آیه ۸۱ - سوره اسراء

آیه وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ كانَ زَهُوقاً [81]

و بگو: «حق آمد و باطل نابود شد؛ زيرا باطل نابودشدنى است».

زیرا باطل نابودشدنی است

۱ -۱
(اسراء/ ۸۱)

المهدی ( حِجَابُ مَوْلَانَا صَاحِبِ الزَّمَانِ (اللَّهُمَّ احْجُبْنِی عَنْ عُیُونِ أَعْدَائِی وَ اجْمَعْ بَیْنِی وَ بَیْنَ أَوْلِیَائِی وَ أَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَ احْفَظْنِی فِی غَیْبَتِی إِلَی أَنْ تَأْذَنَ لِی فِی ظُهُورِی وَ أَحْیِ بِی مَا دَرَسَ مِنْ فُرُوضِکَ وَ سُنَنِکَ وَ عَجِّلْ فَرَجِی وَ سَهِّلْ مَخْرَجِی وَ اجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَاناً نَصِیراً وَ افْتَحْ لِی فَتْحاً مُبِیناً وَ اهْدِنِی صِرَاطاً مُسْتَقِیماً وَ قِنِی جَمِیعَ مَا أُحَاذِرُهُ مِنَ الظَّالِمِینَ وَ احْجُبْنِی عَنْ أَعْیُنِ الْبَاغِضِینَ النَّاصِبِینَ الْعَدَاوَهًَْ لِأَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکَ وَ لَا یَصِلْ مِنْهُمْ إِلَیَّ أَحَدٌ بِسُوءٍ فَإِذَا أَذِنْتَ فِی ظُهُورِی فَأَیِّدْنِی بِجُنُودِکَ وَ اجْعَلْ مَنْ یَتْبَعُنِی لِنُصْرَهًِْ دِینِکَ مُؤَیَّدِینَ وَ فِی سَبِیلِکَ مُجَاهِدِینَ وَ عَلَی مَنْ أَرَادَنِی وَ أَرَادَهُمْ بِسُوءٍ مَنْصُورِینَ وَ وَفِّقْنِی لِإِقَامَهًِْ حُدُودِکَ وَ انْصُرْنِی عَلَی مَنْ تَعَدَّی مَحْدُودَکَ وَ انْصُرِ الْحَقَّ و أَزْهِقِ الْبَاطِلَ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً.

امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)- خداوندا! مرا از چشمان دشمنانم پنهان کن و میان من و دوستانت جمع کن، و آنچه را به من وعده دادی محقّق گردان، و مرا در غیبتم حفظ کن تا آنکه به من اجازه‌ی آشکار شدن دهی. و به‌وسیله‌ی من واجبات و سنّت‌هایت را که از بین رفتند زنده گردان، گشایشم را نزدیک کن و راه نجاتم را آسان گردان و از سوی خودت برایم نیروی یاری‌کننده‌ای قرار بده، و پیروزی آشکاری برایم بگشا و مرا به راه مستقیم هدایت فرما و مرا از همه ستمگرانی که از آن‌ها می‌ترسم نگاه دار و مرا از دیدگان کینه‌توزان و دشمنان اهل بیت پیامبرت پنهان کن، تا بدی هیچ‌یک از آن‌ها به من نرسد. و هنگامی که به من اجازه آشکار شدن دادی مرا با سپاه خودت تأیید کن و پیروانم را برای یاری دینت مؤیّد بدار و آن‌ها در راه خودت تلاش‌گر قرار ده و بر کسانی که اراده‌ی بدی برای ما و آنان کرده‌اند پیروز گردان و مرا برای برپاداشتن حدودت موفق بدار و دربرابر کسانی که به حدود تو تجاوز نموده‌اند یاریم کن و حق را یاری فرما و باطل را نابود گردان. إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۲۴
بحارالأنوار، ج۹۱، ص۳۷۸

هنگام تولد پیامبر

۱
(اسراء/ ۸۱)

أمیرالمؤمنین ( لَمَّا وُلِدَ رَسُولُ اللَّهِ (أُلْقِیَتِ الْأَصْنَامُ فِی الْکَعْبَهًِْ عَلَی وُجُوهِهَا فَلَمَّا أَمْسَی سُمِعَ صَیْحَهًٌْ مِنَ السَّمَاءِ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً.

امام علی (علیه السلام)- هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به دنیا آمد بت‌هایی که در کعبه بودند با صورت به زمین افکنده شدند و چون شامگاهان فرا رسید؛ آواز بلندی از آسمان شنیده شد [که می‌گفت]: جاءَ الحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۲۶
بحارالأنوار، ج۱۵، ص۲۷۴/ المناقب، ج۱، ص۳۱

فتح مکه

۱
(اسراء/ ۸۱)

علی‌بن‌إبراهیم ( فَارْتَجَّتْ مَکَّهًُْ مِنْ قَوْلِ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- [در روز فتح مکّه] شهر از سخن یاران رسول خدا (صلی الله علیه و آله) [که جملگی می‌گفتند]: جاءَ الحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً به لرزه درآمد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۲۶
بحارالأنوار، ج۲۱، ص۱۱۴/ القمی، ج۲، ص۲۵
۲
(اسراء/ ۸۱)

الرّسول ( أَنَّهُ لَمَّا دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ (الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ وَجَدَ فِیهِ ثَلَاثَمِائَهًٍْ وَ سِتِّینَ صَنَماً بَعْضُهَا مَشْدُودٌ بِبَعْضٍ فَقَالَ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (أَعْطِنِی یَا عَلِیُّ (کَفّاً مِنَ الْحَصَی فَقَبَضَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (لَهُ کَفّاً مِنَ الْحَصَی فَرَمَاهَا بِهِ وَ هُوَ یَقُولُ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً فَمَا بَقِیَ مِنْهَا صَنَمٌ إِلَّا خَرَّ لِوَجْهِهِ ثُمَّ أَمَرَ بِهَا فَأُخْرِجَتْ مِنَ الْمَسْجِدِ فَکُسِرَتْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) هنگامی‌که وارد مسجد الحرام شد، متوجّه گردید که در آنجا سیصدوشصت بت وجود دارد که بعضی از آن‌ها را به دیگری بسته‌اند به امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «مقداری ریگ به من بده». امیرالمؤمنین (علیه السلام) یک مشت به آن‌جناب داد و به‌طرف بت‌ها پاشید و فرمود: جاءَ الحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً، دراین‌هنگام همه‌ی بت‌ها فرو ریختند و آن‌ها را از مسجد بیرون افکند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۲۶
بحارالأنوار، ج۳۸، ص۸۴/ الإرشاد، ج۱، ص۱۳۸؛ «فناوله» بدل «من الحصی»
۳
(اسراء/ ۸۱)

الرسول ( عَنْ أَبِی هُرَیْرَهًَْ قَالَ: قَالَ لِی جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ دَخَلْنَا مَعَ النَّبِیِّ (مَکَّهًَْ وَ فِی الْبَیْتِ وَ حَوْلَهُ ثَلَاثُمِائَهًٍْ وَ سِتُّونَ صَنَماً فَأَمَرَ بِهَا رَسُولُ اللَّهِ (فَأُلْقِیَتْ کُلُّهَا لِوُجُوهِهَا وَ کَانَ عَلَی الْبَیْتِ صَنَمٌ طَوِیلٌ یُقَالُ لَهُ هُبَلُ فَنَظَرَ النَّبِیُّ (إِلَی عَلِیٍّ (وَ قَالَ لَهُ: یَا عَلِیُّ (تَرْکَبُ عَلَیَّ أَوْ أَرْکَبُ عَلَیْکَ لِأُلْقِیَ هُبَلَ عَنْ ظَهْرِ الْکَعْبَهًِْ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (بَلْ تَرْکَبُنِی فَلَمَّا جَلَسَ عَلَی ظَهْرِی لَمْ أَسْتَطِعْ حَمْلَهُ لِثِقْلِ الرِّسَالَهًِْ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (بَلْ أَرْکَبُکَ فَضَحِکَ وَ نَزَلَ وَ طَأْطَأَ لِی ظَهْرَهُ وَ اسْتَوَیْتُ عَلَیْهِ فَوَ الَّذِی فَلَقَ الْحَبَّهًَْ وَ بَرَأَ النَّسَمَهًَْ لَوْ أَرَدْتُ أَنْ أَمْسِکَ السَّمَاءَ لَمَسَکْتُهَا بِیَدِی فَأَلْقَیْتُ هُبَلَ عَنْ ظَهْرِ الْکَعْبَهًِْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوهریره گوید: جابر (رحمة الله علیه) به من گفت: همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله) وارد مکّه شدیم، حدود سیصدوشصت بت در خانه‌ی کعبه بود، پیامبر (صلی الله علیه و آله) به آن‌ها امر فرمود و همه واژگونه به زمین افتادند، برروی بام کعبه بتی بلند و بزرگ بود به نام هُبَل، پیامبر (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) نگاه کرد و فرمود: «ای علی (علیه السلام)! آیا تو بر روی دوش من می‌روی یا من بر دوش تو بروم و هبل را از بام کعبه به زمین اندازم»؟ علی (علیه السلام) عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! البتّه که شما بر دوش من بروید». امام علی (علیه السلام) فرمود: «وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر دوش من بالا رفت به‌خاطر سنگینی نبوّت نتوانستم او را نگه دارم»، عرض کردم: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! بهتر است من از دوش شما بالا بروم». پیامبر (صلی الله علیه و آله) خندید و پایین آمد و پشت خود را خم کرد من بر پشت او رفتم، سوگند بر آن که دانه را شکافت و نسیم را خلق کرد، اگر می‌خواستم درآن‌حال می‌توانستم آسمان را با دست خود بگیرم، سپس هبل را از بام کعبه به زمین انداختم و خداوند این آیه را نازل کرد: جاءَ الحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۲۶
بحارالأنوار، ج۳۸، ص۷۶/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۴۵۳/ المناقب، ج۲، ص۱۳۵/ البرهان
۴
(اسراء/ ۸۱)

الرّضا ( دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ (یَوْمَ فَتْحِ مَکَّهًَْ وَ الْأَصْنَامُ حَوْلَ الْکَعْبَهًِْ وَ کَانَتْ ثَلَاثَمِائَهًٍْ وَ سِتِّینَ صَنَماً فَجَعَلَ یَطْعَنُهَا بِمِخْصَرَهًٍْ فِی یَدِهِ وَ یَقُولُ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً. جاءَ الْحَقُّ وَ ما یُبْدِئُ الْباطِلُ وَ ما یُعِیدُ فَجَعَلَتْ تَکُبُّ لِوَجْهِهَا.

امام رضا (علیه السلام)- پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) هنگام فتح مکّه وارد کعبه شد، مشاهده کرد سیصدوشصت بت در اطراف کعبه آویزان است، با عصایی که در دست داشت آن بت‌ها را بر زمین ریخت و این آیه: حق آمد و باطل نابود شد؛ زیرا باطل نابودشدنی است. و آیه: حق آمد! و باطل [کاری از آن ساخته نیست و] نمی‌تواند آغازگر چیزی باشد و نه تجدیدکننده‌ی آن! (سبأ/۴۹) را تلاوت کرد. و بت‌ها همه بر زمین ریخته شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۲۸
بحارالأنوار، ج۲۱، ص۱۱۶/ نورالثقلین
۵
(اسراء/ ۸۱)

أمیرالمؤمنین ( عَنْ أَبِی مَرْیَمَ الثَّقَفِیِّ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (قَالَ انْطَلَقَ بِی رَسُولُ اللَّهِ (حَتَّی أَتَی بِی إِلَی الْکَعْبَهًِْ فَصَعِدَ رَسُولُ اللَّهِ (عَلَی مَنْکِبِی ثُمَّ قَالَ لِی انْهَضْ فَنَهَضْتُ فَلَمَّا رَأَی مِنِّی ضَعْفاً قَالَ اجْلِسْ فَنَزَلَ ثُمَّ قَالَ یَا عَلِیُّ اصْعَدْ عَلَی مَنْکِبِی فَصَعِدْتُ عَلَی مَنْکِبِهِ ثُمَّ نَهَضَ بِی رَسُولُ اللَّهِ (فَلَمَّا نَهَضَ بِی خُیِّلَ لِی أَنْ لَوْ شِئْتُ لَنِلْتُ أُفُقَ السَّمَاءِ فَصَعِدْتُ فَوْقَ الْکَعْبَهًِْ وَ تَنَحَّی رَسُولُ اللَّهِ (وَ قَالَ لِی أَلْقِ صَنَمَهُمُ الْأَکْبَرَ وَ کَانَ مِنْ نُحَاسٍ مُوَتَّداً بِأَوْتَادٍ مِنْ حَدِیدٍ فَقَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ (عَالِجْهُ فَعَالَجْتُهُ وَ رَسُولُ اللَّهِ (یَقُولُ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً فَلَمْ أَزَلْ أُعَالِجُهُ حَتَّی اسْتَمْکَنْتُ مِنْهُ فَقَالَ لِی اقْذِفْهُ فَقَذَفْتُهُ فَتَکَسَّرَ وَ نَزَلْتُ مِنْ فَوْقِ الْکَعْبَهًِْ وَ انْطَلَقْتُ أَنَا وَ رَسُولُ اللَّهِ (وَ خَشِینَا أَنْ یَرَانَا أَحَدٌ مِنْ قُرَیْشٍ وَ غَیْرِهِمْ.

امام علی (علیه السلام)- ابومریم ثقفی از امام علی (علیه السلام) روایت نمود: همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) راه افتاده تا به کعبه رسیدیم، پس به من فرمود: «بنشین». من کنار کعبه نشستم، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بر روی شانه‌ی من رفت، پس فرمود: «برخیز». برخاستم و وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) ضعف و ناتوانی من در حمل ایشان را دید فرمود: «بنشین». آنگاه پایین آمد و به من فرمود: «ای علی (علیه السلام)! تو بر روی شانه من برو». و من چنین کردم و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از جا برخاست و ایستاد و من گمان می‌کردم اگر بخواهم می‌توانم به افق آسمان دست بزنم. پس بر روی خانه‌ی کعبه رفتم، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) عقب‌تر ایستاد و به من فرمود: «بت بزرگشان را بینداز». بتی از جنس مس که با میخ‌های آهنین به زمین میخ‌کوب شده بود. پیامبر (صلی الله علیه و آله) به من فرمود: «آن را تکان بده»، من آن را تکان می‌دادم و پیامبر (صلی الله علیه و آله) آیه‌ی جَاء الحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا، را تلاوت می‌فرمود. من آنقدر بت را تکان دادم تا از جا کنده شد، پیامبر (صلی الله علیه و آله) به من فرمود: «آن را پایین بینداز». بت را پایین انداختم و تکّه‌تکّه شد. از بام کعبه پایین آمدم و همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله) روانه شدیم درحالی‌که می‌ترسیدم کسی از قریش یا دیگران در آن حال ما را ببیند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۲۸
تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۸۰/ البرهان؛ «بتفاوت لفظی»
۶
(اسراء/ ۸۱)

الصّادق ( عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنِ الصَّادِقِ (أَنَّهُ کَانَ فِی الْمَسْجِدِ ثَلَاثُمِائَهًٍْ وَ سِتُّونَ صَنَماً وَ قَالَ بَعْضُهَا فِیمَا یَزْعُمُونَ مَشْدُودٌ بِبَعْضِهَا بِالرَّصَاصِ فَأَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ (کَفّاً مِنْ حَصًی فَرَمَاهَا فِی عَامِ الْفَتْحِ ثُمَّ قَالَ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً فَمَا بَقِیَ فِیهَا صَنَمٌ إِلَّا خَرَّ لِوَجْهِهِ فَأَمَرَ بِهَا فَأُخْرِجَتْ مِنَ الْمَسْجِدِ فَطُرِحَتْ فَکُسِرَتْ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «سال فتح مکّه، در مسجد الحرام سیصدوشصت بت وجود داشت، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یک مشت شن برداشت و به طرف آن‌ها پرتاب کرد و آیه: جاءَ الحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً را خواند، تمام بت‌ها به رو افتادند. حضرت (صلی الله علیه و آله) دستور داد تمام بت‌ها را از مسجد خارج کردند و شکستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۲۸
بحارالأنوار، ج۲۱، ص۱۱۷/ الخرایج والجرایح، ج۱، ص۹۷

ولایت

۱
(اسراء/ ۸۱)

الرّسول ( خُطْبَهًُْ الرَّسُولِ (یَوْمَ الْغَدِیرِ وَ فِیهَا مَعَاشِرَ النَّاسِ لَا تَضِلُّوا عَنْهُ وَ لَا تَنْفِرُوا مِنْهُ وَ لَا تَسْتَنْکِفُوا مِنْ وَلَایَتِهِ فَهُوَ الَّذِی یَهْدِی إِلَی الْحَقِ وَ یَعْمَلُ بِهِ وَ یُزْهِقُ الْبَاطِلَ وَ یَنْهَی عَنْه.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خطبه‌ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در روز عید غدیر: ای مردم! از علی (علیه السلام) غافل نشوید و از او دور نگردید و از پذیرش ولایتش سر باز نزنید، زیرا او کسی است که به حق راهنمایی کرده و خود عامل به آن است و باطل را نابود ساخته و از آن نهی میکند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۲۸
بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲۰۸/ نورالثقلین

قیام قائم

۱
(اسراء/ ۸۱)

الباقر ( وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ قَالَ إِذَا قَامَ الْقَائِمُ (ذَهَبَتْ دَوْلَهًُْ الْبَاطِلِ.

امام باقر (علیه السلام)- وَ قُلْ جاءَ الحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ وقتی‌که قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قیام کند، دولت باطل را از میان می‌برد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۲۸
الکافی، ج۸، ص۲۸۷/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۱۳/ نورالثقلین/ البرهان

از بین رفتنی

۱
(اسراء/ ۸۱)

الصّادق ( أَنَّهُ قَالَ مَا مِنْ ذَنْبٍ أَجْدَرَ أَنْ یُعَجِّلَ اللَّهُ لِصَاحِبِهِ الْعُقُوبَهًَْ فِی الدُّنْیَا مَعَ مَا یَدَّخِرُ لَهُ فِی الْآخِرَهًِْ مِنَ الْبَغْیِ وَ قَطِیعَهًِْ الرَّحِمِ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً.

امام صادق (علیه السلام)- گناهی از تعدّی، تجاوز، و قطع رحم، سزاوارتر به شتاب در کیفر آن، در دنیا از طرف خدا پیش از آخرت نیست. إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۳۰
بحارالأنوار، ج۷۲، ص۲۷۷
۲
(اسراء/ ۸۱)

الصّادق ( ِ یَعْقُوبَ‌بْنِ‌یَزِیدَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (عَنِ اللَّعِبِ بِالشِّطْرَنْجِ فَقَالَ الشِّطْرَنْجُ مِنَ الْبَاطِلِ.

امام صادق (علیه السلام)- یعقوب‌بن‌یزید از یکی از شیعیان نقل می‌کند: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی بازی با شطرنج پرسیدم. فرمود: «شطرنج از جمله‌ی اعمال باطل است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۳۰
البرهان
بیشتر