آیه وَ يَقُولُونَ سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ كانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولاً [108]
و مىگويند: «منزّه است پروردگار ما، كه وعدهاش به يقين انجام شدنى است».
الرّسول ( یَا أَبَاذَرٍّ (مَنْ أُوتِیَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَا یَبْکِیهِ لَحَقِیقٌ أَنْ یَکُونَ قَدْ أُوتِیَ عِلْمَ مَا لَا یَنْفَعُهُ لِأَنَّ اللَّهُ نَعَتَ الْعُلَمَاءَ فَقَالَ عزّوجَلَّ إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً وَ یَقُولُونَ سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا وَ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ یَبْکُونَ وَ یَزِیدُهُمْ خُشُوعا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای اباذر! هرگاه به کسی عملی داده شود که او را به گریه نیارد، حقیقتاً به او دانشی بیسود داده شده. چرا که خداوند علما را چنین مدح میکند: إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً* وَ یَقُولُونَ سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا* وَ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ یَبْکُونَ وَ یَزِیدُهُمْ خُشُوعا.
علیبنإبراهیم ( إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ یَعْنِی مِنْ أهْلِ الْکِتَابِ الَّذِینَ آمَنُوا بِرَسُولِ اللهِ (.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّ الَّذِینَ أُوتُواْ الْعِلْمَ مِن قَبْلِهِ؛ یعنی از اهل کتاب کسانی که به پیامبر (صلی الله علیه و آله) ایمان آوردند.
ابنعباس ( إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ أَیْ أُعْطُوا عِلْمَ التَّوْرَاهًِْ مِنْ قَبْلِ نُزُولِ الْقُرْآنِ کَعَبْدِاللهِ بْنِ سَلَامٍ وَ غَیْرِهِ فَعَلِمُوا صِفَهًْ النَّبِیِّ (قَبْلَ مَبْعَثِهِ.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ؛ یعنی کسانی که به آنها قبل از قرآن علم تورات داده شده؛ مانند عبداللهبنسلام و دیگران که خصوصیّات پیامبر (صلی الله علیه و آله) را قبل از بعثت ایشان میدانستند.
الصّادق ( عَلِیُّبْنُمُحَمَّدٍ بِإِسْنَادٍ لَهُ قَال سُئِلَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (عَمَّنْ بِجَبْهَتِهِ عِلَّهًٌْ لَا یَقْدِرُ عَلَی السُّجُودِ عَلَیْهَا قَالَ یَضَعُ ذَقَنَهُ عَلَی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ عزّوجلّ یَقُولُ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً.
امام صادق (علیه السلام)- از علیبنمحمّد روایت است: از امام صادق (علیه السلام) سؤال شد، مردی در پیشانیاش زخم و مرضی دارد که قادر نیست بر آن سجده کند، چه باید بکند. فرمود: «باید چانهاش را بر روی زمین بگذارد، زیرا خداوند عزّوجلّ میفرماید: یَخِرُّونَ لِلأَذْقَانِ سُجَّدًا».
الصّادق ( عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَال قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (رَجُلٌ بَیْنَ عَیْنَیْهِ قَرْحَهًٌْ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَسْجُدَ عَلَیْهَا قَالَ یَسْجُدُ مَا بَیْنَ طَرَفِ شَعْرِهِ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ سَجَدَ عَلَی حَاجِبِهِ الْأَیْمَنِ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَعَلَی حَاجِبِهِ الْأَیْسَرِ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَعَلَی ذَقَنِهِ قُلْتُ عَلَی ذَقَنِهِ قَالَ نَعَمْ أَ مَا تَقْرَأُ کِتَابَ اللَّهِ عزّوجلّ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً.
امام صادق (علیه السلام)- اسحاقبنعمّار گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «بین دو چشم مردی زخمی دارد و نمیتواند بر آن سجده کند [او چه باید کند]»؟ فرمود: «باید بر آن قسمتی که نزدیک موی سر است سجده کند و اگر نتوانست، بر روی ابروی راست و اگر نتوانست، بر روی ابروی چپ و اگر نتوانست، بر روی چانهاش سجده کند». عرض کردم: «بر روی چانهاش»؟! فرمود: «آری! آیا نخواندهای که خداوند میفرماید: یَخِرُّونَ لِلأَذْقَانِ سُجَّدًا»؟!
الرّضا ( وَ إِنْ کَانَ عَلَی جَبْهَتِکَ عِلَّهًٌْ لَا تَقْدِرُ عَلَی السُّجُودِ مِنْ أَجْلِهَا فَاسْجُدْ عَلَی قَرْنِکَ الْأَیْمَنِ فَإِنْ تَعَذَّرَ عَلَیْهِ فَعَلَی قَرْنِکَ الْأَیْسَرِ فَإِنْ لَمْ تَقْدِرْ عَلَیْهِ فَاسْجُدْ عَلَی ظَهْرِکَفِّکَ فَإِنْ لَمْ تَقْدِرْ عَلَیْهِ فَاسْجُدْ عَلَی ذَقَنِکَ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً إِلَی قَوْلِهِ وَ یَزِیدُهُمْ خُشُوعاً.
امام رضا (علیه السلام)- هرگاه در پیشانیت بیماری و علّتی وجود دارد که به خاطر آن نمیتوانی سجده کنی، دراینصورت بهطرف راست پیشانیت سجده کن و هرگاه برسمت راست پیشانیت نیز نمیتوانی سجده کنی برطرف چپ پیشانیت سجده کن یا سمت چپ پیشانی خود را بر زمین گذار و اگر بر آن نیز نمیتوانی سجده کنی بر پشت دست خود سجده کن و هرگاه بر آن نیز نتوانستی سجده کنی، پس چانه خویش را بر زمین گذار برای اینکه خداوند عزّوجلّ در قرآن مجید فرموده است: إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّدا.
علیبنإبراهیم ( إِذا یُتْلی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً قَالَ الْوَجْهُ.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- إِذَا یُتْلَی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلأَذْقَانِ سُجَّدًا؛ یعنی بر روی چهره و صورت.
ابنعبّاس ( إِذَا یُتْلی عَلَیْهِمْ الْقُرْآنُ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً أَیْ یَسْقُطُونَ عَلَی وُجُوهِهِمْ سَاجِدِینَ.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- إِذا یُتْلی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً؛ با چهرههای خود بر زمین میافتند و سجده میکنند.