «آن را میدید و میشنید»؟ [خودش نام خود را میگفت و خودش میشنید]؟ فرمود: «نیازی به آن نداشت زیرا نه از آن پرسشی داشت و نه خواهشی، او خودش بود و خودش. او قدرتش نفوذ داشت پس نیازی نداشت که ذات خود را نام ببرد ولی برای خود نامهایی برگزید تا دیگران او را به آن نامها بخوانند، زیرا اگر او به نام خود خوانده نمیشد شناخته نمیشد و نخستین اسمی که برای خود برگزید، علیّ عظیم بود، زیرا او برتر از همهچیز است، معنای او اللَّه است. [یعنی کلمه اللَّه دال است و ذات خدا مدلول] و اسم او علی عظیم است که اوّلین نامهای اوست و برتر از همهچیز است [پس کلمهی اللَّه به اعتبار ذات است و اسماء دیگر به اعتبار صفات].
الرّسول ( عَنِ النَّبِیِّ (أَنَّهُ کَانَ یَأْمُرُ کَاتِبَهُ أَنْ یَکْتُبَ بِاسْمِکَ اللَّهُمَّ فَلَمَّا نَزَلَتْ بِسْمِ اللهِ مَجْراها أَمَرَ أَنْ یَکْتُبَ بِسْمِ اللَّهِ فَلَمَّا نَزَلَتْ قُلِ ادْعُوا اللهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَمَرَ أَنْ یَکْتُبَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ فَلَمَّا نَزَلَتْ إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَمَرَ بِکِتَابَتِهِ تَامّاً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در روایت است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) به کاتبِ مخصوص خود، دستور میداد که [در ابتدای نامهها] باسمک اللهم بنویسد؛ هنگامیکه آیه: بهنام خدا بر آن سوار شوید! (هود/۴۱) نازل شد دستور فرمود که بِسْمِ اللهِ بنویسد؛ چون آیه: قُلِ ادْعُوا اللهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ نازل شد، دستور فرمود که بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ بنویسد و هنگامیکه آیه: این نامه از سلیمان است، و چنین میباشد: بهنام خداوند بخشنده مهربان. (نمل/۳۰) نازل شد دستور فرمود که بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را بهطور کامل بنویسد.
أمیرالمؤمنین ( نَحْنُ الِاسْمُ الْمَخْزُونُ الْمَکْنُونُ نَحْنُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی الَّتِی إِذَا سُئِلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا أَجَابَ نَحْنُ الْأَسْمَاءُ الْمَکْتُوبَهًُْ عَلَی الْعَرْشِ وَ لِأَجْلِنَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ السَّمَاءَ وَ الْأَرْضَ وَ الْعَرْشَ وَ الْکُرْسِیَّ وَ الْجَنَّهًَْ وَ النَّارَ وَ مِنَّا تَعَلَّمَتِ الْمَلَائِکَهًُْ التَّسْبِیحَ وَ التَّقْدِیسَ وَ التَّوْحِید وَ التَّهْلِیلَ وَ التَّکْبِیرَ وَ نَحْنُ الْکَلِمَاتُ الَّتِی تَلَقَّاهَا آدَمُ مِنْ رَبِّهِ فَتابَ عَلَیْه.
امام علی (علیه السلام)- ما امامان، نام پوشیده و نهانِ خدا هستیم. مائیم اسماء الحسنی که چون خداوند عزّوجلّ به آن نامها خوانده شود اجابت کند؛ مائیم نامهای نوشته شده بر عرشالهی و خداوند عزّوجلّ به خاطر ما آسمان، زمین، عرش، تختِ فرمانروایی، بهشت و جهنّم را آفریده است؛ و فرشتگان تسبیح، تقدیس، توحید، تهلیل و تکبیر را از ما فرا گرفتهاند و مائیم آن کلماتی که آدم (علیه السلام) از پروردگارش دریافت کرد و خدا [بهواسطهی آن کلمات] توبه او را پذیرفت.
الصّادق ( عَنْ سَمَاعَهًَْ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ وَلا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها قَالَ الْمُخَافَتَهًُْ مَا دُونَ سَمْعِکَ وَ الْجَهْرُ أَنْ تَرْفَعَ صَوْتَکَ شَدِیداً.
امام صادق (علیه السلام)- سماعه گوید: از امام صادق (علیه السلام) دربارهی آیه: وَ لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا پرسیدم. فرمود: «الْمُخَافَتَةُ؛ یعنی کمتر از حدّ شنیدهشدن و جَهر یعنی صدایت را به شدّت بلند کنی».
الصّادق ( عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (عَلَی الْإِمَامِ أَنْ یُسْمِعَ مَنْ خَلْفَهُ وَ إِنْ کَثُرُوا فَقَالَ لِیَقْرَأْ قِرَاءَهًًْ وَسَطاً یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها.
امام صادق (علیه السلام)- عبداللهبنسنان گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «آیا امام جماعت باید چنان بلند بخواند که هرکس پشتسر او ایستاده صدایش را بشنود حتّی اگر تعداد آنها زیاد باشد»؟ فرمود: «باید صدایش در حدّ متوسّط باشد، خداوند تبارکوتعالی فرمود: وَ لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا».
الصّادق ( عَنْ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (فِی قَوْلِ اللَّهِ وَلاتَجْهَرْ بِصَلاتِکَ الْآیَهًَْ قَالَ الْجَهْرُ بِهَا رَفْعُ الصَّوْتِ وَ الْمُخَافَتَهًُْ مَا لَمْ تَسْمَعْ أُذُنَاکَ وَ بَیْنَ ذَلِکَ قَدْرُ مَا تُسْمِعُ أُذُنَیْکَ.
امام صادق (علیه السلام)- سلیمان نقل میکند: امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه: وَ لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا فرمود: «جَهر؛ یعنی با صدای بسیار بلند قرائتکردن و الْمُخَافَتَةُ؛ یعنی گوش خودت هم نمیشنود، پس مابین این دو حالت چنانکه گوش خودت بشنود، بخوان».
الصّادق ( الْإِجْهَارُ رَفْعُ الصَّوْتِ عَالِیاً وَ الْمُخَافَتَهًُْ مَا لَمْ تَسْمَعْ نَفْسُک.
امام صادق (علیه السلام)- جَهر؛ یعنی بسیار بلندکردن صدا و مُخافَتَةُ؛ یعنی چنانکه خودت با گوش نشنوی.
الصّادق ( فِی قَوْلِهِ وَلاتَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها قَالَ الْجَهْرُ بِهَا رَفْعُ الصَّوْتِ وَ التَّخَافُتُ مَا لَمْ تَسْمَعْ نَفْسُکَ بِأُذُنِکَ وَ اقْرَأْ مَا بَیْنَ ذَلِکَ.
امام صادق (علیه السلام)- وَ لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا، جَهر؛ یعنی بلندکردن صدا و تَخافُت؛ یعنی چنان آرام که با گوش شنیده نشود، پس باید حدّ بین این دو خوانده شود.
الباقر ( الْإِجْهَارُ أَنْ تَرْفَعَ صَوْتَکَ تُسْمِعُهُ مَنْ بَعُدَ عَنْکَ وَ الْإِخْفَاتُ أَنْ لَا تُسْمِعَ مَنْ مَعَکَ إِلَّا یَسِیرا.
امام باقر (علیه السلام)- جَهر؛ یعنی چنان صدا را بلند کنی که کسی بعد از تو ایستاده بشنود و مُخافَتَةُ؛ یعنی آنکه همراه تو ایستاده بهسختی صدایت را بشنود.
الصّادق ( کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (إِذَا کَانَ بِمَکَّهًَْ جَهَرَ بِصَلَاتِهِ فَیَعْلَمُ بِمَکَانِهِ الْمُشْرِکُونَ فَکَانُوا یُؤْذُونَهُ فَأُنْزِلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ عِنْدَ ذَلِکَ.
امام صادق (علیه السلام)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وقتی در مکّه نماز میخواند، با صدای بلند قرائت میکرد، مشرکان از مکان او باخبر شده و او را اذیّت میکردند، پس دراینباره خداوند این آیه را نازل کرد.
الباقر ( عَنْ أَبِیجَعْفَرٍ (فِی قَوْلِهِ وَلاتَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها قَالَ نَسَخَتْهَا فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ.
امام باقر (علیه السلام)- از امام محمّد باقر (علیه السلام) روایت است که فرمود: آیه: وَ لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا، بهوسیلهی آیه: فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ نسخ شد.
الباقر ( الْحَلَبِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْهُ قَالَ قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (لِأَبِیعَبْدِ اللَّهِ (یَا بُنَیَّ عَلَیْکَ بِالْحَسَنَهًِْ بَیْنَ السَّیِّئَتَیْنِ تَمْحُوهُمَا قَالَ وَ کَیْفَ ذَلِکَ یَا أَبَتِ قَالَ مِثْلُ قَوْلِ اللَّهِ وَلاتَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها لَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِکَ سَیِّئَهًًْ وَ لَا تُخَافِتْ بِهَا سَیِّئَهًًْ وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبِیلًا حَسَنَهًْ.
امام باقر (علیه السلام)- حلبی از برخی شیعیان نقل میکند: امام باقر (علیه السلام) به امام صادق (علیه السلام) فرمود: «فرزندم! بر تو باد انجام کار نیک و حسنه میان دو گناه که آثار آن گناهان را از میان میبرد». [امام صادق (علیه السلام)] پرسید: «پدرجان! این چگونه ممکن است»؟ فرمود: «مثل خداوند عزّوجلّ که فرمود: وَ لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا، لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ؛ سیّئه و گناه. وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا؛ هم سیّئه و گناه است. وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذَلِکَ سَبِیلًا؛ حسنه و کار نیک است.
الصّادق ( وَ سَأَلَ مُحَمَّدُ بْنُ عِمْرَانَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (فَقَالَ: لِأَیِّ عِلَّهًٍْ یُجْهَرُ فِی صَلَاهًِْ الْجُمُعَهًِْ وَ صَلَاهًِْ الْمَغْرِبِ وَ صَلَاهًِْ الْعِشَاءِ الْآخِرَهًِْ وَ صَلَاهًِْ الْغَدَاهًِْ وَ سَائِرُ الصَّلَوَاتِ الظُّهْرُ وَ الْعَصْرُ لَا یُجْهَرُ فِیهِمَا وَ لِأَیِّ عِلَّهًٍْ صَارَ التَّسْبِیحُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ أَفْضَلَ مِنَ الْقِرَاءَهًِْ قَالَ لِأَنَّ النَّبِیَّ (لَمَّا أُسْرِیَ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ کَانَ أَوَّلَ صَلَاهًٍْ فَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ الظُّهْرُ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ فَأَضَافَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ الْمَلَائِکَهًَْ تُصَلِّی خَلْفَهُ وَ أَمَرَ نَبِیَّهُ (أَنْ یَجْهَرَ بِالْقِرَاءَهًِْ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ فَضْلَهُ ثُمَّ فَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْعَصْرَ وَ لَمْ یُضِفْ إِلَیْهِ أَحَداً مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ أَمَرَهُ أَنْ یُخْفِیَ الْقِرَاءَهًَْ لِأَنَّهُ لَمْ یَکُنْ وَرَاءَهُ أَحَدٌ ثُمَّ فَرَضَ عَلَیْهِ الْمَغْرِبَ وَ أَضَافَ إِلَیْهِ الْمَلَائِکَهًَْ وَ أَمَرَهُ بِالْإِجْهَارِ وَ کَذَلِکَ الْعِشَاءُ الْآخِرَهًُْ فَلَمَّا کَانَ قُرْبَ الْفَجْرِ نَزَلَ فَفَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ الْفَجْرَ وَ أَمَرَهُ بِالْإِجْهَارِ لِیُبَیِّنَ لِلنَّاسِ فَضْلَهُ کَمَا بَیَّنَ لِلْمَلَائِکَهًِْ فَلِهَذِهِ الْعِلَّهًِْ یُجْهَرُ فِیهَا وَ صَارَ التَّسْبِیحُ أَفْضَلَ مِنَ الْقِرَاءَهًِْ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ لِأَنَّ النَّبِیَّ (لَمَّا کَانَ فِی الْأَخِیرَتَیْنِ ذَکَرَ مَا رَأَی مِنْ عَظَمَهًِْ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَدَهِشَ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ فَلِذَلِکَ صَارَ التَّسْبِیحُ أَفْضَلَ مِنَ الْقِرَاءَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام)- محمّدبنعمران از امام صادق (علیه السلام) پرسید: «به چه جهت در نماز جمعه و نماز مغرب و عشا و نماز صبح قرائت بلند خوانده میشود و در سایر نمازها آهسته، و به چه علّت تسبیحات اربعه در رکعات آخر افضل از قرائت است»؟ حضرت (علیه السلام) فرمود: «زیرا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) که به معراج برده شد، اوّلین نمازی که از جانب خداوند بر او واجب شد نماز ظهر بود و خداوند فرشتگان را در آن نماز با وی شرکت داد که با آن حضرت نماز را به جماعت گزاردند و فرشتگان اقتدا کردند و خداوند بر رسولش فرمان داد قرائت را بلند بخواند تا فضلش بر آنها آشکار شود، سپس وقت نماز عصر رسید و کسی با آن حضرت نبود و به فرادی نماز گزارد و خداوند امر فرمود آهسته بخواند چون کسی به او اقتدا ننموده بود، آنگاه نماز مغرب را بر او مقرّر فرمود و فرشتگان را فرمان داد تا به او اقتدا کنند و حضرت را امر فرمود که قرائت را بلند بخواند و همچنین نماز عشاء، پس هنگامی که نزدیک طلوع فجر و صبح صادق شد به زمین بازگشت و با مردم به نماز صبح ایستاد و خداوند به او امر فرمود که قرائت را بلند ادا کند تا بزرگی و فضلش بر همگان روشن شود همانطورکه برای فرشتگان آشکار شد، و از این جهت است که آنها بلند خوانده میشود، و تسبیحات اربعه در رکعت سوم و چهارم از آن جهت افضل است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در دو رکعت آخر عظمت و بزرگی خداوندش را مشاهده کرد و دلش تپید و به تسبیح پروردگارش زبان گشود و گفت: «سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلّا الله و الله اکبر» و از این رو تسبیح پروردگار در رکعتهای اخیر افضل از قرائت گردید».
الباقر ( عَنْ زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (فِی رَجُلٍ جَهَرَ فِیمَا لَا یَنْبَغِی الْجَهْرُ فِیهِ أَوْ أَخْفَی فِیمَا لَا یَنْبَغِی الْإِخْفَاءُ فِیهِ فَقَالَ أَیَّ ذَلِکَ فَعَلَ مُتَعَمِّداً فَقَدْ نَقَضَ صَلَاتَهُ وَ عَلَیْهِ الْإِعَادَهًُْ وَ إِنْ فَعَلَ ذَلِکَ نَاسِیاً أَوْ سَاهِیاً أَوْ لَا یَدْرِی فَلَا شَیْءَ عَلَیْهِ وَ قَدْ تَمَّتْ صَلَاتُه.
امام باقر (علیه السلام)- زراره از امام باقر (علیه السلام) نقل میکند: دربارهی مردی که بلند بخواند نماز را درجایی که سزاوار است آهسته بخواند، یا درحالیکه شایسته نیست آهسته بخواند آهسته بخواند، فرمود: «اگر از روی فراموشی یا سهو یا ندانستن باشد باکی بر او نیست و نماز بیتردید صحیح و تمام است».
الباقر ( عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِیجَعْفَرٍ (قَال سَأَلْتُهُ عَنْ تَفْسِیرِ هَذِهِ الْآیَهًِْ فِی قَوْلِ اللَّهِ وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبِیلًا قَالَ لَا تَجْهَرْ بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (فَهُوَ الصَّلَاهًُْ وَ لَا بِمَا أَکْرَمْتُهُ بِهِ حَتَّی آمُرَکَ بِهِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ لا تُخافِتْ بِها فَإِنَّهُ یَقُولُ وَ لَا تَکْتُمْ ذَلِکَ عَلِیّاً یَقُولُ أَعْلِمْهُ مَا أَکْرَمْتُهُ بِهِ فَأَمَّا قَوْلُهُ وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبِیلًا یَقُولُ تَسْأَلُنِی أَنْ آذَنَ لَکَ أَنْ تَجْهَرَ بِأَمْرِ عَلِیٍّ (بِوَلَایَتِهِ فَأَذِنَ لَهُ بِإِظْهَارِ ذَلِکَ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ فَهُوَ قَوْلُهُ یَوْمَئِذٍ اللَّهُمَّ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ.
امام باقر (علیه السلام)- جابر گوید: تفسیر این آیه: وَ لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذَلِکَ سَبِیلًا، را از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم، فرمود: «یعنی ولایت علی (علیه السلام) را آشکار نکن و این همان نماز است، همچنین آن اکرامی که من در حق او مقدّر کردهام را آشکار نکن تا من زمان آن را به تو بگویم و این معنی کلام خداوند است که میفرماید: وَ لاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ. امّا اینکه میفرماید: وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا؛ یعنی این اکرام را از علی (علیه السلام) پنهان نکن و اکرام را که برایش مقدّر کردهام به او بگو و او را آگاه کن. امّا اینکه میفرماید: وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذَلِکَ سَبِیلًا؛ یعنی از من بخواه که به تو اجازه دهم امر ولایت علی (علیه السلام) را آشکار کنی». که در روز غدیر خم خداوند این اجازه را به پیامبر (صلی الله علیه و آله) داد و او در آن روز [به خداوند متعال] عرض کرد: «خدایا! هرکس که من مولای او هستم، پس این علی (علیه السلام) مولای اوست، خدایا! هرکس که او را دوست بدارد، دوست بدار و با دشمنان او دشمن باش».
الباقر ( عَنْ أَبِیحَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِیجَعْفَرٍ (قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ وَلا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبِیلًا قَالَ تَفْسِیرُهَا وَ لَا تَجْهَرْ بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (وَ لَا بِمَا أَکْرَمْتُهُ بِهِ حَتَّی نَأْمُرَکَ بِذَلِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها لَا تَکْتُمْهَا عَلِیّاً وَ أَعْلِمْهُ مَا أَکْرَمْتُهُ بِهِ وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبِیلًا فَإِنَّهُ یَعْنِی اطْلُبْ إِلَیَّ وَ سَلْنِی أَنْ آذَنَ لَکَ أَنْ تَجْهَرَ بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (وَ ادْعُ النَّاسَ إِلَیْهَا فَأَذِنَ لَهُ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ.
امام باقر (علیه السلام)- ابوحمزه ثمالی گوید: از امام باقر (علیه السلام) دربارهی [این] آیه: وَ لاتَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبِیلًا پرسیدم، فرمود: «تفسیر آن اینگونه است؛ ولایت علی (علیه السلام) و کرامتی را که در حق او روا داشتهام، پیش از آنکه به تو دستور دهیم، آشکار مکن. وَ لاَ تُخَافِتْ بِهَا؛ یعنی امّا آن را از علی (علیه السلام) پنهان نکن و او را از کرامتی که در حقش کردهام، آگاه ساز. امّا وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبِیلًا؛ به این معناست که از من بخواه که اجازه دهم ولایت علی (علیه السلام) را آشکار کنی، سپس مردم را به آن دعوت کن. پس در روز غدیرخم این اجازه را به وی داد».