آیه وَ إِذْ قُلْنا لَكَ إِنَّ رَبَّكَ أَحاطَ بِالنّاسِ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْناكَ إِلّا فِتْنَةً لِلنّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما يَزِيدُ هُمْ إِلّا طُغْياناً كَبِيراً [60]
[به يادآور] زمانى را كه به تو گفتيم: «پروردگارت احاطه [و آگاهى كامل] به مردم دارد و رؤيايى را كه به تو نشان داديم و درخت نفرين شده را كه در قرآن ذكر كرده‌ايم، فقط براى آزمايش مردم بود. و ما آن‌ها را بيم مى‌دهيم؛ امّا جز طغيان شديد، چيزى بر آن‌ها نمى‌افزايد!
ابن‌عبّاس ( یَا مُحَمَّدُ (إِنَّ رَبَّکَ أَحاطَ بِالنَّاسِ أَیْ أَحَاطَ عِلْماً بِأَحْوَالِهِمْ وَ بِمَا یَفْعَلُونَهُ مِنْ طَاعَهًٍْ وَ مَعْصِیَهًٍْ وَ مَا یَسْتَحِقُّونَهُ عَلَی ذَلِکَ مِنَ الثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ وَ هُوَ قَادِرٌ عَلَی فِعْلِ ذَلِکَ بِهِمْ فَهُمْ فِی قَبْضَتِهِ لَا یَقْدِرُونَ عَلَی الْخُرُوجِ مِنَ مَشِیَّتِهِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- ای محمد (صلی الله علیه و آله) پروردگارت احاطه [و آگاهی کامل] به مردم دارد؛ یعنی پروردگارت به چگونگی زندگی مردم و آنچه از کردار نیک و بد انجام می‌دهند و پاداش و کیفری که به‌خاطر آن کردارها سزاوارش می‌شوند، آگاهی کامل دارد و بر این آگاهی نسبت به آن‌ها تواناست؛ بنابراین آن‌ها در قبضه‌ی قدرت اویند و نمی‌توانند از اراده و خواست او بیرون روند.
الباقر ( عَنْ عَبْدِ الرَّحِیمِ الْقَصِیرِ، عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (فِی قَوْلِهِ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ ... ، قَالَ أَرَی رِجَالًا مِنْ بَنِی تَیْمٍ وَ عَدِیٍّ عَلَی الْمَنَابِرِ یَرُدُّونَ النَّاسَ عَنِ الصِّرَاطِ الْقَهْقَرَی. قُلْتُ: وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ. قَالَ هُمْ بَنُو أُمَیَّهًَْ، یَقُولُ اللَّهُ: وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما یَزِیدُهُمْ إِلَّا طُغْیاناً کَبِیراً.
امام باقر (علیه السلام)- عبدالرحیم قصیر گوید: امام باقر (علیه السلام) در مورد آیه: وَ مَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ، فرمود: «مردانی از بنی‌تمیم و عَدِی بر منبرهایی دیده شدند که مردم را به سیر قهقرا کشانده بودند». پرسیدم: «وَ الشَّجَرَةَ المَلْعُونَةَ فِی القُرْآنِ یعنی چه»؟ فرمود: «منظور بنی‌امیّه است، خداوند می‌فرماید: وَ نُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ طُغْیَانًا کَبِیرًا».
الباقر ( وَما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لَهُمْ لِیَعْمَهُوا فِیهَا وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ یَعْنِی بَنِی أُمَیَّهًَْ.
امام باقر (علیه السلام)- وَ مَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً؛ فتنه‌ای است برای آن‌ها تا درآن سرگردان باشند. وَ الشَّجَرَةَ الْملْعُونَةَ فِی القُرْآنِ؛ یعنی بنی‌امیّه.
الحسن ( إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (رُفِعَ لَهُ مُلْکُ بَنِی أُمَیَّهًَْ، فَنَظَرَ إِلَیْهِمْ یَعْلُونَ مِنْبَرَهُ وَاحِداً فَوَاحِداً فَشَقَّ ذَلِکَ عَلَیْهِ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی فِی ذَلِکَ قُرْآناً، قَالَ لَهُ: وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ وَ سَمِعْتُ عَلِیّاً أَبِی (یَقُولُ: سَیَلِی أَمْرَ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ رَجُلٌ وَاسِعُ الْبُلْعُومِ کَبِیرُ الْبَطْنِ. فَسَأَلْتُهُ مَنْ هُوَ؟ فَقَالَ: مُعَاوِیَهًُْ، وَ قَالَ لِی: إِنَّ الْقُرْآنَ قَدْ نَطَقَ بِمُلْکِ بَنِی أُمَیَّهًَْ وَ مُدَّتِهِمْ، قَالَ تَعَالَی: لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ قَالَ: أَبِی: هَذِهِ مُلْکُ بَنِی أُمَیَّهًَْ.
امام حسن (علیه السلام)- حکومت بنی‌امیّه به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نشان داده شد و حضرت (علیه السلام) آن‌ها را مشاهده نمود که یکی پس از دیگری از منبر او بالا می‌روند، این مسأله بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) گران آمد، لذا خداوند دراین‌رابطه آیه‌ای بر حضرت (علیه السلام) نازل کرده و خطاب به او فرمود: «وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْملْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ». و از پدرم علی (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: «به‌زودی مرد پُرخور و شکم‌گُنده‌ای حکومت این مردم را عهدهدار خواهد شد». از پدرم پرسیدم: «او کیست»؟ فرمود: «او معاویه است». و [همچنین] به من فرمود: «قرآن از حکومت بنی‌امیّه و مقدار آن سخن گفته آنجا که خداوند فرموده است: شب قدر بهتر از هزار ماه است!. (قدر/۳)». پدرم فرمود: «این هزار ماه، حکومت بنی‌امیّه است».
الصّادق ( إِنَّ النَّبِیَّ (رَأَی ذَاتَ لَیْلَهًٍْ وَ هُوَ بِالْمَدِینَهًِْ کَأَنََّ قُرُوداً أَرْبَعَهًَْ عَشَرَ قَدْ عَلَوْا مِنْبَرَهُ وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ، فَلَمَّا أَصْبَحَ قَصَّ رُؤْیَاهُ عَلَی أَصْحَابِهِ، فَسَأَلُوهُ عَنْ ذَلِکَ. فَقَالَ: یَصْعَدُ مِنْبَرِی هَذَا بَعْدِی جَمَاعَهًٌْ مِنْ قُرَیْشٍ لَیْسُوا لِذَلِکَ أَهْلًا. قَالَ الصَّادِقُ (: هُمْ بَنُوأَمَیَّهًَْ.
امام صادق (علیه السلام)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مدینه در خواب دید که چهارده میمون از منبر او بالا می‌روند، یکی بعد از دیگری. وقتی بیدار شد رؤیایش را برای یارانش تعریف کرد. آن‌ها از تعبیر خواب پرسیدند و فرمود: «بعد از من بر این منبر گروهی از قریش می‌نشینند که اهل و شایسته‌ی آن نیستند». امام صادق (علیه السلام) فرمود: «منظور، بنی‌امیّه است».
علی‌بن‌إبراهیم ( فِی قَوْلِهِ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ، قَالَ نَزَلَتْ لَمَّا رَأَی النَّبِیُّ (فِی نَوْمِهِ کَأَنَّ قُرُوداً تَصْعَدُ مِنْبَرَهُ فَسَاءَهُ ذَلِکَ وَ غَمَّهُ غَمّاً شَدِیداً فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ ماجَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ لَهُمْ لِیَعْمَهُوا فِیهَا وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ کَذَلِکَ نَزَلَتْ، وَ هُمْ بَنُوأُمَیَّهًَْ.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ مَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً؛ فتنه‌ای است برای آن‌ها تا در آن سرگردان باشند. وَ الشَّجَرَةَ المَلْعُونَةَ فِی القُرْآنِ؛ یعنی بنی‌امیّه، وقتی نازل شد که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در خواب دید میمون‌هایی از منبرش بالا می‌روند؛ این خواب، بسیار بسیار او را غمگین و حزین کرد، پس خداوند این آیه را نازل کرد و فرمود: «وَ مَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ المَلْعُونَةَ فِی القُرْآنِ، این‌گونه نازل شد و منظور بنی‌امیّه است».
الرّسول ( عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَشَلِّ، قَال سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ: وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ ... الْآیَاتِ، فَقَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (نَامَ فَرَأَی أَنَّ بَنِی‌أُمَیَّهًَْ یَصْعَدُونَ الْمَنَابِرَ، فَکُلَّمَا صَعِدَ مِنْهُمْ رَجُلٌ رَأَی رَسُولُ اللَّهِ (الذِّلَّهًَْ وَ الْمَسْکَنَهًَْ، فَاسْتَیْقَظَ جَزُوعاً مِنْ ذَلِکَ، وَ کَانَ الَّذِینَ رَآهُمْ اثْنَیْ عَشَرَ رَجُلًا مِنْ بَنِی‌أُمَیَّهًَْ، فَأَتَاهُ جَبْرَئِیلُ (بِهَذِهِ الْآیَهًِْ، ثُمَّ قَالَ جَبْرَئِیلُ إِنَّ بَنِی‌أُمَیَّهًَْ لَا یَمْلِکُونَ شَیْئاً إِلَّا مَلَکَ أَهْلُ الْبَیْتِ ضِعْفَیْهِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبدالرّحمن اشل گوید: از ایشان (امام صادق (علیه السلام) یا امام کاظم (علیه السلام))درباره‌ی آیه: وَ مَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ پرسیدم. فرمود: «پیامبر (صلی الله علیه و آله) در خواب دید بنی‌امیّه از منبرها بالا می‌روند. هرگاه یکی از آن‌ها بر منبر بالا می‌رفت، ذلّت و بیچارگی را به چشم خود می‌دید. در این هنگام با اضطراب آشفته از خواب بیدار شد. مردانی که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در خواب دیده بود؛ دوازده نفر از بنی‌امیّه بودند و در این میان جبرئیل نازل شد و این آیه را برای پیامبر (صلی الله علیه و آله) خواند و گفت: «بنی‌امیّه چیزی به‌دست آورند، مگر آنکه اهل بیت (دو چندان آن را حاصل نمایند».
الرّسول ( عَنْ سَهْلِ‌بْنِ‌سَعْدٍ، عَنْ أَبِیهِ، قَال رَأَی رَسُولُ اللَّهِ (بَنِی‌أُمَیَّهًَْ یَنْزُونَ عَلَی مِنْبَرِهِ نَزْوَ الْقِرَدَهًِْ فَسَاءَهُ، فَمَا اسْتَجْمَعَ ضَاحِکاً حَتَّی مَاتَ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ عزّوجلّ فِی ذَلِکَ وَماجَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سهل‌بن‌سعد از قول پدرش گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در خواب دید بنی‌امیّه مانند بوزینگان از منبر او بالاوپایین می‌روند؛ این خواب او را غمگین کرد و دیگر تا زمانی‌که از دنیا رفت، خوشحال و خندان دیده نشد و این آیه نازل شد. فرمود: «وَ مَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْملْعُونَةَ فِی القُرْآنِ؛ منظور بنی‌امیّه است».
الرّسول ( أَبِی الرَّشِیدُ عَنْ جَدِّی الْمَهْدِیِّ عَنْ أَبِیهِ الْمَنْصُورِ عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ عَنْ أَبِیهِ: أَنَّ النَّبِیَّ (نَظَرَ إِلَی قَوْمٍ مِنْ بَنِی فُلَانٍ یَتَبَخْتَرُونَ فِی مَشْیِهِمْ فَعُرِفَ الْغَضَبُ فِی وَجْهِهِ ثُمَّ قَرَأَ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ فَقِیلَ أَیُّ الشَّجَرَهًِْ هِیَ یَا رَسُولَ اللَّهِ حَتَّی نَجْتَنِبَهَا؟ فَقَالَ لَیْسَتْ بِشَجَرَهًِْ نَبَاتٍ إِنَّمَا هُمْ بَنُو فُلَانٍ إِذَا مَلَکُوا جَارُوا وَ إِذَا ائْتُمِنُوا خَانُوا ثُم ضَرَبَ بِیَدِهِ عَلَی ظَهْرِ الْعَبَّاسِ قَالَ فَیُخْرِجُ اللَّهُ مِنْ ظَهْرِکَ یَا عَمِّ رَجُلًا یَکُونُ هَلَاکُهُمْ عَلَی یَدِه.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) از پدرش نقل می‌کند: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) گروهی از بنی‌امیّه را مشاهده نمود که متکبّرانه راه می‌روند، خشم در چهره‌ی پیامبر (صلی الله علیه و آله) نمایان گشت و آیه: وَ الشَّجَرَةَ المَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ را تلاوت فرمود. عرض شد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این کدام درخت است تا از آن دوری کنیم»؟ فرمود: «مراد درختی که از زمین بروید نیست بلکه مراد بنی‌امیّه هستند که اگر به حکومت رسند ستم کنند و اگر امانتی به آن‌ها سپرده شود [در امانت] خیانت کنند». آنگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) با دست به پشت عبّاس زد و فرمود: «عمو جان! خداوند مردی را از نسل تو بیرون آوَرَد که نابودی بنی‌امیّه به‌دست او خواهد بود».
الرّسول ( حَدَّثَنِی عَبْدُاللَّهِ‌بْنُ‌جَعْفَرِ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ قَالَ کُنْتُ عِنْدَ مُعَاوِیَهًَْ وَ مَعَنَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (وَ عِنْدَهُ عَبْدُاللَّهِ‌بْنُ‌عَبَّاسٍ فَالْتَفَتَ إِلَیَّ مُعَاوِیَهًُْ فَقَالَ یَا عَبْدَاللَّهِ مَا أَشَدَّ تَعْظِیمَکَ لِلْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (وَ مَا هُمَا بِخَیْرٍ مِنْکَ وَ لَا أَبُوهُمَا خَیْرٌ مِنْ أَبِیکَ وَ لَوْ لَا أَنَّ فَاطِمَهًَْ (بِنْتُ رَسُولِ اللَّهِ (لَقُلْتُ مَا أُمُّکَ أَسْمَاءُ بِنْتُ عُمَیْسٍ بِدُونِهَا فَقُلْتُ وَ اللَّهِ إِنَّکَ لَقَلِیلُ الْعِلْمِ بِهِمَا وَ بِأَبِیهِمَا وَ أُمِّهِمَا بَلْ وَ اللَّهِ لَهُمَا خَیْرٌ مِنِّی وَ أَبُوهُمَا خَیْرٌ مِنْ أَبِی وَ أُمُّهُمَا خَیْرٌ مِنْ أُمِّی یَا مُعَاوِیَهًُْ إِنَّکَ لَغَافِلٌ عَمَّا سَمِعْتُهُ أَنَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (یَقُولُ فِیهِمَا وَ فِی أَبِیهِمَا وَ أُمِّهِمَا مِمَّا قَدْ حَفِظْتُهُ وَ وَعَیْتُهُ وَ رَوَیْتُهُ ... سُئِلَ عَنْ هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ فَقَالَ إِنِّی رَأَیْتُ اثْنَیْ عَشَرَ رَجُلًا مِنْ أَئِمَّهًِْ الضَّلَالِ یَصْعَدُونَ مِنْبَرِی وَ یَنْزِلُونَ یَرُدُّونَ أُمَّتِی عَلَی أَدْبَارِهِمُ الْقَهْقَرَی فِیهِمْ رَجُلَیْنِ مِنْ حَیَّیْنِ مِنْ قُرَیْشٍ مُخْتَلِفَیْنِ وَ ثَلَاثَهًٌْ مِنْ بَنِی‌أُمَیَّهًَْ وَ سَبْعَهًٌْ مِنْ وُلْدِ الْحَکَمِ‌بْنِ‌أَبِی‌الْعَاصِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبداللَّه‌بن‌جعفربن‌ابی‌طالب نقل کرد و گفت: «نزد معاویه بودم و امام حسن و امام حسین (علیها السلام) هم همراه ما بودند و عبداللَّه‌بن‌عبّاس و فضل‌بن‌عبّاس نیز نزد او بودند. پس معاویه به من روی کرد وگفت: «ای ابوعبدالله! چه زیاد است تعظیمت برای حسن و حسین، درحالی‌که نه آن دو از تو بهتر هستند نه پدرشان بهتر از پدر توست و اگر فاطمه دختر رسول الله (صلی الله علیه و آله) نبود، می‌گفتم مادرت اسماء بنت عمیس کمتر از او نیست»! گفتم: «به‌خدا قسم! تو نسبت به آن دو و پدر و مادرشان کم معرفت هستی. به‌خدا قسم! آن دو از من بهترند و پدرشان از پدر من بهتر و مادرشان از مادر من بهتر است. ای معاویه! تو غافلی از آنچه من از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنیده‌ام که درباره‌ی آن دو و پدر و مادرشان فرمود و من آن را حفظ کردم و در قلب خود جا دادم و آن را نقل کردم، ... از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم در جواب از پرسش این آیه: وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتی أَرَیْناکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ المَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآن فرمود: «من در خواب دیدم دوازده تن از رهبران گمراهی را که بر منبرم بالا می‌رفتند و فرو می‌آمدند و امّتم را به‌دنبال خود برمی‌گرداندند که در میان آن‌ها دو مرد از دو تیره‌ی جدای قریش و سه‌تا از بنی‌امیّه و هفت تن از فرزندان حکم‌بن‌عاص بودند».
الرّسول ( فِی رِوَایَهًِْ سَلَامٍ الْجُعْفِیِّ، عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ: إِنَّا لَا نُسَمِّی الرِّجَالَ بِأَسْمَائِهِمْ وَ لَکِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رَأَی قَوْماً عَلَی مِنْبَرِهِ یُضِلُّونَ النَّاسَ بَعْدَهُ عَنِ الصِّرَاطِ الْقَهْقَرَی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در روایت سلام جعفی آمده است: ما نامی از کسی به میان نمی‌آوریم، امّا پیامبر (صلی الله علیه و آله) در خواب دید قومی بر منبر او هستند که مردم را به قهقرا کشانده و گمراه می‌کنند.
الرّسول ( عَنِ الْحَلَبِّیِ عَنْ زُرارَهًَْ وَ حُمْرانَ وَ مُحَّمَدِبْنِ‌مُسْلِمِ قَالُو أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَدْ رَأَی رِجَالًا مِنْ نَارٍ عَلَی مَنَابِرَ وَ یَرُدُّونَ النَّاسَ عَلَی أَعْقَابِهِمُ الْقَهْقَرَی، وَ لَسْنَا نُسَمِّی أَحَداً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- حلبی گوید: زراره و حمران و محمدبن‌مسلم گویند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مردانی از آتش را بر روی منبرهایی از آتش دید که مردم را به قهقهرا میبردند و ما نامی از کسی به میان نمی‌آوریم.
الصّادق ( عَنْ قَاسِمِ بْنِ سُلَیْمَانَ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (قَالَ: أَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَوْماً حَاسِراً حَزِیناً، فَقِیلَ لَهُ: مَا لَکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ؟!. فَقَالَ: إِنِّی رَأَیْتُ اللَّیْلَهًَْ صِبْیَانَ بَنِی أُمَیَّهًَْ یَرْقَوْنَ عَلَی مِنْبَرِی هَذَا، فَقُلْتُ: یَا رَبِّی! مَعِی؟. فَقَالَ: لَا، وَ لَکِنْ بَعْدَک.
امام صادق (علیه السلام)- قاسم‌بن سلیمان گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: پیامبر (صلی الله علیه و آله) روزی غمگین و بی‌عمّامه شده بود. سؤال شد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چه شده است»؟ فرمود: «دیشب در خواب دیدم فرزندان بنی‌امیّه بر منبر من می‌نشینند». پرسیدم: «خدایا! این‌ها در زمان من چنین خواهند کرد»؟ فرمود: «نه، امّا بعد از تو می‌آیند».
أمیرالمؤمنین ( بِحَذْفِ الْإِسْنَادِ مَرْفُوعاً إِلَی الْبَاقِرِ (قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَنَفِیَّهًِْ أَتَی رَأْسُ الْیَهُودِ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (. . . عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (حَدِیثٌ طَوِیلٌ یَقُولُ فِیهِ وَ قَدْ ذَکَرَ مُعَاوِیَهًَْ بْنَ حَرْبٍ: وَ یَشْتَرِطُ عَلَیَّ شُرُوطاً لَا یَرْضَاهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا رَسُولُهُ وَ لَا الْمُسْلِمُونَ وَ یَشْتَرِطُ فِی بَعْضِهَا أَنْ أَدْفَعَ إِلَیْهِ أَقْوَاماً مِنْ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍ (أَبْرَاراً فِیهِمْ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ وَ أَیْنَ مِثْلُ عَمَّارٍ وَ اللَّهِ لَقَدْ رَأَیْتُنَا مَعَ النَّبِیِ (وَ مَا یُعَدُّ مِنَّا خَمْسَهًٌْ إِلَّا کَانَ سَادِسَهُمْ وَ لَا أَرْبَعَهًٌْ إِلَّا کَانَ خَامِسَهُمْ اشْتَرَطَ دَفْعَهُمْ إِلَیْهِ لِیَقْتُلَهُمْ وَ یُصَلِّبَهُمْ وَ انْتَحَلَ دَمَ عُثْمَانَ وَ لَعَمْرُو اللَّهِ مَا أَلَّبَ عَلَی عُثْمَانَ وَ لَا جَمَعَ النَّاسَ عَلَی قَتْلِهِ إِلَّا هُوَ وَ أَشْبَاهُهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ أَغْصَانِ الشَّجَرَهًِْ الْمَلْعُونَهًِْ فِی الْقُرْآنِ.
امام علی (علیه السلام)- در حدیثی مرفوع از امام باقر (علیه السلام) روایت است: محمّدبن‌حنفیّه گوید: بزرگ یهود نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد ... از امیرالمؤمنین (علیه السلام) حدیث طولانی‌ای است که فرمود: «معاویهًْ‌بن‌حرب با من شرط‌هایی کرد که آن شرط‌ها را نه خدای عزّوجلّ و نه پیامبر (صلی الله علیه و آله) و نه هم مسلمانان راضی می‌شدند. در بعضی از خواسته‌هایش شرط می‌کرد که گروهی از یارانم را به او واگذارم و این یاران من گروهی از یاران محمّد (صلی الله علیه و آله) هستند که نیکانند در میان اینان عمّاریاسر است و کجا مانند عمّار پیدا می‌شود. به‌خدا سوگند! آنان را با پیامبر (صلی الله علیه و آله) دیدم مقدّم نمی‌شد پنج نفر مگر ششمی ایشان عمّار بود و نه چهار نفر مگر پنجم او بود، معاویه با من شرط کرد اینان را به او واگذارم تا همه را بکشد و به دار زند و خونخواهی عثمان کند و به‌خدا سوگند! فساد بر کشتن عثمان نکرد و مردم را بر مرگ او گرد نیاورد مگر معاویه و امثال او از اهل بیت شجره‌ی ملعونه در قرآن».
الرّسول ( قَالَ رَسُولُ اللهِ (رَأَیْتُ فِی النَّوْمِ بَنِی الْحَکَمِ أَوْ بَنِی الْعَاصِ یَنْزُونَ عَلَی مِنْبَرِی کَمَا تَنْزُو الْقِرَدَهًُْ. فَأَصْبَحَ کَالْمُتَغَیِّظْ، فَمَا رُؤِیَ رَسُولُ اللهِ (مُسْتَجْمَعاً ضَاحِکاً بَعْدَ ذَلِکَ حَتَّی مَاتَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از پیامبر (صلی الله علیه و آله) روایت کرده که فرمود: «در خواب دیدم فرزندان حَکَم یا بنی‌عاص همانند بوزینگان از منبر من بالاوپایین می‌روند». حضرت (صلی الله علیه و آله) بسیار خشمگین شد و پیامبر (صلی الله علیه و آله) دیگر بعد از آن خندان دیده نشد تا اینکه از دنیا رفت.
الحسن ( سَمِعَ مَرْوَانُ‌بْنُ‌الْحَکَمِ بِمَا لَقِیَ مُعَاوِیَهًُْ وَ أَصْحَابُهُ الْمَذْکُورُونَ مِنَ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (فَأَتَاهُمْ فَوَجَدَهُمْ عِنْدَ مُعَاوِیَهًَْ فِی الْبَیْتِ فَسَأَلَهُمْ مَا الَّذِی بَلَغَنِی عَنِ الْحَسَنِ (وَ زَعَلِهِ قَالُوا قَدْ کَانَ ذَلِکَ فَقَالَ لَهُمْ مَرْوَانُ فَهَلَّا أَحْضَرْتُمُونِی ذَلِکَ فَوَ اللَّهِ لَأَسُبَّنَّهُ وَ لَأَسُبَّنَّ أَبَاهُ وَ أَهْلَ الْبَیْتِ سَبّاً تُغَنِّی بِهِ الْإِمَاءُ وَ الْعَبِیدُ ... فَأَرْسَلَ مُعَاوِیَهًُْ إِلَی الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (... فَلَمَّا أَنْ جَاءَهُمْ وَجَدَهُمْ بِالْمَجْلِسِ عَلَی حَالَتِهِمُ الَّتِی تَرَکَهُمْ فِیهَا غَیْرَ أَنَّ مَرْوَانَ قَدْ حَضَرَ مَعَهُمْ فِی هَذَا الْوَقْتِ فَمَشَی الْحَسَنُ (حَتَّی جَلَسَ عَلَی السَّرِیرِ ... فَقَالَ مَرْوَانُ أَنْتَ یَا حَسَنُ (السَّبَّابُ رِجَالَ قُرَیْشٍ فَقَالَ وَ مَا الَّذِی أَرَدْتَ فَقَالَ وَ اللَّهِ لَأَسُبَّنَّکَ وَ أَبَاکَ وَ أَهْلَ بَیْتِکَ سَبّاً تُغَنِّی بِهِ الْإِمَاءُ وَ الْعَبِیدُ فَقَالَ الْحَسَنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ (أَمَّا أَنْتَ یَا مَرْوَانُ فَلَسْتُ أَنَا سَبَبْتُکَ وَ لَا سَبَبْتُ أَبَاکَ وَ لَکِنَّ اللَّهَ عزّوجلّ لَعَنَکَ وَ لَعَنَ أَبَاکَ وَ أَهْلَ بَیْتِکَ وَ ذُرِّیَّتَکَ وَ مَا خَرَجَ مِنْ صُلْبِ أَبِیکَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ عَلَی لِسَانِ نَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ (وَ اللَّهِ یَا مَرْوَانُ مَا تُنْکِرُ أَنْتَ وَ لَا أَحَدٌ مِمَّنْ حَضَرَ هَذِهِ اللَّعْنَهًَْ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (لَکَ وَ لِأَبِیکَ مِنْ قَبْلِکَ وَ مَا زَادَکَ اللَّهُ یَا مَرْوَانُ بِمَا خَوَّفَکَ إِلَّا طُغْیَاناً کَبِیراً صَدَقَ اللَّهُ وَ صَدَقَ رَسُولُهُ یَقُولُ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما یَزِیدُهُمْ إِلَّا طُغْیاناً کَبِیراً وَ أَنْتَ یَا مَرْوَانُ وَ ذُرِّیَّتُکَ الشَّجَرَهًُْ الْمَلْعُونَهًُْ فِی الْقُرْآنِ ِعَنْ رَسُولِ اللَّهِ (.
امام حسن (علیه السلام)- وقتی این مناظرات و مکالمات به گوش مروان‌بن‌حکم رسید و شنید معاویه و یارانش به‌وسیله‌ی امام حسن (علیه السلام) رسوا شدند متوجّه آنان شد، موقعی رسید که ایشان در خانه‌ی معاویه نزد او بودند. مروان از آنان جویا شد؛ «چه توهینی از امام حسن (علیه السلام) به شما وارد شده»!؟ گفتند: «هرچه شنیدی صحیح است». مروان گفت: «پس چرا مرا احضار نکردید! به‌خدا قسم! که من حسن و پدر و اهل بیت (او را به‌نحوی فحش می‌دادم که نزد غلام و کنیزان احترامی نداشته باشند». هنگامی‌که امام حسن (علیه السلام) برخاست و متوجّه آنان شد دید ایشان به همان حالی که بودند در مجلس معاویه حضور دارند و مروان هم بر ایشان وارد شده است. امام حسن (علیه السلام) رفت و نزد معاویه و عمروبن‌عاص بر سر تخت نشست. مروان به امام حسن (علیه السلام) گفت: «تو به مردان قریش فحّاشی کرده‌ای»!؟ فرمود: «اکنون چه تصمیمی داری»؟ مروان گفت: «به‌خدا قسم! من تو و پدر و اهل بیت تو را به‌نحوی ناسزا و فحش خواهم گفت که ورد زبان غلام و کنیزان زرخرید باشد». امام حسن (علیه السلام) در جوابش فرمود: «من به تو و پدرت فحش نداده‌ام، ولی خدای قهّار تو و پدرت و اهل بیت و ذرّیّه‌ی تو را لعنت کرده است و هرکسی را که از صلب پدر تو تا قیام قیامت به‌وجود بیاید به زبان پیغمبر خویش لعنت نموده. ای مروان! به‌خدا قسم! تو و احدی از آن اشخاصی که در موقعی‌که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) تو و پدرت را لعنت می‌کرد منکر این مطلب نخواهید شد. خدا تو را می‌ترساند ولی تو جز طغیان و سرکشی چیزی اضافه نخواهی کرد، خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) راست می‌گویند که در قرآن فرموده است: وَ الشَّجَرَةَ المَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما یَزِیدُهُمْ إِلَّا طُغْیاناً کَبِیراً. ای مروان! تو و ذرّیّه‌ی تو از همان شجره‌ی ملعونه‌اید که در قرآن یاد شده است».
الحسن ( رُوِیَ عَنِ الشَّعْبِیِّ وَ أَبِی مِخْنَفٍ وَ یَزِیدَ بْنِ أَبِی حَبِیبٍ الْمِصْرِیِّ أَنَّهُمْ قَالُوا: لَمْ یَکُنْ فِی الْإِسْلَامِ یَوْمٌ فِی مُشَاجَرَهًِْ قَوْمٍ اجْتَمَعُوا فِی مَحْفِلٍ أَکْثَرَ ضَجِیجاً وَ لَا أَعْلَی کَلَاماً وَ لَا أَشَدَّ مُبَالَغَهًًْ فِی قَوْلٍ مِنْ یَوْم اجْتَمَعَ فِیهِ عِنْدَ مُعَاوِیَهًَْ بْنِ أَبِی سُفْیَانَ عَمْرُو بْنُ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ وَ عَمْرُو بْنُ الْعَاصِ وَ عُتْبَهًُْ بْنُ أَبِی سُفْیَانَ وَ الْوَلِیدُ بْنُ عُقْبَهًَْ بْنِ أَبِی مُعَیْطٍ وَ الْمُغِیرَهًُْ بْنُ أَبِی شُعْبَهًَْ وَ قَدْ تَوَاطَئُوا عَلَی أَمْرٍ وَاحِدٍ فَقَالَ عَمْرُو بْنُ الْعَاصِ لِمُعَاوِیَهًَْ أَلَا تَبْعَثُ إِلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ فَتُحْضِرَهُ فَقَدْ أَحْیَا سُنَهًَْ أَبِیهِ وَ خَفَقَتِ النِّعَالُ خَلْفَهُ أَمَرَ فَأُطِیع ... فَبَعَثُوا إِلَی الْحَسَن ... فَلَمَّا أَتَی مُعَاوِیَهًَْ رَحَّبَ بِهِ وَ حَیَّاهُ وَ صَافَحَهُ فَقَالَ الْحَسَنُ إِنَّ الَّذِی حُیِّیتُ بِهِ سَلَامَهًٌْ وَ الْمُصَافَحَهًَْ أَمْنٌ فَقَالَ مُعَاوِیَهًُْ أَجَلْ إِنَّ هَؤُلَاءِ بَعَثُوا إِلَیْکَ وَ عَصَوْنِی لِیُقِرُّوکَ أَنَّ عُثْمَانَ قُتِلَ مَظْلُوماً وَ أَنَّ أَبَاکَ قَتَلَهُ فَاسْمَعْ مِنْهُمْ ثُمَّ أَجِبْهُمْ بِمِثْلِ مَا یُکَلِّمُونَک ... فَتَکَلَّمَ عَمْرُو بْنُ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ فَقَالَ مَا سَمِعْتُ کَالْیَوْمِ أَنْ بَقِیَ مِنْ بَنِی عَبْدِ الْمُطَّلِبِ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ مِنْ أَحَدٍ بَعْدَ قَتْلِ الْخَلِیفَهًِْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ وَ کَانَ ابْنَ أُخْتِهِمْ وَ الْفَاضِلَ فِی الْإِسْلَامِ مَنْزِلَهًْ وَ الْخَاصَّ بِرَسُولِ اللَّهِ أَثَرَهًًْ فَبِئْسَ کَرَامَهًُْ اللَّهِ حَتَّی سَفَکُوا دَمَهُ اعْتِدَاءً وَ طَلَباً لِلْفِتْنَهًِْ وَ حَسَداً وَ نَفَاسَهًًْ وَ طَلَبَ مَا لَیْسُوا بِأَهْلِینَ لِذَلِکَ مَعَ سَوَابِقِهِ وَ مَنْزِلَتِهِ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ وَ مِنَ الْإِسْلَامِ فَیَا ذُلَّاهْ أَنْ یَکُونَ حَسَنٌ وَ سَائِرُ بَنِی عَبْدِ الْمُطَّلِبِ قَتَلَهًُْ عُثْمَانَ أَحْیَاءً یَمْشُونَ عَلَی مَنَاکِبِ الْأَرْضِ وَ عُثْمَانُ بِدَمِهِ مُضَرَّجٌ مَعَ أَنَّ لَنَا فِیکُمْ تِسْعَهًَْ عَشَرَ دَماً بِقَتْلَی بَنِی أُمَیَّهًَْ بِبَدْر ... فقال الحسن (وَ أَمَّا أَنْتَ یَا عَمْرَو بْنَ عُثْمَانَ فَلَمْ تَکُنْ لِلْجَوَابِ حَقِیقاً بِحُمْقِکَ أَنْ تَتَّبِعَ هَذِهِ الْأُمُور ... وَ أَمَّا قَوْلُکَ إِنَّ لَکُمْ فِینَا تِسْعَهًَْ عَشَرَ دَماً بِقَتْلَی مُشْرِکِی بَنِی أُمَیَّهًَْ بِبَدْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ قَتَلَهُمْ وَ لَعَمْرِی لَتَقْتُلَنَ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ تِسْعَهًَْ عَشَرَ وَ ثَلَاثَهًًْ بَعْدَ تِسْعَهًَْ عَشَرَ ثُمَّ یُقْتَلُ مِنْ بَنِی أُمَیَّهًَْ تِسْعَهًَْ عَشَرَ وَ تِسْعَهًَْ عَشَرَ فِی مَوْطِنٍ وَاحِدٍ سِوَی مَا قُتِلَ مِنْ بَنِی أُمَیَّهًَْ لَا یُحْصِی عَدَدَهُمْ إِلَّا اللَّهُ وَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (قَالَ إِذَا بَلَغَ وُلْدُ الْوَزَغِ ثَلَاثِینَ رَجُلًا أَخَذُوا مَالَ اللَّهِ بَیْنَهُمْ دُوَلًا وَ عِبَادَهُ خَوَلًا وَ کِتَابَهُ دَغَلًا فَإِذَا بَلَغُوا ثَلَاثَمِائَهًٍْ وَ عَشْراً حَقَّتِ اللَّعْنَهًُْ عَلَیْهِمْ وَ لَهُمْ فَإِذَا بَلَغُوا أَرْبَعَمِائَهًٍْ وَ خَمْسَهًًْ وَ سَبْعِینَ کَانَ هَلَاکُهُمْ أَسْرَعَ مِنْ لَوْکِ تَمْرَهًٍْ فَأَقْبَلَ الْحَکَمُ بْنُ أَبِی الْعَاصِ وَ هُمْ فِی ذَلِکَ الذِّکْرِ وَ الْکَلَامِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ اخْفِضُوا أَصْوَاتَکُمْ فَإِنَّ الْوَزَغَ یَسْمَعُ وَ ذَلِکَ حِینَ رَآهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (وَ مَنْ یَمْلِکُ بَعْدَهُ مِنْهُمْ أَمْرَ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ یَعْنِی فِی الْمَنَامِ فَسَاءَهُ ذَلِکَ وَ شَقَّ عَلَیْهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کِتَابِهِ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ یَعْنِی بَنِی أُمَیَّهًْ.
امام حسن (علیه السلام)- از شعبی و ابو مخنف و یزید بن ابی حبیب روایت است که گفتند: در اسلام روزی نبود که در آن محفلی برقرار و گروهی در آن جمع شوند و در مشاجره و فریاد و مبالغه سخت‌تر از آن روزی باشد که معاویهًْ‌بن‌ابو سفیان عمروبن عثمان‌بن‌عفان، عمروبن‌عاص، عتبهًْ‌بن‌ابو سفیان، ولیدبن‌عتبهًْ بن‌ابی‌معیط و مغیرهًْ‌بن‌شعبه در آن جمع شده و بر سر یک موضوع توطئه چیدند. عمروبن‌عاص به معاویه گفت: «چرا به دنبال حسن‌بن‌علی نمی‌فرستی تا او را بیاورند، زیرا او روش پدر خویش را زنده کرده و گروهی را به دنبال خود به راه انداخته است... هنگامی که امام حسن (علیه السلام) نزد معاویه آمد، معاویه به وی خوش آمد و تحیّت گفت و با آن حضرت مصافحه نمود. امام حسن (علیه السلام) به معاویه فرمود: «این تحیتی که به من گفتی، دلیل بر سلامتی و این مصافحه‌ای که کردی نشانه امنیّت خواهد بود»؟ معاویه گفت: «آری! این گروه سخن مرا نشنیدند و به دنبال تو فرستاده‌اند تا از تو اقرار بگیرند که عثمان مظلومانه کشته شد و پدر تو او را کشت، اکنون سخن ایشان را گوش بده و آنان را مجاب کن، بدون اینکه جایگاه من مانع از پاسخ دادن تو شود». ... عمروبن عثمان‌بن‌عفان به سخن درآمد و گفت: «من هرگز چنین روزی را نمی‌دیدم که بعد از قتل عثمان‌بن‌عفان که خلیفه بود، احدی از فرزندان عبد المطلب در روی زمین باقی باشد، درحالی‌که عثمان فرزند خواهر آنان بود و جایگاه با فضیلتی در اسلام و مقام و منزلت مخصوصی نزد پیغمبر خدا داشت. چه بد کردند که کرامت خدا را مراعات ننموده و خون وی را از سر سرکشی و فتنه و حسودی ریختند، آن ها طالب چیزی بودند که شایستگی آن را نداشتند، با آن همه سوابق و منزلتی که عثمان نزد خدا و رسولش و اسلام داشت! وای! این چه ذلّتی است که حسن و دیگر فرزندان عبد المطلب که قاتلان عثمان هستند بر روی زمین راه بروند و عثمان در خون خویشتن غلطان باشد! علاوه بر اینکه خون نوزده نفر از بنی امیه که در جنگ بدر کشته شدند بر گردن شما است ...». امام حسن (علیه السلام) سخن آغاز کرد و فرمود: «... امّا تو ای عمروبن‌عثمان! تو به خاطر حماقتی که داشتی نمی‌توانستی پی به این گونه رفتارهای زشت معاویه ببری ... امّا جواب اینکه گفتی خون نوزده نفر از بنی امیه در جنگ بدر به گردن ما است؛ آنان را خدا و رسولش کشتند. به جان خودم قسم که تعداد نوزده نفر از بنی هاشم به اضافه سه نفر دیگر کشته خواهد شد. سپس از بنی امیه دو برابر نوزده نفر در یک مکان کشته خواهد شد، غیر از آن گروهی از بنی امیه که کشته شدند که غیر از خدا کسی تعداد آنان را نمی‌داند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هنگامی که تعداد فرزندان وزغ به سی نفر رسید، مال خدا را بین خود دست به دست می‌کنند، بندگان خدا را خوار و ذلیل و در قرآن، کتاب خدا، فساد ایجاد می‌کنند. موقعی که تعداد آنان به سیصدوده نفر رسید، نفرین بر علیه این‌ها و به نفع آن‌ها محقق شد. وقتی تعداد آنان به چهارصدوهفتادوپنج نفر رسید، هلاکت ایشان از جویدن خرما سریعتر خواهد بود». پس از این جریان، حکم بن ابو العاص جلو آمد و تصمیم گرفت که در این باره سخن بگوید، ولی پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «صدای خود را آهسته کنید، زیرا وزغ می شنود». وقتی پیغمبر (صلی الله علیه و آله) در خواب دید که بنی امیه بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) مالک امر این امّت خواهند شد و بسیار ناراحت گردید، خداوند عزّوجلّ این آیه شریفه را نازل کرد: وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ یعنی بنی امیه.
أمیرالمؤمنین ( عَنْ عَلِیٍّ (أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (أَخَذَتْهُ نَعْسَهًٌْ وَ هُوَ عَلَی مِنْبَرِهِ فَرَأَی فِی مَنَامِهِ رِجَالًا یَنْزُونَ عَلَی مِنْبَرِهِ نَزْوَ الْقِرَدَهًِْ یَرُدُّونَ النَّاسَ عَلَی أَعْقَابِهِمُ الْقَهْقَرَی فَاسْتَوَی رَسُولُ اللَّهِ (جَالِساً وَ الْحُزْنُ یُعْرَفُ فِی وَجْهِهِ فَأَتَاهُ جَبْرَئِیلُ (بِهَذِهِ الْآیَهًِْ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ الْآیَهًَْ یَعْنِی بَنِی‌أُمَیَّهًَْ قَالَ یَا جَبْرَئِیلُ أَعَلَی عَهْدِی یَکُونُونَ وَ فِی زَمَنِی قَالَ لَا وَلَکِنْ تَدُورُ رَحَی الْإِسْلَامِ مِنْ مُهَاجَرِکَ فَتَلْبَثُ بِذَلِکَ عَشْراً ثُمَّ تَدُورُ رَحَی الْإِسْلامِ عَلَی رَأْسِ خَمْسٍ وَ ثَلَاثِینَ مِنْ مُهَاجَرِکَ فَتَلْبَثُ بِذَلِکَ خَمْساً.
امام علی (علیه السلام)- از علی (علیه السلام) روایت است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را بر سر منبر چرتی گرفت و در خواب دید مردانی چون بوزینه بر منبرش می‌جهند و مردم را به عقب برمی‌گردانند و درست نشست و اندوه در رخسارش نمایان بود و جبرئیل این آیه را برایش آورد: وَ إِذْ قُلْنا لَکَ إِنَّ رَبَّکَ أَحاطَ بِالنَّاسِ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتی أَرَیْناکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْملْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ و مقصود بنی‌امیّه‌اند. فرمود: «ای جبرئیل در دوران من هستند»؟ گفت: «نه»! ولی گردونه‌ی اسلام از هجرت تو تا ده سال می‌چرخد، سپس تا سی‌وپنج سال بعد از هجرتت می‌چرخد و باز تا پنج سال می‌ماند».
أمیرالمؤمنین ( فِی خَبَرِ مَنِ ادَّعَی التَّنَاقُضَ فِی الْقُرْآنِ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِین (... وَ جَعَلَ أَهْلَ الْکِتَابِ الْمُقِیمِینَ بِهِ وَ الْعَالِمِینَ بِظَاهِرِهِ وَ بَاطِنِهِ مِنْ شَجَرَهًْ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ تُؤْتِی أُکُلَها کُلَّ حِینٍ بِإِذْنِ رَبِّها أَیْ یُظْهِرُ مِثْلَ هَذَا الْعِلْمِ لِمُحْتَمِلِیهِ فِی الْوَقْتِ بَعْدَ الْوَقْتِ وَ جَعَلَ أَعْدَاءَهَا أَهْلَ الشَّجَرَهًِْ الْمَلْعُونَهًِْ الَّذِینَ حَاوَلُوا إِطْفَاءَ نُورِ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ فَأَبَی اللَّهُ إِلَّا أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ عَلِمَ الْمُنَافِقُونَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ مَا عَلَیْهِمْ مِنْ تَرْکِ هَذِهِ الْآیَاتِ الَّتِی بَیَّنْتُ لَکَ تَأْوِیلَهَا لَأَسْقَطُوهَا مَعَ مَا أَسْقَطُوا مِنْه.
امام علی (علیه السلام)- در خبر کسی که ادّعای تناقض در قرآن کرده آمده است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «اهل کتاب (قرآن) و برپا دارندگان کتاب و کسانی را که به ظاهر و باطن آن آگاهی کامل دارند، از شجره ای قرار دارد که ریشه اش برقرار و شاخه اش در آسمان است و به اذن پروردگارش همیشه میوه می دهد؛ یعنی همانند این علم را در هر زمانی برای در بردارندگانش پدید می آورد. دشمنان آن شجره را نیز از شجره ملعون قرار داد؛ همان کسانی که کوشیدند نور خدا را با دهان هایشان خاموش کنند، امّا خداوند تنها روا دید که نور خود را کامل کند. اگر منافقان که لعنت خدا بر آنان باد می دانستند چگونه ناگزیر شده اند آیاتی را که تأویل آن‌ها را برایت بیان کردم، رها کنند، هر آینه آن‌ها را به همراه آنچه حذف کرده اند، از میان می بردند.
أمیرالمؤمنین ( وَ أَمَّا مَا تَأْوِیلُهُ مَعَ تَنْزِیلِهِ فَمِثْلُ قَوْلِهِ تَعَالَی‌وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ فَلَمْ یَسْتَغْنِ النَّاسُ عَنْ بَیَانِ ذَلِکَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (وَ حُدُودِ الصَّلَاهًِْ کَیْفَ یُصَلُّونَهَا وَ عَدَدِهَا وَ رُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ مَوَاقِیتِهَا وَ مَا یَتَّصِلُ بِهَا وَ کَذَلِکَ الزَّکَاهًُْ وَ الصَّوْمُ وَ فَرَائِضُ الْحَجِّ وَ سَائِرُ الْفَرَائِضِ إِنَّمَا أَنْزَلَهَا اللَّهُ وَ أَمَرَ بِهَا فِی کِتَابِهِ مُجْمَلَهًًْ غَیْرَ مَشْرُوحَهًٍْ لِلنَّاسِ فِی مَعْنَی التَّنْزِیلِ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (هُوَ الْمُفَسِّرَ لَهَا وَ الْمُعَلِّمَ لِلْأُمَّهًِْ کَیْفَ یُؤَدُّونَهَا وَ بِهَذِهِ الطَّرِیقَهًِْ وَجَبَ عَلَیْهِ (تَعْرِیفُ الْأُمَّهًِْ الصَّادِقِینَ عَنِ اللَّهِ عزّوجلّ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی‌الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما یَزِیدُهُمْ إِلَّا طُغْیاناً کَبِیرا ... فَوَجَبَ عَلَی الْأُمَّهًِْ أَنْ یَعْرِفُوا هَؤُلَاءِ الْمُنَزَّلَ فِیهِمْ هَذِهِ الْآیَاتُ مَنْ هُمْ وَ مَنْ غَضِبَ اللَّهِ عَلَیْهِمْ لِیُعْرَفُوا بِأَسْمَائِهِمْ حَتَّی یَتَبَرَّءُوا مِنْهُمْ وَ لَا یَتَوَلَّوْهُمْ.
امام علی (علیه السلام)- امّا آیاتی که باید همزمان با نازل شدنش، [توسّط پیامبر (صلی الله علیه و آله)] تفسیر نیز بشود ... و مانند آن این کلام خداوند: و نماز را به‌پا دارید و زکات را بپردازید. (بقره/۴۳) است که مسلمانان بی‌نیاز از بیان و توضیح این آیات توسط رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و بیان حدّ و حدود نماز نبودند، اینکه چگونه آن را به‌جا آوردند و تعداد نمازها و [کیفیّتِ] رکوع و سجده‌های نماز و اوقات به‌جا آوردن آن‌ها و هرآنچه مربوط به نماز است. همچنین زکات، روزه، اعمال حج و دیگر واجبات که خداوند آن‌ها را نازل فرمود و در کتابش (قرآن) به‌صورت مُجمل و بدون هیچ توضیحی برای مردم، به آن‌ها دستور فرموده و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن‌ها را تفسیر کرده و به امّت اسلامی آموزش داد که چگونه آن‌ها را به‌جا آورند و طبق همین سیره و روش بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) لازم شده که از جانب خداوند عزّوجلّ، به مسلمانانِ حقیقی بشناساند [که مراد از] وَ الشَّجَرَةَ المَلْعُونَةَ فِی‌الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما یَزِیدُهُمْ إِلَّا طُغْیاناً کَبِیرا [چه‌کسانی هستند]؟ و بر امّت اسلامی واجب است آن‌هایی‌که این آیات در موردشان نازل شده و کسانی که خداوند بر آن‌ها خشم گرفته است را بشناسند تا نام‌های آن‌ها معروف و مشهور گشته و مسلمانان از ایشان دوری گزیده و از آن‌ها پیروی نکنند.