آیه ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ كانَ عَبْداً شَكُوراً [3]
اى فرزندان كسانى‌كه با نوح [بر كشتى] سوار كرديم! او بنده‌ی شكرگزارى بود. [شما هم مانند او باشيد، تا نجات يابيد].
الباقر ( عن أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (فِی قَوْلِهِ وَجَعَلْنا ذُرِّیَّتَهُ هُمُ الْباقِینَ یَقُولُ الْحَقُّ وَ النُّبُوَّهًُْ وَ الْکِتَابُ وَ الْإِیمَانُ فِی عَقِبِهِ وَ لَیْسَ کُلُّ مَنْ فِی الْأَرْضِ مِنْ بَنِی‌آدَمَ (مِنْ وُلْدِ نُوحٍ (قَالَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ احْمِلْ فِیها مِنْ کُلٍّ زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ وَ أَهْلَکَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَیْهِ الْقَوْلُ وَ مَنْ آمَنَ وَ ما آمَنَ مَعَهُ إِلَّا قَلِیلٌ وَ قَالَ أَیْضاً ذُرِّیَّةَ مَنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ.
امام باقر (علیه السلام)- ابوجارود گوید: امام باقر (علیه السلام) پیرامون آیه: و فرزندانش را همان بازماندگان [روی زمین] قرار دادیم. (صافّات/۷۷) فرمود: «یعنی حقّ نبوّت، کتاب و ایمان را در نسل نوح (علیه السلام) قرار دادیم و چنین نیست که هرکس از آدمیان بر روی زمین است از نسل نوح (علیه السلام) باشد، خداوند در قرآن فرموده است: از هر جفتی از حیوانات [از نر و ماده] یک زوج در آن (کشتی) حمل کن! همچنین خاندانت را [بر آن سوار کن] مگر آن‌ها که قبلًا وعده هلاک آنان داده شده [همسر و یکی از فرزندانت] و همچنین مؤمنان را»! امّا جز عدّه‌ی کمی همراه او ایمان نیاوردند! (هود/۴۰) و همچنین فرموده است: ذُرِّیَّةَ مَنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ».
الباقر ( أَبِی‌حَمْزَهًَْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (قَالَ قُلْتُ لَهُ مَا عَنَی ... بِقَوْلِهِ فِی نُوحٍ (إِنَّهُ کانَ عَبْداً شَکُوراً قَالَ کَلِمَاتٍ بَالَغَ فِیهِنَّ قُلْتُ وَ مَا هُنَّ قَالَ کَانَ إِذَا أَصْبَحَ قَالَ أَصْبَحْتُ أُشْهِدُکَ مَا أَصْبَحَتْ بِی مِنْ نِعْمَهًٍْ أَوْ عَافِیَهًٍْ فِی دِینٍ أَوْ دُنْیَا فَإِنَّهَا مِنْکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی ذَلِکَ وَ لَکَ الشُّکْرُ کَثِیراً کَانَ یَقُولُهَا إِذَا أَصْبَحَ ثَلَاثاً وَ إِذَا أَمْسَی ثَلَاثا.
امام باقر (علیه السلام)- ابوحمزه گوید: امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی آیه: إِنَّهُ کانَ عَبْداً شَکُوراً، فرمود: «نوح (علیه السلام) تنها به این دلیل عبد شَکور نامیده شده است که هر روز صبح و شب می‌گفت: خدایا! من تو را شاهد می‌گیرم به اینکه هر نعمتی که صبح و شب به من می‌رسد و عافیت و سلامت دین و دنیایم همه از جانب توست، تو یگانه هستی، هیچ شریکی نداری، حمد و سپاس تنها مخصوص توست و شکر و سپاس آن نسبت به تو بر عهده‌ی من است تا اینکه راضی شوی و حتّی بیشتر از آن».
الباقر ( عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (قَال کَانَ نُوحٌ (إِذَا أَمْسَی وَ أَصْبَحَ یَقُولُ أَمْسَیْتُ أَشْهَدُ أَنَّهُ مَا أَمْسَی بِی مِنْ نِعْمَهًٍْ فِی دِینٍ أَوْ دُنْیَا فَإِنَّهَا مِنَ اللَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْحَمْدُ بِهَا عَلَیَّ وَ الشُّکْرُ کَثِیراً فَأَنْزَلَ اللَّهُ إِنَّهُ کانَ عَبْداً شَکُوراً فَهَذَا کَانَ شُکْرَهُ.
امام باقر (علیه السلام)- جابر گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: نوح (علیه السلام) هر صبح و شب می‌گفت: «گواهی می‌دهم که هر نعمتی از دین و دنیا که به من می‌رسد از خداست. خداوند یکتاست، هیچ شریکی ندارد، بسیار حمد و سپاس او بر گردن من است و خدا این آیه را نازل کرد: إِنَّهُ کَانَ عَبْدًا شَکُورًا و این شکر و سپاس او بود».
الصّادق ( عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الْفَضْلِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (إِذَا أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ فَقُلْ عَشْرَ مَرَّاتٍ اللَّهُمَّ مَا أَصْبَحَتْ بِی مِنْ نِعْمَهًٍْ أَوْ عَافِیَهًٍْ مِنْ دِینٍ أَوْ دُنْیَا فَمِنْکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ بِهَا عَلَیَّ یَا رَبِّ حَتَّی تَرْضَی وَ بَعْدَ الرِّضَا فَإِنَّکَ إِذَا قُلْتَ ذَلِکَ کُنْتَ قَدْ أَدَّیْتَ شُکْرَ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَیْکَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ وَ فِی تِلْکَ اللَّیْلَهًْ.
امام صادق (علیه السلام)- اسماعیل‌بن‌فضل گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر صبح و شام ده بار بگو: «خدایا! هر نعمتی از سلامتی دین و دنیا که به من برسد از جانب توست، تو یکتا و یگانه هستی، حمد و سپاس تو به‌خاطر این نعمت‌ها به عهده‌ی من است تا آنجاکه راضی شوی و بیشتر از آن». با گفتن این جملات، حمد و سپاس نعمت‌هایی که خدا در آن روز و شب به تو عطا کرده را به‌جا می‌آوری.
الرّسول ( عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: دَخَلْتُ أَنَا وَ خَمْسَهًُْ رَهْطٍ مِنْ أَصْحَابِنَا یَوْماً عَلَی رَسُولِ اللَّه (... یَا ابْنَ مَسْعُودٍ کُلُّ هَذَا مِنْهُمْ یُبْغِضُونَ مَا أَبْغَضَ اللَّهُ وَ یُصَغِّرُونَ مَا صَغَّرَ اللَّهُ وَ یُزْهِدُونَ مَا أَزْهَدَ اللَّهُ وَ قَدْ أَثْنَی اللَّهُ عَلَیْهِمْ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ فَقَالَ لِنُوحٍ (إِنَّهُ کانَ عَبْداً شَکُوراً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبدالله‌بن‌مسعود گوید: روزی من و پنج گروه از یارانمان خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رسیدیم. ... پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای ابن مسعود! این‌ها همه‌ی آنچه را که خدا دشمن داشت دشمن می‌داشتند و آنچه را که خدا کوچک می‌شمرد ناچیز می‌انگاشتند و نسبت به آنچه را که خدا دوست ندارد زهد و بی‌رغبتی نشان می‌دادند؛ خداوند آن‌ها را در کتاب خود مدح گفته و درباره‌ی نوح (علیه السلام) می‌فرماید: إِنَّهُ کانَ عَبْداً شَکُوراً».
الباقر ( عَنٍ أَبِِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (عِنْدَ عَائِشَهًَْ لَیْلَتَهَا قَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ لِمَ تُتْعِبُ نَفْسَکَ وَ قَدْ غُفِرَ لَکَ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ ما تَأَخَّرَ فَقَالَ یَا عَائِشَهًُْ أَ لَا أَکُونُ عَبْداً شَکُوراً قَالَ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (یَقُومُ عَلَی أَصَابِعِ رِجْلَیْهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ طه، ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقی.
امام باقر (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نزد عایشه بود، شبی که نوبت او بود به پیغمبر (صلی الله علیه و آله) گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چرا خودت را به رنج می‌اندازی، با آنکه خدا گناه گذشته و آینده‌ی تو را آمرزیده است»؟ فرمود: «ای عایشه! آیا من بنده‌ی سپاسگزار خدا نباشم»؟ و گفت: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) روی انگشت‌های پایش می‌ایستاد تا خدای سبحانه و تعالی نازل فرمود: طه* ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که خود را به زحمت بیفکنی! (طه/۲۱)».
الصّادق ( عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ إِبْراهِیمَ الَّذِی وَفَّی قَالَ إِنَّهُ کَانَ یَقُولُ إِذَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَی أَصْبَحْتُ وَ رَبِّی مَحْمُودٌ أَصْبَحْتُ لَا أُشْرِکُ بِاللَّهِ شَیْئاً وَ لَا أَدْعُو مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیّاً فَسُمِّیَ بِذَلِکَ عَبْداً شَکُوراً.
امام صادق (علیه السلام)- حفص‌بن بختری گوید: امام صادق (علیه السلام) درباره آیه: و در کتب ابراهیم، همان کسی که وظیفه خود را به‌طور کامل ادا کرد. (نجم/۳۷) می‌فرمود: «جهتش آن بوده که آن حضرت (علیه السلام) در هر صبح و شام این دعا: أَصْبَحْتُ وَ رَبِّی مَحْمُودٌ أَصْبَحْتُ لَا أُشْرِکُ بِاللهِ شَیْئاً وَ لَا أَدْعُو مَعَ اللهِ إِلَهاً آخَرَ وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیّاً را می‌خواند و به‌همین سبب هم بود که آن حضرت (علیه السلام) را بنده‌ی شاکر نامیدند.