آیه وَ جَعَلْنا عَلى قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ وَ فِي آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِذا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلى أَدْبارِهِمْ نُفُوراً [46]
و بر دل‌هايشان [به سبب بى‌ايمانى و لجاجت] پوشش‌هايى مى‌نهيم، تا آن را نفهمند و در گوش‌هايشان سنگينى قرار مى‌دهيم. و هنگامى‌كه پروردگارت را در قرآن به يگانگى ياد مى‌كنى، آن‌ها با حال نفرت پشت مى‌كنند و از تو روى برمى‌گردانند.
الباقر ( عَنْ زَیْدِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ قَال دَخَلْتُ عَلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ (فَذُکِرَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَقَالَ تَدْرِی مَا نَزَلَ فِی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَقُلْتُ لَا فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (کَانَ أَحْسَنَ النَّاسِ صَوْتاً بِالْقُرْآنِ وَ کَانَ یُصَلِّی بِفِنَاءِ الْکَعْبَهًِْ یَرْفَعُ صَوْتَهُ وَ کَانَ عُتْبَهًُْ وَ شَیْبَهًُْ ابْنَا رَبِیعَهًَْ وَ أَبُوجَهْلٍ وَ جَمَاعَهًٌْ مِنْهُمْ یَسْتَمِعُونَ قِرَاءَتَهُ قَالَ وَ کَانَ یُکْثِرُ تَرْدَادَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَیَرْفَعُ بِهَا صَوْتَهُ فَیَقُولُونَ إِنَّ مُحَمَّداً (لَیُرَدِّدُ اسْمَ رَبِّهِ تَرْدَاداً فَیَأْمُرُونَ مَنْ یَقُومُ فَیَسْتَمِعُ عَلَیْهِ وَ یَقُولُونَ إِذَا جَازَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَأَعْلِمْنَا حَتَّی نَقُومَ فَنَسْتَمِعَ قِرَاءَتَهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ فِی ذَلِکَ وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً.
امام باقر (علیه السلام)- زیدبن‌علی گوید: نزد امام باقر (علیه السلام) رفتم. امام (علیه السلام) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ گفت و سپس فرمود: «می‌دانی دربارهی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ چه آیه‌ای نازل شده است»؟ گفتم: «نه»! فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در قرائت قرآن زیباترین صوت را داشت، حضرت (صلی الله علیه و آله) در صحن و حیاط کعبه با صدای بلند نماز می‌خواند و عتبهًْ‌بن‌ربیعه و شیبهًْ‌بن‌ربیعه و ابوجهل‌بن‌هشام و گروهی دیگر از آن‌ها به صدای قرائت او گوش می‌دادند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) آیه: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را زیاد تکرار می‌کرد و آن را با صدای بلند می‌خواند. آن‌ها می‌گفتند: محمّد (صلی الله علیه و آله) نام خداوندش را بسیار تکرار می‌کند، او قطعاً پروردگارش را بسیار دوست می‌دارد. لذا به دیگرانی که ایستاده و صدای پیامبر (صلی الله علیه و آله) را می‌شنیدند، می‌گفتند: هرگاه بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را گفت و تمام شد و آیه‌های دیگر را شروع کرد، ما را خبر کنید تا ما هم بیاییم و صدای او را بشنویم. آنگاه خدا این آیه را نازل کرد؛ وَ إِذَا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ وَلَّوْاْ عَلَی أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا».
الصّادق ( عَمْرِوبْنِ‌شِمْرٍ قَالَ سَأَلْتُ جَعْفَرَبْنَ‌مُحَمَّدٍ (أَنِّی أَؤُمُّ قَوْمِی فَأَجْهَرُ بِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قَالَ نَعَمْ حَقٌّ مَا جُهِرَ بِهِ قَدْ جَهَرَ بِهَا رَسُولُ اللَّهِ (ثُمَّ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (کَانَ مِنْ أَحْسَنِ النَّاسِ صَوْتاً بِالْقُرْآنِ فَإِذَا قَامَ مِنَ اللَّیْلِ یُصَلِّی جَاءَ أَبُوجَهْلٍ وَ الْمُشْرِکُونَ یَسْتَمِعُونَ قِرَاءَتَهُ فَإِذَا قَالَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَضَعُوا أَصَابِعَهُمْ فِی آذَانِهِمْ وَ هَرَبُوا فَإِذَا فَرَغَ مِنْ ذَلِکَ جَاءُوا فَاسْتَمَعُوا وَ کَانَ أَبُوجَهْلٍ یَقُولُ إِنَّ ابْنَ أَبِی‌کَبْشَهًَْ لَیُرَدِّدُ اسْمَ رَبِّهِ إِنَّهُ لَیُحِبُّهُ فَقَالَ جَعْفَرٌ (صَدَقَ وَ إِنْ کَانَ کَذُوباً قَالَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً وَ هُوَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
امام صادق (علیه السلام)- عمروبن‌شمر گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «من در میان قبیله‌ام امام جماعت هستم و بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را [در نماز] با صدای بلند می‌گویم [آیا این کار درست است]»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری! درست است، بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را با صدای بلند بگو، چرا که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چنین می‌کرد». آنگاه در ادامه فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در تلاوت قرآن، از خوش صداترین مردم بود، هنگامی‌که در شب به نماز می‌ایستاد ابوجهل و سایر مشرکان آمده و به قرائت او گوش فرا می‌دادند، همین که بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را می‌گفت آن‌ها انگشتانشان را در گوش‌هایشان کرده و فرار می‌کردند و چون گفتن بِسْمِ اللهِ را تمام می‌فرمود، آن‌ها برگشته و گوش فرا می‌دادند و ابوجهل پیوسته می‌گفت: ابن ابی‌کبشه [لقبی که مشرکان از روی عناد به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) داده بودند] پیوسته نام پروردگارش را تکرار می‌کند، او حقّاً پروردگارش را دوست دارد». امام صادق (علیه السلام) در اینجا فرمود: «اگر چه ابوجهل انسان دروغگویی بود امّا دراین‌مورد راست گفت. وبه‌همین‌خاطر بود که خداوند نازل فرمود: وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً که مراد [از یاد پروردگار] بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ است».
الرّسول ( کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (یَجْهَرُ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ یَرْفَعُ صَوْتَهُ بِهَا فَإِذَا سَمِعَهَا الْمُشْرِکُونَ وَلَّوْا مُدْبِرِینَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را آشکارا می‌خواند و صدای خود را بدان بلند می‌کرد و قریش که آن را می‌شنیدند می‌گریختند و لذا خداوند عزّوجلّ دراین‌باره نازل فرمود: وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُورا که منظور همان بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ است.
الرّسول ( کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (إِذَا صَلَّی بِالنَّاسِ جَهَرَ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَتَخَلَّفَ مَنْ خَلْفَهُ مِنَ الْمُنَافِقِینَ عَنِ الصُّفُوفِ فَإِذَا جَازَهَا فِی السُّورَهًِْ عَادُوا إِلَی مَوَاضِعِهِمْ وَ قَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ إِنَّهُ لَیُرَدِّدُ اسْمَ رَبِّهِ تَرْدَاداً إِنَّهُ لَیُحِبُّ رَبَّهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ ...
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) وقتی همراه مردم نماز می‌خواند آیه: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را با صدای بلند قرائت می‌کرد و منافقان که پشت‌سر حضرت (صلی الله علیه و آله) ایستاده بودند از صف‌های نماز کنار می‌رفتند و وقتی قرائت آیه تمام می‌شد، به‌جای خود باز می‌گشتند و به همدیگر می‌گفتند: «محمّد (صلی الله علیه و آله) نام پروردگارش را بسیار ذکر می‌کند، حتماً بسیار او را دوست دارد و خدا این آیه را نازل کرد: وَ إِذَا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ».
علی‌بن‌إبراهیم ( أَکِنَّةً أَیْ غِشَاوَهًًْ أَیْ صَمَماً نُفُوراً.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- اکِنَّةً؛ یعنی پوششی، وَقر؛ یعنی کَر.
أمیرالمومنین ( لَوْ عَلِمَ الْمُنَافِقُونَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ مَا عَلَیْهِمْ مِنْ تَرْکِ هَذِهِ الْآیَاتِ الَّتِی بَیَّنْتُ لَکَ تَأْوِیلَهَا لَأَسْقَطُوهَا مَعَمَا أَسْقَطُوا مِنْهُ وَ لَکِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ اسْمُهُ مَاضٍ حُکْمُهُ بِإِیجَابِ الْحُجَّهًِْ عَلَی خَلْقِهِ کَمَا قَالَ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ أَغْشَی أَبْصَارَهُمْ وَ جَعَل عَلَی قُلُوبِهِمْ أَکِنَّهًًْ عَنْ تَأَمُّلِ ذَلِکَ فَتَرَکُوهُ بِحَالِهِ وَ حُجِبُوا عَنْ تَأْکِیدِ الْمُلَبِّسِ بِإِبْطَالِهِ فَالسُّعَدَاءُ یَتَثَبَّتُونَ عَلَیْهِ وَ الْأَشْقِیَاءُ یَعْمُونَ عَنْه.
امام علی (علیه السلام)- اگر منافقان ملعون دانسته بودند چه جزایی در ترک این آیات برایشان مقرّر شده، همه را اسقاط می‌کردند ولی حکم خداوند متعال به ایجاب حجّت بر خلق امضاء شده، همان‌طور که فرموده است: بگو: «دلیل رسا [و قاطع] برای خداست [دلیلی که برای هیچ‌کس بهانه‌ای باقی نمی‌گذارد]. (انعام/۱۴۹) دیدگانشان را پوشانده و بر دل‌هاشان پرده افکندیم تا بدان واقف نشوند، پس آن را به حال خود گذاشتند و از تأکید فرد ملتبس به باطل محجوب شدند، پس افراد سعادتمند بر آن واقف و آگاه و اشقیاء از درک آن کور و گمراه گردیدند.
الرّسول ( قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (إِنَّ اللَّهَ مَنَّ عَلَیَّ بِفَاتِحَهًِْ الْکِتَابِ مِنْ کَنْزِ الْجَنَّهًِْ فِیهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْآیَهًُْ الَّتِی یَقُولُ فِیهَا وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُورا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خداوند با [نازل‌کردن] سوره‌ی حمد، از گنج بهشت بر من منّت نهاد که در آن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ است، همان آیه‌ای که خداوند در موردش می‌فرماید: وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُورا.
الصّادق ( قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَحَقُّ مَا أُجْهِرَ بِهِ وَ هِیَ الْآیَهًُْ الَّتِی قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً.
امام صادق (علیه السلام)- بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، این آیه بیش از هر آیه‌ی دیگری شایسته‌ی آن است که با صدای بلند خوانده شود. پس هنگام قرائت آن صدایت را بلند کن. این همان آیه‌ای است که خداوند فرمود: وَ إِذَا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْاْ عَلَی أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا.
علی‌بن‌إبراهیم ( کانَ رَسُولُ اللَّهِ (إِذَا صَلَّی تَهَجَّدَ بِالْقُرْآنِ وَ تَسَمَّعَ لَهُ قُرَیْشٌ لِحُسْنِ صَوْتِهِ فَکَانَ إِذَا قَرَأَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَرُّوا عَنْهُ.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) در تهجّد و شب‌زنده‌داری‌اش قرآن می‌خواند به‌خاطر صوت زیبایی که حضرت (صلی الله علیه و آله) داشت، قریش به صدای او گوش می‌دادند و هرگاه که می‌خواند: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، آنان می‌گریختند.
الباقر ( عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِّ قَالَ قَالَ لِی أَبُوجَعْفَرٍ (یَا ثُمَالِی إِنَّ الشَّیْطَانَ لَیَأْتِی قَرِینَ الْإِمَامِ فَیَسْأَلُهُ هَلْ ذَکَرَ رَبَّهُ فَإِنْ قَالَ نَعَمْ اکْتَسَعَ فَذَهَبَ وَ إِنْ قَالَ لَا رَکِبَ عَلَی کَتِفَیْهِ وَ کَانَ إِمَامَ الْقَوْمِ حَتَّی یَنْصَرِفُوا قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا مَعْنَی قَوْلِهِ ذَکَرَ رَبَّهُ قَالَ الْجَهْرُ بِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
امام باقر (علیه السلام)- ابوحمزه ثمالی گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: شیطان در کنار امام جماعت می‌ایستد و از او می‌پرسد؛ آیا نام پروردگارش را ذکر کرده است؟ اگر بگوید: آری، دُم خود را میان پاهایش گذاشته و می‌رود و اگر بگوید نه، بر دوش امام سوار می‌شود و امام جماعت مردم می‌شود تا اینکه نماز تمام شود. پرسیدم: «فدایتان شوم! معنی ذکر پروردگار چیست»؟ فرمود: «یعنی با صدای بلند بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را خواندن».