آیه وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلاً [70]
ما فرزندان آدم را گرامى داشتيم و آنها را در صحرا و دريا، [بر مركب‌هاى راهوار] سواركرديم و از نعمت‌هاى پاكيزه به آنان روزى داديم و آنها را بر بسيارى از موجوداتى كه خلق كرده‌ايم، برترى بخشيديم.
الرّسول ( وَ إِنَّ الْمَلَائِکَهًَْ لَخُدَّامُنَا وَ خُدَّامُ مُحِبِّینَا یَا عَلِیُ (الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ ... وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا بِوَلَایَتِنَا یَا عَلِیُّ (لَوْ لَا نَحْنُ مَا خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ (وَ لَا حَوَّاءَ وَ لَا الْجَنَّهًَْ وَ لَا النَّارَ وَ لَا السَّمَاءَ وَ لَا الْأَرْضَ فَکَیْفَ لَا نَکُونُ أَفْضَلَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ قَدْ سَبَقْنَاهُمْ إِلَی مَعْرِفَهًِْ رَبِّنَا وَ تَسْبِیحِهِ وَ تَهْلِیلِهِ وَ تَقْدِیسِهِ ... إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ آدَمَ فَأَوْدَعَنَا صُلْبَهُ وَ أَمَرَ الْمَلَائِکَهًَْ بِالسُّجُودِ لَهُ تَعْظِیماً لَنَا وَ إِکْرَاماً وَ کَانَ سُجُودُهُمْ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عُبُودِیَّهًًْ وَ لآِدَمَ (إِکْرَاماً وَ طَاعَهًًْ لِکَوْنِنَا فِی صُلْبِهِ فَکَیْفَ لَا نَکُونُ أَفْضَلَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ قَدْ سَجَدُوا لآِدَمَ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ. و وَ قَدْ رُوِّینَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ فِی الْمَلَائِکَهًِْ مَنْ بَاقَهًُْ بَقْلٍ خَیْرٌ مِنْهُ وَ الْأَنْبِیَاءُ (وَ الْحُجَجُ یَعْلَمُونَ ذَلِکَ لَهُمْ وَ فِیهِمْ مَا جَهِلْنَاهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- فرشتگان خادمین ما و خدّام دوستان ما هستند، ای علی (علیه السلام)! فرشتگانی که حاملان عرشند و آنها که گرداگرد آن (طواف می‌کنند) تسبیح و حمد پروردگارشان را می‌گویند و به او ایمان دارند و برای مؤمنان استغفار می‌کنند (غافر/۷)، برای آنان که به ولایت ما ایمان آوردند، ای علی (علیه السلام)! اگر ما نبودیم خدا آدم و حوا (علیها السلام) و بهشت و دوزخ و آسمان و زمین را نمی‌آفرید و چگونه ما از فرشتگان برتر نباشیم با آنکه در خداشناسی و توحید و در شناسایی پروردگار عزّوجلّ و تسبیح او و تقدیس او و تهلیل او بر آنها پیشی‌گرفتیم، سپس وقتی خداوند آدم (علیه السلام) را آفرید ما را در صلب او به امانت نهاد به ملائکه دستور داد او را به‌واسطه‌ی تعظیم و گرامی داشت ما سجده کنند، سجده‌ی آنها برای خدا عبادت بود و برای آدم (علیه السلام) احترام و اطاعت، چون ما در صلب او بودیم. چگونه ما از ملائکه برتر نباشیم با اینکه همه‌ی آنها برای آدم (علیه السلام) سجده کردند. از حضرت امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمود: «در میان فرشتگان کسانی هستند که یک دسته سبزی ارزشمندتر از ایشان است و به آنچه ما در فرشتگان آگاه نیستیم، انبیاء (و حجج به این معنا واقف بوده‌اند».
الباقر ( مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ خَلْقاً أَکْرَمَ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْمُؤْمِنِ لِأَنَّ الْمَلَائِکَهًَْ خُدَّامُ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَنَّ جِوَارَ اللَّهِ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ أَنَ الْجَنَّهًَْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ أَنَّ الْحُورَ الْعِینَ لِلْمُؤْمِنِین.
امام باقر (علیه السلام)- خداوند بنده‌ای را گرامی‌تر از مؤمن خلق نکرده است و فرشتگان خادمان مؤمنان هستند، همسایگی خداوند برای مؤمنان می‌باشد و بهشت برای مؤمنین است و حورالعین برای مؤمنان خلق شده‌اند.
الصّادق ( الْمُؤْمِنُ أَعْظَمُ حُرْمَهًًْ مِنَ الْکَعْبَهًْ.
امام صادق (علیه السلام)- حرمت و اعتبار مؤمن از کعبه هم بزرگ‌تر است.
الرّضا ( إِنَّ الْمُؤْمِنَ یُعْرَفُ بِالسَّمَاءِ کَمَا یَعْرِفُ الرَّجُلُ وَلَدَهُ وَ إِنَّهُ لَأَکْرَمُ عَلَی اللَّهِ تَعَالَی مِنْ مَلَکٍ مُقَرَّبٍ.
امام رضا (علیه السلام)- مؤمن در برابر خدا چون فرشته‌ای مقرّب است، و راستی مؤمن در برابر خدای عزّوجلّ بزرگ‌تر از فرشته است.
الرّسول ( قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (یَا عَلِیُّ مِنْ کَرَامَهًِْ الْمُؤْمِنِ عَلَی اللَّهِ أَنَّهُ لَمْ یَجْعَلْ لِأَجَلِهِ وَقْتاً حَتَّی یَهُمَّ بِبَائِقَهًٍْ فَإِذَا هَمَّ بِبَائِقَهًٍْ قَبَضَهُ إِلَیْهِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای علی (علیه السلام)! از عنایات خداوند نسبت به مؤمن این است که برای اجل و مرگ او وقت معیّنی قرار نداده تا وقتی تصمیم کار خلاف و عمل زشتی را بگیرد، همین‌که مؤمن تصمیم گرفت عمل خلافی را انجام دهد خدا او را به‌سوی خود می‌برد.
الباقر ( إِنَّ اللَّهَ لَا یُکْرِمُ رُوحَ کَافِرٍ وَ لَکِنْ یُکْرِمُ أَرْوَاحَ الْمُؤْمِنِینَ وَ إِنَّمَا کَرَامَهًُْ النَّفْسِ وَ الدَّمِ بِالرُّوحِ.
امام باقر (علیه السلام)- خداوند، روح انسان کافر را گرامی نمی‌دارد ولی ارواح انسان‌های باایمان را گرامی داشته است و گرامی داشتن جان و خون به [دادنِ] آسایش [ابدی در بهشت] است.
الرّسول ( قَالَ أَخْبَرَنِی جَبَلَهًُْ الْمَکِّیُّ عَنْ طَاوُسٍ الْیَمَانِیِّ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ عَنِ النَّبِیِّ (حَدِیثٌ طَوِیلٌ یَقُولُ فِیهِ: لَمَّا عُرِجَ بِی إِلَی السَّمَاءِ الرَّابِعَهًِْ أَذَّنَ جَبْرَئِیلُ وَ أَقَامَ مِیکَائِیلُ ثُمَّ قِیلَ لِی: ادْنُ یَا مُحَمَّدُ. فَقُلْتُ: أَتَقَدَّمُ وَ أَنْتَ بِحَضْرَتِی یَا جَبْرَئِیلُ؟ قَالَ: نَعَمْ، إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَضَّلَ أَنْبِیَاءَهُ الْمُرْسَلِینَ عَلَی مَلَائِکَتِهِ الْمُقَرَّبِینَ وَ فَضَّلَکَ أَنْتَ خَاصَّهًًْ فَدَنَوْتُ فَصَلَّیْتُ بِأَهْلِ السَّمَاءِ الرَّابِعَهًِْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هنگامی‌که در شب معراج مرا به آسمان چهارم بردند، جبرئیل اذان گفت و میکائیل اقامه، آنگاه به من گفته شد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! جلو بیا و نماز بگزار». گفتم: «ای جبرئیل! با بودن تو، من چگونه جلو بایستم و نماز بگزارم»؟ گفت: «بله! به‌درستی که خداوند عزیز پیامبران مرسل (خود را بر ملائکه‌ی مقرّبش فضیلت و برتری داده است و علاوه بر آن تو را نیز نسبت به ایشان، فضیلت مخصوصی عطا فرموده است». پس جلو رفتم و با ساکنان آسمان چهارم نماز گزاردم.
الرّسول ( قَالَ النَّبِیُّ (أَنَا أَفْضَلُ مِنْ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ مِنْ جَمِیعِ الْمَلَائِکَهًِْ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنَا خَیْرُ الْبَرِیَّهًِْ وَ سَیِّدُ وُلْدِ آدَم (.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- من بهتر از جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و از تمام ملائکه‌ی مقرّب و من بهترین مردم و برترین فرزند آدمم.
الصّادق ( فِی مَا سَأَلَ الزِّنْدِیقُ الصَّادِقَ (الرَّسُولُ أَفْضَلُ أَمِ الْمَلَکُ الْمُرْسَلُ إِلَیْهِ قَالَ (بَلِ الرَّسُولُ أَفْضَلُ.
امام صادق (علیه السلام)- از جمله سؤالات شخص زندیق از امام صادق (علیه السلام) این بود: «رسول (صلی الله علیه و آله) برتر است یا فرشته‌ای که به او فرستاده شده»؟ فرمود: «بلکه رسول (صلی الله علیه و آله) برتر است».
الرّسول ( عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیِّ (أَنَّهُ قَالَ: سَأَلَ الْمُنَافِقُونَ النَّبِیَّ (فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ أَخْبِرْنَا عَنْ عَلِیٍّ (هُوَ أَفْضَلُ أَمْ مَلَائِکَهًُْ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ وَ هَلْ شُرِّفَتِ الْمَلَائِکَهًُْ إِلَّا بِحُبِّهَا لِمُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ قَبُولِهَا لِوَلَایَتِهِمَا إِنَّهُ لَا أَحَدَ مِنْ مُحِبِّی عَلِیٍّ (نَظَّفَ قَلْبَهُ مِنْ قَذَرِ الْغِشِّ وَ الدَّغَلِ وَ الْغِلِّ وَ نَجَاسَهًِْ الذُّنُوبِ إِلَّا کَانَ أَطْهَرَ وَ أَفْضَلَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام عسکری (علیه السلام) روایت است: منافقان گفتند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! به ما بگو علی (علیه السلام) برتر است یا فرشته‌های مقرّب خدا»؟ فرمود: «آیا شرفی برای فرشته‌ها جز به دوستی محمّد و علی (علیها السلام) و پذیرش ولایت آنها هست، راستش کسی از دوستان علی (علیه السلام) نباشد که دلش را از پلیدی غشّ و دغل و نجاست گناهان پاک کند جز اینکه پاک‌تر و برتر از فرشته‌هاست».
الصّادق ( إِنَ فِی الْمَلَائِکَهًِْ مَنْ بَاقَهًُْ بَقْلٍ خَیْرٌ مِنْهُ وَ الْأَنْبِیَاءُ وَ الْحُجَجُ یَعْلَمُونَ ذَلِکَ لَهُمْ وَ فِیهِمْ مَا جَهِلْنَاهُ.
امام صادق (علیه السلام)- درمیان فرشتگان کسانی هستند که یک دسته سبزی از ایشان ارزشمندتر است و پیغمبران و حجج درباره آنها آنچه را ما ندانیم، می‌دانند.
الصّادق ( کَمَالُ الْخَلْقِ لِلْإِنْسَانِ وَ کَمَالُ الْحَوَاسِّ وَ ثَبَاتُ الْعَقْلِ وَ التَّمْیِیزِ وَ إِطْلَاقُ اللِّسَانِ بِالنُّطْقِ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلا.
امام صادق (علیه السلام)- کمال آفرینش و حواسّ کامل و ثبات عقل و تمییز و زبان گویا دارد و این معنی گفته‌ی خداست: وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی کَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً.
الرّسول ( قَالَ رَسُولُ الله (ِ فِی أَثْنَاءِ کَلَامٍ طَوِیلٍ أَنْتُمْ أَفْضَلُ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) در حین کلامی طولانی فرمود: «شما از فرشته‌ها برترید».
ابن‌عبّاس ( وَ لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ أَیْ فَضَّلْناهُمْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی آدَمَ؛ یعنی ما فرزندان آدم را برتری بخشیدیم.
أمیرالمؤمنین ( عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَهًَْ أَنَّ عَلِیّاً (سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ قَالَ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا فِیهِمَا مِنْ مَخْلُوقٍ فِی جَوْفِ الْکُرْسِیِّ وَ لَهُ أَرْبَعَهًُْ أَمْلَاکٍ یَحْمِلُونَهُ بِإِذْنِ اللَّهِ (فَأَمَّا الْمَلَکُ الْأَوَّلُ) فَفِی صُورَهًِْ الْآدَمِیِّینَ وَ هِیَ أَکْرَمُ الصُّوَرِ عَلَی اللَّه.
امام علی (علیه السلام)- اصبغ‌بن‌نباته گوید: از علی (علیه السلام) در مورد کلام خدای تعالی: تخت [حکومت] او، آسمان‌ها و زمین را دربرگرفته. (بقره/۲۵۵) سؤال شد. فرمود: «آسمان‌ها و زمین و هرچه در آنها آفریده است درون کرسی‌اند و به فرمان خدا چهار فرشته آن را برمی‌دارند، فرشته‌ای به‌صورت آدمیان که ارجمندترین صورت نزد خداست».
الصّادق ( عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ (فَقُلْتُ الْمَلَائِکَهًُْ أَفْضَلُ أَمْ بَنُو آدَمَ فَقَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ (إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَکَّبَ فِی الْمَلَائِکَهًِْ عَقْلًا بِلَا شَهْوَهًٍْ وَ رَکَّبَ فِی الْبَهَائِمِ شَهْوَهًًْ بِلَا عَقْلٍ وَ رَکَّبَ فِی بَنِی آدَمَ کِلْتَیْهِمَا فَمَنْ غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَیْرٌ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ مَنْ غَلَبَ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِنَ الْبَهَائِم.
امام صادق (علیه السلام)- عبدالله‌بن سنان گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «فرشته‌ها برترند و یا فرزندان آدم (علیه السلام)»؟ فرمود: «امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود: «خدای عزّوجلّ به فرشته‌ها عقل بی‌شهوت داده و به بهائم شهوت بی‌عقل و به آدمی هر دو را داده و هرکه عقلش را بر شهوتش چیره سازد، بهتر از فرشته‌هاست و هرکه شهوتش را بر عقلش چیره سازد بدتر از بهائم است».
أمیرالمؤمنین ( عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ أَوْ غَیْرِهِ رَفَعَهُ قَالَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (یَقُولُ اللَّهُمَّ إِنَ هَذَا مِنْ عَطَائِکَ فَبَارِکْ لَنَا فِیهِ وَ سَوِّغْنَاهُ وَ اخْلُفْ لَنَا خَلَفاً لِمَا أَکَلْنَاهُ أَوْ شَرِبْنَاهُ مِنْ غَیْرِ حَوْلٍ مِنَّا وَ لَا قُوَّهًٍْ رَزَقْتَ فَأَحْسَنْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ رَبِّ اجْعَلْنَا مِنَ الشَّاکِرِینَ وَ إِذَا فَرَغَ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَفَانَا وَ أَکْرَمَنَا وَ حَمَلَنَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقَنَا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلَنَا عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِیلًا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَفَانَا الْمَئُونَهًَْ وَ أَسْبَغَ عَلَیْنَا.
امام علی (علیه السلام)- علی‌بن‌اسباط از عمویش یعقوب در حدیثی مرفوع روایت می‌کند: امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌فرمود: «بار خدایا! این از بخشش تو برای ماست، در آن برکت ده و بر ما گوارایش کن و جایگزین آنچه را خوردیم و آنچه نوشیدیم بده! بدون توان و نیرویی، روزی دادی و خوب دادی سپاس از آن تو است، پروردگارا! ما را از شاکران ساز، و چون دست می‌کشید می‌گفت: «سپاس خدا را که ما را بس کرد و ارجمند ساخت و در بیابان و دریا بر آورد و از پاکیزه‌ها روزی کرد و ما را به خوبی بر بسیاری از آنچه آفرید برتری داد! سپاس خدا را که هزینه ما را برعهده گرفته و بر ما فراوان کرده است».
الصّادق ( عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (قَالَ: کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ (إِذَا وُضِعَ الطَّعَامُ بَیْنَ یَدَیْهِ قَالَ اللَّهُمَّ هَذَا مِنْ مَنِّکَ وَ فَضْلِکَ وَ عَطَائِکَ فَبَارِکْ لَنَا فِیهِ وَ سَوِّغْنَاهُ وَ ارْزُقْنَا خَلَفاً إِذَا أَکَلْنَاهُ وَ رُبَّ مُحْتَاجٍ إِلَیْهِ رَزَقْتَ وَ أَحْسَنْتَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا لَکَ مِنَ الشَّاکِرِینَ وَ إِذَا رُفِعَ الْخِوَانُ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَمَلَنَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقَنَا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلَنَا عَلَی کَثِیرٍ مِنْ خَلْقِهِ أَوْ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِیلا.
امام صادق (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) فرمود: چون سفره در برابر امام سجاد (علیه السلام) می‌نهادند می‌گفت: «بار خدایا این از منّت و فضل و بخشش توست آن را برکت ده و بر ما گوارا کن، و چون آن را خوریم عوضش را به ما بده. چه بسا نیازمند به چیزی وجود دارد که به ما روزی دادی و نیکویش کردی، بار خدایا ما را از شکرگزاران قرار بده، و چون سفره را برمی‌داشتند می‌فرمود: «سپاس خدای راست که ما را بر دوش بیابان و دریا برآورد و از غذاهای خوشمزه و پاکیزه به ما روزی داد و بر بسیاری از آفریدگانش برتری داد».
الصّادق ( وَ إِذَا نَظَرْتَ فِی الْمِرْآهًِْ فَقُلْ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَنِی فَأَحْسَنَ خَلْقِی وَ صَوَّرَنِی فَأَحْسَنَ صُورَتِی وَ زَانَ مِنِّی مَا شَانَ مِنْ غَیْرِی وَ أَکْرَمَنِی بِالْإِسْلَام.
امام صادق (علیه السلام)- هرکدام از شما به آینه نگاه کرد، بگوید: «سپاس خدایی را که مرا آفرید و نیکو آفرید و به من صورت بخشید و زیبا نگارش کرد و آنچه از دیگران نکوهیده بود، در من آراسته داشت و مرا به اسلام گرامی داشت».
ابن‌عبّاس ( وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ (: فِی الْبَرِّ عَلَی الْخَیْلِ وَ الْبِغَالِ وَ الْحَمِیرِ وَ الْإِبِلِ، وَ فِی الْبَحْرِ عَلَی السُّفُنِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ؛ یعنی در خشکی به پشت اسب و استر و خر و شتر و در دریا بر کشتی.